Inge twayuka byubilo biji na muntu, po po twakonsha kuyuka yewo muntu bulongo, kabiji bulunda pakachi ketu bukoselako. Mu jishinda jimotu, inge twayuka byubilo biji ne Yehoba, po po twakonsha kumuyuka bulongo. Kabiji bulunda pakachi ketu ne aye bwakonsha kukoselako. Pa byubilo byonse bya Lesa, kuji byubilo bina byakilamo kunema. Bino byubilo ke: bulume, maana, bunchibamambo bwaoloka ne butemwe.

“Anweba Nkambo Yehoba! Talai, anweba yenu mwalenga bya mwiulu ne pano pa ntanda na bulume bwenu bukatampe.”—YELEMIYA 32:17.

Bulume bwa Lesa bumwekela mu bintu byo alenga. Inge mwaimana pangye paji mute wazonga, mumvwa byepi? Mumvwa kyuya kifuma ku juba. Kino kimwesha bulume bwa Yehoba. Kyuya kifuma ku juba kyakaba byepi? Langulukai pa kino: Mema inge abena kuselauka, akaba madigili 100. Bino kyuya kifuma ku juba kyakaba madigili 15 milyonyi (15,000,000°C). Kyuya kifuma ku juba mu sekondi umotu kyakonsha kwesakana pamo na kutubika kwa mabilyonyi ne mabilyonyi a mabomba ashinta.

Pano bino, juba jakepa bingi inge twijesakanya ku tubangabanga twavula tuji mwiulu. Bashayuka ba sayansi bamba’mba kabangabanga katelwa’mba UY Scuti kabaya bingi kya kuba juba jakonsha kutwelamo bimye 1,700. Kano kabangabanga inge kapingakena pa juba, kakonsha kusenda mpuzha yonse iji pakachi ka  ntanda ne juba, kubikapotu ne mpuzha ya mapulaneti atelwa’mba Mars ne Jupita. Kulanguluka pa bino kwitukwasha kuswa byambo byaambile Yelemiya bya kuba’mba Yehoba Lesa ye walengele bya mwiulu ne bya pano pa ntanda na bulume bwanji bukatampe.

Tumwenamo byepi mu bulume bwa Lesa? Bumi bwetu bwaimena pa bintu byalenga Lesa nabiji juba ne bintu byonse byawama byo alenga pano pa ntanda. Kabiji Lesa wingijisha bulume bwanji kukwasha bantu mu mashinda avula bingi. Uba byepi bino? Yesu byo ajinga pano pa ntanda, Lesa wamupele bulume bwa kuba bintu bya kukumya. Baibolo waamba’mba: ‘Bampofu batendekele kumona, balemana batendekele kwenda, ba mbumba babukilwenga, bashinka matwi batendekele kumvwa, bafu nabo basangwilwenga.’ (Mateo 11:5) Nga luno kiji byepi? Baibolo waamba’mba, “Aye upana bulume ku bakooka,” kabiji waamba ne kuba’mba: “Aba baketekela mwi Yehoba bakekala na bulume.” (Isaya 40:29, 31) Lesa wakonsha kwitupa “bulume bwakila bwa bantu” bwitukwasha kuchinchika makatazho ne meseko eya mu bwikalo bwetu. (2 Kolinda 4:7) Inge mwamona Lesa byo etutemwa ne byo engijisha bulume bwanji kukwasha bantu, nanchi kino kechi kimulengela kukeba kufwenya kwipi ne aye nenyi?

“Anweba Yehoba, mingilo yenu byo yavulapo! Yonse mwiilenga na maana.”—SALAMO 104:24.

Inge twafunda pa bintu byalenga Lesa, tumona maana a kukumya o aji nao. Bashayuka ba sayansi bafunda bingi pa bintu byalenga Yehoba pa kuba’mba bamone byo bakonsha kufunjilako ne kulenga bintu bipasha na bino bilengwa na Lesa. Kino kibakwasha kulenga bintu byabula kukatazha ne bintu byakobankana nabiji madeke.

Kabiji maana a Lesa amwekela ne mu byo alenga muntu. Akilangulukai pa bilengwa mwana munda. Inge jike jasambakana na malume, jikala na byonse bikebewa pa kulenga mwana. Jino jiselo jiabanyapo mu tumaselo twavula twipasha. Kepo tuno tumaselo tutendeka kwiabanya ne kulenga maselo apusana pusana, nabiji maselo alenga mashi, maselo a mishipeshipe ne maselo alenga bikupa. Binungwa bya mubiji bitendeka kulengwa ne kutendeka kwingila. Abino byonse bimweka mu bañondo batanu na bana kufikatu ne mwana byo asemwa. Bantu inge balanguluka pa bilengwa mwana munda, baswa byambo byaambile nyimbo wa Masalamo amba: “Nkemutotanga mambo nalengelwe mu jishinda ja kukumya.”—Salamo 139:14.

Tumwenamo byepi mu maana a Lesa? Mulenga wetu wayuka bintu byakonsha kwituletela lusekelo. Na mambo a kuba’mba uji bingi na maana ne bulume, witupa lujimuno lutanwa mu Baibolo lwitukwasha mu bwikalo bwetu. Lujimuno lumo ke lwa kuba’mba: “Itekenyainga . . . ne kwilekelako mambo.” (Kolose 3:13) Nanchi luno lujimuno lwingila nyi? Ee lwingila. Badokotala bataana kuba’mba muntu ulekelako bakwabo mambo kechi wikala na kilabila nangwa kukolwakolwa kikola kya BP ne. Kabiji kuba bino kukepeshako bijikila ne bikolatu bikwabo. Lesa uji nobe mulunda netu wa pa muchima witupa lujimuno lwitukwasha mu bwikalo bwetu. (2 Timoti 3:16, 17) Nanchi kechi mwakonsha kutemwa kwikala na mulunda wa uno mutundu nenyi?

“Yehoba watemwa bunchibamambo bwaoloka.”—SALAMO 37:28.

Kimye kyonse Lesa uba bintu byawama. Kabiji “Lesa wa kine kechi uba bubi nangwa pachechetu ne, Wa Bulume Bonse kechi uba bintu byatama ne!” (Yoba 34:10) Mizhilo yanji yaoloka. Nyimbi wa Masalamo waambile pe Yehoba amba: “Anweba mukachibila mambo mitundu ya bantu monka mo aolokela.” (Salamo 67:4) Na mambo a kuba’mba “Yehoba utala mu muchima,” kechi mwakonsha kumubepa ne, mambo kimye kyonse uyuka inge muntu ubena kwamba bya kine nangwa ne, kabiji uchibila mambo monka mo aolokela. (1 Samwela 16:7) Lesa wayuka nshiji yonse ne mazhikakanwa abena kuba bantu pano pa ntanda, kabiji walaya kuba’mba katatakatu ‘akafumyepo babi pano pa ntanda.’—Byambo bya Maana 2:22.

Nangwa byonkabyo, Lesa kechi uji nobe nchibamambo wakanama ukebatu kukambula bantu ne. Umwesha lusa lwanji inge bantu balapila. Baibolo waamba’mba: “Yehoba ye wa lusa ne kifyele.” Nangwatu babi inge balapila, Lesa wibamwesha lusa. Nanchi buno kechi bunchibamambo bwaoloka nenyi?—Salamo 103:8; 2 Petelo 3:9.

Tumwenamo byepi mu bunchibamambo bwa Lesa bwaoloka? Mutumwa Petelo waambile’mba: “Lesa kechi uji na misalululo ne, bino mu bisaka byonse muntu umwakamwa ne kuba byaoloka ye witabilwa kwi aye.” (Byubilo 10:34, 35) Tumwenamo bingi mu bunchibamambo bwaoloka bwa Lesa mambo kechi uji na misalululo ne. Bantu bonsetu bakonsha kwikala balunda na Lesa nangwa kya kuba bafuma mu bisho ne byalo byapusana pusana.

Lesa witupa jiwi ja muchima pa kuba’mba jitukwashenga kuyuka byawama ne byatama. Binembelo byaamba’mba jiwi ja mu muchima jiji nobe muzhilo ‘wanembwa mu muchima’ kabiji ‘jitushinawina’ inge byubilo byetu byawama nangwa byatama. (Loma 2:15) Jiwi ja mu muchima jitukwasha byepi? Kwikala na jiwi ja mu muchima jawama kwitukwasha kuchinuzhuka bintu byatama. Inge twalubankanya, jiwi ja mu muchima jitulengela kulapila ne kwingijilapo pa bintu byo twalubankanya.  Kuyuka bunchibamambo bwaoloka bwa Lesa kwitulengela kwikala balunda na Lesa.

“Lesa butemwe.”—1 YOANO 4:8.

Lesa uji na maana ne bulume, kabiji ye nchibamambo waoloka. Bino Baibolo kechi waambapo’mba Lesa bulume, maana, nangwa’mba ye bunchibamambo bwaoloka ne. Pano bino waamba’mba Lesa butemwe. Mambo ka? Mambo Lesa wingijisha bulume pa kuba bintu kabiji bunchibamambo bwanji bwaoloka ne maana o amutangijila mu byonse byo oba. Bino butemwe bwanji bo bumulengela kuba bintu byonse.

Kafwako kintu nangwa kimo Yehoba kyo akajilwa ne. Bino butemwe bwanji bo bwamulengejile kulenga bilengwa bya mwiulu ne bya pano pa ntanda. Kabiji bino bilengwa byonse bimwenamo bingi mu butemwe bwanji. Walengele ino ntanda kuba’mba bantu bakekalengamo myaka ne myaka. Kabiji na mambo a kuba’mba watemwa bantu, “usamisha kyeya pa bantu bonse babi ne bawama, kabiji unokesha mvula pa bonse baoloka ne babula koloka.”—Mateo 5:45.

Kabiji Baibolo waamba ne kuba’mba: “Yehoba ye wa kifyele ne lusa.” (Yakoba 5:11) Lesa umwesha kifyele kyanji ku bantu bonse bafwenya kwipi ne aye pa muntu pa muntu. Onkao mambo “wimuta muchima.”—1 Petelo 5:7.

Tumwenamo byepi mu butemwe bwa Lesa? Tumvwa bingi bulongo inge twamona bimweka juba inge kejiye na kuzhika. Kabiji mwana inge ubena kuseka tumvwa bingi bulongo. Kyo kimotu, inge balongo betu betutemwa napotu tumvwa bingi bulongo. Abino bintu byakonsha kumweka nobe kechi byanema ne, pano bino bituletela bingi lusekelo.

Lulombelo ke kintu kikwabo mo tumwena butemwe bwa Lesa. Baibolo witutundaika’mba: “Kange mubambishenga michima yenu na mambo a kintu nangwa kimo ne, bino mu bintu byonse mu lulombelo ne milombelo ya misashijilo pamo na kusanta, saka musolola kwi Lesa bintu byo mukeba.” Byonkatu biji nsemi wa butemwe, Lesa naye ukeba’mba tulombenga kwi aye na muchima yense. Inge twauba bino, Yehoba uketukwasha na mambo a butemwa bwanji bubula kwaluka ne kwitupa ‘mutende wanji wakila milanguluko ya bantu ukalama michima ne milanguluko yetu.’—Filipai 4:6, 7.

Nanchi bino byubilo biji ne Lesa byo twaambapo, bulume, maana, bunchibamambo bwaoloka ne butemwe, bimukwasha kuyuka Lesa byo aji nyi? Inge mukeba kuyukilapo byavula pe Lesa, twimutundaika kufunda pa bintu byo auba ne byo akemubila kulutwe na lwendo.