Nanchi mwakankalwapo kala kutekenesha mulunda nenu wafwishishepo mutemwa wanji nyi? Kimye kimo kechi twakonsha kuyuka bya kwamba ne ­bya kuba ne. Bino kuji bintu bimo byo twakonsha kuba.

Javula kikebewatu ke kuyako ne kwamba byambo nabiji bya kuba’mba “Kyatama bingi.” Mu bisho byavula, kukumbachilamo muntu nangwa kumukwata pa kuboko kumwesha’mba mwamuta bingi muchima. Inge muntu uji na bulanda ubena kukeba kwamba, mwafwainwa kutelekesha. Kintu kikwabo kyanema ke kubilapo bimo kisemi kiji na bulanda. Mwakonsha ne kwibakwashako mingilo yo bakonsha kukankalwa kwingila, kampe kwibatekelako kajo, kwibakwashako kulama baana nangwa kwibakwashako kunengezha bya kijilo. Kwibakwashako mu jino jishinda kwanema bingi kukila kwambatu byambo.

Mu kuya kwa kimye, mwakonsha ne kutendeka kwamba pa byubilo byawama byajinga na yewo muntu wafwa. Misambo ya uno mutundu yakonsha kulengela kisemi kyaponenwa na bya malwa kwikalako na lusekelo. Ba Pam bafwishishe bamwata wabo ba Ian, papita ne myaka itanu na umo. Baambile’mba: “Bantu bambuula bintu byawama byaubanga ba Ian byo nabujile ne kuyuka, kabiji kino kindengela kwikala bingi na lusekelo.”

Bashayuka bamba’mba nangwa kya kuba bantu baji na bulanda batambula bukwasho bwavula bingi kimye kitanshi, bino balunda nabo kechi batwajijila na kwibakwasha ne, mambo a kuba’mba batendeka kwingila mingilo yabo ya pa juba pa juba. Onkao mambo, mwafwainwa kwisambanga na mulunda nenu wafwisha mutemwe wanji kimye kyonse. * Bantu bavula baponenwa na bya malwa baamba’mba kwibafwakesha pa kimye pa kimye kyakonsha kwibakwashako kukepeshako bulanda.

 Akilangulukai pe Kaori nsongwakazhi mwina Japan wafwishishe bainanji kabiji pa kupitapo bañondo 15 bakolojanji babakazhi nabo bafwile. Kyawamineko ke kya kuba’mba balunda nanji ba kishinka bamukwashanga kimye kyonse. Mulunda umo wakomako pe aye ke ba Ritsuko bepaine kwikala mulunda nanji wa kumukwasha kimye kyonse. Kaori waambile’mba: “Kwambatu kine, kechi naumvwine bulongo pa byo baubilenga ne. Kechi nakebelenga muntu nangwa umo kwikala nobe bamaama ne, kabiji kechi nalangulukilenga’mba kuji muntu wakonsha kuba bino ne. Bino, nebatemenwe bingi ba Rit­suko na mambo a byo bankwashanga. Twayilanga pamo mu busapwishi pa mulungu pa mulungu ne ku kupwila kwa bwina Kilishitu. Bangitanga ku nzubo yabo na kutomena pamo makabe ne kumpotela bya kuja, kabiji bimye byavula bantuminanga makalata ne tubikachi. Byaubanga ba Ritsuko byandengejile kulubako ku bintu byo napichilemo.”

Papita ne myaka 12 kufuma pafwijile bainanji Kaori, kabiji pa kino kimye aye ne bamwatawanji baji mu mwingilo wa kimye kyonse. Kaori waambile’mba: “Ba Ritsuko batwajijila kunta muchima. Inge nabwela ku mpunzha ko ngikala, nebafwakesha kimye kyonse kabiji neyowa misambo yabo ya lutundaiko.”

Bakwabo bamwenejilemo mu bukwasho ke ba Poli, Bakamonyi ba kwa Yehoba bekala ku Cyprus. Ba Poli bajinga na bamwata wabo ba Sozos bawamine bingi muchima. Bano bamwata wabo bamweshanga byubilo byawama byo bajinga kafunga wa bwina Kilishitu kupichila mu kwita baana ba kishale ne bantu bafwilwa ku nzubo yabo na kwisamba ne na kujila pamo bya kuja. (Yakoba 1:27) Kyatamineko ke kya kuba’mba saka baji na myaka 53, ba Sozos bafwile na kansa ya ku bongo. Ba Poli baambile’mba: “Nafwishishe bamwatawami ba kishinka bo naikele nabo myaka 33 mu masongola.”

Panyuma ya kijilo, ba Poli bayile na kwikala ku Canada na mwanabo wamulume Daniel wajinga na myaka 15. Byo bayile kokwa, batendekele kupwila na Bakamonyi ba kwa Yehoba. Ba Poli baambile’mba: “Balongo ne banyenga mu kino kipwilo kechi bayukile byo napichilemo ne, bino betukwashanga bingi ne kwitutekenesha na byambo byabo byawama. Buno bukwasho bwaishile pa kimye kyawama bingi mambo kyo kimye mwanami kyo akebelenga bingi bashanji. Bakulumpe mu kipwilo bamwesheshe kuba’mba bata bingi muchima Daniel. Umo pa bano waitangako Daniel kimye kyo bapwanañananga na balunda nabo nangwatu kimye kyo bayanga na kupama mpila.” Pa kino kimye ba Poli ne mwanabo babena kuba bingi bulongo.

Kwambatu kine, kuji mashinda avula bingi mo twakonsha kukwashisha ne kutundaika bantu baji na bulanda. Baibolo naye witutundaika na luketekelo lwawama luji kulutwe.