Yai panembwa’mba bijipo

Yai paji ndonda ya mitwe

Nanchi Mwayuka Nyi?

Nanchi Mwayuka Nyi?

Nanchi byambo byaambile Yesu bya kuba’mba “twana twa kabwa” byajinga byamwenga nyi?

Mwana ubena kukaya na kaana ka kabwa, mu nzubo ya Bangiliki nangwa ya bena Loma (kitota kitanshi B.C.E kufika ku kitota kya bubiji C.E.)

Juba jimo Yesu byo ajinga ku mupaka wa kyalo kya Isalela, mu Loma mu kibunji kya Silya, mwanamukazhi Mungiliki waishile na kulomba bukwasho. Yesu pa kukumbula, waesakenye bantu babujile Bayudea ku “twana twa kabwa.” Kwesakana na Mizhilo ya Mosesa, bakabwa bebamonanga’mba ba muzhilo. (Bena Levi 11:27) Nanchi Yesu waambijilenga mwenga uno mwanamukazhi Mungiliki ne bantu bakwabo babujile Bayudea nyi?

Ine. Yesu byo abuujile baana banji ba bwanga, bimweshatu patoka kuba’mba wakebeshenga bingi kukwasha Bayudea pa kyo kya kimye. O ene mambo o aambijile mwanamukazhi wajinga Mungiliki amba: “Kechi kyawama kushikula kajo ka baana ne kupa twana twa kabwa ne.” (Mateo 15:21-26; Mako 7:26) Bangiliki ne bena Loma, batemenwe bingi bakabwa kabiji baikalanga nabo mu mazubo ne baana nabo bakayanga na twana twa bakabwa. Onkao mambo, kyambo kya kuba’mba “twana twa kabwa,” kyafwainwa kibavulwilemo byo baikalanga na twana twa bakabwa. Mwanamukazhi Mungiliki waumvwine mwatazhizhe Yesu kabiji wakumbwile’mba: “Ibyo Nkambo, pano bino twana twa kabwa tuja bukuku bupona ku tebulu wa bankambo yato.” Yesu wamutakaikile bingi pa lwitabilo lwanji ne kubuka kamwale wa uno mwanamukazhi.—Mateo 15:27, 28.

Nanchi kuji kyalengejile mutumwa Paulo kukanya bantu kutwajijila na lwendo lwabo pa kalunga nyi?

Bwato bwasendanga bipe bya kupa bantu (kitota kitanshi C.E)

Bwato mwajinga Paulo bwayilenga ku Italya bakebelanga kwibukumpula na mambo a luvula lukatampe. Uno mutumwa wibatundaikile kuba’mba kechi bafwainwe kutwajijila na lwendo lwabo ne. (Byubilo 27:9-12) Nanchi kuji kyalengejile kwamba bino nyi?

Bantu baendanga na mato kala bayukile byo kyaikalanga inge baji pa mukola wa Meditelanya kimye kya mashika. Pakachi ka November ne March, bantu popo baendanga bingi pa kalunga ka mema. Bino Paulo waambilenga pa lwendo lo bafwainwe kwenda mu September nangwa mu October. Mu buku wa kuba’mba Epitome of Military Science, mwina Loma aye Vegetius waambile pa byo kyaikalanga pa kwenda pa kalunga ka mema amba: “Bañondo bamo bawamine kwenda pa mema, bakwabo bakatezhe bingi.” Vegetius wanungilepo’mba kwenda pa kalunga ka mema kwawamine kutendeka pa 27 May kufika pa 14 September. Bino kutendeka pa 15 September kufika pa 11 November ne pa 11 March kufika pa 26 May kyakatazhanga bingi. Paulo wayukile bimye byawama kwenda pa kalunga ka mema mambo waendanga pa kalunga javula. Waendeshenga bwato ne mwina bwato kyamweka bayukile kino kishinka nangwa kya kuba bakaine bibabujile Paulo. Kubula kumvwina byaambile Paulo kwibalengejile kwikala mu lukatazho.—Byubilo 27:13-44.