Yai panembwa’mba bijipo

Yai paji ndonda ya mitwe

Buku wa Lesa Ukwatankanya Bantu

Buku wa Lesa Ukwatankanya Bantu

Yehoba waingijishe maana pa kulenga ntanda. Kabiji waingijishe milangwe pa kwikajika jiulu.”MAANA 3:19.

NYIMBO: 6, 24

1, 2. (a) Bantu bamo bambapo’mba ka pa mulanguluko wa kuba’mba Lesa uji na jibumba ja bantu bakwatankana? (b) Tusakwisamba pa ka mu uno mutwe?

NANCHI Lesa uji na jibumba ja bantu bakwatankana nyi? Bantu bamo bakonsha kwamba’mba: “Kechi kikebewa kwikala mu jibumba pa kuba’mba bemutangijilenga ne. Kintu kyanematu ke kwikala balunda na Lesa.” Nanchi ino ndangulukilo ijitu bulongo nyi? Kabiji ino ndangulukilo imweshapo ka?

2 Mu uno mutwe, tusakufunda pa bishiino bimwesha’mba Yehoba ke Lesa uba bintu monka mo byalondankena kabiji kafwako waesakana nanji ne. Kabiji tusakufunda ne pa byo twakonsha kukookela mikambizho ifuma ku jibumba ja Yehoba. (1 Ko. 14:33, 40) Mu myaka kitota kitanshi C.E. ne mu ano moba, Binembelo byakwasha lubaji lwa pano pa ntanda lwa jibumba ja Yehoba kwingila mwingilo mukatampe wa kusapwila mambo awama. Na mambo a kuba’mba tulondela byamba Baibolo ne kukookela mikambizho ifuma ku jibumba ja Lesa, tulengela kipwilo kwikala kyatooka, kya mutende kabiji kyakwatankana.

YEHOBA YE MWINE UKWATANKANYA BINTU

3. Ki ka kimulengela kushiinwa’mba Yehoba ye yenkatu ukwatankanya bintu bulongo?

3 Bilengwa bimweshatu patoka’mba Lesa ye yenkatu uba bintu monka mo byalondankena. Baibolo waamba’mba: “Yehoba waingijishe maana pa kulenga ntanda. Kabiji waingijishe milangwe pa kwikajika jiulu.” (Maana 3:19) Atweba bantu twayukakotu “bintu bichechetu bya mu mingilo [ya Lesa],” kabiji “bintu byo twaumvwa pe aye bijitu nobe kunongota!” (Yoba 26:14) Bishinka bicheche byo twayukako pa mapulaneti, tubangabanga ne myala ya nshansha bitulengela kuyuka’mba byalengelwe na maana akila. (Sala. 8:3, 4) Mu mwala wa nshansha umo muji tubangabanga twavula bingi, bino tonse tuzhokoloka bulongo mu ndonda. Kabiji mapulaneti nao azhokoloka juba bulongo monka mo alondankena, uba nobe abena kukookela mizhilo ya pa mukwakwa. Kwambatu kine, jino jishinda ja kukumya jizhokolokelamo mapulaneti ne tubangabanga monka mo byalondankena, jitukwasha kuyuka’mba Yehoba walengele “jiulu [ne ntanda] na maana,” kabiji twafwainwa kumutota, kwikala ba kishinka kwi aye ne kumupopwela.—Sala. 136:1, 5-9.

4. Mambo ka sayansi o yakankelwa kukumbula mepuzho avula?

4 Sayansi yasolola byavula bingi pa biji bilengwa bya mu lwelele ne pano pa ntanda, kabiji yalengela kuwamishako bintu mu bwikalo bwa bantu. Bino sayansi yakankalwa kukumbula mepuzho avula bingi. Bashayuka ba sayansi kechi bakonsha kwitubuula jiulu ne ntanda byo byaishileko nangwa ene mambo pa ntanda kyo paikela bilengwa byavula ne. Kabiji bantu kechi bakonsha kulumbulula ene mambo o bakebela kwikala myaka ne myaka ne. (Sapwi. 3:11) Mambo ka o kwaikela mepuzho avula anema abula kukumbulwa? Kimo kyalengela ke na mambo kuba’mba bashayuka bavula ba sayansi batundaika lufunjisho lwa kuba’mba Lesa ufwako ne kuba’mba bintu byaishilekotu bine. Bino mu Buku wanji, Yehoba wakumbula mepuzho epuzha bantu.

5. Mu ñanyi mashinda bumi bwetu mo bwaimena pa mizhilo ya bilengwa?

5 Yehoba pa kulenga bilengwa wabikileko mizhilo. Ino mizhilo kechi yaluka ne, kabiji bumi bwetu bwaimena pa kulondela ino mizhilo. Basendwe ba bya malaichi, basokankanya bintu, balenga bya kulenga lenga, bendesha madeke ne badokotala batumbula bantu, bonse pa kuba’mba bengile bulongo balondela ino mizhilo. Badokotala batumbula bakolwa bayuka kuba’mba binungwa bya mubiji wa muntu kechi bipimpulwa ne. Onkao mambo, dokotala kechi ufumpila paikela muchima wa muntu wakolwa ne. Kabiji atweba bonse tulondela mizhilo ya bilengwa. Inge ketubule kulondela muzhilo wa ngovu ilengela bintu kupona panshi, twakonsha kwiipaya.

BEBAKWATANKANYA KWI LESA

6. Twayuka byepi kuba’mba Yehoba ukeba bapopweshi banji kukwatankana?

6 Jishinda jalengelwamo bintu jimwesha’mba Yehoba ukeba bapopweshi banji kukwatankana. O ene mambo Lesa o etupela Baibolo kuba’mba etutangijilenga. Kwikalatu kwa kubula bukwasho bwa jibumba ja Lesa ne mizhilo yanji, bwikalo kechi bwakonsha kuwama ne.

7. Ki ka kimwesha’mba Baibolo wakwatankana?

7 Bashayuka bamo bamba’mba Baibolo ke bukutu muji mabuku apusana pusana a Bayudea ne bena Kilishitu abula kukwatankana. Bino Baibolo ke buku wakwatankana wanembelwe na lutangijilo lwa Lesa. Mabuku onse a mu Baibolo akwatankana. Kishina kya Baibolo yense kyo baambapo kufuma mu buku wa Ntendekelo kufika ku Lumwekesho ke kutumbijika bumfumu bwa Yehoba ne kufikizha kyaswa muchima wanji pano pa ntanda kwingijisha Bufumu bwanji bo bakalamanga kwi Kilishitu, “mwana” walailwe.—Tangai Ntendekelo 3:15; Mateo 6:10; Lumwekesho 11:15.

8. Mambo ka o twakonsha kwambila’mba bena Isalela bakwatankene?

8 Bena Isalela ba kala balondelanga Mizhilo ibapele Lesa kabiji bakwatankene. Kwesakana na Mizhilo ya Mosesa, kwajinga “banabakazhi baingijilenga mingilo ku kibelo kya ku tente wa lusambakeno.” (Lupu. 38:8) Kabiji kwajinga mizhilo yalondelanga bena Isalela pa kuvilula kampu ne tente wa lusambakeno mu jishinda jawama. Mu kuya kwa kimye, Mfumu Davida waabenye bena Levi ne bañanga mu bipanyi. (1 Moba 23:1-6; 24:1-3) Kabiji bena Isalela inge bakookela Yehoba, wibapeshanga, kabiji baikalanga mu mutende ne kukwatankana.—Mpitu. 11:26, 27; 28:1-14.

9. Ki ka kimwesha’mba kipwilo kya bena Kilishitu kya mu myaka kitota kitanshi kyakwatankene?

9 Kipwilo kya bena Kilishitu kya mu myaka kitota kitanshi kyakwatankene kabiji kyamwenejilemo mu kukookela jibumba jitangijila jalengelwe patanshi na batumwa. (Byu. 6:1-6) Mu kuya kwa kimye, balongo bakwabo banugilweko ku jibumba jitangijila. (Byu. 15:6) Jibumba jatangijilanga japananga lujimuno ne mikambizho kupichila mu kutuma makalata anembelwenga na lutangijilo lwa mupashi wa Lesa kwingijisha bajinga mu jibumba jatangijilanga nangwa bantu bapwanañananga na jibumba jatangijilanga mu myaka kitota kitanshi. (1 Timo. 3:1-13; Titu. 1:5-9) Bipwilo byamwenangamo byepi mu kulondela mikambizho yafumanga ku jibumba jitangijila?

10. Ñanyi bintu byafuminemo bipwilo bitanshi byo byakookejilenga mikambizho yafumanga ku jibumba jitangijila? (Monai kipikichala kitanshi.)

10 Tangai Byubilo 16:4, 5. Balongo baimenangako jibumba jitangijila “bapainenga mizhilo yafumine ku batumwa ne ku bakulumpe mu kipwilo bajinga mu Yelusalema.” Na mambo a kuba’mba bipwilo byakookelanga ino mikambizho, “byakoselenga mu lwitabilo ne bantu baitabijile bavujijilengako pa juba pa juba.” Nanchi jino jishimikila ja mu Baibolo jitufunjishapo bintu bimo byo twafwainwa kulondela mu jibumba ja Lesa lelo jino nyi?

NANCHI MUKOOKELA MIKAMBIZHO NYI?

11. Bakulumpe ne bankwasho bafwainwa kuba byepi inge batambula mikambizho kufuma ku jibumba ja Lesa?

11 Ba mu Tuvoto twa Misampi nangwa Tuvoto twa Byalo mwabula ofweshi wa musampi, bakalama ba mwanzo, ne bakulumpe mu kipwilo boba byepi inge batambula mikambizho kufuma ku jibumba ja Lesa lelo jino? Buku wa Yehoba witukambizha atweba bonse kukookela ne kunekenena betutangijila. (Mpitu. 30:16; Hebe. 13:7, 17) Atweba bonse tuji mu jibumba ja Lesa kechi twafwainwa kwikala babula lukookelo nangwa kwijizhanya pa mikambizho yo tutambula ne, mambo bino byubilo bilengela kubula kwikala mu mutende ne kukwatankana mu bipwilo. Kechi tukeba kwikala babula mushingi ne bukishinka byonka byajinga Diotelefesa ne. (Tangai 3 Yoano 9, 10.) Twafwainwa kwiipuzha atweba bene amba: ‘Nanchi ntundaika balongo ne banyenga kwikala ba kishinka kwi Lesa nyi? Nanchi nkookela mikambizho ifuma ku balongo betutangijila nyi?’

12. Ñanyi lupimpu lwaubiwa ku jishinda jitongwelwamo bakulumpe ne bankwasho mu kipwilo?

12 Akilangulukai pa byafuukwilepo Jibumba Jitangijila katataka. Kibaaba kya kuba’mba “Mepuzho Afuma ku Batanga” kyajinga mu Kyamba kya Usopa kya November 15, 2014, kyalumbulwile lupimpu lwaubiwa ku jishinda jitongwelwamo bakulumpe ne bankwasho mu kipwilo. Kino kibaaba kyaambile’mba jibumba jatangijilanga mu myaka kitota kitanshi japeele bakalama benda mwingilo wa kutongola bakulumpe ne bankwasho. Kutendeka pa 1 September, 2014, bakalama ba myanzo bo babena kutongola bakulumpe ne bankwasho mu bipwilo. Kalama wa mwanzo wibikako kuyuka balongo bo babena kukeba kutongola ne kwingila nabo mu mwingilo inge kyakonsheka. Kabiji umona ne bibena kwingila kisemi kya mulongo ye bakeba kutongola. (1 Timo. 3:4, 5) Jibumba ja bakulumpe ne kalama wa mwanzo bapituluka mu bikebewa bya mu Binembelo ku bankwasho ne bakulumpe.—1 Timo. 3:1-10, 12, 13; 1 Pe. 5:1-3.

13. Twakonsha kumwesha byepi amba tubena kulondela lutangijilo lwa bakulumpe mu kipwilo?

13 Twafwainwa kukookelanga lutangijilo lwa bakulumpe mu kipwilo lwaimena pa Baibolo. Bano bakafunga ba kishinka baji mu jibumba ja Lesa batangijilwa na mikambizho ‘yawama’ iji mu Buku wanji mwine Lesa. (1 Timo. 6:3) Vulukai Paulo byo afunjileko bakyendeende bajinga mu kipwilo. Bantu bamo ‘kechi baingijilenga ne, bino bebikilenga mu mambo a bakwabo.’ Bebajimwineko ku bakulumpe mu kipwilo, bino balengulwile. Kipwilo kyafwainwe kuba byepi na muntu wajinga na bino byubilo? Paulo wakambizhe’mba: “Mumulabijile ne kuleka kupwanañana nanji.” Bafwainwe kuleka kupwanañana nanji, bino kechi kumumona nobe mulwanyi ne. (2 Tesa. 3:11-15) Lelo jino, bakulumpe mu kipwilo bakonsha kwamba jashi ja kujimunako kipwilo umvwe muntu umo watwajijilatu na kuba bintu byatama bileta mwenga pa kipwilo, nabiji kwifwalama na muntu wabula kwitabila. (1 Ko. 7:39) Mumvwa byepi inge bakulumpe baamba jashi ja lujimuno? Umvwe mwayuka waubile bintu byo baambapo mu jashi, nanchi mukaleka kupwanañana nanji nyi? Umvwe mwauba bino, mwakonsha kumukwasha kuyuka’mba byubilo byanji byatama kabiji bifichisha Yehoba ku muchima kabiji wakonsha kupimpula byubilo byanji. [1]

TWAJIJILAI KWIKALA BA BUTOOTO, BA MUTENDE KABIJI BAKWATANKANA

14. Twakonsha kuba byepi pa kuba’mba tulengele kipwilo kwikala kyatooka?

14 Twakonsha kulengela kipwilo kwikala kyatooka inge ketulondele mikambizho iji mu Mambo a Lesa. Akimonai byo kyajinga kala mu Kolinda. Paulo waingijilenga mwingilo wa kusapwila na mukoyo mu uno muzhi, kabiji watemenwe balunda nanji “bazhijikwa” bajinga mu uno muzhi. (1 Ko. 1:1, 2) Kyamweka kyamukatezhe bingi kwamba pa byubilo bya bulalelale byo baswishishe mu kipwilo. Paulo wakambizhe bakulumpe mu kipwilo kupana muntu wa bulalelale kwi Satana, ko kuba’mba kumupanga mu kipwilo. Pa kuba’mba kipwilo kitwajijile kwikala kyatooka, bakulumpe mu kipwilo bafwainwe kufumyamo ‘mbizho.’ (1 Ko. 5:1, 5-7, 12) Inge twakookela byafuukulapo bakulumpe mu kipwilo kupanga ndengamambo wabula kulapila, kipwilo kitwajijila kwikala kyatooka kabiji twakonsha ne kulengela muntu wapangiwa kulapila ne kulomba Yehoba kuba’mba amulekeleko mambo.

15. Twakonsha kuba byepi pa kuba’mba mu kipwilo mwikale mutende?

15 Mu Kolinda mwajinga lukatazho lukwabo lo bafwainwe kwingijilapo. Balongo bamo batwajilenga bakwabo ku kije kya mambo. Paulo wibashikishe’mba: “Mambo ka o mubujilatu kuchinchika umvwe bemuba nshiji?” (1 Ko. 6:1-8) Lukatazho lwa uno mutundu lumweka ne lelo jino. Kimye kimo balongo mu kipwilo babena kubila pamo busulu baleka kumvwañana na mambo a makatazho a busulu bwabo, kampepo ne kubepela mukwabo amba waja mali. Bamo batwala balongo ku kije kya mambo, bino Buku wa Lesa waamba’mba, kyawama kwikilekatu pa kuba’mba tubule kuleta mwenga pa jizhina ja Lesa nangwa kuvulañanya mutende wa kipwilo. [2] Twafwainwa kulondela lujimuno lwa kwa Yesu pa kupwisha makatazho. (Tangai Mateo 5:23, 24; 18:15-17.) Umvwe twauba bino, tukakwatankana na bapopweshi bakwetu.

16. Mambo ka bantu ba Lesa o bafwainwa kukwatankena pamo?

16 Buku wa Yehoba wamwesha ene mambo bantu banji o bafwainwa kukwatankena. Nyimbi wa masalamo waimbile’mba: “Talai! Byo kyawamapo ne byo kitutokela ku muchima balongo kwikala pamo saka bakwatankana!” (Sala. 133:1) Bena Isalela byo bakookelanga Yehoba, bakwatankene. Lesa waambijile jimo bikekala bantu banji kulutwe amba: “Nkebakwatankanya pamo nobe mikooko iji mu kipaka.” (Mika 2:12) Kabiji Yehoba waambijile jimo kupichila mwi ngauzhi Zefwaniya amba: “Kabiji pa kyokya kimye nkalula mulaka wa mitundu ya bantu kwikala ke mulaka wawama [wa bukine bwa mu Binembelo], pa kuba’mba bonse baketenga pa jizhina ja Yehoba, ne kumwingijila na muchima umo [nangwa’mba ‘kumupopwela saka bakwatankana,’ tubyambo twa munshi].” (Zefwa. 3:9) Tusanta bingi pa kupopwela Yehoba saka twakwatankana.

Bakulumpe mu kipwilo bebikako kukwasha muntu ubena kuya mu jishinda jingi (Monai jifuka 17)

17. Pa kuba’mba kipwilo kitwajijile kwikala kyatooka ne kukwatankana, bakulumpe mu kipwilo bafwainwa kuba byepi na balenga mambo?

17 Pa kuba’mba kipwilo kitwajijile kwikala kyatooka ne kukwatankana, bakulumpe mu kipwilo bafwainwa kupwishanga mambo bukiji mu jishinda ja butemwe. Paulo wayukile’mba butemwe bwa Lesa kechi bwa pa kanwatu ne, kabiji kechi utalapo pa bubi ne. (Maana 15:3) Paulo watemenwe balongo bena Kolinda, onkao mambo, wibanembejile nkalata itanshi ya kwibajimunako. Nkalata ya bubiji ku bena Kolinda yo anembele pa kupitapo kimye kicheche, imwesha’mba bakulumpe mu kipwilo balondejile bibakambizhe mutumwa. Inge mwina Kilishitu kaye mu jishinda jingi kwa kubula aye mwine kuyuka, bakulumpe mu kipwilo bafwainwa kumwalulula na muchima wakooka.—Nga. 6:1.

18. (a) Lujimuno lwa mu Mambo a Lesa lwakwashishe byepi bipwilo bya bena Kilishitu ba mu myaka kitota kitanshi? (b) Tukesamba pa ka mu mutwe walondelapo?

18 Kyamwekeshatu patoka kuba’mba lujimuno lwa mu Buku wa Lesa lwakwashishe bena Kilishitu ba mu myaka kitota kitanshi mu Kolinda ne ku mapunzhatu akwabo kutwajijila kwikala batoka, kwikala mu mutende ne kukwatankana mu bipwilo. (1 Ko. 1:10; Efi. 4:11-13, tubyambo twa munshi; 1 Pe. 3:8) Kyafuminemo, balongo ne banyenga yetu pa kyokya kimye baingijile bingi bulongo mwingilo wa kusapwila. Kyo kyalengejile ne Paulo kwamba’mba mambo awama “asapwijilwe ku bilengwa byonse biji pano panshi.” (Kolo. 1:23) Lelo jino, bantu ba Lesa babena kusapwila kyaswa muchima wa Lesa ntanda yonse na mambo a kukwatankana. Mutwe walondelapo waamba pa bishiino bimwesha’mba bantu ba Lesa banemeka Baibolo kabiji bebikako kutwajijila kunemeka Nkambo Mfumu Yehoba.—Sala. 71:15, 16.

^ [1] (jifuka 13) Monai buku wa Bakwatankana Kuba Kyaswa Muchima wa Yehoba, ma. 134-136.

^ [2] (jifuka 15) Pa kuba’mba muyukilepo byavula pa bintu byakonsha kulengela mwina Kilishitu kutwala mukwabo ku kije kya mambo, monai buku wa kuba’mba, “Ikalai mu Butemwe bwa Lesa,” jipa 223, tubyambo twa munshi.