Biñambañamba bya kwisambilamo na bantu byakonsha kwimukwasha kwisamba na bantu bavula kukila ne byo kyajinga kala. Nangwa byonkabyo, kino kechi kikosesha bulunda na bantu bo twisamba nabo ne. Nsongwalume umo waambile’mba: “Ñumvwatu nobe bulunda bwetu kechi bukatwajijila ne. Pano bino, batata baji na balunda bavula, kabiji baikala na bano balunda nabo myaka yavula bingi.”

Pano mambo ka o kyakatezha kutaana balunda bawama kabiji ba myaka?

Mashinda a kwisambilamo a katataka nao abena kulengela bantu kubula kwikala na balunda bawama. Kwitumina tubyambo twa pa foni ne mashindatu akwabo a kwitumina tubyambo kwingijisha intaneti abena kulengela bantu kwisamba na balunda nabo baji kwalepa. Bantu baleka kwisamba byo besambanga kala, luno babena kwituminatu tubyambo kwingijisha intaneti. Buku wa kuba’mba Artificial Maturity waamba’mba: “Bantu ano moba kechi babena kwisamba kilungi na kilungi ne. Baana ba sukulu bataya kimye kyabaya na kwingijisha biñambañamba bingijisha intaneti kukila kwisamba na bakwabo.”

Bimye bimo, biñambañamba bya kwisambilamo byakonsha kwimulengela kumvwa nobe bulunda bwenu bwakosa bingi. Brian * uji na myaka 22 waambile’mba: “Namona kuba’mba amiwa yami ntuminatu bakwetu tubyambo twa pa foni kimye kyonse na kwibepuzha byo baji. Nalekele kwibanembela tubyambo twa pa foni kuba’mba mmone banga pe abo bakonsha kutuminapo tubyambo twa pa foni ne amiwa. Kwambatu kine bachechetu bo bantumijilenga. Kechi bajinga balunda bawama byonka byo nalangulukanga ne.”

Nanchi bino biñambañamba bya kwisambilamo kechi byakonsha kwimulengela kwisamba na bantu ne kukosesha bulunda bwenu nenyi? Ee, kikatakata inge kya kuba mumonapo kimye kya kwisamba na bantu kanwa na kanwa. Nangwa byonkabyo,  bino biñambañamba bya kwisambilamo byakonsha kwimukwasha kumvwañana na bakwenu, bino kechi byakonsha kwimulengela kukosesha bulunda bwenu ne.

Mulunda wawama wafwainwa kwikala byepi? Baibolo waamba’mba mulunda wa kine wafwainwa kwikala “wa kishinka wakila ne mulongo.” (Byambo bya Maana 18:24) Nanchi uno ye mulunda ye mukeba kwikala nanji nyi? Nanchi bino byobyo muji nyi? Pa kuba’mba mutaane mikumbu ya ano mepuzho, nembai byubilo bisatu byafwainwa kwikala na mulunda nenu. Apa bino munembe ne byubilo bikwabo bisatu byafwainwa kwimukwasha kukosesha bulunda bwenu. Ishikishai’mba: ‘Pa bantu bo nesamba nabo kwingijisha intaneti bañanyi bamwesha byubilo byafwainwa kwikala na mulunda wawama? Kabiji bano balunda nami bamona’mba nji na byubilo bya mutundu ka?’—Jifunde ja mu Baibolo: Filipai 2:4.

Tai muchima pa bintu byanema. Kwisamba kwingijisha biñambañamba kwaimena pa bintu byo mwatemwa, nabiji bintu byo muba pa kimye kya kukookoloka. Pano bino, kulondela mafunde amo kwanema kukila kutemwatu bintu bimo. Leanne, uji na ya myaka 21 waambile’mba: “Kechi nji na balunda bavula ne, pano bino, bonka balunda bo nji nabo bandengela kwikala na byubilo byawama.”—Jifunde ja mu Baibolo: Byambo bya Maana 13:20.

Monaingapo kimye kya kwisamba na bantu. Kafwako jishinda ja kwisambilamo jawama kukila kwisamba na bantu kilungi na kilungi ne, mambo anweba ne mulunda nenu mumvwa jiwi byo jibena kumvwanyika, byo abena kumweka pa kilungi ne byo abena kwingijisha mubiji.—Jifunde ja mu Baibolo: 1 Tesalonika 2:17.

Inembelainga makalata. Nangwa kya kuba jino jishinda jimweka nobe ja kala, bino kwinembela makalata kumwesha’mba mwata bingi muchima balunda nenu. Bachechetu babena kuba bino mu ino ntanda yaimbwa ñoma na bichi. Mu buku wanji wa kuba’mba Alone Together, Sherry Turkle wanembele pa nsongwalume umo wabujile kutambwilapo nkalata mu kukoma kwanji. Byo aambilenga pa kimye bantu kyo betuminanga makalata, waambile’mba: “Ntonga bingi kimye bantu kyo benembelanga makalata nangwa kechi najingako ne.” Mwakonsha kwingijisha jino jishinda ja kala kwikelamo na balunda.

Kishinka ke kino: Balunda ba kine kechi besambatu kimye kyonse ne, bino bemwesha butemwe, kifyele, kutekanya ne kwilekela mambo. Bino byubilo bilengela bulunda kwikala bingi bulongo. Kechi mwakonsha kumwesha bino byubilo inge mubena kwingijisha biñambañamba bya kwisambilamo ne.