“Kange mubambishenga michima na mambo a juba ja kesha ne, mambo juba ja kesha jikekala na bijikila byajo.”—MATEO 6:34.

Byo Kilumbulula: Bijikila kechi bipwa mu bwikalo ne. Pano bino, kange munungeko bijikila bya kesha ku bya lelo ne. Mwafwainwa kutatu muchima pa bintu bya lelo.

• Bijikila byakonsha kwimulengela kwakamwa. Onkao mambo, esekai kuba bino: Kitanshi, yukai kuba’mba bijikila bimo kechi twakonsha kwibichinuzhuka ne. Kwakamwa pa bintu byo mwakonsha kukankalwa kupwisha, kulengelatu kwikala na bijikila. Kya bubiji, javula bintu byo twakamwa kechi bimwekatu ne kumweka ne.

‘Maana afuma mwiulu . . . kechi ominatu pa kintu kyo akeba’ ne.—YAKOBA 3:17.

Byo Kilumbulula: Kange muketekelenga bakwenu kubangatu byaoloka ne. Chinuzhukainga kukebela bakwenu bintu byo bakonsha kukankalwa kuba, nangwa kwikebela bintu byo mwakonsha kukankalwa kuba.

• Ipelulainga, kukebelanga bakwenu byo bakonsha kukankalwa kuba ne, kabiji yukai bintu byo mukankalwa kuba anweba ne bikankalwa kuba bakwenu. Inge mwauba bino, mukakepeshako bijikila bya bakwenu ne byenu pamo kabiji mukafuma byawama bingi. Kabiji mwafwainwa kwikalanga na lusekelo kimye kyonse. Inge mwaseka, nangwatu inge kwamweka kyatama, lukatazho kechi lumweka kubaya ne, kabiji kwakonsha kwimulengela kwikala na lusekelo.

“Muntu wa milangwe utekanya.”—BYAMBO BYA MAANA 17:27.

Byo Kilumbulula: Bintu byatama byakonsha kwitulengela kubula kulanguluka bulongo, onkao mambo, mwafwainwa kutekanya.

• Yukai bintu bimulengela kwikala na bijikila ne kuyuka byo mwafwainwa kuba. Inge mwaikala na bijikila, yukai byo mulangulukapo ne kwibinemba. Kabiji inge mwayuka bintu bimulengela kwikala na bijikila, mukayuka bya kuba na bijikila. Kabiji mwafwainwa ne kulangulukapo mashinda amo akonsha kwimukwasha kuchinuzhuka bintu bimulengela kwikala na bijikila mu bwikalo bwenu. Inge kino kechi kyakonsheka ne, monaipo mashinda akwabo akonsha kwimukwasha kukepeshako bijikila. Kimye kimo mwakonsha kupimpulako jishinda jo mwingijilamo nkito yenu nangwa byo mwingijisha kimye.

• Pimpulai jishinda jo mumwenamo bintu. Bintu bimuletela bijikila kechi byakonsha kulengela bakwenu kwikala na bijikila ne. Kyaimena pa byo mumona bintu. Akilangulukai pa mashinda asatu:

  1. Kechi mwafwainwa kupelawizha kulangulukila muntu byatama ne. Muntu wakonsha kwimukijila kulutwe pa munongo. Inge mwalanguluka’mba uno muntu kyo auba kyatama, mwakonsha kuzhingila bingi. Bino mwafwainwa kulanguluka kuba’mba kuji kyamulengela kuba bino. Kulanguluka bino kwakonsha kwimukwasha bingi.

  2. Mwafwainwa kubangapo bintu bimo. Kipeela bingi kupembelela dokotala mu munongo pa kimye kyabaya nangwa kupembela ndeke, inge ke mutangepo byambo bimo nangwa kwingila mingilo pa kompyuta nangwa kunembela bakwenu tubyambo pa foni.

  3. Yukai lukatazho lwenu byo luji. Iipuzhai’mba, ‘Nanchi luno lukatazho lukatwajijila nyi?’ Mwafwainwa kuyuka makatazho acheche ne akatampe.

“Bintu byonse byubiwe na mushingi ne mo byalondankena.”—1 KOLINDA 14:40.

Byo Kilumbulula: Ubainga bintu mo byalondankena mu bwikalo bwenu.

• Tumvwa bingi bulongo kuba bintu monka mo byalondankena mu bwikalo. Kintu kimo kilengela kukankalwa kuba bintu bulongo ne kwikala na bijikila ke kukankazhama. Kuba bino kwakonsha kwitulengela kubula kupwisha mingilo. Inge muji na luno lukatazho, esekai kulondela ano mashinda abiji.

  1. Nembai mutanchi wa bintu byo mukeba kuba ne kumulondelanga.

  2. Yukai bintu bimulengela kukankazhama kwingila mingilo.

“Kyawama kukokolokako kukila kukizhamo kwingila mingilo ne kupulwilamotu mabuula.”—MUSAPWISHI 4:6.

Byo Kilumbulula: Bantu ‘bakizhamo kwingila mingilo’ kechi bamwenamo ne. Kabiji kechi bekalapo na kimye ne bulume bwa kwiyowa bintu byo baingijila ne.

• Ikalai na mmweno yawama ya nkito ne mali. Kwikala na mali avula kechi kulumbulula’mba pano muntu uji na lusekelo nangwa ufwabyo bijikila ne. Kwambatu kine, mali aletatu bijikila. Kinembelo kya Musapwishi 5:12 kyaamba’mba: “Munonshi na mambo a kwikala na bintu byavula kechi ulaala tulo ne.” Onkao mambo, kange mukebenga kupota bintu bya mutengo saka mwabula mali avula ne.

• Ikalaingapo na kimye kya kukokoloka. Mwakonsha kukepeshako bijikila inge ke mube bintu byo mwatemwa. Nangwa byonkabyo, kuba bintu nabiji kutamba TV, kechi kwakonsha kwimukwasha ne.

• Yukai kimye kya kwingijisha foni. Chinuzhukainga kimye kyonse kutala pa foni inge kuji bemutuminapo tubyambo nangwa kuyanga kimye kyonse pa intaneti. Bino mwakonsha kuba bino inge kya kuba kibena kukebewa bukiji bukiji, pano bino, kechi mwafwainwa kutendeka kumona bya ku nkito inge mwakotoka ne.

“Mu kukosesha mubiji ukamwenamo.”—1 TIMOTI 4:8.

Byo Kilumbulula: Kukaya makayo akosesha mubiji kimye kyonse kukwasha kwikala na butuntulu bwa mubiji bwawama.

• Ubainga bintu byakonsha kwimukwasha. Kwingila mingilo kulengela mubiji kukasuluka ne kukepeshako bijikila. Jainga kajo kawama ne kubula kwikalanga kimye kyabaya kwa kubula kuja. Kabiji ikalainga na kimye kyabaya kya kukokoloka.

• Chinuzhukainga mashinda atama a kupwishishamo bijikila nabiji kupepa fwanka nangwa kwingijisha bizhima ne kukizhamo kutoma maalwa. Pa kupitapo moba, abino bintu byakonsha kwimulengela kwikalanga na bijikila, kukolwakolwa ne konauna mali.

• Mwafwainwa kuya ku kipatela inge bijikila bimuvujila. Kechi twafwainwa kumvwa bumvu kuya ku kipatela pa kuba’mba betubuuleko bya kuba na bijikila ne.

“Yukai bintu byanemesha.”—FILIPAI 1:10.

Byo Kilumbulula: Langulukainga pa bintu byo mwanemeka.

• Nembai mingilo yanemesha yo mukeba kuba. Kuba bino kukemukwasha kuta muchima pa mingilo yanemesha yo mwafwainwa kwingijilapo bukiji, yo mwafwainwa kupako bakwenu kwimukwashako ne yo mwafwainwa kufumyapo.

• Yukai kimye kyo mwingijisha ku bintu mu mulungu. Kuba bino kukemukwasha kwingijishanga bulongo kimye. Inge ke mwingijishe bulongo kimye, kechi mukekalanga na bijikila ne.

• Ikalaingapo na kimye kya kukokoloka. Kukokoloka nangwatu pa kakimye kacheche kukemukwasha kwikala na bulume ne kukepeshako bijikila.

“Bijikila biji mu muchima wa muntu byo bilengela muchima kupopomenwa, pa kuba byambo byawama bimusangajika.”—BYAMBO BYA MAANA 12:25.

Byo Kilumbulula: Kwamba byambo byawama kusangajika muchima wa muntu.

• Mwakonsha kubuulako muntu ye mwaketekela biji ku muchima wenu. Muntu ye mwaketekela ukemukwasha kuyuka bya kuba na lukatazho lo muji nalo. Kubula kwikala na bintu ku muchima kukemukwasha kubula kwikala na bijikila.

• Ambilai bakwenu kwimukwashako. Nanchi mwakonsha kupako bakwenu mingilo nangwa kwingijila nabo pamo nyi?

• Inge muntu ye mwingila nanji wimukatazha, monaipo mashinda a kupwishishamo lukatazho. Nanchi mwakonsha kwisamba nanji bulongo, ne kumubuula byo mubena kumvwa ku muchima nyi? (Byambo bya Maana 17:27) Inge jino jishinda jakankalwa kwingila, nanchi mwakonsha kufuukulapo kubula kutanwanga pamo nanji kimye kyabaya nyi?

“Bo ba lusekelo aba baji na muchima wa kukeba kuyuka Lesa.”—MATEO 5:3.

Byo Kilumbulula: Atweba bantu tukeba kajo, bya kuvwala ne mwa kulaala. Twafwainwa ne kwikala na muchima wa kukeba kuyuka Lesa. Pa kuba’mba twikale na lusekelo, twafwainwa kuyuka Lesa.

• Lulombelo lwakonsha kwimukwasha bingi. Lesa witubuula ‘kutaya bijikila byetu pe aye, mambo wituta muchima.’ (1 Petelo 5:7) Kulomba ne kulanguluka langulukapo kwakonsha kwitukwasha kwikala na mutende wa mu milanguluko.—Filipai 4:6, 7.

• Tangainga bintu bikemukwasha kufwenya kwipi ne Lesa. Mafunde o twaambapo mu uno Labainga! afuma mu Baibolo, kabiji etukwasha kuyuka Lesa. Ano mafunde etulengela kwikala na “maana alumbuluka ne maana a kupima bintu.” (Byambo bya Maana 3:21) Ikalaingapo na kimye kya kutanganga Baibolo. Inge mukeba, mwakonsha kutatwila mu buku wa Byambo bya Maana.