Bantu bayuka mingilo bebaketekela bingi, mambo batako bingi muchima ku mingilo yonse yo bebapa ne kwiipwisha mu kimye kyafwainwa.

Baana bakonsha kutendeka kufunda mingilo nangwa kya kuba bakijitu bacheche. Buku wa kuba’mba Parenting Without Borders waamba’mba: “Baana batendeka kulondela bibabuula bansemi babo aku bafikizhatu bañondo ba kusemwa 15, kabiji inge bafikizha mwaka umo ne kichika, batendeka kusombolola bibena kuba bansemi babo. Mu bisho byavula, bansemi batendeka kufunjisha baana babo mingilo ya pa nzubo inge bafikizha myaka ya kusemwa itanu nangwa itanu na ibiji. Nangwa kya kuba bano baana bakiji banyike, bafunda kwingila mingilo yavula ya pa nzubo.”

Mu byalo bimo, bansongwalume ne bansongwakazhi inge bakoma bafuukulapo kufuma pa nzubo ya bansemi ne kuya na kwiikela. Pano bino, inge bintu byakatazha mu bwikalo, babwela na kwikala na bansemi babo. Bimye bimo kilengela ke na mambo a kuba’mba, byo bakomenenga kechi bebafunjishe bya kwingijisha bulongo mali, kwingila mingilo ya pa nzubo nangwa kwilama abo bene ne.

Onkao mambo, kyanema kufunjisha baana benu mingilo pa kuba’mba bakelamenga bulongo inge bakoma. Buku wa kuba’mba How to Raise an Adult waamba kuba’mba: “Kechi mwafwainwa kulama baana butotwe ne kuketekela’mba bakayuka bya kwilama bulongo kwa kubula kwibafunjisha mingilo ne.”

Bapai mingilo ya kwingila pa nzubo.

JIFUNDE JA MU BAIBOLO: “Mu kwingila na ngovu mufuma byawama.”—Byambo bya Maana 14:23.

Baana babacheche bomvwa bingi bulongo kukwasha bansemi babo inge babena kwingila. Onkao mambo, painga baana benu mingilo ya kwingila pa nzubo.

Bansemi bamo bakankazhama kupa baana babo mingilo ya pa nzubo, mambo balanguluka’mba baji na mingilo yavula ya ku sukulu, onkao mambo kechi bakeba kwibapa mingilo ikwabo ne.

Pano bino, baana bengila mingilo ya pa nzubo boba bingi bulongo ne ku sukulu. Mambo inge mwana wafunda kuta muchima pa mingilo ya pa nzubo, ukatangako muchima ne ku mingilo ya ku sukulu. Kabiji buku wa kuba’mba Parenting Without Borders waamba’mba: “Inge ketukanye baana kwitukwashako mingilo, bakatendeka kulanguluka’mba kechi kyanema kukwasha bantu ne . . . Kabiji bakakebangatu kwibobila bintu ku bakwabo.”

Abino byambo byamweshatu patoka’mba inge baana bafunda mingilo ya pa nzubo, bakakwashanga bantu  kabiji bakekala bampanyi. Kechi bakaketekelangatu kwibakwasha ku bakwabo ne. Mingilo ya pa nzubo ibafunjisha kuyuka’mba baji na mwingilo wanema wa kukwasha ba mu kisemi.

Funjishai baana benu kuswa inge balubankanya.

JIFUNDE JA MU BAIBOLO: “Saka umvwina byo bakubuula ne kuswa mafunde, pa kuba’mba ukekale na maana kulutwe.” —Byambo bya Maana 19:20.

Inge mwanenu walubankanya, kampe walala kipe kya bene, kechi mwafwainwa kumuzhikijila nangwa kumukainako ne. Mwanenu wafwainwa kuswa byo alubankanya ne kulomba lulekelo lwa mambo. Wafwainwa ne kuwamisha kyo aonauna inge kyakonsheka.

Inge baana kebaswe byo balubankanya

• bakekala ba kishinka

• kechi bakapangamo bakwabo mambo ne

• kechi bakekangaizhanga ne

• bakalombanga lulekelo lwa mambo