Onkao mambo, kyatanwa kuba’mba banyike bataya kimye kyabaya na kwingijisha mafoni nangwa makompyuta, kibalengela . . .

• kukayangatu na mafoni abo.

• kunembela bakwabo byambo byatama.

• kutambanga bipikichala bya bantu baji mulekese nangwa kya kuba kechi babena kukeba ne.

KUKAYANGATU NA MAFONI

Makayo amo a pa kompyuta bealenga mu jishinda ja kupa bantu mujojo wa kwiatamba nangwa kwiakaya. Buku utelwa’mba Reclaiming Conversation waamba’mba: “Mafoni ne bintu biji mukachi bebilenga kuba’mba bibulenga kwitukatazha kwibingijisha.” Inge saka tutaya kimye kyabaya na kutala pa bantentemesha bya busulu, ko kuba’mba tubena kwibalengela kumwenamo mali avula.

BYA KULANGULUKAPO: Nanchi baana benu bataya kimye kyabaya pa mafoni nyi? Mwafwainwa kwibakwasha byepi kuba’mba bengijishenga kimye kyabo bulongo?—EFISESA 5:15, 16.

KUNEMBA BYATAMA PA BAKWABO

Bantu bamo inge baji pa intaneti, bashinta bingi ne kunena bakwabo.

Bantu bamo inge baji pa intaneti boba bintu nangwa kwamba byambo byabula kufwainwa pa kuba’mba bibalengele kuya nkuwa. Kabiji muntu kyakonsha kumukola ku muchima ne kulanguluka’mba bantu bamushikwa inge kya kuba’mba kechi bamubuulako byo babena kuba ne.

BYA KULANGULUKAPO: Nanchi baana benu mushingi bafwaye na bakwabo mo benembele tubyambo pa foni nyi? (Efisesa 4:31) Nanchi bazhingila inge bamona nangwa baumvwa’mba bakwabo babena kuba bintu kwa kubula kwibavwangamo nyi?

KUTAMBA BYA MULEKESE

Lelo jino, kyapeela bingi kutaana bintu byatama pa intaneti. Mafoni amo aswisha bansemi kushinka bintu bitamba baana babo. Pano bino, nangwa bansemi bauba bino baana napotu batamba bintu byatama.

Kwitumina bipikichala nangwa byambo bilengela kilaka kya kwilaala pa foni ke mambo a bulala o bafwainwa kukashilapo muntu. Bimye bimo, banyike betumina byambo nangwa kutamba bipikichala byatama bya bakwabo banyike. Banyike boba bino bakonsha kwibapamo mambo a kutamba bya mulekese. Ano ke mambo akatampe bingi.

BYA KULANGULUKAPO: Mwafwainwa kukwasha byepi baana benu kuleka kutamba bipikichala bya bantu babena kwilaala? —EFISESA 5:3, 4.

FUNJISHAINGA BAANA BENU

Nangwa kya kuba kechi kikatazha banyike kuyuka bya kwingijisha mafoni ne makompyuta ne, napotu mwafwainwa kwibakwasha. Buku uji na mutwe wa kuba’mba Indistractable waamba’mba kupotela mwana foni saka akyangye kuyuka bya kwiingijisha bulongo, kijitu pamo na “kubuula mwana amba etaye pa mukola bino saka abula kuyuka kufwenka.”

Monai mashinda aji panshipo o mukeba kwingijisha nangwa nembai enu anweba bene.

• Kufunjisha mwanami kwikala na mushingi inge uji pa foni

• Kukwasha mwanami kuyuka mwa kubila inge waumvwa mukose

• Kuzhikijila mwanami ku bintu byatama bya pa intaneti

• Kutalanga mu foni ya mwanami pa kimye pa kimye pa kuba’mba ngyuke bintu byo atamba

• Nabuula mwanami po afwainwa kupelela ne kubula kukizhamo kwingijisha foni

• Nakanya mwanami kwikala na foni bufuku kimye kya kulaala

• Twakanya mwana yense kwingijisha foni inge tubena kuja