Tubuulaiko mwapita bwikalo bwenu.

Nasemekelwe mu 1959 mu muzhi wa Fuzhou mu kibunji kya Jiangxi mu China. Byo najinga na myaka itanu na isatu, mu kyalo kyetu mwajinga milukuchi ya kukeba kupimpula bisho. Batata bajinga basendwe mu bya kushimikashimika kabiji bebechile kuya na kulenga ngyangi kwalepa mungye. Baiyangatu na kwitumona jimo pa mwaka. Pa ino myaka yonse naikalangatu na ba mama bajinga bafunjishi pa sukulu umo. Twaikalanga pa sukulu ponka pafunjishanga ba mama. Mu 1970, twavilukijile ku Liufang, ka muzhi kacheche kajinga mu Linchuan kwakepele bingi kajo.

Ñanyi bintu balongo benu byo baitabijilemo?

Batata kechi batemenwe bya bupopweshi nangwa bya bumulwila ntanda ne. Ba mama bajinga ba Buddha. Ku sukulu nafunjile kuba’mba bilengwa byaishilekotu abyo bine, kabiji naitabijile byafunjishanga bafunjishi bami.

Ñanyi kintu kimulengejile kutemwa nsamushi?

Natemenwe bingi nsamushi mambo ilengela muntu kulanguluka bingi pa kuba’mba ataane mukumbu. Nayile pa sukulu mukatampe panyuma ya lufu lwa ba Mao Tse-tung mu 1976. Nafuukwilepo kutendeka kufunda nsamushi. Byo natambwile digili mu nsamushi, natendekele kupesa pesa bingila minkinyi ilenga malaichi.

Mwaubile byepi kimye kyo mwatendekele kutanga Baibolo?

Mu 1987, nayile ku kyalo kya United States pa sukulu wa Texas A&M University na kufunjilapo bikwabo. Nayukile kuba’mba mu kyalo kya America, bantu bavula baitabila mwi Lesa kabiji batanga bingi Baibolo. Kabiji naumvwine ne kuba’mba mu Baibolo muji byambo bikwasha bantu. Kino kyandengejile kutendeka kutanga Baibolo.

 Natemenwe bingi bintu byo natangilenga mu Baibolo. Bino bimo kechi nebyumvwishanga ne. Kino kyandengejile kuleka kutanga Baibolo.

Mwatendekele byepi kutanga Baibolo jikwabo?

Mu 1990, Kamonyi wa kwa Yehoba wamfwakashijile pa nzubo ne kumbuula byaamba Baibolo pa bwikalo bwa kulutwe. Wankebejile ba mulume ne mukazhi kwiya na kumfunjishanga Baibolo. Palutwe kacheche, mukazhami aye Liping wafunjishanga sayansi mu China wabujile kwitabila mwi Lesa, naye watendekele kufunda Baibolo. Twafunjile byaamba Baibolo pa byatendekele bumi. Byo bamfunjishenga kuba’mba kuji Mulenga walengele bintu byonse, kechi nakiswile ne. Onkao mambo, nafuukwilepo kukebakeba bishinka amiwa mwine pa uno mutwe.

Pano mwaubile byepi?

Byonji shenyenye mu nsamushi, bamfunjishe kwitaina bishinka bimwesha bintu byo byatendekele. Kabiji nafunjile ne kuba’mba pa kuba’mba bumi bwikaleko, kajo kakomesha mubiji kafwainwa kwikalako. Onkao mambo, nakebeshe kuyuka kajo kakomesha mubiji byo kakonsha kwilenga ako kene. Kano kajo kakomesha mubiji kalengwa mu jishinda ja kukumya. Mu mubiji wa muntu muji maselo a kajo kakomesha mubiji avula bingi. Nashiinwe kuba’mba kafwako muntu wakonsha kuyuka bilengwa kajo kakomesha mubiji ne. Kabiji nkyangye kutangapo bishinka bimwesha’mba maselo aji mu kajo kakomesha mubiji elengeletu ao ene. Abino byonse byandengejile kushiinwa’mba kine Mulenga koaji.

Ki ka kimulengejile kushiinwa’mba Baibolo wafuma kwi Lesa?

Byo natwajijile kufunda Baibolo na Bakamonyi ba kwa Yehoba, nafunjile kuba’mba mu Baibolo muji bungauzhi bwavula bwafika. Byo nalondejilenga byo nafunjilenga, namwene buwame bwa kulondela mafunde a mu Baibolo. Neshikishanga’mba, ‘Ñanyi kintu kyalengejile banembi ba Baibolo bajingako kala kunemba bintu byawama bikingila ne ano moba?’ Kuba bino, kwandengejile kushiinwa’mba Baibolo kine Mambo a Lesa.

Ñanyi bintu bibena kwimulengela kutwajijila kushiinwa’mba kya kine Mulenga koaji?

Inge namona bintu biji mu ntanda, bindengela kushiinwa’mba Mulenga kine koaji. Luno ndenga bintu byo bengijisha mu makompyuta. Nkumya bingi bongo bwa muntu byo bwingila kukila makompyuta. Kikwabo kindengela kukumya ke bongo byo buyuka jiwi ja muntu. Atweba bonse tuyuka jiwi ja muntu nangwatu inge kechi wapwisha kwamba ne, inge ubena kuseka, inge uji na kikukuma, ñambilo yanji, jiwi ja muntu uji palepa nangwa inge ubena kwamba pa foni. Bino bintu ke bya kukumya bingi. Pano bino bintu byo balenga bya kwingijisha pa makompyuta bingila mu jishinda japusanako. Bongo bwa bantu bwakila biñambañamba byo balenga bya pa kompyuta bisombolola mawi a bantu.

Kupusanako na makompyuta, bongo bwa bantu buyuka bibena kumvwa muntu, ñambilo yanji ne kuyuka ubena kwamba. Bantu balenga makompyuta babena kupesa pesa pa kuba’mba balengenga makompyuta ayuka mawi a bantu byonka byuba bongo bwa muntu. Nashiinwa kuba’mba kuno kukebakeba ko babena kuba babena kusombololatu mingilo ya Lesa.