• Bashenu bemubuula’mba musakuvilukila ku mpunzha ikwabo ko bebatuma kuya na kwingijila.

• Mulunda nenu ubena kuvilukila kwalepa.

• Bakolojenu babena kusongolwa ne kufuma pa nzubo.

Mwakonsha kuba byepi na luno lupimpu?

Kichi kisendalala inge kubena kupita kipuupu kechi kitupuka ne inge kwaiya kipuupu kikatampe. Byonka biji kino kichi, ne anweba mwakonsha kuba nobe “mwasendalala,” ko kuba’mba kubula kumina kumo inge kwaikala lupimpu lukatampe. Saka tukyangye kwisamba pa byo mwakonsha kuba bino, kuji bintu byo mwafwainwa kuyuka pa lupimpu.

Bintu byakonsha kwaluka kimye kiji kyonse. Baibolo waamba kine pa bantu amba: “Bintu bya kubula kuketekela, bibamwekela bantu bonse.” (Musapwishi 9:11) Kampe katatakatu mukemwene bukine bwa bino byambo. Kino kechi kyalumbulula’mba bintu byonse bya kubula kuketekela byatama ne. Lupimpu lwakonsha kumweka kimye kitanshi nobe lwatama, lwakonsha kuwama kulutwe na lwendo. Nangwa byonkabyo, bantu bavula bakebatu kuba bintu byo bapijilwa kuba. Onkao mambo, kibakatazha bingi inge bintu mu bwikalo byaaluka.

Javula banyike kibakatazha bingi inge kwaikala lupimpu. Mambo ka? Alex * waambile’mba: “Mambo inge tukiji banyike, tupita mu lupimpu lubiwa mukachi ka mubiji na mambo a kukoma. Lupimpu lumweka mu bwikalo lunungapotu pa lukatazho.”

Kintu kikwabo kilengela ke kino: Inge bintu byaaluka, bakulumpe javula bavuluka byo baubile na lupimpu lo bapichilemo kala. Kino kibakwasha kuyuka bya kuba. Bino banyike kafwako bintu byo bapitamo byo bakonsha kufunjilako ne.

Mwakonsha kuyuka bya kuba inge bintu byaaluka. Kuchinchika kukwasha muntu kuyuka bya kuba inge bintu byaaluka mu bwikalo. Muntu wachinchika kechi uchinchikatu bintu byo a bena kupitamo ne, bino umona ne bintu byawama byakonsha kufumamo. Banyike bakankalwa kuchinchika javula batendeka kwingijisha bizhima nangwa kutoma malwa inge bintu byakatazha.

Kuswa inge bintu byaaluka. Kwa kubula ne kuzhinaukatu ne, mukeba’mba bintu byonse mu bwikalo bwenu byubiwenga monka mo mukebela, bino kino kechi kyakonsheka ne. Juba jimo balunda nenu bakasongola nangwa kusongolwa ne kuya kwalepa; bakolojenu ne bankasenu bakakoma ne kufuma pa nzubo; kuji bintu bimo byakonsha kulengela kisemi kuviluka ne kusha balunda nenu ne bantu bakwabo bo mwiyuka nabo bulongo. Inge bino bintu byamweka, kyawama kuswa kukila kwilangulusha.—Jifunde ja mu Baibolo: Musapwishi 7:10.

Langulukainga pa bintu bya kulutwe. Kulanguluka pa bintu bya kunyuma kuji nobe muntu ubena kwendesha motoka saka abena kutala kunyuma. Ibyo kuba’mba mwakonsha kutalako kunyuma pachechetu mu galasi, pano bino kyawama kuta maana kulutwe ko mubena kuya. Kyo kimotu inge bintu mu bwikalo byaaluka, kyawama kuta muchima pa bintu bya kulutwe. (Byambo bya Maana 4:25) Kampe mwakonsha ne kwibikila bikonkwanyi byo mukeba kufikizha mu ñondo wiya, nangwa bañondo batanu na umo babena kwiya.

Langulukainga pa bintu byawama. Laura waambile’mba: “Byo ulanguluka byo byakonsha kukulengela kuchinchika. Kyawama kulanguluka pa buwame buji mu byo ubena kupitamo.” Nanchi mwakonsha kunembapo buwame bumo buji mu byo mubena kupitamo nyi?—Jifunde ja mu Baibolo: Musapwishi 6:9.

Nsongwakazhi wa jizhina ja Victoria uvuluka’mba byo ajinga mwanyike, balunda nanji bonse bavilukile. Waambile’mba: “Naumvwanga bingi mukose, ne kulanguluka’mba nanchi inge bintu byajingatu byonka byo byajinga kala. Bino inge navuluka, mmona kuba’mba pa kyokya kimye po po natendekele kukoma. Nayukile kuba’mba, lupimpu lulengela muntu kukoma. Kabiji po po namwene kuba’mba nafwainwa kulenga bulunda na bantu bakwabo.”—Jifunde ja mu Baibolo: Byambo bya Maana 27:10.

Kwashainga bakwenu. Baibolo waamba’mba: “Saka muta muchima ku bintu bya bakwenu kabiji kange mulangulukengatu pa bintu byenu byonka ne.” (Filipai 2:4) Kukwasha bantu baji mu lukatazho kwakonsha kwimukwasha kuyuka bya kuba na lukatazho lwenu. Anna uji na myaka 17, waambile’mba: “Byo nakomene, po po nayukile’mba kukwasha muntu uji na lukatazho lo najingapo nalo nangwa lwabaya kukilapo mufuma byawama bingi!”