Yai panembwa’mba bijipo

Yai paji ndonda ya mitwe

Bepaine na Muchima Yense ku—Muzhika wa Africa

Bepaine na Muchima Yense ku—Muzhika wa Africa

PASCAL byo akomenenga mu bwikalo bwa buyanji mu kimasamasa kya mu kyalo kya Côte d’Ivoire wakebanga bingi kukabuluka. Na mambo a kuba popo afunjilengatu bulwi bwa binkonyi bwa lubekyo, walangulukanga’mba, ‘Kwepi ko nakonsha kutanapo makayo akonsha kundengela kutumbalala ne kunonka?’ Saka akijitu na myaka mu ma 20, wafuukwilepo kuya ku byalo bya bazungu, ku Europe. Walangulukilenga kutwela mu Europe mu bufyamfya mambo kechi wajinga na bitupa ne.

Pascal wakashile luno lwendo byo afikizhe myaka 27 mu 1998. Waabukile nyinza ya kyalo kya Ghana, wapita mu kyalo kya Togo, wakapita ne mu kyalo kya Benin, kepo afikile ku taunyi wa Birni Nkonni mu kyalo kya Niger. Pano popo afikile mwakatazha kupita. Pa kuba’mba aye ja buyeke wafwainwe kukilañanya Kiselebwa kya Sahara na kimbayambaya. Kepo pa kufika ku kalunga ka Meditelanya wakanjila bwato bwa kuya ku Europe. Bino byobyo alangulukilenga kwenda, bino bintu bibiji byamulengejile kutebelela mu kyalo kya Niger.

Kitanshi, mali apwile. Kya bubiji wataine Noé watendekele kumufunjisha Baibolo. Byo afunjile byamufikile pa muchima ne kumulengula kupimpula mweno ya bwikalo. Walekele kufumpila bunonshi, pano watendekele kutatu muchima pa kwingijila Lesa. Pascal wabatizhiwe mu December mu 1999. Kusanchila Lesa kwamulengejile kutendeka bupainiya mu 2001 mu kyalo kya Niger, mu taunyi monka mo afunjile bukine. Pano wiumvwa byepi pa uno mwingilo? Waambile’mba: “Buno bo bwikalo bwafwainwa!”

BWIKALO BWA LUSEKELO MU AFRICA

Ba Anne-Rakel

Byonka byaubile ba Pascal, bavula batana kuba’mba kwikala bwikalo bwa lusekelo kwaimena pa kwingijila Lesa. Pa kuba’mba bobe bino, bamo bafuma ku Europe ne kwiya mu Africa na kwingijila kwakepa basapwishi ba Bufumu. Bakamonyi 65 baji na myaka 17 kufika ku 70 bengijila kwakepa basapwishi mu byalo bya ku Muzhika wa Africa ku Benin, ku kyalo kya Burkina Faso, ku Niger, ne mu Togo. * Ki ka kibalengejile kufuukulapo kuba bino, kabiji bamwenamo ka?

Ba Anne-Rakel bafumine ku Denmark baambile’mba: “Bansemi bami bajinga bamishonale ku Senegal. Bandengejile kufuukulapo kuya na kwingijila ku Togo mambo javula bashimikizhanga na lusekelo pa byo baingilanga bumishonale.” Luno papita ne myaka 15, ba Anne-Rakel saka baji na myaka mu ma 20 bafuukwilepo kuya ku Togo ku kipwilo kya mulaka wa kwamba na maboko. Kino kyatundaikile byepi bakwabo? Baambile’mba: “Panyuma kacheche nkasami wamukazhi ne wamulume bandondejile ku Togo.”

Ba Albert-Fayette ne ba Aurele

Mulongo Aurele ufuma ku France uji na myaka 70 ne bakazhi, waambile’mba: “Papita myaka itanu kufuma  po natambwijile mali a penshonyi. Najinga na bintu bibiji bya kusalapo, kwikala ku matwi nzoo mu France na kupembela Paladisa nangwa kumonapo mashinda a kwingijilamo pakatampe mu mwingilo. Ba Aurele basajilepo kwingilako pakatampe mu mwingilo. Luno papita ne myaka isatu, abo ne bakazhi babo ba Albert-Fayette, bayile ku Benin. Ba Aurele baambile’mba: “Kwipana kwingijila Yehoba kwawama bingi kukila mingilo yonse yo twaingilapo kala mu bwikalo bwetu kwesakana na byo twimwena.” Baambile ne kuba’mba: “Mpunzha mo tusapwila ya ku musezho wa kalunga ka mema ituvululamo bikekala paladisa.”

Ba Clodomir ne bakazhi babo ba Lysiane, luno papita ne myaka 16 kufuma po bafumine ku France kuya ku Benin. Patanshi bavulukanga bingi balunda nabo ne bakilongo bo bashile mu France, kabiji baakaminwe kuba’mba kechi basa kukonsha bwikalo bwa katataka ne. Nangwa byonkabyo kechi bafwainwe kwakamwa ne. Mu kuya kwa moba baikele bingi na lusekelo. Ba Clodomir baambile’mba: “Pa myaka 16 yo twaingila, tukwasha muntu umo pa mwaka pa mwaka kutambwila bukine.”

Ba Lysiane ne ba Clodomir na bamo bo bakwashishe kufunda bukine.

Ba Johanna ne ba Sébastien

Ba Sébastien ne bakazhi babo ba Johanna nabo bafumine ku France kuya na kwingijila ku Benin mu 2010. Ba Sébastien baambile’mba: “Mingilo yavula bingi mu kipwilo. Kwingijila kuno kwandengela kufunda bintu byavula bingi mu jibumba ja Lesa mu kimyetu kicheche.” Abya bantu mu mwingilo batako muchima nyi? Ba Johanna baambile’mba: “Bantu kuno baji bingi na kilaka kya kukeba kufunda bukine. Nangwa inge kechi tuji mu mwingilo wa kusapwila ne, bantu betwimika mu mukwakwa ne kwitwipuzha mepuzho pa bya mu Baibolo ne kutambula mabuku etu.” Kuba bino kwibalengela kwikala byepi mu masongola abo? Ba Sébastien baambile’mba: “Kwakosesha masongola etu. Ñumvwa bingi bulongo kwingila pamo kimye kyabaya na bakazhi bami mu mwingilo.”

Ba Eric ne bakazhi babo ba Katy bengila bupainiya ku buyeke bwa kyalo kya Benin kwakepa bingi bantu. Kala papita ne myaka jikumi saka bakikala mu France, batendekele kutanga mitwe yaamba pa kuya na kwingijila kubena kukebewa basapwishi kabiji ne kwisamba na baji mu mwingilo wa kimye kyonse. Kuba bino kwibalengejile kuya ku kyalo kikwabo mu 2005. Kumona bantu mu jibumba byo bavujijilengako kwibaletejile bingi lusekelo. Ba Eric baambile’mba: “Pa myakatu ibiji, jibumba jetu jajinga mu muzhi wa Tanguiéta jajingatu na basapwishi 9; luno twafika 30. Pa mulungu, bantu pakachi ka 50 ne 80 batanwa ku kupwila. Kuno kununguluka kwituletela bingi lusekelo.”

Ba Katy ne ba Eric

YUKAI MAKATAZHO NE BYA KWIASHINDA

Ba Benjamin

Ba Marie-Agnès ne ba Michel

Ñanyi makatazho apitamo bamo “bengijila kwakepa basapwishi”?  Bankasabo ba Anne-Rakel, abo Benjamin baji na myaka 33. Mu 2000 saka bakiji mu Denmark basambakene mishonale waingijilanga ku Togo. Ba Benjamin bavuluka kuba’mba byo nabujile mishonale kuba’mba mbena kukeba kwingilako mwingilo wa bupainiya, wañambijile’mba: ‘Wakonsha kwingila bingi bulongo mu Togo.’” Ba Benjamin balangulukilepo pa kino. Baambile’mba: “Nakijingatu mwanyike saka kyangye kufikizha ne myaka 20, bino kyampelejile kuya na kwingijilako, mambo bakolojami babakazhi babiji baingijilanga mu Togo.” Ne kuya bayile. Bino kechi kyapelele ne. Ba Benjamin baambile’mba: “Kechi nayukilepotu nangwa kyambo kimo kya Kifulenchi ne. Bañondo batanshi batanu na umo bakatezhe bingi mambo nakankalwanga kwisamba na bantu.” Bino mu kuya kwa moba bayukile. Ba Benjamin luno bengijila pa Betele mu Benin, kutwala mabuku ne kwingila mu dipatimenti ya mabuku.

Ba Eric ne ba Katy batongolwa kuntatwilo, baingijilepo mu mapunzha mo bamba milaka ya ku kyalo kingi mu France saka bakyangye kuya ku Benin. Pano bintu byajinga byepi ku Muzhika wa Africa? Ba Katy baambile’mba: “Kumona pa kwikala kwakatezhe bingi. Twaikele bañondo bavula mu nzubo mwabula malaichi ne mema.” Ba Eric baambile’mba: “Bantu bajizhanga bijimba kufika pakachi ka bufuku. Kwikala mu mpunzha ya uno mutundu kukebewa kutekanya ne kutendeka kwikela mo bekala bene.” Bonse babiji betabizha’mba: “Kwingijila mu mpunzha mo bakyangye kusapwilapo kuleta bingi lusekelo kya kuba ne makatazho aleka ne kumweka kubaya.”

Ba Michel ne Marie-Agnès, bamulume ne mukazhi bena France baji na myaka mu ma 50 bayile ku Benin. Luno papita ne myaka itanu. Ba Michael baambile’mba bantu bamo balangulukilenga’mba kechi twafuukwilepo bulongo ne. Baambile’mba: “Muntu wakonsha kwakamwa inge kechi wayuka kuba’mba Yehoba witulama ne. Onkao mambo, twayile na mambo aye kabiji twamuketekejile bingi Yehoba.”

BYA KWINENGEZHA

Aba bakingijilapo kala kubena kukebewa basapwishi bamba’mba kyanema bingi kuba byalondelapo pa kwinengezha: Nengezhezhai jimo. Alulai bwikalo kwesakana na byo bekala koko. Kupotanga bintu byabula pa mutanchi wenu ne. Ketekelai mwi Yehoba.—Luka 14:28-30.

Ba Sébastien bo twakwambapo ku ntendekelo baambile’mba: “Saka tukyangye kuya, amiwa ne ba Johanna twalamine mali pa myaka ibiji kupichila mu kukepesha ko bya kupota pota ne bya kisangajimbwe.” Pa kuba’mba batwajijile kwingijila mu kyalo kingi, babwela na kwingila ku Europe pa mwaka pa mwaka pa bañondo bacheche, kuba bino kwibakwasha kutwajijila kwingila bupainiya mwaka yense mu Benin.

Ba Marie-Thérèse

Marie-Thérèse ke nyenga uji pa banyenga 20 babula  kusongolwa baya na kwingijila kubena kukebwa basapwishi ku Muzhika wa Africa. Uno nyenga wajinga dalaivwa wa sakya mu France. Bino mu 2006 watambwile mwaka umo wa kukokoloka pa kuba’mba aye na kwingila bupainiya mu kyalo kya Niger. Byo ayile kechi papichile ne moba avula ne, wataine kuba’mba bo bwikalo bwawama bo akebelenga. Nyenga Marie-Thérèse waambile’mba: “Byo nabwelele ku France, nesambile na bakulumpe ba nkito ne kwibalumbulwila kuba’mba mbena kukeba kupimpulako mutanchi wa nkito, ne abo baswile kupimpula kimye kyo naingilanga. Luno ñendesha sakya mu France kufuma mu May kufika mu August, apa bino naya na kwingila bupainiya kufuma mu September kufika mu April mu Niger.”

Ba Saphira

Aba ‘bakeba Bufumu patanshi’ baketekela kuba’mba Yehoba ukebamwena “bintu byonse.” (Mat. 6:33) Akilangulukai pa kino kyamwekejile Saphira, nyenga wabula kusongolwa wa ku France wajinga na myaka pepi na 30 wingila bupainiya mu kyalo Benin. Mu 2011 wabwelele ku France na kukeba mali akwikwashishamo mu mwaka mukwabo wa butanu na umo mu Africa. Ba Saphira bashimikizhe’mba: “Pajinga pa Kitanu, jo juba japeleleko ku nkito, pano bino nafwainwe kwingila moba akwabo jikumi pa kuba’mba nkumanye mali akwikwashishamo mwaka yense. Nashajiletu na milungu ibiji ya kwikala mu France. Nalombele kwi Yehoba ne kumulumbulwila lukatazho lo najinga nalo. Papichiletu kimye kicheche, kipamo kitwezha nkito kyantumijile foni ya kungipuzha kuba’mba kana mbena kukeba kwingilako pa milungu ibiji pa kifulo kya wafuminengapo nyi?” Pa Kimo, ba Saphira bayile ku nkito na kwibafunjisha bya kwingila ku yeo wafuminengapo. Baambile’mba: “Nakuminye bingi pa kutana kuba’mba uno wafuminengapo wajinga nyenga wa bwina Kilishitu wakebele kumupa moba jikumi a kutanwa ku Sukulu wa Mwingilo wa Bupainiya. Bakulumpe bankito bamwambijile kuba’mba basa kumuswishatu kuya kana batane wa kwingila pa oo moba o asa kufumapo. Walombele kwi Yehoba kuba’mba amukwashe byonkatu byo nalombele ne amiwa.”

KINE KINTU KITULENGELA KUTONDWA

Balongo ne banyenga bamo bafuma ku byalo bikwabotu baingijila ku Muzhika wa Africa pa myaka yavula kya kuba bavilukila ne konka. Bakwabo bekalakotu myaka icheche ne kubwela ku byalo ko bafumine. Bino nangwatu luno, bano baingijilapo kala kubena kukebewa basapwishi bamwenamo bingi mu myaka yo bayile na kwingijila mu kyalo kingi. Bafunjile kuba’mba lusekelo lwa kine lufuma mu kwingijila Yehoba.

^ par. 6 Musampi wa mu kyalo kya Benin ye utangijila mwingilo mu bino byalo byonse bina mo bamba Kifulenchi.