1, 2. (a) Ñanyi kintu kilengela kubula kumona bintu bimo? (b) Twayukapo ka pa Bufumu bwa Lesa?

BYONKA byo mwayuka, bantu batanwa pabena kumwekela bintu bebilumbulwila mwapusana pusana. Mu jishinda jimotu, muntu wakonsha kulubamo byo bamubujile kwi dokotala panyuma ya kumupima. Nangwa kampe muntu wakonsha kutendeka kufumpila makii nangwa makalashi a pa meso saka ajitu pa bwipi. Mambo ka o kikela bino? Bapesapesa bya kupesapesa baamba’mba buno bumpofu bubiwa inge muntu ubena kuba bintu byavula pa kimye kimo. Mambo bongo bulengela muntu kutatu muchima pa kintu kimo.

² Lelo jino bantu bavula baji na “bumpofu” bwipasha na buno mambo kechi bayuka mwatala bintu bibena kumweka mwaya ntanda ne. Bakonsha kuswa kuba’mba bintu mu kyalo byaaluka kufuma mu 1914, bino kechi bayuka byaamba Baibolo pa bino bintu byo bilumbulula ne. Byonka byajinga bafunda Baibolo, ne atweba twayuka kuba’mba Bufumu bwa Lesa bwaikajikilwe mu 1914 kimye Yesu kyo atendekele kulama mwiulu. Bino twayuka ne kuba’mba byavula byavwangamo mu mukumbu wa lulombelo lwa kuba’mba: “Bufumu bwenu bufike. Kyaswa muchima wenu kyubiwe pano pa ntanda, byonka byo kibena kubiwa mwiulu.” (Mat. 6:10) Uno mukumbu wavwangamo ne kuleta mpelo ya buno bwikalo. Kino inge  kyaubiwa, kyaswa muchima wa Lesa popo kikobiwa pano pa ntanda byonka byo kibena kubiwa mwiulu.

3. Kufunda Baibolo kwitukwasha kuyuka ka?

³ Tubena kwimwena na meso bungauzhi byo bena kufika mambo tufunda Mambo a Lesa kimye kyonse. Bantu bavula baji mu bulubi! Balabikwa na bya kutabataba bya mu bwikalo kya kuba kechi bamona ne biyukilo bimwesha kuba’mba Kilishitu watendekele kulama mu 1914 kabiji katatakatu akalete bunchibamambo bwa Lesa ne. Nangwa byonkabyo, kyanema bingi atweba bonse kulanguluka pa ano mepuzho. Inge mwi Bakamonyi babanda iipuzhai kuba’mba: Nanchi nashiinwa byonka byo nashiinwe kala kuba’mba bintu bibena kumweka bibena kufikizha bungauzhi kabiji mpelo ya buno bwikalo yafwenya pepi nyi? Nangwa inge mwi Bakamonyi bakatataka, ñanyi bintu byo mwatapo muchima? Mwakonsha kwikala na mikumbu yapusana pusana. Nangwa byonkabyo, twayai twisambe pa bishinka bisatu bisa kwitulengela kushiinwa kuba’mba Mfumu watongolwa na Lesa katatakatu obe kyaswa muchima wa Lesa pano pa ntanda.

4, 5. (a) Yesu ubena kuba ka kufuma mu 1914? (Monai kipikichala kitanshi.) (b) Nga basatu baji pa bambili babena kulondela Kilishitu bemenako ka, kabiji buno bungauzhi bwafikile byepi?

⁴ Mu 1914 Yesu Kilishitu watambwile munchinya wa mwiulu ne kwikala Mfumu wa Bufumu bwa Lesa. Bungauzhi bwanembwa mu Lumwekesho kitango 6 bwamba pe Yesu kuba’mba wakanjila pa mbili utoka. Panyuma ya kwikala mfumu wakanjijile pa mbili ne kuya na kushinda ntanda yatama ya kwa Satana. (Tangai Lumwekesho 6:1, 2.) Bungauzhi buji mu Lumwekesho kitango 6 bwalumbulula kuba’mba panyuma ya kwikajikwa kwa Bufumu bwa Lesa mwiulu, bwikalo pano pa ntanda bwatamine bingi, kya kuba kwajinga makondo, bipowe bya nzala, myalo ne bintutu bikwabo bipaya bantu. Bino bintu bebifwanyikizha ku bambili basatu babena kulondela Yesu Kilishitu.—Lum. 6:3-8.

⁵ Byonka byaambijile jimo bungauzhi, ‘mutende bamufuminye pano pa ntanda.’ Kino kyamwekele nangwa kya kuba byalo byavula byabujile bantu kuba’mba basa kukaleta mutende. Nkondo Itanshi ya Ntanda Yonse yo yajingatu ntendekelo ya makondo avula afumya mutende pano pa ntanda. Nangwa kya kuba bantu babena kuyilako palutwe mu bukomo ne byasayansi, bino kutendeka mu mwaka 1914 bantu bavula babena kumanama na nzala na mambo a kubula kajo. Kabiji bañanyi bakonsha kukana kuba’mba myalo, binkunkwila, ne bya malwatu bikwabo bibena kwipaya biumbi ne biumbi bya bantu pa mwaka pa mwaka? Bino bintu bibena kumweka javula kabiji bibena kwipaya bantu bavula mu ano moba kukila kala. Nanchi mwayuka bino bintu byonse byo bilumbulula nyi?

6. Bañanyi bamwene byafikile bungauzhi bwa mu Baibolo, kabiji kino kibalengejile kuba ka?

⁶ Bantu bavula balabikilwe na Nkondo Itanshi ya Ntanda Yonse ne na mwalo wa kipwizhipwizhi wa ku Spain. Nangwa byonkabyo, mu 1914 bena Kilishitu bashingwa batengejilenga kupwa kwa Bimye bya Bangetila nangwa’mba, “bimye byatongolwa bya bino bisaka.” (Luka 21:24) Kechi bayukile bisa kukamweka ne. Bino bayukile kuba’mba mwaka wa 1914 ke mwaka wanema bingi mu bukalama bwa Bufumu bwa Lesa. Aku bamonatu kuba’mba buno bungauzhi bwafika, ponkapotu batendekele kutaya mbila na mukoyo ya kuba’mba bufumu bwa Lesa bwatendeka kulama. Bavula basapwilanga mambo a Bufumu bebamanyikilenga kyatama bingi. Luno lumanamo lwaubiwe mu byalo byavula bingi nalo lwafikizhenga bungauzhi bwa mu Baibolo. Mu myaka yavula yapitapo balwanyi ba Bufumu bakabisha balongo betu kwingijisha mizhilo, kwibapuma, kwibakasa mu tuleya, kwibakujika, kwibaloza nangwa kwibateta mitwe.—Sala. 94:20; Lum. 12:15.

7. Mambo ka bantu bavula o babujila kuyuka mwatala bintu bibena kumweka mwaya ntanda?

 ⁷ Bishiino bibena kumweshatu patoka kuba’mba Bufumu bwa Lesa bwaikajikwa, pano mambo ka bantu bavula o babujila kuswa? Nga mambo ka bantu o bakankelwa kumona kuba’mba bungauzhi bwa mu Baibolo bwasapwilapo bantu ba Lesa pa myaka yavula bubena kufika? Inyi kumona bamona pano balengululatu nyi? (2 Ko. 5:7) Nanchi bya kutabataba bya mu bwikalo byo bibalengela kubula kumona bibena kuba Lesa nyi? (Mat. 24:37-39) Abya bamo balabikwa na byambo bya bujimbijimbi bya kwa Satana nyi? (2 Ko. 4:4) Pa kuba’mba tumone bibena kuba Bufumu bwa Lesa, twafwainwa kwikala na lwitabilo ne milangwe ya kwitukwasha kuyuka mwatala bintu bibena kumweka mu ntanda. Tuji bingi na lusekelo mambo twayuka mwatala bintu bibena kumweka mu ntanda.

8-10. (a) Nga byambo biji mu 2 Timoti 3:1-5 bibena kufika byepi? (b) Mambo ka o twakonsha kwambila’mba bubi bubena kuyatu na kuvujilako?

⁸ Kishinka kya bubiji kyakonsha kwitulengela kuyuka kuba’mba Bufumu bwa Lesa katatakatu bukafumyepo bintu byonse byatama pano pa ntanda ke kya kuba’mba: Bubi bwa bantu bubena kuyatu na kuvujilako. Pa myaka pepi na kitota kimo yapitapo, bintu byanembwa mu 2 Timoti 3:1-5 bimwesha kino kishinka. Byubilo byatongolwa pa bino byepelo byakumbana ntanda yonse. Nanchi ne anweba mwibimona bino bintu nyi? Twayai twisambe pa bino bintu.—Tangai 2 Timoti 3:1, 13.

⁹ Akilangulukai pa byamwekanga mu ma 1940 nangwa mu ma 1950 byo byapusana na bibena kumweka mu ano moba mu makito avula, mu byakisangajimbwe, mu makayo ne mu mafwashonyi a bivwalo. Bukapondo ne byubilo bincha byasampukila ne pakatele. Bantu babekya ne kukeba kumwesha bakwabo kuba’mba bo bashinta, bo bene baji na byubilo bincha nangwa’mba bo bakanama kya kine kine. Byo batambijisha pa televizhonyi byo bamonanga’mba byatama kutamba mu ma 1950, mu ano moba mu bisemi byavula byobyo batamba. Bantu bavula babena kwimwena na meso kuba’mba bantu batundaika kwisongola mulwabo, babalume na babalume ne babakazhi na babakazhi  bakwabo kuba’mba bobene baji ne kulutwe mu bya kisangajimbwe, mu kulenga byavwala byaiyamo, ne kutundaika uno mulanguluko watama pamvula bantu. Atweba twatokwa mambo twayuka bikeba Lesa!—Tangai Yuda 14, 15.

¹⁰ Kabiji akilangulukai pa bukapondo bwa ubanga bakyanyike kala ne bubena kuba bakyanyike ba mu ano moba. Kala mu ma 1950 bansemi bakamwanga inge mwaana mucheche watendeke kupepa fwanka, kutoma malwa, ne kuzha kwabula kufwainwa. Lelo jino tumvwa pamwela masawakya atama, nabiji a kuba’mba: Mwana wa myaka 15 waloza bakwabo mo bafunjila, pafwa babiji, bakwabo 13 bajitu na bikozha. Jibumba ja bansongwalume bashetwa baipaya bibi kashimbi uji na myaka 9 ne kusha bapumpula bashanji ne muvwala wanji. Bakitwala ku mpunzha imo ku Asia kyatanwa kuba’mba bo balenga mambo avula a bumbanzhi mu myaka jikumi yapitapo. Nanchi pajipo wakonsha kukana kuba’mba bubi bubena kuyatu na kuvujilako nyi?

11. Mambo ka bantu bavula o babujila kumona kuba’mba byubilo bya bantu bibena kuyatu na kutaminako?

¹¹ Mutumwa Petelo wanembele pa bibena kumweka amba: “Mu moba akapelako kukeya bantu bakalengululanga bintu byawama saka boba mwayila bisakasaka michima yabo ne kwamba amba: ‘Nanchi mulaye wa kwikalapo kwanji, uji pi? Mambo kufumatu kimye bashakulu betu kyo bafwile, kafwako kintu nangwa kimo kyapimpulwa ne, bintu byonse bijitu byonka byo byajinga kufumatu ku ntendekelo ya lulengelo.’” (2 Pe. 3:3, 4) Mambo ka bantu o babena kubila bintu bya uno mutundu? Kyamwekeshatu patoka kuba’mba inge kintu twikimona na kubiwa javula, tuleka kutako muchima. Inge mukwetu watendeka kuba kyatama tumvwa bibi ku muchima. Bino bantu bavula inge batendeka kwikala na muteeto watama pachepache pa kimye kyabaya, kechi twakonsha kumona luno lupimpu ne. Kabiji luno lupimpu kechi lwakonsha kwitumvwisha bibi ku muchima ne. Pano bino kechi kilumbulula’mba akyo kyubilo kyaleka kwikala kizumba ne.

12, 13. (a) Mambo ka o twafwainwa kubujila kulefulwa na bintu bibena kumweka mu ntanda? (b) Ki ka kyakonsha kwitukwasha kuchinchika mu bino “bimye byakatazha”?

¹² Mutumwa Paulo witujimwineko’mba “mu moba akapelako” mukekala bintu “byakatazha.” (2 Timo. 3:1) Pano bino kechi twakonsha kufuma pano pa ntanda ne. Bino twakonsha kuchinchika bintu byonse bitukozha ku muchima. Na bukwasho bwa Yehoba, ne mupashi wanji, ne kipwilo kya bwina Kilishitu, twakonsha kutwajijila kwikala bakishinka. Lesa witupa “bulume bwakila bwa bantu” bwitukwasha bingi.—2 Ko. 4:7-10.

¹³ Paulo watendekele bungauzhi bwaamba pa moba apelako na byambo bya kuba’mba, “uyuke kino.” Bino byambo bimwesha kuba’mba bino bintu kya kine bikamweka. Onkao mambo, byubilo bya bantu babula kwakamwa Lesa bisa kutwajijilatu na kutaminako kufikatu ne kimye Yehoba kyo akobapo kimo. Mabuku aamba pa mashimikila a bya kala amwesha’mba bintu byo bamonanga kala kuba’mba byatama luno bebimonatu bulongo, kabiji byubilo byatama bingi mu mapunzha avula ne mu byalo. Byubilo mu ntanda pa kino kimye byatama kyo bikyangye kutamapo kala mu bwikalo bwa bantu. Bantu bavula bakonsha kulengulula kuno kutama kwa byubilo byo kulumbulula, bino kuno kutama kwa bintu kwatendekele mu mwaka wa 1914 kupana kishiino kyafwainwa kwitulengela kuketekela kuba’mba Bufumu bwa Lesa katatakatu bubepo kimo.

14-16. Ñanyi kishinka kya busatu kitulengela kushiinwa kuba’mba Bufumu bwa Lesa katatakatu “bufike”?

¹⁴ Bintu byamweka mu bantu ba Lesa bimwesha  kuba’mba mpelo yafwenya kala pepi. Kya kumwenako, Bufumu bwa Lesa saka byakyangye kwikajikwa mwiulu, jibumba ja bena Kilishitu bashingwa jaingijilanga Lesa na kizaku. Pano baubile byepi bintu bimo byo batengejilenga byo byabujile kumweka mu 1914? Bavula batwajijile bakishinka mu kimye kya meseko kyo bebamanyikilenga, kabiji batwajijile kwingijila Yehoba kwa kubula kuleka. Pa myaka yavula yapitapo, bano bonse bapwisha bwikalo bwabo bwa pano pa ntanda mu bukishinka, inge kya kuba po bakiji, ko kuba’mba bachechetu.

¹⁵ Mu bungauzhi bwaamba pa mpelo ya buno bwikalo, Yesu waambile’mba: “Kino kisemi kechi kikapita ne.” (Tangai Mateo 24:33-35.) Twayuka kuba’mba mu “kino kisemi,” Yesu kyo aambilengapo muji mabumba abiji a bena Kilishitu bashingwa. Jibumba jitanshi ke ja boba bajinga bomi mu 1914 bamweneko byafikile kiyukilo kya kwikalapo kwa Kilishitu mu yewa mwaka. Bajinga mu jino jibumba kechi bajingatu bomi pa kyokya kimye ne, bajinga bashingwa na mupashi kuba’mba bekale baana ba Lesa mu uno mwaka nangwa saka akyangye kufika.—Loma 8:14-17.

¹⁶ Jibumba ja bubiji jiji mu “kino kisemi” ke bena Kilishitu bashingwa bamwenepo ba mu jibumba jitanshi. Kechi bonsetu bajinga bomi pa bamwenepo ba mu jibumba jitanshi ne, bino ke bobatu bajinga bena Kilishitu bashingwa bano ba mu jibumba jitanshi saka bakiji pano pa ntanda. Onkao mambo, kechi bonse bashingwa bajiko luno baji mu kino kisemi kyaambilepo Yesu ne. Lelo jino bonse baji mu jino jibumba ja bubiji bakota. Bino byambo byaambile Yesu biji pa Mateo 24:34 bitulengela kushiinwa kuba’mba “kino kisemi kechi kikapita ne,” poso malwa akatampe byo akatendeke. Kino kintu kyafwainwa kwitulengela kushiinwa kya kine kine kuba’mba katatakatu Bufumu bwa Lesa bonaune buno bwikalo buncha ne kupingizhapo ntanda ipya mukekala bololoke.—2 Pe. 3:13.

17. Bishinka bisatu byo twisambapo bitulengela kumvwisha ka?

¹⁷ Tusakupwisha’mba ka pa bino bishinka bisatu byotwisambapo? Yesu wapaine lujimuno lwa kuba’mba kechi twayuka kimye nangwa juba ne. (Mat. 24:36; 25:13) Bino byonka byaambile Paulo, twayuka “kimye kyo tujimo.” (Tangai Loma 13:11.) Tubena kwikala mu moba akupelako. Umvwe twatako muchima ku bungauzhi bwa mu Baibolo ne ku bibena kuba Yehoba Lesa ne Yesu Kilishitu, kechi twakonsha kukankalwa kumona bishiino bibena kumwesha kuba’mba mpelo ya buno bwikalo yafwenya kala pepi ne.

18. Ki ka kikamwekela bakana Yesu Kilishitu kwikala Mfumu wabo?

¹⁸ Katatakatu bonse bakana kukokela bukalama bwa kwa Yesu Kilishitu uji pa mbili utoka bakayuke kuba’mba bayile mungi. Kechi bakapuluka ne. Pa kyo kimye bavula bakajilanga na moyo amba: “Ñanyi wakonsha kupuluka?” (Lum. 6:15-17) Kitango 7 mu Lumwekesho kyakumbula buno bwipuzho. Bashingwa ne boba baji na luketekelo lwa kwikala pano pa ntanda ‘bakapuluka’ pa jino juba mambo baitabilwa kwi Yehoba. “Jibumba jikatampe” ja mikooko ikwabo bakapuluka malwa akatampe ne kutwela mu ntanda ipya.—Lum. 7:9, 13-15.

19. Mubena kutengela ka byo mwashiinwa kuba’mba mpelo katatakatu ifike?

¹⁹ Inge twatwajijila kutako muchima ku bungauzhi bwa mu Baibolo bubena kufika mu ano moba kechi tukalabikwa na bya mu ino ntanda ya kwa Satana ne. Kabiji tukamonanga bintu bibena kumweka mwaya ntanda ne kuyuka byo bilumbulula. Kilishitu katatakatu ashinde ntanda muji bantu babula kwakamwa Lesa pa nkondo ikapelako ya bololoke. (Lum. 19:11, 19-21) Akilangulukai pa milaye iji mu Baibolo byo iketuletela lusekelo lukatampe!—Lum. 20:1-3, 6; 21:3, 4.