1, 2. (a) Shimikizhai kyamwekele kibena kumwesha buwame bwa kwipuzha bulongo mepuzho. (Monai kipikichala kitanshi.) (b) Mambo ka o twafwainwa kubujila kuchinanga kwamba pa mafunjisho akatazha?

MU MYAKA ya kunyuma kwe, nyenga umo mwina Kilishitu wisambanga pa bya mu Baibolo na bamwatawanji babula kwitabila. Bano bamwatawanji kala bayanga mu machechi a mu Kilishitendomu. Kimye kyo besambilenga, bamwatawanji baambile’mba baitabila mu Balesa Basatu. Uno nyenga wayukile amba bamwatawanji kechi bayuka mwatala lufunjisho lwa balesa basatu ne. Wibepwizhe mu mushingi amba: “Nanchi mwaitabila kuba’mba Lesa, Yesu ne mupashi wazhila bonse Balesa, kabiji amba kechi Balesa Basatu ne, bino ke Lesa umotu nyi?” Bamwatawanji bakuminye ne kwamba’mba, “Ine, abyo kechi byobyo naitabila ne.” Wibalumbulwijile bingi bulongo Lesa byo aji.

² Kino kibena kumwesha buwame bwa kwipuzha bulongo mepuzho. Kabiji kechi twafwainwa kuchinanga kwamba pa mafunjisho akatazha, nabiji a kuba’mba kuji Balesa basatu, mujilo wa helo, nangwa lufunjisho lwa kuba’mba Mulenga ufwako ne. Inge twaketekela mwi Yehoba ne kuta muchima ku byo etufunjisha, twakonsha kukumbula bulongo, kabiji mikumbu yetu yakonsha kufika bantu pa muchima. (Kolo. 4:6) Pano twayai tumone basapwishi bayuka, byo boba inge babena kwisamba pa ino mitwe. Tusakwisamba pa (1) bya kwipuzha  mepuzho alengela muntu kwamba biji ku muchima, (2) bya kulumbulula mwatala Binembelo, ne (3) bya kwingijisha byakumwenako pa kuba’mba kishinka kyumvwanyike.

3, 4. Mambo ka o kyanemena kwipuzha mepuzho pa kuba’mba tuyuke byaitabilamo muntu? Ambai kya kumwenako.

³ Mepuzho akonsha kwitukwasha kuyuka byaitabilamo muntu. Nga kino kyanemena ka? Byambo bya Mana 18:13 byaamba’mba, “Umvwe muntu wakumbula saka akyangye kumvwisha kyo kya kukosama kabiji ukamona bumvu.” Kyanema bingi kulanguluka pa bintu byaitabilamo bantu saka tukyangye kutendeka kwisamba nabo bya mu Baibolo. Mambo inge twabula kuba bino, twakonsha kutaya kimye na kwamba pa bintu byabula kwitabilamo yewo muntu.—1 Ko. 9:26.

⁴ Fwanyikizhai kuba’mba mubena kwisamba na muntu pa lufunjisho lwa mujilo wa helo. Kechi bonse baitabila kuba’mba uno mujilo kine koaji ne. Bavula baitabila kuba’mba, babula kwikala balunda na Lesa bo baya ku mujilo wa helo. Onkao mambo, twakonsha kumwipuzha’mba: “Byo kiji kuba’mba bantu baitabila bintu byapusana pusana pa mujilo wa helo, nga anweba mwaitabila’mba ka?” Inge twaumvwa byo akumbula, po po tukayuka byo twakonsha kumukwasha kumvwisha Baibolo byo afunjisha pa uno mutwe.

5. Mepuzho akonsha kwitukwasha byepi kuyuka kyalengela muntu kwitabila mu bintu bimo?

⁵ Kabiji mepuzho akonsha ne kwitukwasha kuyuka kyalengela muntu kwitabila mu byo byo bintu. Twakonsha kuba byepi inge muntu ye twatana mu mwingilo waamba’mba kechi waitabila mwi Lesa ne? Twakonsha kulanguluka’mba uno muntu waitabila mu lufunjisho lwa kuba’mba bintu byaishilekotu bine. (Sala. 10:4) Nangwa byonkabyo, bantu bamo batendeka kwitabila’mba Lesa ufwako na mambo a kumona bantu byo babena kuyanda nangwa na mambo a makatazho o bapitamo. Bakonsha kukankalwa kumvwisha ene mambo Mulenga wa butemwe o aswishisha buyanji. Onkao mambo, inge kya kuba muntu ye tubena kusapwila waamba’mba kechi waitabila mwi Lesa ne, twakonsha kumwipuzha’mba: “Nanchi ne kala byo byo mwaitabijile nyi?” Umvwe wakumbula’mba ine, twakonsha kumwipuzha inge kuji kyamulengela kulangulukanga’mba Lesa ufwako. Mukumbu wanji wakonsha kwitulengela kuyuka jishinda jawama kumukwashishamo.—Tangai Byambo bya Mana 20:5.

6. Inge twaipuzha bwipuzho, twafwainwa kuba ka?

⁶ Inge twaipuzha muntu bwipuzho, twafwainwa kuteshako muchima ku byo abena kukumbula ne kunemeka milanguluko yanji. Kya kumwenako, muntu wakonsha kwamba’mba bya malwa byamumwekejile byo byamulengela kulanguluka kuba’mba Mulenga ufwako. Saka tukyangye kubuula muntu bishinka bimwesha kuba’mba Lesa koaji, kyawama bingi kumubuula kuba’mba kechi kyatama kulanguluka pa ene mambo o tuyanjila ne. (Ha. 1:2, 3) Inge twatekanya ne kwisamba nanji bulongo kikamulengela kukeba kufunjilapo byavula. *

7. Kwingila bulongo mu mwingilo kwaimena pa ka?

⁷ Pano twayai twisambe pa bya kulumbulula mwatala Binembelo. Baibolo ye buku mwine ye twingijisha mu mwingilo. Witulengela kwikala bantu ‘bafikilamo, benengezha bulongo kwingila mingilo yawama.’ (2 Timo. 3:16, 17) Kwingila bulongo mu mwingilo kechi kwaimena pa kuvula kwa binembelo byo twatanga ne, bino kwaimena pa kulangulukapo bulongo ne kwibilumbulula bulongo. (Tangai Byubilo 17:2, 3.) Twayai twisambe pa bintu bisatu.

8, 9. (a) Ñanyi jishinda jimo jawama kwisambilamo na muntu waitabila kuba’mba Yesu waesakana pamo ne Lesa? (b) Ñanyi jishinda jo mwatana jingila bulongo pa kwisamba na bantu pa uno mutwe?

⁸ Kitanshi: Inge kimye kyo tuji mu mwingilo, twatana muntu waitabila kuba’mba Yesu  waesakana pamo ne Lesa. Ñanyi Binembelo byo twakonsha kwingijisha pa kwisamba nanji pa uno mutwe? Twakonsha kumwambila kuba’mba atange Yoano 6:38, Yesu po aambile kuba’mba: “Naiya kufuma mwiulu kechi na kuba kyaswa muchima wami ne, poso na kuba kyaswa muchima wa yewa wantumine.” Umvwe twisamba pa kino kyepelo, twakonsha kumwipuzha’mba: “Inge kya kuba Yesu, Lesa, pano ñanyi wamutumine kufuma mwiulu? Nanchi wamutumine kechi ye wakila Yesu nenyi? Mambo awa ye batuma kechi waesakana pamo na wamutuma ne.”

⁹ Kabiji twakonsha ne kutanga Filipai 2:9, mutumwa Paulo mo alumbulula byaubile Lesa, kimye Yesu kyo afwile ne panyuma ya kumusangula. Kino kyepelo kyaamba’mba: “Lesa kyo kyo amupela [Yesu] kifulo kikatampe ne jizhina jakila mazhina onse.” Pa kuba’mba tukwashe muntu kulanguluka pa kino kinembelo, twakonsha kumwipuzha’mba: “Inge kya kuba Yesu waesakene pamo ne Lesa saka akyangye kufwa, kabiji Lesa wamupeele kifulo kikatampe, nanchi kino kechi kyakonsha kumweka nobe Yesu wakila Lesa nenyi? Pano nga muntu wafwainwa kukila byepi Lesa?” Inge kya kuba uno muntu wanemeka Mambo a Lesa kabiji ubena kukebesha kufunda bukine, kwisamba nanji mu jino jishinda kwakonsha kumulengela kukeba kuyukilapo byavula pa uno mutwe.—Byu. 17:11.

10. (a) Twakonsha kwisamba byepi na muntu waitabila kuba’mba kuji mujilo wa helo? (b) Ñanyi jishinda jo mwatana jingila bulongo pa kwisamba na bantu pa mujilo wa helo?

¹⁰ Kya bubiji: Muntu watemwa bya bupopweshi ye twatana pa nzubo kyamukatazha bingi kuswa kuba’mba bantu batama kechi bakamanamanga kikupu mu mujilo wa helo ne. Kampe kyamulengela kwitabila kuba’mba kuji mujilo wa helo ke kukebatu kumona kuba’mba bantu batama bebakambula na mambo a byubilo byabo byatama. Twakonsha kwisamba byepi na muntu ulanguluka bino? Kitanshi, twafwainwa kumubuula kuba’mba babi bakebonauna. (2 Tesa. 1:9) Kepo twakonsha kumwambila kuba’mba atange kinembelo kya Ntendekelo 2:16, 17, kimwesha kuba’mba bundengamambo bo bwaleta lufu. Twafwainwa kumulumbulwila kuba’mba bundengamambo bwa kwa Adama bo bwalengela bantu bonse kusemwa na bundengamambo. (Loma 5:12) Pano bino, twafwainwa kumubuula kuba’mba Lesa kechi waambilepo kuba’mba ukamanyikanga bantu mu mujilo wa helo ne. Kepo twakonsha kumwipuzha’mba, “Inge kya kuba Adama ne Evwa bajinga mu kizumba kya kuya na kumanama kikupu, nanchi inge kechi kyawamine kwibajimunako pa kino nenyi?” Kepo twakonsha ne kutanga Ntendekelo 3:19. Mu kino kinembelo Lesa wabujile Adama kuba’mba ukamukambula na mambo a bundengamambo bwanji, bino kechi waambilepo kuba’mba ukaya na kumanama mu mujilo wa helo ne. Pakuba wabuujile  Adama kuba’mba ukabwela ku mushiji. Twakonsha kwipuzha’mba, “Inge kya kuba Lesa wayukile kuba’mba Adama ukaya ku helo, nanchi inge kyayijilemo kumwambila’mba ukabwela ku mushiji nyi?” Kwipuzha buno bwipuzho kwakonsha kulengela muntu ukeba kufunda kulangulukapo bulongo pa uno mutwe.

11. (a) Ñanyi jishinda jimo jawama kwisambilamo na muntu waitabila kuba’mba bantu bonse bawama bakaya mwiulu? (b) Ñanyi jishinda jo mwatana jingila bulongo pa kwisamba na bantu pa mutwe wa kuya mwiulu?

¹¹ Kya busatu: Inge kimye kyo tuji mu mwingilo twatana muntu waitabila kuba’mba bantu bawama bonse bakaya mwiulu. Kwitabila bino kulengela mwina nzubo kumvwina Baibolo mungi. Inge twatanga Lumwekesho 21:4, (Tangai), uno muntu wakonsha kulanguluka’mba kino kyepelo kibena kwamba pa bwikalo byo bukekala mwiulu. Pano twakonsha kwisamba byepi nanji bulongo? Saka tukyangye kutangilapo binembelo bikwabo byalumbulula kino kinembelo kyo twatanga, twafwainwa kulumbulula bishinka biji mu kyonka kino kinembelo. Kino kinembelo kyaamba’mba ‘lufu kechi lukekalako jibiji ne.’ Twakonsha kumwipuzha umvwe waswa kuba’mba inge baamba pa kintu amba kechi kikekalako jibiji ne, kibena kulumbulula kuba’mba kino kintu kyajingako. Uno muntu wakonsha kwamba’mba ee. Kepo mwakonsha kwamba’mba mwiulu kechi mwakikalapo kala lufu ne; bantu pano pa ntanda bo bafwa. Onkao mambo, kyayilamo bingi kuba’mba Lumwekesho 21:4 ubena kwamba pa bintu byawama bikekala pano pa ntanda kulutwe na lwendo.—Sala. 37:29.

12. Mambo ka Yesu o aingijishishanga byakumwenako?

¹² Kununga pa kwingijisha mepuzho, Yesu waingijishanga ne bishimpi nangwa’mba byakumwenako mu mwingilo wanji wa kusapwila. (Tangai Mateo 13:34, 35.) Byakumwenako byaingijishanga Yesu byamukwashanga kuyuka byalangulukanga bantu bamutelekanga. (Mat. 13:10-15) Kabiji byalengelanga mfunjishisho ya kwa Yesu kuwama ne kulengela bantu kubula kulubamo byo afunjishanga. Twakonsha kwingijisha byepi byakumwenako pa kufunjisha?

13. Ñanyi kyakumwenako kyo mwakonsha kwingijisha pa kufunjisha muntu kuba’mba Lesa wakila Yesu?

¹³ Byakumwenako byapeela javula byo byawama kwingijisha. Kyakumwenako, inge tubena kulumbulula’mba Lesa wakila Yesu, kampe twakonsha kwambila mu jino jishinda. Twakonsha kwamba’mba Lesa ne Yesu baesakenye bulunda bwabo ku bulunda bwikala na Mwana ne Shanji kabiji Yesu waambile kuba’mba Lesa ye Shanji. (Luka 3:21, 22; Yoa. 14:28) Kepo twakonsha kwipuzha mwina nzubo kuba’mba: “Inge mukeba kumfunjisha kuba’mba bantu babiji baesakana, bañanyi mu kisemi bo mwakonsha kwambapo pa kuba’mba kishinka kyumvwanyike?” Kampe wakonsha kutongola kyakumwenako kya bankasa ne kolo, nangwa mapasa. Inge wakumbula bino, twakonsha kumubuula kuba’mba kino ke kyakumwenako kyawama bingi. Kepo twakonsha kumwipuzha’mba: “Inge atweba kitupelela kwingijisha bino byakumwenako, abya nanchi Yesu, Mufunjishi Wayukisha naye kechi wakonsheshe kwingijisha bino byakumwenako nenyi? Pakuba Yesu watongwele Lesa amba Shanji. Onkao mambo, Yesu wamwesheshe kuba’mba Lesa mukulumpe kabiji uji na luusa lwabaya kukila aye.”

14. Ñanyi kyakumwenako kimwesha’mba kechi kyayilamo Lesa kupa Diabola luusa lwa kumanyika bantu mu mujilo wa helo ne?

¹⁴ Twayai twisambe pa kyakumwenako kikwabo. Bamo baitabila kuba’mba Lesa wapa Satana “luusa” lwa kumanyika bantu mu mujilo wa helo. Ñanyi kyakumwenako kyakonsha kukwasha nsemi kuyuka kuba’mba kechi kyayilamo Lesa kupa Diabola luusa lwa kumanyika bantu mu mujilo wa helo ne? Twakonsha kwamba’mba, “Fwanyikizhai kuba’mba mwanenu wasatuka kabiji ubena kuba bintu byatama bingi. Mwakonsha kuba byepi?” Kampe nsemi wakonsha kukumbula’mba wakonsha kumufundako mwananji. Kabiji wakonsha kwibikako kumukwasha pa kuba’mba aleke byubilo byatama.  (Mana 22:15) Inge wakumbula bino, twakonsha kwipuzha nsemi byo akonsha kuba inge kya kuba mwananji watwajijila kuba byubilo byatama. Bansemi bavula bakonsha kwamba’mba bakonsha kumukambula. Apa bino twaipuzha’mba, “Pano mwakonsha kuba byepi inge mwatana kuba’mba kuji muntu umo walengela mwanenu kusatuka?” Kwa kubula nangwa kuzhinaukatu ne, nsemi wakonsha kuzhingijila bingi yewo muntu. Pano pa kuba’mba kishinka kyo tubena kwambapo kyumvwanyike bulongo, twakonsha kwipuzha nsemi amba, “Inge mwayuka kuba’mba muntu watama ye walengela mwanenu kusatuka, abya mwakonsha kwambila yewo muntu kuba’mba emukambwileko mwanenu nyi?” Nsemi wakonsha kukumbula amba ine. Kwa kubula nangwa kuzhinaukatu ne, Satana ye ubena kulengela bantu kuba byatama, onkao mambo, Lesa kechi wakonsha kupa Diabola luusa lwa kukambula bano bantu ne.

15, 16. (a) Mambo ka o twafwainwa kuketekela kuba’mba kechi bantu bonse bakaswa byambo bya Bufumu byo tusapwila ne? (b) Nanchi kwingila bulongo mu mwingilo kwaimena pa kwikala na kya bupe kya kufunjisha nyi? Lumbululai. (Monai kakitenguluzha ka kuba’mba “ Bibaba bya Kwitukwasha Kuyuka bya Kukumbula.”)

¹⁵ Twayuka kuba’mba kechi bantu bonse bakonsha kuswa mambo a Bufumu o tusapwila ne. (Mat. 10:11-14) Bakonsha kukana kuteleka, nangwatu twibepuzha mepuzho awama, kwisamba nabo bulongo ne kwingijisha byakumwenako byawama. Mambo byo byo kyajinga ne kwi Yesu. Nangwa kya kuba wajinga Mufunjishi wayukisha, bantutu bacheche bo batambwijile byambo byanji.—Yoa. 6:66; 7:45-48.

¹⁶ Pano ibyepi inge kya kuba ketulanguluke kuba’mba kechi tuji na kya bupe kya kufunjisha ne? Nangwa kiji byonkabyo, twakonsha kwingila bulongo mu mwingilo wetu. (Tangai Byubilo 4:13.) Mambo a Lesa etulengela kuswa amba ‘bonse baji na michima ya bukishinka ya kukeba bumi bwa myaka’ bakaswa mambo awama. (Byu 13:48) Onkao mambo, twayai tutwajijile kwikala na mweno yawama. Kabiji kechi twafwainwa kulefulwa inge bantu bo tusapwila babula kuswa mambo awama a Bufumu ne. Inge twaketekela mwi Yehoba ne kuta muchima ku byo etufunjisha, tukekala bafunjishi bawama kabiji tukamwenamo byawama atweba bene ne boba baswa byo tusapwila. (1 Timo. 4:16) Yehoba wakonsha kwitukwasha kuyuka byo twafwainwa “kukumbula muntu yense.” Byonka byo tukafunda mu mutwe walondelapo, kwingila bulongo mu mwingilo kwaimena pa kulondela jifunde jitelwa’mba Muzhilo Wawama.