NANGWA kya kuba bantu bachechetu bo batainwe ku jashi jami mu 1957, kechi nalefwilwe ne. Mambo najinga bingi na bumvu. Byo najinga mwanyike, nafyamanga inge pa nzubo paiya bantu nangwa kya kuba abo bantu ne bayuka.

Mwakonsha kukumya bingi pa kuyuka kuba’mba mingilo yonse yo naingila mu jibumba ja Yehoba yankwasha kupwanañana pamo na bantu bavula bo nayuka ne bo nabula kuyuka. Nangwa byonkabyo, natwajijila kwibikako pa kuba’mba mbule kwikala na bumvu ne kubula kwiketekela. Onkao mambo kechi neumvwa kuba’mba nakonsha kwingila mingilo mu bulume bwami ne. Bino namona kuba’mba mulaye wa Yehoba wa kine, wa kuba’mba: “Amiwa nkakukosesha; kine, nkakukwasha; kine, nkakulama na kuboko kwami kwa kilujo kwa lushinjilo.” (Isa. 41:10) Jishinda jimo Yehoba mo ankwashisha, ke lutundaiko lo bantundaika ku bakwetu bena Kilishitu. Lekai ne mubulepo bamo bantundaikanga, kutatulatu kimye kyo najinga mwanyike.

Juba jimo lukelo pa Mulungu mu myaka ya mu ma 1940, ba Elsie Huntingford baishile pa bujimi po twaikalanga, bwaikejile ku kabeta ka bulenge muzhika wa Ontario ne kukonkonsha ku kibelo kya nzubo  yetu. Bamama bayile ku kibelo na kwibamona, pakuba amiwa ne batata bajinga na bumvu nobe amiwa twashajile mu nzubo na kuteleka. Batata byo balangulukile kuba’mba Nyenga Huntingford wapoteshenga bintu, na mambo a kuchiina amba bamama bakapota bintu byo tubena kubula kukeba, batata bayile ku kibelo ne kwamba’mba kechi tubena kukeba ne. Nyenga Huntingford waipwizhe’mba, “Nanchi kechi mukeba kufunda Baibolo nenyi?” batata bakumbwile’mba: “Tukeba kufunda.”

Nyenga Huntingford waishijiletu pa kimye kyafwainwa. Bansemi bami bayanga mu Chechi wa United wa ku Canada, pano bino, bafuminemo. Ki ka kyalengejile? Mambo a kuba pa kipabi kya mu chechi babikilepo mazhina a bonse bapaine mali kwesakana na o bapainenga. Bansemi bami bajinga bayanji, kimye kyonse batanwanga kunshi ya mutanchi, ne bakulumpe ba mu chechi bebakatezhenga kuba’mba babikepo mali akwabo. Na mambo a kuba wakebelenga kutwajijila na nkito yanji, mukulumpe mukwabo wa mu ino chechi waambile kuba’mba kechi waitabijile mu byo afunjishanga ne. Onkao mambo, twafuminemo mu chechi. Nangwa byonkabyo, twakebelenga mashinda a kufunjilamo bukine.

Pa kyo kya kimye Bakamonyi ba kwa Yehoba mu Canada bebakainye kusapwila. Onkao mambo, pa kwitufunjisha, Nyenga Huntingford waingijishanga Baibolo ne kabuku kafita mo anembele byambo bimo. Byo ayukile kuba’mba kechi twakonsha kumwambamo ku kafulumende ne, watatwile kwitufunjisha mu buku wa kufundamo Baibolo. Inge twapwisha kufunda, twafyanga ano mabuku bulongo. *

Nangwa kya kuba kwajinga mikiika kabiji bakainye mwingilo wetu, Nyenga Huntingford wajinga bingi na mukoyo wa kusapwila mambo awama. Kino kyantundaikile bingi ne kundengela kukeba kufunda bukine. Bansemi bami byo babatizhiwe ne kwikala Bakamonyi ba kwa Yehoba, mwaka walondejilepo ne amiwa nepaine kwi Lesa. Nabatizhiwe pa 27 Nkubomukata, 1949, mu kyo baingijishanga banjimi kupelamo banyama mema a kutoma. Najinga na myaka 17. Kabiji nakebeshe bingi kutatula mwingilo wa kimye kyonse.

Nakankazhaminenga kutendeka bupainiya. Onkao mambo, nakingijilenga ku kipao kya mali,  mambo nayukile kuba’mba nafwainwe kulamapo mali a kwikwashishamo mu mwingilo wa bupainiya. Nangwa byonkabyo, naonaunanga mali mambo a kuba nakijinga mwanyike. Bino mulongo Ted Sargent wantundaikile kuchinchika ne kuketekela mwi Yehoba. (1 Moba 28:10) Na mambo a luno lutundaiko, natendekele bupainiya mu ñondo wa Kapande mu 1951. Najingatu na mali acheche (40 dola), nkinga ya kala ne kyola kya mabuku kyakatataka. Pano bino, Yehoba wampelenga byonse byo nakebelenga. Namusanchila bingi mulongo Ted pa kuntundaika kutendeka bupainiya. Mwafuma bintu byawama bingi.

Juba jimo mabanga ku mpelo ya ñondo wa Kasalakanduba mu 1952, bantumijile foni kufuma ku Toronto. Ofweshi wa musampi wa Bakamonyi ba kwa Yehoba wa mu kyalo kya Canada wangichile kuya na kutendeka mwingilo wa pa Betele mu ñondo Kainyainya. Nangwa kya kuba najinga na bumvu kabiji kechi nakiyilepo pa musampi ne, naumvwine bingi bulongo mambo bapainiya bavula bambulanga bintu byawama bingi biji pa Betele. Onkao mambo, kechi najinga na moyo ne.

Bangichile pa Betele kabiji papichiletu moba acheche napingile pa kifulo kya mulongo Bill Yacos kitelwa luno amba ukwatankanya mingilo ya jibumba ja bakulumpe mu kipwilo kimo kya mu Toronto. Na mambo a kuba najinga na myaka 23, naumvwinengatu nobe kafwako kyo nayuka ne. Bino Mulongo Yacos wambujile bya kwingila uno mwingilo. Kwambatu kine Yehoba wankwashishe.

Mulongo Yacos, wakasulukile kabiji watele bingi bantu muchima. Watemenwe balongo kabiji nabo bamutemenwe bingi. Kimye kyonse wayanga na kupempula balongo ku mazubo abo, kechi wibafwakeshangatu kimye kyo baji na makatazho ne. Mulongo Bill Yacos wankwashishe kuba byonka byo aubanga ne kwingila na balongo ne banyenga mu mwingilo wa kusapwila. Mulongo Kenneth wañambijile’mba: “Utenga muchima balongo. Kino kikakulengela kubula kuta muchima ku bilubo byabo.”

Yehoba watwajijila na kunkwasha kufumatu mu Kakubokache mu mwaka wa 1957. Mu uno ñondo nasongwele Evelyn, watainwe ku Sukulu wa Gileada wa nambala 14. Saka tukyangye kwisongola, Evelyn waingijilanga mu kibunji kya Quebec mo bamba Kifulenchi. Pa kyokya kimye, mu kino kibunji mwavujile bingi bipwilo bya Bakatolika. Onkao mambo, Evelyn wajinga na mwingilo wakatazha bingi, nangwa byonkabyo, kechi wikilekele kwingila ne, watwajijile kwikala wakishinka kwi Yehoba.

Evelyn watwajijila kwikala wakishinka ne kwi amiwa. (Efi. 5:31) Byo twisongweletu, wapichile mu meseko apusana pusana. Twaumvwañene kuba’mba inge twisongola tukaya ku Florida, ku U.S.A., pano byo papichile juba jimo kufuma juba ja masongola, ofweshi wa musampi wangichile kuya na kutanwa ku kusambakana kwa mulungu umo kwaikejile pa Betele ku Canada. Kuno kusambakana kwavulañenye byo twakebelenga kuba, pano bino, twakebelenga kuba byonka Yehoba byo akebelenga amba tube. Onkao mambo, kechi twayile ko twakebelenga kuya ne. Uno mulungu ye najinga ku kusambakana, mwina kwami wasapwijilenga bantu bekala kwipi na musampi. Nangwa kya kuba ino nyaunda yapusene bingi na nyaunda ya Quebec, Evelyn kechi wikilekele kusapwila ne.

 Ku mpelo ya uno mulungu, bantongwele kwikala kalama wa mwanzo ne kuntuma kuya na kwingijila ku buyeke muzhika wa Ontario. Popo nasongweletu, kabiji najingatu na myaka 25, kechi nayukile bintu byavula ne. Nangwa byonkabyo, na mambo a kuketekela mwi Yehoba twayile ko betutumine. Kyajinga kimye kya mashika mu kyalo kya Canada, po twakanjijile shitima ya bufuku na bakalama benda babwelelenga ku mingilo yabo. Bano bakalama betutundaikile bingi. Mulongo umo witwambijile kuya na kulaala pa mwanya ye apotele mu shitima kuchiina amba twakakisha bufuku bonse monka twaikelatu. Byo bwakile saka papita ne kala milungu ibiji kufuma po twisongwejile, twayile na kufwakesha jibumba jicheche mu Hornepayne, byonka byo nakwamba ku ntendekelo ya uno mutwe.

Kwajinga bintu byavula bingi byaishilenga kulutwe. Ku mpelo ya mwaka wa 1960, byo twaingijilenga mu mwingilo wa bukalama bwa nkambi, bangichile kuya na kutanwa ku Sukulu wa Gileada wa nambala 36. Uno sukulu wa bañondo jikumi wafwainwe kutendeka mu Nkubomukata 1961 mu Brooklyn, New York. Nangwa kya kuba natemenwe, bino kechi naumvwine bulongo ne, mambo Evelyn kechi bamwichile ku uno sukulu ne. Byonka byo kyaikalanga ku banabakazhi bakwabo bajinga mu uno mwingilo, Evelyn bamwambijile kuba’mba anembe nkalata ya kuswa kwabana ne amiwa pa bañondo jikumi. Evelyn wajijile, pano bino, waswile kuba’mba nkatanwe ku sukulu, kabiji wajinga bingi na lusekelo mambo wayukile kuba’mba nkamwenamo bingi mu sukulu wa Gileada.

Kimye kyo najinga ku sukulu, Evelyn waingijilenga pa musampi wa mu Canada. Waikalanga mu kibamba kimo na nyenga Margaret Lovell, wajinga washingwa. Twivulukanga bingi. Nangwa byonkabyo, Yehoba witukwashishe kwingila mingilo yetu. Naumvwine bingi bulongo Evelyn byo aswile kwabenamo ne amiwa pa kuba’mba Yehoba ne jibumba janji betwingijishe mu mashinda avula.

Byo naikele bañondo basatu ku Sukulu wa Gileada, Mulongo Nathan Knorr watangijilanga mwingilo wa kusapwila wa ntanda yonse, wañambijile kuba kintu kyankatezhe bingi. Wambujile kuba’mba inge mbena kukeba, nakonsha kuleka Sukulu wa Gileada ne kukibwela ku Canada na kufunjisha Sukulu wa Mwingilo wa Bufumu pa musampi. Wambujile ne kuba’mba inge mbena kukeba nakonsha kukana. Wañambijile kuba’mba inge mbena kukeba nakonsha kupwisha Sukulu wa Gileada, apa bino kampe bakantume mu mwingilo wa bumishonale. Kabiji walumbulwile ne kuba’mba inge nabwela ku Canada, kimye kimo kechi bakangitapo ku sukulu jikwabo ne, kabiji mu kuya kwa moba, kampe nkabwela na kwingila ku Canada. Wambujile kuba’mba ndangulukepo inge nesambe na mukazhami.

Byo kiji kuba’mba Evelyn wambujijile jimo byo alangulukanga pa uno mwingilo, ponkapotu namubujile Mulongo Knorr, amba, “Twakasuluka kwingila mingilo iji yonse mu jibumba ja Yehoba.” Atweba twakonsha kuleka byonse byo tubena kuba ne kwingila mwingilo yense mu jibumba ja Yehoba.

Onkao mambo, mu Mulombola 1961, nafumine ku Brooklyn ne kubwela ku Canada na kufunjisha  Sukulu wa Mwingilo wa Bufumu. Pa kupwa uno mwingilo, twatendekele kwingila mwingilo wa pa Betele. Nakuminye bingi pa kungita ku Sukulu wa Gileada wa nambala 40, wafwainwe kutendeka mu 1965. Kabiji Evelyn bamwambijile kunemba nkalata jikwabo ya kuswa kwabana ne amiwa. Byo papichile milungu icheche, naumvwine bingi bulongo Evelyn byo bamwichile kutanwa ku sukulu pamo ne amiwa.

Byo twafikile ku Sukulu wa Gileada, Mulongo Knorr witwambijile’mba baana ba sukulu basakufundanga mu Kifulenchi, byonka byo twajinga, bakebatuma kuya na kwingijila mu Africa. Nangwa byonkabyo, byo twapwishishe sukulu, betutumine kubwela ku Canada. Bantongwele kwikala mukulumpe utangijila musampi (luno utelwa’mba ukwatankanya Kavoto ka Musampi). Najingatu na myaka 34. Namubujile Mulongo Knorr namba, “nkiji mwanyike.” Bino aye wantundaikile. Kufumatu po natatwijile kwingila uno mwingilo, pa kufuukula bya kuba naipuzhanga balongo babanda pa Betele.

Mwingilo wa pa Betele wandengela kufunjilako bintu byavula ku bakwetu. Ñumvwa bingi bulongo bingila balongo bo nji nabo mu Kavoto ka Musampi kabiji ne banemeka. Nafunda bintu byavula bingi ku balongo ne banyenga bena Kilishitu, bakulumpe ne banyike, bo tuji nabo pa musampi ne mu bipwilo byavula mo twaingijila.

Kabiji mwingilo wa pa Betele wankwasha ne kuyuka bya kufunjisha bakwetu ne kulengela lwitabilo lwabo kukosa. Mutumwa Paulo wabuujile Timoti amba: “Obewa utwajijile kulondela bintu byo wafunjile.” Kabiji wamwambijile ne kuba’mba: “Bintu byo waumvwine kwi amiwa ne bavula byo bamwene saka wibifikizha ku bantu bakishinka bonka bakonsha kwibifunjisha ne ku bakwabo.” (2 Timo. 2:2; 3:14) Bimye bimo bakwetu bena Kilishitu bangipuzha bintu byankwasha pa myaka 57 yo naingijila pa Betele. Ne bakumbula’mba, “kwipana ne kwingila mingilo iji yonse yo bampa mu jibumba ja Yehoba ne kuketekela mwi Lesa.”

Monatu nobe naishile kesha pa Betele saka nji nsongwalume wa bumvu kabiji wabula kuyuka bintu byavula. Pano bino, pa myaka yonse yapitapo, Yehoba ‘unkwata ku kuboko kwami kwa kilujo.’ Kikatakata byo ankwasha kupichila mu bakwetu ba mu lwitabilo, watwajijila kuñambila’mba: “Kuba moyo ne; amiwa nkakukwasha.”—Isa. 41:13.