Yai panembwa’mba bijipo

Yai paji ndonda ya mitwe

Nanchi Mwashiinwa Kuba’mba Muji na Bukine Nyi? Mambo Ka?

Nanchi Mwashiinwa Kuba’mba Muji na Bukine Nyi? Mambo Ka?

“Yukainga kyaswa muchima wa Lesa, akya kyawama, kyalumbuluka kabiji kimutokesha ku muchima.”—LOMA 12:2.

1. Bantangi ba mu Kilishitendomu boba byepi mu kimye kya nkondo?

NANCHI Lesa ukeba’mba bena Kilishitu bakine balwenga nkondo ne kwipaya bantu ba mu byalo bikwabo nyi? Pa myaka 100 yapitapo, bamo betela’mba bena Kilishitu byobyo boba. Bantangi ba mu Katolika bapesha bashilikale ne bilwilo byabo kimye kyo baya na kulwa na byalo bikwabo. Ne bantangi ba mu bipwilo byafumine mu Bakatolika nabo byo byo boba. Kino kyamwekeshetu patoka kimye kyajingako Nkondo ya Bubiji ya Ntanda Yonse.

2, 3. Bakamonyi ba kwa Yehoba baubile byepi kimye kyo kwajinga Nkondo ya Bubiji ya Ntanda Yonse ne byo yapwile, kabiji mambo ka?

2 Nga Bakamonyi ba kwa Yehoba baubile byepi byo kwajinga ino nkondo? Mashimikila amwesha kuba’mba kechi bevwangile mu bya pano pa ntanda ne. Ki ka kibalengejile kubula kwivwanga mu bya pano pa ntanda? Balondejile byafunjishanga Yesu ne byo aubanga. Yesu waambile’amba: “Pa kyo kino po po bakayukila bonse amba mwi baana bami ba bwanga umvwe mwitemwa anwe bene na bene.” (Yoa. 13:35) Kabiji balondejile ne jifunde mutumwa Paulo jo anembejile bena Kilishitu bajinga mu Kolinda.—Tangai 2 Kolinda 10:3, 4.

 3 Onkao mambo, bena Kilishitu bakine banji na jiwi ja mu muchima jo bafunjisha bulongo na Baibolo kechi bafunda bya kulwa nkondo ne. Na mambo a kuba Bakamonyi ba kwa Yehoba bena Kilishitu bakine, bavula bebayanjisha bingi na mambo a kino. Banyike ne bakulumpe, banabalume ne banabakazhi, bebayanjisha bingi mu tuleya ne mu makampu a lumanamo. Kimye kyajingako kafulumende wa Nazi mu kyalo kya Germany bamo bebepaile. Nangwa kya kuba Bakamonyi bebayanjishenga bingi mu byalo bya ku Europe kechi balekele kwingila mwingilo wa kusapwila mambo awama aamba pa Bufumu bwa Yehoba ne. Batwajijile kwingila uno mwingilo mu bukishinka mu tuleya, mu makampu a lumanamo ne konse ko bebatwajile. Mu 1994, Bakamonyi ba kwa Yehoba kechi bevwangilemo mu nkondo yajingako mu kyalo kya Rwanda mwafwile bantu bavula bingi ne. Kabiji kechi bevwangilemo mu nkondo yajingako mu Yugoslavia ne.

4. Bakamonyi ba kwa Yehoba byo babula kwivwanga mu nkondo kyalengela bantu kuba ka?

4 Na mambo a kuba Bakamonyi ba kwa Yehoba kechi balwako nkondo ne, kino kyalengela bavula kushiinwa kuba’mba Bakamonyi batemwa Lesa kya kine ne bantu. Mu ñambilo ikwabo, twakonsha kwamba’mba bo bena Kilishitu bakine. Kuji ne bintu bikwabo bya mu mpopwelo yetu byalengela bantu bavula kushiinwa’mba Bakamonyi ba kwa Yehoba bena Kilishitu bakine.

MWINGILO MUKATAMPE WA KUFUNJISHA MU BWIKALO BWA BANTU

5. Ñanyi lupimpu lwalondejile baana ba bwanga ba kwa Yesu?

5 Kufumatu kimye kyo atendekele mwingilo wanji, Yesu waambile pa buneme bwa kutaya mbila ya mambo awama a Bufumu bwa Lesa. Wasajile baana ba bwanga 12 batendekele kwingila mwingilo ubena kwingijiwa ntanda yonse; kepo afunjishe ne baana ba bwanga bakwabo 70. (Luka 6:13; 10:1) Bano wibafunjishe bya kusapwila mambo awama ku bantu, patanshi ku Bayudea. Kyalondejilepo kyajinga kya kukumya! Baana ba bwanga ba kwa Yesu bailenga na kusapwila mambo awama ne ku bantu ba mu bisaka bikwabo. Luno lwajinga lupimpu lwabaya bingi ku bano Bayudea bajinga na kizaku kya kusapwila!—Byu. 1:8.

6. Ki ka kyalengejile Petelo kuyuka amba Yehoba kechi uji na misalululo ne?

6 Mutumwa Petelo bamutumine ku nzubo ya kwa Koneleusa wa mu bisaka bikwabo wabujile kuya ku mukanda. Petelo popo ayukile amba Lesa kechi uji na misalululo ne. Koneleusa ne ba mu nzubo yanji bonse babatizhiwe. Bwina Kilishitu bwayilenga na kukomenako mu mapunzha akwabo; ne bantu ba mu bisaka bikwabo baumvwine bukine ne kwibwitabila. (Byu. 10:9-48) Uno mwingilo batendekele kumwingila mwaya ntanda yonse.

7, 8. Bakamonyi ba kwa Yehoba babena kuba byepi pa kukwasha bantu kumvwa mambo awama? (Monai kipikichala kitanshi.)

7 Mu ano moba, aba batangijila mu jibumba ja Bakamonyi ba kwa Yehoba bengila bingi na kizaku ne kunengezha bya kusapwila ne kufunjisha mambo awama mwaya ntanda. Bakamonyi pepi 8 milyonyi basapwila na kizaku mu milaka kukila pa 600, kabiji kuji ne milaka ikwabo ibena kunungwako. Bakamonyi ba kwa Yehoba bayukanyikilwa ku mwingilo wa kusapwila ku nzubo ku nzubo, mu mikwakwa, kwingijisha matebulu ne bipabi biji na mawilo.

8 Bantuntuluzhi kukila pa 2,900 bebafunjisha bya kutuntulula Baibolo ne mabuku alumbulula Baibolo. Kechi batuntululatu milaka ikatampe ne. Batuntulula ne mu milaka yabula kuyukanyikwa ku bavula. Mu Spain bantu bavula bamba mulaka wabo wa kisemwa wa Catalan pa juba pa juba. Bino uno mulaka wa Catalan batendeka kumwingijisha  mu mizhi nabiji Andorra, Alicante, Balearic Islands ne mu Valencia. Bakamonyi ba kwa Yehoba banemba mabuku alumbulula Baibolo mu mulaka wa Catalan, kabiji pa kupwila kwa bwina Kilishitu bengijisha uno mulaka wabo wibafika pa muchima.

9, 10. Jibumba ja Lesa jimwesha byepi kuba’mba jikeba bantu kufunda bukine?

9 Mwingilo wa kutuntulula mabuku alumbulula Baibolo ne kufunjisha bantu mu milaka yabo ubena kwingijiwa mwaya ntanda yonse. Mu kyalo kya Mexico bantu bavula bengijisha mulaka wa Spanish, bantu bachechetu bo bamba milaka yabo ya kisemwa. Pa ino milaka paji ne mulaka ye batela’mba Maya. Musampi wa mu kyalo kya Mexico watumine bantuntuluzhi ba mulaka wa Maya kuya na kwikala ku mpunzha ko bamba uno mulaka pa juba pa juba. Mulaka mukwabo ke wa Nepali, uno mulaka bamwamba ku bantu bekala mu kyalo kya Nepal, muji bantu kukila pa 29 milyonyi. Mu kino kyalo muji milaka kukila pa 120, bantu kukila pa 10 milyonyi bo bamba mulaka wa Nepali, ne bakwabotu bamwingijisha uno mulaka. Luno mabuku etu alumbulula Baibolo abena kutuntululwa mu uno mulaka.

10 Jibumba ja Yehoba janemeka bingi mwingilo wa kusapwila mambo awama a Bufumu mwaya ntanda yonse. Kino kibena kumwekela mu byo babena kutundaika mwingilo wa mabumba a bantuntuluzhi mwaya ntanda yonse. Bakamonyi ba kwa Yehoba basampanya ku bantu kyatutu matalakiti, mabuloshuwa, ne magazine mwaya ntanda yonse. Bakamonyi batundaika uno mwingilo na mali abo o bapana. Balondela mukambizho wa kwa Yesu wa kuba’mba: “Mwatambwiletu byatu, ne anweba panaitu kyatu.”—Mat. 10:8.

Jibumba ja bantuntuluzhi babena kunengezha kutuntulula mabuku mu mulaka wa Low German (Monai jifuka 10)

Mabuku mu mulaka wa Low German engila bingi mu kyalo kya Paraguay (Monai ne kipikichala kitanshi)

11, 12. Mwingilo wa kusapwila mwaya ntanda yonse wingila Bakamonyi ba kwa Yehoba walengela bantu kuba ka?

11 Bakamonyi ba kwa Yehoba bashiinwa kuba’mba baji na bukine, o ene mambo o bepaina pa muntu pa muntu kusapwila mambo awama ku bantu ba mu mitundu yapusana pusana ne ba mu bisaka byonse. Bavula bapezhako bwikalo bwabo, bafunda milaka ingi ne kufunda bwikalo bwa mu bisho bingi pa kuba’mba bengile uno mwingilo wanema bingi wa bena Kilishitu. Uno mwingilo wa kusapwila ne kufunjisha mwaya ntanda yonse naye ubena kulengela bantu bavula kushiinwa kuba’mba Bakamonyi ba kwa Yehoba bo baana ba bwanga bakine ba kwa Yesu Kilishitu.

 12 Bakamonyi boba bino byonse mambo bashiinwa kuba’mba batana bukine. Ñanyi bintu bikwabo byalengela bantu bavula kushiinwa kuba’mba Bakamonyi ba kwa Yehoba baji na bukine?—Tangai Loma 14:17, 18.

KIBALENGELA KUSHIINWA KUBA’MBA BAJI NA BUKINE

13. Bakamonyi boba byepi pa kuba’mba jibumba ja Yehoba jikale jatoka?

13 Twakonsha kufunjilako byavula ku byaambile bena Kilishitu bepana ba mu ano moba bashiinwa kuba’mba batana bukine. Mulongo umo waingijila Yehoba pa myaka yavula waambile’mba: “Bebikako kulama jibumba ja Yehoba jatoka mwabula byubilo byatama, nangwa kya kuba watamisha uji na kifulo kya mutundu ka.” Boba byepi bino? Boba bino kupichila mu kulondela byaamba Mambo a Lesa ne kuba byaubanga Yesu ne baana banji ba bwanga. Onkao mambo, mu ano moba Bakamonyi ba kwa Yehoba bakana kukokela mizhilo ya Lesa bo bapanga mu kipwilo kya bwina Kilishitu bachechetu. Bakamonyi bavula bakokela mizhilo ya Lesa mu bwikalo bwabo. Bavula babulanga kukokela mizhilo ya Lesa bapimpula byubilo byabo ne kutendeka kukokela mizhilo ya Lesa mu bwikalo bwabo.—Tangai 1 Kolinda 6:9-11.

14. Aba bo bapanga mu kipwilo boba byepi, kino kibalengela kuba ka?

14 Baibolo wakambizha bena Kilishitu kupanga mu kipwilo yense ukana kukokela Lesa. Bavula balapila ne kuleka byubilo byabo byatama ne kubwela mu kipwilo. (Tangai 2 Kolinda 2:6-8.) Kulondela byaamba Baibolo kwalengela kipwilo kya bwina Kilishitu kwikala kyatoka ne kwikala kyaketekelwa. Kino kibalengela kushiinwa kuba’mba jibumba jabo jo jaitabilwa kwi Lesa. Nangwa kya kuba mu machechi avula balekatu bantu bayamo na kuba byubilo byatama, Bakamonyi ba kwa Yehoba abo balondela mizhilo ya Lesa. Kino kyalengela bantu bavula kushiinwa kuba’mba Bakamonyi ba kwa Yehoba bo baji na bukine.

15. Ñanyi bintu byalengela mulongo umo kushiinwa kuba’mba uji na bukine?

15 Ki ka kyalengela Bakamonyi kushiinwa kuba’mba baji na bukine? Mulongo umo uji na myaka 54 waambile’mba: “Kufumatu ku bwanyike bwami, lwitabilo lwami lwaimena pa bino bishinka bisatu: (1) kuba’mba Lesa ko aji; (2) ye nembi wa Baibolo; ne (3) kuba’mba ubena kwingijisha ne kupesha kipwilo kya bwina Kilishitu kya Bakamonyi ba kwa Yehoba mu ano moba. Myaka yonse yapitapo yo nafunda bukine, ndanguluka pa bino bishinka bisatu ne kwiipuzha inge bino bishinka bya kine. Pa mwaka pa mwaka, bishiino bimwesha kuba’mba bino bishinka bya kine, kabiji kino kikosesha lwitabilo lwami ne kundengela kushiinwa kya kine amba tuji na bukine.”

16. Ki ka kyalengejile nyenga umo kushiinwa kuba’mba uji na bukine?

16 Nyenga wasongolwa ubena kwingijila  pa ofweshi mukatampe wa ntanda yonse wa Bakamonyi ba kwa Yehoba mu New York, waambile pa jibumba ja Yehoba amba: “Jo jonkatu jishimuna jizhina ja Yehoba. Kyayilamo bingi kuba’mba jizhina ja Lesa jitanwa mu Baibolo bimye nobe 7,000. Nsanta bingi pa byambo bya lutundaiko biji mu 2 Byambo bya Moba 16:9 byaamba’mba: ‘Meso a Yehoba apitañana pano pa ntanda ponse amba: Nebamweshe bulume bwami abo banketekela na muchima yensetu.’” Uno nyenga watwajijile kwamba’mba: “Bukine bwamwesha byo nakonsha kuba pa kwingijila Yehoba na muchima yense pa kuba’mba amweshe bulume bwanji kwi amiwa. Bulunda bwami ne Yehoba kyo kintu kyanema kwi amiwa. Kabiji namusanchila bingi pa mwingilo wingila Yesu wa kwitukwasha kuyuka Lesa.”

17. Ki ka kyalengejile mwanamulume wakananga kuba’mba Lesa ufwako kushiinwa kuba’mba Lesa ko aji, kabiji mambo ka?

17 Mwanamulume umo wakananga amba Lesa ufwako waambile’mba: “Bilengwa bindengela kushiinwa kuba’mba Lesa ukeba bantu kwiyowa bumi, onkao mambo, kechi ukaswisha buyanji kutwajijila myaka ne myaka ne. Kabiji ntanda byo ibena kuyatu na kutaminako, bantu ba Yehoba batwajijila kwikala na lwitabilo, mukoyo ne butemwe. Kino kya kukumya kibena kubiwa mu ano moba na mambo a mupashi wa kwa Yehoba.”—Tangai 1 Petelo 4:1-4.

18. Mumvwa byepi pa byambo byaambile balongo babiji?

18 Mulongo umo wabanda mu bukine waambile pa ene mambo o aitabila bukine bo asapwilapo amba: “Byo nafunda pa myaka yavula byandengela kushiinwa kuba’mba Bakamonyi babena kwibikako bingi kulondela byaubanga bena Kilishitu ba mu myaka kitota kitanshi. Konse ko ngya, nemwena Bakamonyi ba kwa Yehoba byo bakwatankana ntanda yonse. Bukine bwa mu Baibolo bundengela kwikala na lusekelo ne kutondwa.” Mulongo uji na myaka kukila pa 60 byo bamwipwizhe kyamulengela kushiinwa kuba’mba watana bukine, waambile kuba’mba Bakamonyi ba kwa Yehoba baitabila mwi Yesu Kilishitu. Waambile’mba: “Twafunda pa bwikalo bwa kwa Yesu ne mwingilo wanji kabiji tusanta pa byo aubanga. Twapimpula bwikalo bwetu pa kuba’mba tufwenye kwipi ne Lesa kupichila mwi Yesu Kilishitu. Twayuka kuba’mba kitapisho kya bukuzhi bwa kwa Kilishitu po paimena lupulukilo lwetu. Kabiji twayuka ne kuba’mba bamusangwile kufuma ku bafu. Tuji na bishiino byavula bitulengela kwitabila bino.”—Tangai 1 Kolinda 15:3-8.

TWAFWAINWA KUBA BYEPI NA BUKINE BO TUJI NABO?

19, 20. (a) Ñanyi mwingilo Paulo ye aambilepo ku ba mu kipwilo kya mu Loma? (b) Byo tuji bena Kilishitu bepana, ñanyi mwingilo ye tuji nanji?

19 Byo tuji bena Kilishitu twatemwa bantu bo twikala nabo, kabiji kechi twafwainwa kubula kwibabulako bukine bo tuji nabo ne. Paulo waambijile balongo bajinga mu kipwilo kya mu Loma amba: “Mambo umvwe mwaamba patoka byambo biji mu kanwa kenu, amba Yesu ye Nkambo ne kwitabila mu muchima wenu amba Lesa wamusangwile ku bafu, mukapuluka. Mambo na muchima muntu witabila ne kumona bololoke kabiji na kanwa ulumbulula lwitabilo lwanji patoka ne kumona lupulukilo.”—Loma 10:9, 10.

20 Byo tuji Bakamonyi ba kwa Yehoba bepana, twashiinwa kuba’mba tuji na bukine kabiji twayuka kuba’mba twatokwa bingi pa kwitupa mwingilo wa kufunjisha bantu mambo awama a Bufumu bwa Lesa. Byo tubena kwingila uno mwingilo wa kusapwila, twayai tufunjishenga bantu bukine bwa mu Baibolo ne kwibamwesha kuba’mba tuji na bukine.