Yai panembwa’mba bijipo

Yai paji ndonda ya mitwe

Lufu ye Mulwanyi Ukapelako Konaunwa

Lufu ye Mulwanyi Ukapelako Konaunwa

“Lufu ye mulwanyi ukapelako konaunwa.”—1 KO. 15:26.

1, 2. Adama ne Evwa baikalanga byepi kimye kitanshi, kabiji kino kilengela kwipuzha ñanyi mepuzho?

ADAMA ne Evwa byo bebalengele, kechi kwajingapo balwanyi ne. Bajinga bantu balumbuluka baikalanga mu paladisa. Kabiji bajinga na bulunda bwawama bingi na Mulenga wabo, bajingatu nobe baana banji. (Nte. 2:7-9; Luka 3:38) Lesa wibapele mwingilo wanema bingi. (Tangai Ntendekelo 1:28.) Pafwainwe kupita kimye kyabaya pa kuba’mba ‘bakumbane ponse pa ntanda ne kwiikokesha.’ Bino Adama ne Evwa bafwainwe kwikala myaka ne myaka pa kuba’mba batwajijile ‘kwikala na bunkambo bwa pa byumi byonsetu byenda pano pa ntanda.’ Uno mwingilo ye wajinga wa kwingila myaka ne myaka.

2 Pano mambo ka bwikalo o bwaikela bibye? Lufu mulwanyi mukatampe ne balwanyi bakwabo betulengela kubula kwikala na lusekelo baishileko byepi? Lesa ukebonauna byepi? Mikumbu ya ano mepuzho iji mu Baibolo. Twayai twisambe pa mbaji imo ya ano mepuzho.

 LUJIMUNO LWAWAMA

3, 4. (a) Ñanyi mukambizho Lesa ye apele Adama ne Evwa? (b) Mambo ka o kyanemejile kukokela uno mukambizho?

3 Nangwa kya kuba bafwainwe kwikala myaka ne myaka, Adama ne Evwa kechi bajinga na bumi bubula kufwa ne. Pa kuba’mba bekale na bumi, bafwainwe kupema, kutoma, kulaala ne kuja. Kabiji kyakilamo kunema, bumi bwabo bwaimenejile pa bulunda bwabo ne Yehoba mwine wibapele bumi. (Mpitu. 8:3) Bumi bwabo ne bwikalo bwawama byaimenejile pa kukokela mikambizho ya Lesa. Yehoba wabujile Adama bino, saka akyangye ne kulenga Evwa amba: “Yehoba Lesa wakambizhe muntu amba: Ku bichi byonse bya mu bujimi wakonsha kujakotu monka mo usakila; kana ku kichi kya kuyuka byawama ne byatama kechi ukajako ne; mambo mu juba jo ukajako ukafwa kine.”—Nte. 2:16, 17.

4 “Kichi kya kuyuka byawama ne byatama” kyaimenejilengako luusa lwa Lesa lwa kufuukula kyawama ne kyatama. Bino Adama naye wajinga na maana a kuyuka kyawama ne kyatama mambo walengelwe mu kipasha kya Lesa kabiji wajinga ne na jiwi ja mu muchima. Kino kichi kyavululangamo Adama ne Evwa kuba’mba kimye kyonse bakebewanga kwibatangijila kwi Yehoba. Kuja ku kino kichi kwamwesheshe kuba’mba bakana kwibatangijila kwi Lesa. Kabiji kyaletela bya malwa baana babo byonkatu Lesa byo ebajimwineko.

BYATENDEKELE BANTU KUFWA

5. Kyajinga byepi pa kuba’mba Adama ne Evwa basatukile Lesa?

5 Evwa byo bamulengele, Adama wamubujile mukambizho wa Lesa. Evwa wamuyukile uno mukambizho mambo pa kimye kimo waambile ne byambo bya uno mukambizho. (Nte. 3:1-3) Wambile bino byambo kwi Satana, yenka waambilenga nanji kwingijisha muloolo. Satana walekele milanguluko ya kukebesha bulume ne kwitolwela kwikizha mizhazhi mwi aye. (Esakanyaiko Yakoba 1:14, 15.) Wabujile Evwa amba Lesa wibabepele, ne kuba’mba inge wabula kukokela Lesa kechi usakufwa ne, bino usakwikala byonka biji Lesa. (Nte. 3:4, 5) Evwa waswile bino ne kusatuka byo ajile kipangwa ne kujimbaika Adama kuba’mba naye aje. (Nte. 3:6, 17) Satana wamubepele Evwa. (Tangai 1 Timoti 2:14.) Adama ‘waumvwijile jiwi ja mukazhanji’ nangwa kya kuba wayukile’mba kyatama. Muloolo byo aambilenga nanji wamwekelenga nobe mulunda nanji, pano bino, Satana Diabola wamwingijishenga wajinga mulwanyi wabo wakanama bingi kabiji wayukile bulongo bya malwa bikafuma mu byo abuujilenga Evwa kuba.

6, 7. Yehoba wachibile byepi mambo a bano bansatuki?

6 Adama ne Evwa basatukijile Yehoba wibapele bumi ne byonse byo bajinga nabyo. Yehoba wayukile byonse byamwekele. (1 Moba 28:9; tangai Byambo bya Mana 15:3.) Bino walekele Adama, Evwa ne Satana kumwesha patoka byajinga mu michima yabo. Yehoba byo aji Shetu, kyo baubile kyafwainwa kyamukolele bingi ku muchima. (Esakanyaiko Ntendekelo 6:6.) Bino byo aji Mutonyi, wibabujile kyafumine mu byo baubile.

7 Adama wayukile bikafuma mu kuja ku kichi kya kuyuka byawama ne byatama. Mambo Lesa wabujile Adama amba: “Mu juba jo ukajako [ku kichi kya kuyuka byawama ne byatama] ukafwa kine.” Adama wafwainwa wayukile kuba’mba jino ke juba ja maola 24. Aku balalatu mukambizho wa Lesa, Adama wayukishetu bulongo kuba’mba usakufwa juba  saka jikyangye kuzhika. Yehoba wasolomokele bano ba mulume ne mukazhi “pa kulemba juba.” (Nte. 3:8) Byo aji Mutonyi waoloka, patanshi watelekele ku byaambilenga Adama ne Evwa. (Nte. 3:9-13) Kepo ebabujile bano bandengamambo kuba’mba bafwainwa kufwa. (Nte. 3:14-19) Inge waji wibepailetu ponkapa, ko kuba’mba kyo afuukwile patanshi ku baana ba kwa Adama ne Evwa inge kechi kyaubiwe ne. (Isa. 55:11) Nangwa kya kuba wibabujile kuba’mba bafwainwa kufwa, bino byafumine mu bundengamambo bwabo kechi byatendekele kwibamwekela ponkapotu ne. Yehoba walekele Adama ne Evwa baikala myaka yavula ne kusema baana bakekala bwikalo bwawama kulutwe. Onkao mambo, kwi Lesa, Adama ne Evwa bafwile pa jonkaja juba jo balengele mambo, ko kuba’mba “juba” jimo ja myaka 1,000.—2 Pe. 3:8.

8, 9. Bundengamambo bwa kwa Adama bwaletelejile byepi baana banji? (Monai kipikichala kitanshi.)

8 Nanchi bundengamambo bwa kwa Adama ne Evwa bwaletelejile ne baana babo nyi? Ee. Kinembelo kya Loma 5:12 kyalumbulula’mba: “Bundengamambo bwatwelele pano pa ntanda mu muntu umo, ne lufu nalo lwaishijile mu bundengamambo, byonkabyo lufu lwakumbene ku bantu bonse mambo bonse balengele mambo.” Abela muntu wakishinka ye wajinga mutanshi kufwa. (Nte. 4:8) Baana bakwabo ba kwa Adama nabo bakotele ne kufwa. Nanchi nabo baswaine bundengamambo ne lufu nyi? Mutumwa Paulo wakumbula’mba: “Na mambo a milengulwila ya muntu umo, bavula baikele ke bandengamambo.” (Loma 5:19) Bundengamambo ne lufu byo baswaine na mambo a kwa Adama byaikele bilwanyi ku bantu. Nangwa kya kuba kechi twayuka byonse byavwangilwemo pa kuba’mba bundengamambo ne lufu bikumbane ku baana ba kwa Adama ne, bino tumona bintu byafumamo.

9 Baibolo walumbulula bingi bulongo byo amba pa bundengamambo ne lufu amba biji nobe ‘kisapi kyapombakanya bantu bonse ne kisapi kyavweta bisaka byonse bya bantu.’ (Isa. 25:7) Kafwako muntu wakonsha kunyema bundengamambo ne lufu ne. O ene mambo Baibolo o aambila’mba “bonse bafwa na mambo a kwa Adama.” (1 Ko. 15:22) Kyo kyalengejile Paulo kwipuzha amba: “Ñanyi ukampokolola ku uno mubiji ubena kuntwala ku lufu?” Abya kuji wakonsheshe kumupulusha nyi?—Loma 7:24.

BUNDENGAMAMBO NE LUFU LWALETELE ADAMA BAKEBIZHIYA

10. (a) Ñanyi binembelo bimo bya mu Baibolo bimwesha kuba’mba Yehoba ukazhiya lufu lwaletele Adama? (b) Nga bino binembelo bimweshapo ka pe Yehoba ne Mwananji?

10 Yehoba ye yenkatu wakonsheshe kupokolola Paulo. Tutanga mu Baibolo amba: “Yehoba ukamina lufu kya kuba’mba kechi lukekalapo jibiji ne, kabiji ukashimuna mipolo ku meso a bantu bonse.” (Isa. 25:8) Byonkatu nsemi wa mulume byo apwisha lukatazho lwa baana banji ne kwibashimuna mipolo, ne Yehoba naye ukebesha bingi kufumyapo lufu lwaletele Adama. Yesu ukengijila pamo nanji pa kuba kino. Pa 1 Kolinda 15:22 tutangapo kuba’mba: “Bonse bafwa na mambo a kwa Adama kabiji bonse bakasangulwa na mambo a Kilishitu.” Mu jishinda jimotu, Paulo byo aipwizhe’mba “Ñanyi ukampokolola?” watwajijile kwamba’mba: “Sante ekale kwi Lesa ukampokolola kupichila mwi Yesu Kilishitu Nkambo yetu!” (Loma 7:25) Kyamwekeshatu patoka kuba’mba Yehoba watwajijile kutemwa bantu nangwa kya  kuba Adama ne Evwa balengele mambo. Ne Yesu, yenka wakwashisheko Lesa pa kulenga Adama ne Evwa naye watwajijiletu kutemwa bantu. (Mana 8:30, 31) Pano bantu bakebapokolola byepi ku lufu ne bundengamambo?

11. Yehoba waubile byepi pa kuba’mba akwashe bantu bonse?

11 Adama byo alengele mambo, Yehoba wamuzhachishe ku lufu. Kyafuminemo, bantu bonse baswaine bumbulwa kulumbuluka ne lufu. (Loma 5:12, 16) Tutanga’mba: “Kupichila mu muzhilulwila wa muntu umo, bantu bonse bazhatwa.” (Loma 5:18) Yehoba wakonsheshe kufumyapo byepi luno luzhachisho kwa kubula kulala mizhilo yanji? Tutana mukumbu mu byambo bya kwa Yesu bya kuba’mba: ‘Mwana muntu waishile ne kupana mweo wanji ke kya kukuula bavula.’ (Mat. 20:28) Na mambo a kuba Yesu wajinga walumbuluka, ye yenkatu wakonsheshe kupana bukuzhi. Buno bukuzhi bwakonsheshe kufikizha byepi buchibamambo bwaoloka?—1 Timo. 2:5, 6.

12. Nga bukuzhi bwaesakana bwafikizhe buchibamambo bwaoloka bo bu ka?

12 Byo ajinga muntu walumbuluka, Yesu wajinga na luketekelo lwa kwikala myaka ne myaka byonka byajinga Adama saka akyangye kulenga mambo. Yehoba wakebelenga kuba’mba pa ntanda pakumbane baana balumbuluka ba kwa Adama. Onkao mambo, butemwe bo atemwa Shanji ne baana ba kwa Adama bo bwalengejile Yesu kupana bumi bwanji kwikala kitapisho. Yesu wapaine bumi bwalumbuluka bwaesakana na bwataile Adama. Kepo Yehoba asangwile Mwananji mu mubiji wa bumupashi. (1 Pe. 3:18) Buno bukuzhi bwafikizhe buchibamambo bwa Yehoba mambo Yesu muntu walumbuluka ye wajinga bukuzhi, nangwa’mba ye bapaineko pa kubwezhezha baana ba kwa Adama luketekelo lwa kwikala na bumi bwa myaka ne myaka bwataile Adama. Yesu ye wapingile pe Adama. O ene mambo Paulo o aambijile kuba’mba: “Kabiji kyanembwa amba: ‘Muntu mutanshi Adama waikele ke mweo mumi.’ Adama wapelako waalukile ke mupashi upana bumi.”—1 Ko. 15:45.

Abela, muntu mutanshi kufwa naye ukamwenamo mu bukuzhi bwa kwa Yesu (Monai jifuka 13)

13. “Adama wapelako” ukoba byepi pa kukwasha bafwa?

13 Katatakatu “Adama wapelako” akapane bumi bwa myaka ne myaka ku baana ba kwa Adama. Mu bano muji ne boba bafwile kala. Bakebasangula ne kwibapa bumi pano pa ntanda.—Yoa. 5:28, 29.

14. Bantu bakebakuula byepi ku bumbulwa kulumbuluka bo baswana kwi Adama?

14 Pano bantu bakebakula byepi ku bumbulwa kulumbuluka bo baswana? Yehoba wanengezha kafulumende muji “Adama wapelako” ne bantu bo asala kufuma pano pa ntanda. (Tangai Lumwekesho 5:9, 10.) Bano bakalama pamo ne Yesu mwiulu bayuka byo kyumvwanyika kwikala mbulwa kulumbuluka. Pa myaka kiumbi kimo, bano bo akalamanga nabo bakakwasha bantu bakekala pano pa ntanda kushinda bumbulwa kulumbuluka bo bakonsha kubula kushinda abo bene.—Lum. 20:6.

15, 16. (a) Baibolo ulumbulula ka byo aamba’mba ‘lufu ye mulwanyi ukapelako,’ kabiji bakeluzhiya kimye ka? (b) Kwesakana na byaamba 1 Kolinda 15:28, Yesu ukoba ka kulutwe na lwendo?

15 Myaka kiumbi kimo byo ikapwa, bantu bakokela bakakuulwa ku balwanyi baletele Adama na mambo a kubula lukokelo. Baibolo waamba’mba: “Bonse bafwa na mambo a kwa Adama kabiji bonse bakasangulwa na mambo a Kilishitu. Bino bonse bakasangulwanga monka mo balondankena: Kilishitu ye nsomo, kepo aba ba kwa Kilishitu bakasangulwa mu kimye  kya kwikalapo kwanji. Kepo ku mpelo byo akafumyapo makafulumende onse, lūsa lonse ne bulume bonse, ukalubula bufumu kwi Lesa wanji kabiji Shanji. Mambo aye wafwainwa kwikala mfumu kufikatu ne kimye Lesa kyo akabika balwanyi bonse kwikala munshi ya maulu anji. Lufu ye mulwanyi ukapelako konaunwa.” (1 Ko. 15:22-26) Kikapelako, lufu lwaletele Adama bakelufumyapo. Luno lufu luji nobe ‘kisapi’ kyazhikilamo bantu bakekivwetulapo kikupu.—Isa. 25:7, 8.

16 Paulo watwajijila’mba: “Panyuma ya kuba Lesa wakokeshesha Mwananji bintu byonse, kepo Mwana akekokesha aye mwine kwi Lesa yenka wamukokesheshe bintu byonse kuba amba Lesa ekale bintu byonse ku bantu bonse.” (1 Ko. 15:28) Bukalama bwa Mwananji pano bukoba byonse byo bwakebelenga kuba. Kepo akalubula bukalama kwi Yehoba na muchima yense ne kumulubwila bantu balumbuluka.

17. Satana bakamuba byepi?

17 Pano nga Satana, mwine walengela bantu kumanama bakamuba byepi? Kinembelo kya Lumwekesho 20:7-15 kyakumbula buno bwipuzho. Satana bakamukasulula kuba’mba eseke bantu balumbuluka japelako. Diabola ne bonse bamulondela bakebazhiya na “lufu lwa bubiji.” (Lum. 21:8) Luno lufu kechi bakelufumyapo ne, mambo bonse bakafwa lufu lwa bubiji kechi bakekala na bumi jikwabo ne. Umvwe twatwajijila kwikala bakishinka kabiji twatemwa Yehoba, kechi twafwainwa kwakamwa kuba’mba luno “lufu lwa bubiji” luketukumpula ne.

18. Mwingilo Lesa ye apele Adama ukapwa byepi?

18 Pano bantu bonse popo bakekala balumbuluka kabiji Yehoba popo akebapa bumi bwa myaka ne myaka. Kechi kukekalapo balwanyi ne. Mwingilo Lesa ye apele Adama ukengijiwa aye saka abulako. Ntanda popo ikayula na baana ba kwa Adama bakalamanga ntanda ne banyama. Kange tuvulamenga kusanchila Yehoba pa byo akafumyapo lufu, mulwanyi wapelako ne.