1, 2. Ñanyi kintu kisakwitulengela kushiinwa’mba Bufumu bukafikizha kyaswa muchima wa Lesa ku bantu, kabiji mambo ka? (Monai kipikichala kitanshi.)

ATWEBA Bakamonyi ba kwa Yehoba, javula twamba’mba Bufumu bwa Lesa bo bonkatu bukapwisha makatazho etu onse, kabiji tukebesha bingi kukwasha bantu kuyuka buno bukine bwanema bwa mu Binembelo. Kabiji tutaana lutekenesho mu luketekelo lwitupa Bufumu. Nangwa byonkabyo, nanchi kine twashiinwa’mba Bufumu ko buji kabiji bukafikizha byo bukeba kuba nyi? Ñanyi bintu bitulengela kwikala na lwitabilo lwakosa mu Bufumu?—Hebe. 11:1.

² Bufumu bwa Bumesiasa ke lunengezho lwabikako wa Bulume Bonse kuba’mba afikizhe kyaswa muchima wanji ku bilengwa byanji. Bufumu bwaimena pa kitendekesho kyakosa, ko kuba’mba luusa lwa Yehoba lwa kulama. Mbaji yanema ya Bufumu, ko kuba’mba mfumu wabo, bo akalama nabo, bantu bo bakalamanga, byonse bino byaikajikwa kupichila mu lulayañano, ko kuba’mba lunengezho lwa mwayila mizhilo lwanengezha Lesa nangwa Mwananji aye Yesu Kilishitu. Kulanguluka pa luno lulayañano kusakwitukwasha kumvwisha kyaswa  muchima wa Lesa byo kikobiwa ne kwitukwasha kumona luno lunengezho byo lwakosa.—Tangai Efisesa 2:12.

3. Tusakwisamba pa ka mu uno mutwe ne mu ukalondelapo?

³ Baibolo waamba pa lulayañano lutanu na lumo lwaamba pa Bufumu bwa Bumesiasa buji mu maboko a kwa Kilishitu Yesu. Luno lulayañano ke (1) lulayañano lwa Abalahama, (2) lulayañano lwa Mizhilo, (3) lulayañano lwa Davida, (4) lulayañano lwa ñanga uji nobe Melekizedeke, (5) lulayañano lupya, ne (6) lulayañano lwa Bufumu. Twayai twisambe pa lulayañano lumo lumo byo lwakwatankana na Bufumu ne byo lufikizha kyaswa muchima wa Lesa ku ntanda ne ku bantu.—Monai kitenguluzha kya kuba’mba “ Lesa byo Akafikizha Kyaswa Muchima Wanji.”

4. Byonka byo kyaambiwa mu Ntendekelo, ñanyi mikambizho yaambile Yehoba pa mambo a bantu?

⁴ Byo apwishishe kunengezha ntanda yetu yawama kuba’mba pekalenga bantu, Yehoba waambile mikambizho isatu pa mambo a bantu: Lesa wetu walengele muntu mu kipasha kyanji, bantu bafwainwe kubayisha Paladisa ntanda yonse ne kuyuzha ntanda na baana baoloka, kabiji bantu bebakainye kuja ku kichi kya kuyuka byawama ne byatama. (Nte. 1:26, 28; 2:16, 17) Kechi kwakebewenga bintu bikwabo ne. Panyuma ya kulenga muntu, kulondela mikambizho ibiji kyo kintutu kyakebewenga pa kuba’mba kyaswa muchima wa Lesa kifike. Pano kyajinga byepi pa kuba’mba lulayañano lukebewe?

5, 6. (a) Satana waubile byepi pa kuba’mba avulañanye kyaswa muchima wa Lesa? (b) Yehoba waubile byepi Satana byo amulengulwile mu Edena?

⁵ Na mambo a kukebesha kuvulañanya kyaswa muchima wa Lesa, Satana Diabola waletele bunsatuki. Waubile kino kupichila mu kulengela bantu kubula kukookela mukambizho ye amwene’mba wapela kubula kulondela. Waesekele mwanamukazhi mutanshi aye Evwa kuba’mba abule kukookela muzhilo wakainyenga kuja ku kichi kya kuyuka byawama ne byatama. (Nte. 3:1-5; Lum. 12:9) Byo aubile kino, Satana walengulwile luusa lwa Lesa lwa kulama bilengwa byanji. Kabiji Satana waambile ne kuba’mba bakalume ba Lesa ba kishinka bamwingijila pa kuba’mba bamwenemo byawama.—Yoba 1:9-11; 2:4, 5.

⁶ Yehoba wakonsheshe kuba byepi Satana byo amulengulwile mu Edena? Konauna bansatuki, kwakonsheshe kupwisha bunsatuki. Bino inge kyalumbulwile’mba kyaswa muchima wa Lesa kya kuba’mba ntanda ikayule na baana ba lukookelo ba kwa Adama ne Evwa inge kechi kyafikile ne. Mu kifulo kya kwipaya bansatuki ponkapotu, Mulenga wa maana waubilepo kimo kupichila mu bungauzhi bwanema, ko kuba’mba mulaye wa mu Edena, pa kuba’mba afikizhe byambo byanji byonse.—Tangai Ntendekelo 3:15.

7. Mulaye wa mu Edena witupa ñanyi luketekelo pa mambo a muloolo ne baana banji?

⁷ Kupichila mu mulaye wa mu Edena, Yehoba wazhachishe muloolo ne baana banji kwimenako Satana Diabola ne bonse baji ku lubaji lwanji bakana luusa lwa Lesa lwa kulama. Lesa wa kine wapaine luusa lwa konauna Satana ku mwana wa mwanamukazhi wanji wa mwiulu. Onkao mambo, mulaye wa mu Edena kechi waambiletu pa waletele bunsatuki mu bujimi bwa Edena ne bintu byonse byatama byafumamo byo bakebifumyapo ne, bino wasolwele ne jishinda ja kubilamo kino.

8. Twakonsha kwambapo amba ka pa kuyukanyikwa kwa mwanamukazhi ne mwananji?

⁸ Ñanyi waikele mwana wa mwanamukazhi? Byo kiji kuba’mba mwana ukafumpa  mutwe wa muloolo, ko kuba’mba ‘kufumyapo’ kilengwa kya mupashi aye Satana Diabola, uno mwana wajinga kilengwa kya mupashi kibula kumweka. (Hebe. 2:14) Onkao mambo, mwanamukazhi wasemene uno mwana naye kechi umweka ne. Baana ba muloolo byo basemunwinenga, kuyukanyikwa kwa mwana ne mwanamukazhi kwafyamikile pa myaka 4,000 kufuma kimye Yehoba kyo aambile mulaye wa mu Edena. Pa kikye kimye, Yehoba wabikileko lulayañano lwavula lwasolwele mwana ne kulengela bakalume banji kuketekela’mba Lesa ukengijisha mwana kupwisha makatazho Satana o aleta pa bantu.

9. Lulayañano lwa Abalahama lo lu ka, kabiji lwatendekele kwingila mu ñanyi mwaka?

⁹ Byo papichile myaka 2,000 Satana saka bamuzhachisha kala, Yehoba wakambizhe mushakulu Abalahama kufuma mu muzhi wanji wa Ula mu Mesopotamya ne kuya ku kyalo kya Kenana. (Byu. 7:2, 3) Yehoba wamwambijile’mba: “Fuma mu kyalo kyobe, ne ku balongo bobe, ne ku nzubo ya bashobe, uye ku kyalo kyo nkakubula. Kabiji nkakwalula ke mukoka mukatampe, kabiji nkakupesha ne kulenga jizhina jobe ke jatumbalala, kya kuba’mba ukekala ke wa kumwenamo bibusa. Kabiji nkapesha boba bakakupesha obewa, ne kufinga nkamufinga awa ukakufinga obewa, ne bisaka byonse bya pano pa ntanda bikobilwa bibusa mwi obewa.” (Nte. 12:1-3) Jino jo jishimikila jitanshi kunembwa ja lulayañano lwa Abalahama, ko kuba’mba lulayañano Yehoba Lesa lo alayañene ne Abalahama. Kimye kine kitanshi Yehoba kyo alayañene lulayañano ne Abalahama kechi kyayukanyikwa ne. Nangwa byonkabyo, lwatendekele kwingila mu mwaka wa 1943 B.C.E., kimye Abalahama wajinga na myaka 75 kyo afumine mu Halana ne kwabuka Mukola wa Ufelata.

10. (a) Abalahama wamwesheshe byepi lwitabilo lwakosa mu milaye ya Lesa? (b) Ñanyi bishinka Yehoba byo atendekele kusolola pacheche pa mambo a mwana wa mwanamukazhi?

 ¹⁰ Yehoba wabwezhezhepo mulaye wanji kwi Abalahama bimye byavula, ne kwambilapo bishinka bikwabo. (Nte. 13:15-17; 17:1-8, 16) Kabiji Abalahama byo amwesheshe lwitabilo lwakosa mu milaye ya Lesa kupichila mu kuswa kupana mwananji yenkawa umo, Yehoba wakoseshe lulayañano na mulaye ubula kwaluka. (Tangai Ntendekelo 22:15-18; Bahebelu 11:17, 18.) Lulayañano lwa Abalahama byo lwatendekele kwingila, Yehoba watendekele kusolola pacheche bishinka byanema byaamba pa mwana wa mwanamukazhi. Uno mwana wafumine mwi Abalahama, wasemene bantu bavula, ne kwikala bamfumu, ne konauna balwanyi bonse ne kuletela mapesho bantu bavula.

11, 12. Binembelo bimwesha byepi amba lulayañano lwa Abalahama lukafika pakatampe, kabiji kino kilumbulula ka kwi atweba?

¹¹ Milaye ya lulayañano lwa Abalahama yafikile patanshi kimye ba mu kisemi kya kwa Abalahama kyo baswaine Ntanda ya Mulaye. Pano bino, Baibolo wasolola’mba luno lulayañano lukaleta mapesho avula bingi. (Nga. 4:22-25) Mu kuno kufika kukatampe, byonkatu mutumwa Paulo byo alumbulwile na lutangijilo lwa mupashi wazhila, lubaji lutanshi lwa mwana wa kwa Abalahama ke Kilishitu ne lubaji lwa bubiji ke ba 144,000 bena Kilishitu bashingwa na mupashi. (Nga. 3:16, 29; Lum. 5:9, 10; 14:1, 4) Mwanamukazhi wasema bano baana ke “Yelusalema uji mwiulu,” ko kuba’mba lubaji lwa mwiulu lwa jibumba ja Lesa, jalengwa na bilengwa bya mupashi bya kishinka. (Nga. 4:26, 31) Byonkatu byalaya lulayañano lwa Abalahama, mwana wa mwanamukazhi ukaletela bantu mapesho.

¹² Lulayañano lwa Abalahama lwaamba pa Mfumu ne pa bantu bo akalamanga nabo mu Bufumu bwa Lesa, kabiji kyo kitendekesho kya mwayila mizhilo kya Bufumu bwa mwiulu. (Hebe. 6:13-18) Luno lulayañano lukengila myaka inga? Pa Ntendekelo 17:7 panembwa’mba, “ke lulayañano lwa myaka.” Lukatwajijila kwingila kufikatu ne Bufumu bwa Bumesiasa byo bukonauna balwanyi ba Lesa ne bisemi byonse pano pa ntanda byo bakebipesha. (1 Ko. 15:23-26) Kabiji aba bakekala pano pa ntanda bakamwenamo myaka ne myaka. Lulayañano Lesa lo alayañene ne Abalahama lumwesha patoka’mba Yehoba ukebesha bingi kuba kyaswa muchima wanji amba bantu baoloka ‘bakakumbane ponse pa ntanda’!—Nte. 1:28.

13, 14. Lulayañano lwa Davida lwakosesha ñanyi kishinka pa mambo a bukalama bwa Bumesiasa?

¹³ Mulaye wa mu Edena ne lulayañano lwa Abalahama lwakosesha kishinka kya kuba’mba bumfumu bwa Yehoba bwamwekela mu Bufumu bwa Bumesiasa bwaimena pa mizhilo ya Lesa yaoloka. (Sala. 89:14) Nanchi kafulumende wa Bumesiasa ukekala watama ne kumufumyapo nyi? Lulayañano lukwabo lwa mwayila mizhilo lumwesha’mba kino kechi kikobiwa ne.

¹⁴ Akilangulukai Yehoba byo alayile Mfumu Davida wa bena Isalela ba kala kupichila mu lulayañano lwa Davida. (Tangai 2 Samwela 7:12, 16.) Yehoba walayañene luno lulayañano ne Davida kimye Davida kyo alaminenga mu Yelusalema, ne kumulaya’mba Mesiasa ukekala wa mu kisemi kyanji. (Luka 1:30-33) Onkao mambo, Yehoba walumbulwile jikwabo ndonda ya kisemi mu kafuma mwana ne kulumbulula’mba awa ukaswana Davida ukekala “mwine” mwina jitanda ja Bufumu  bwa Bumesiasa. (Ezi. 21:25-27) Bufumu bwa kwa Davida ‘bukekajikwa myaka ne myaka’ kupichila mwi Yesu. Kine, mwana wa kwa Davida ‘ukekalanga myaka yonse; ne jitanda janji jikekalanga nobe juba.’ (Sala. 89:34-37) Ee kine, bukalama bwa Bumesiasa kechi bukatama ne, kabiji bintu byo bukoba bikekala myaka ne myaka!

15-17. Kwesakana na lulayañano lwa ñanga uji nobe Melekizedeke, ñanyi mingilo ikwabo ikengila mwana, kabiji mambo ka?

¹⁵ Nangwa kya kuba lulayañano lwa Abalahama ne lulayañano lwa Davida lumwesha’mba mwana wa mwanamukazhi ukekala mfumu, kino bunketu kechi kyafikilamo kuletela mapesho bantu ba mu bisaka byonse ne. Pa kuba’mba bebapeshe, bafwainwa kukasuluka ku bundengamambo ne kwibaleta mu kisemi kya Yehoba kya bilengwa byonse. Pa kuba’mba kino kyubiwe mwana wafwainwa kwikala ñanga. Mulenga wa maana wanengezhezhe kino kupichila mu lunengezho lukwabo lwa mwayila mizhilo, ko kuba’mba lulayañano lwa ñanga uji nobe Melekizedeke.

¹⁶ Yehoba wasolwele kino kupichila mwi Mfumu Davida amba aye ukalayañana lulayañano lwa mbaji ibiji ne Yesu: kumulengela ‘kwikala ku kilujo [kya Lesa]’ poso akashinde balwanyi banji ne kwikala “ñanga wa myaka, wa monka mwayila musango wa Melekizedeke.” (Tangai Salamo 110:1, 2, 4.) Mambo ka o akekela “mwayila musango wa Melekizedeke”? Mambo kala ba mu kisemi kya kwa Abalahama saka bakyangye kuswana Ntanda ya Mulaye, Melekizedeke mfumu wa Salema, wajinga “ñanga wa Lesa Mwine Wakila.” (Hebe. 7:1-3) Bamutongwele kwi Yehoba mwine amba engilenga bino. Ye yenkatu ye batongola mu Binembelo bya Kihebelu amba wajinga mfumu kabiji ñanga. Na mambo a kuba’mba kafwako byanembwa bimwesha’mba kwajinga ye aswaine nangwa wamuswaine, bamutongola’mba “ñanga wa myaka ne myaka.”

¹⁷ Yesu bamutongola kwikala ñanga kupichila mu luno lulayañano Yehoba lo alayañene nanji, kabiji ukatwajijila kwikala “ñanga wa myaka ne myaka byonka byajinga Melekizedeke.” (Hebe. 5:4-6) Kino kyamwesha’mba Yehoba wachipa kwingijisha Bufumu bwa Bumesiasa kufikizha kyaswa muchima wanji ku bantu pano pa ntanda kyo akebelenga pa kutendeka.

18, 19. (a) Lulayañano lo twisambapo lwamweshapo ka pa Bufumu? (b) Ñanyi bwipuzho bwashalako?

¹⁸ Inge twalanguluka pa lulayañano lo twisambapo, twakonsha kumona byo lwakwatankana na Bufumu bwa Bumesiasa ne lunengezho lwa Bufumu byo lwaimena pa lunengezho lwa mwayila mizhilo. Mulaye wa mu Edena walengela Yehoba kufikizha kyaswa muchima wanji ku ntanda ne ku bantu kupichila mu mwana wa mwanamukazhi. Uno mwana wajinga ñanyi, kabiji ukengilanga ñanyi mwingilo? Lulayañano lwa Abalahama lwaamba pa bino byonse.

¹⁹ Lulayañano lwa Davida lwaamba bintu bikwabo pa ndonda ya kisemi mwafumine Mesiasa kabiji lwamupa luusa lwa kulama ntanda pa kuba’mba bintu byonse bikoba Bufumu bikekale myaka ne myaka. Lulayañano lwa ñanga uji nobe Melekizedeke lwaikala kishina kya kuba’mba mwana ukekala ñanga. Nangwa byonkabyo, Yesu kechi ukekalatu bunke pa kulengela bantu kwikala balumbuluka ne. Kuji bakwabo nabo bo bashinga kwikala bamfumu kabiji bañanga. Bakafuma pi? Kino kyokyo tukesambapo mu mutwe walondelapo.