1, 2. (a) Ki ka kimwesha’mba kipwilo kya mu myaka kitota kitanshi kya mu Kolose bekilukukile? (b) Lujimuno ka balongo ba mu Kolose lo bebapele pa kuba’mba batwajijile kwikala bashikimanatu?

KIPWILO kya bena Kilishitu kya mu myaka kitota kitanshi kya mu Kolose bekilukukile! Bamo mu kipwilo baletelenga mabano na mambo a kutundaika kulondela Mizhilo ya Mosesa. Bamo nabo batundaikilenga mafunjisho a bantemwamaana babulanga kupopwela Lesa a kuba’mba kyatama kwiyowa bintu bya mu bwikalo. Pa kwibajimunako pa ano mafunjisho a bubela, mutumwa Paulo wanembejile bena Kolose nkalata ya lutundaiko amba: “Mwafwainwa kumona amba kafwako muntu nangwa umo wimukwata buzha na buntemwamaana ne bujimbijimbi ne. Abino bintu byonse byaimena pa mafunjisho a bantu ne bya bwanyike bya pano pa ntanda, kechi byaimena pa mafunjisho a Kilishitu ne.”—Kolo. 2:8.

² Inge bano bena Kilishitu bashingwa batele muchima wabo ku “bya bwanyike bya pano pa ntanda,” inge bavundamijile ku lunengezho lwa Yehoba lwa lupulukilo. (Kolo. 2:20-23) Pa kwibakwasha kulama bulunda bwabo bwawama ne Lesa, Paulo wibajimwineko’mba: “Teshai muchima ku bintu biji mwiulu kechi ku bintu biji pano pa ntanda ne.” (Kolo. 3:2) Kine balongo ba kwa Kilishitu bafwainwe kuta muchima ku luketekelo lwabo lwa kutambula  buswanyi bubula kubola bo ‘bebatujile mwiulu.’—Kolo. 1:4, 5.

3. (a) Ñanyi luketekelo bena Kilishitu bashingwa lo batapo muchima? (b) Ñanyi mepuzho o tusakwisambapo mu uno mutwe?

³ Lelo jino bena Kilishitu bashingwa nabo batatu muchima ku Bufumu bwa Lesa bwa mwiulu ne pa luketekelo lwa “kuswana pamo na Kilishitu.” (Loma 8:14-17) Kiji byepi ku boba baji na luketekelo lwa kwikala pano pa ntanda? Byambo bya kwa Paulo bibakwasha byepi? Mu ñanyi jishinda “mikooko ikwabo” mo batela muchima ku “bintu biji mwiulu”? (Yoa. 10:16) Kabiji atweba bonse twakonsha kumwenamo byepi mu kulondela byaubile bantu ba kishinka ba ku kala nabiji Abalahama ne Mosesa batele muchima ku bintu biji mwiulu nangwa kya kuba bapichilenga mu makatazho?

4. Mikooko ikwabo yakonsha kuta byepi muchima ku bintu biji mwiulu?

⁴ Nangwa kya kuba mikooko ikwabo kechi baji na luketekelo lwa kuya mwiulu ne, nabo bakonsha kuta muchima ku bintu biji mwiulu. Mu ñanyi jishinda? Kupichila mu kutangizhako Yehoba Lesa ne bintu bya Bufumu mu bwikalo bwabo. (Luka 10:25-27) Pa kuba bino, tutala kwi Kilishitu byo aji wa kumwenako wetu. (1 Pe. 2:21) Byonka byajinga balongo betu ba mu myaka kitota kitanshi, ne atweba tutalañana na milanguluko ya bubela, buntemwamaana ne muchima wa kukebesha bintu bya ku mubiji biji mu ntanda ya kwa Satana. (Tangai 2 Kolinda 10:5.) Byo tulondela Yesu, twafwainwa kulabanga ne kuchinuzhuka bintu bya uno mutundu byakonsha konauna bulunda bwetu ne Yehoba.

5. Twakonsha kupima pima byepi ndangulukilo yetu pa mambo a kukebesha bintu bya ku mubiji?

⁵ Nanchi ba pano pa ntanda mo bamwena kukebesha bintu bya ku mubiji kwatabankanya bwikalo bwetu nyi? Bintu byo twatemwa bimwekela mu milanguluko yetu ne mu byubilo byetu. Yesu waambile’mba: “Kuji nsabo yenu, ne muchima ko ko aji.” (Mat. 6:21) Pa kuba’mba tuyuke kubena kwitutwala muchima wetu, twafwainwa kwipima pimanga atweba bene pa kimye pa kimye. Iipuzhai anweba bene amba: ‘Kimye kyabaya byepi kyo ntaya na kulanguluka pa mali? Nanchi ntaya kimye kyabaya na kulanguluka pa busulu, bunonshi nangwa kukebesha kwikala bwikalo bwawama nyi? Nangwa nanchi nebikako kwikala na jiso jitalatu pa bintu bya ku mupashi nyi?’ (Mat. 6:22) Yesu waambile’mba aba batesha muchima ku ‘kwibikila nsabo pano pa ntanda’ bebika bene mu kizumba kya konauna bulunda bwabo ne Yehoba.—Mat. 6:19, 20, 24.

6. Tushinda byepi nkondo yo tulwa na bya kusakasaka bya mubiji?

⁶ Mubiji wetu wabula kulumbuluka witutundaika kuba bintu bitutokesha ku muchima atweba bene. (Tangai Loma 7:21-25.) Mupashi wa Lesa inge wabula kwitutangijila mu bwikalo bwetu, twakonsha kutendeka kuba “mingilo ya mu mfishi.” Kino kyakonsha kuvwangamo byubilo nabiji ‘biwowo, kupendwapendwa, bulalelale, ne byubilo bya kwizozola.’ (Loma 13:12, 13) Pa kuba’mba tushinde nkondo ya kulwa na “bintu biji pano pa ntanda,” ko kuba’mba bintu bisangajika mubiji, twafwainwa kuta muchima ku bintu biji mwiulu. Kikebewa kwibikako pa kuba kino. O ene mambo mutumwa Paulo o aambijile’mba: “Mpumapuma mubiji wami ne kumutwala mu buzha.” (1 Ko. 9:27) Kwa kubula nangwa kuzhinaukatu ne, kechi twafwainwa kwiumvwinanga lusa atweba bene ne, inge tukeba kutwajijila mu kapela ka ku bumi! Twayai twisambe pa byaubile banabalume babiji ba kishinka ba ku kala pa “kutokesha Lesa ku muchima.”—Hebe. 11:6.

7, 8. (a) Ñanyi makatazho apichilemo Abalahama ne Sala? (b) Ñanyi kintu Abalahama kyo ateleko muchima?

⁷ Yehoba byo aambijile Abalahama  kuvilula ba mu nzubo yanji ne kuya ku kyalo kya Kenana, wakookejile na muchima yense. Na mambo a lwitabilo lwa kwa Abalahama ne lukookelo lwanji, Yehoba walayañene nanji lulayañano amba: “Nkakwalula ke mukoka mukatampe, kabiji nkakupesha.” (Nte. 12:2) Nangwa byonkabyo, byo papichile myaka, Abalahama ne mukazhanji aye Sala kechi basemenepo mwana ne. Nanchi Yehoba walubileko mulaye ye alayile Abalahama nyi? Kabiji bwikalo mu Kenana kechi bwapelele ne. Abalahama ne ba mu nzubo yanji bashile nzubo yabo ne balongo babo mu Ula, muzhi wa mu Mesopotamya mwajinga bunonshi. Baendela kukilaila pa makilomita 1,600 (mamailoshi 1,000) pa kuba’mba bafike mu Kenana, mo baikelenga mu matente, kuchinchika bipowe bya nzala ne kutalañana na balwanyi. (Nte. 12:5, 10; 13:18; 14:10-16) Nangwa byonkabyo, kechi bajingapo na milanguluko ya kubwela ku bwikalo bwawama bwa mu Ula ne!—Tangai Bahebelu 11:8-12, 15.

⁸ Mu kifulo kya kuta muchima ku “bintu biji pano pa ntanda,” Abalahama “wamwitabijile Yehoba.” (Nte. 15:6) Kine watele muchima wanji ku bintu biji mwiulu, ko kuba’mba ku milaye ya Lesa. Na mambo a lwitabilo lwanji, Abalahama bamufwetele kimye Lesa Mwine Wakila kyo amwekele kwi aye ne kumwambila’mba: “Aki tala mwiulu, ubale tubangabanga, kana wakonsha kwitubala. Ponkapo wamwambijile’mba: Byo bakekala ne ba mu kisemi kyobe.” (Nte. 15:5) Kino kyafwainwa kyamukoseshe bingi! Kimye kyonse Abalahama kyo atalanga ku tubangabanga mwiulu, wavulukanga mulaye wa Yehoba wa kuvuzha baana banji. Kabiji mu kimye kya Lesa mwine, Abalahama wasemene nswanyi byonkatu byo bamulayile.—Nte. 21:1, 2.

9. Kulondela Abalahama kusakwitutundaika byepi kutwajijila kupayankana mu mwingilo wa Lesa?

⁹ Byonka byajinga Abalahama, ne atweba tubena kupembelela kufika kwa milaye ya Lesa. (2 Pe. 3:13) Inge twabula kutesha michima yetu ku bintu biji mwiulu, kufika kwa ino milaye kwakonsha kumweka nobe kwabanda, kabiji twakonsha kutendeka kubwela panyuma mu mingilo yetu ya ku mupashi. Kya kumwenako, nanchi kala mwipaine kuba’mba mwingileko mwingilo wa bupainiya nangwa bintutu bikwabo bya kubayishako mwingilo nyi? Umvwe ibyo, tubena kwimusanchila. Pano nga luno kiji byepi? Vulukai’mba Abalahama watele muchima ku “muzhi uji na bitendekesho bya kine.” (Hebe. 11:10) “Waitabijile mwi Yehoba kabiji bamutelele amba mololoke.”—Loma 4:3.

10. Bwikalo bwa mutundu ka Mosesa bo akomejilemo kimye ajinga nsongwalume?

¹⁰ Muntu mukwabo watele muchima wanji ku bintu biji mwiulu wajinga Mosesa. Byo akijinga nsongwalume “bamufunjishe maana onse a bena Ijipita.” Uno wajinga sukulu wa peulu. Mosesa waikalanga mu ba mu nzubo ya kwa Felo kimye kyalo kya Ijipita byo kyajinga na bulume bukatampe. Na mambo a kuno kufunda kufika palepa, Mosesa waikele na “bulume mu byo aambanga ne kuba.” (Byu. 7:22) Akifwanyikizhai mingilo yo akonsheshe kutendeka kwingila! Nangwa byonkabyo, Mosesa watele muchima ku bintu byanema, ko kuba’mba kuba kyaswa muchima wa Lesa.

11, 12. Ñanyi lufunjisho Mosesa lo anemekele bingi, kabiji twayuka byepi kino?

¹¹ Byo akijinga mwanyike, kyamweka bainanji Mosesa abo ba Yokebeda, bamufunjishenga pe Lesa wa Bahebelu. Mosesa wanemekele bingi maana a kuyuka Yehoba kabiji wiamwene’mba anema kukila bunonshi bonse. Onkao mambo, wakaine mingilo yo akonsheshe kwikala nayo na mambo a kwikala mu ba mu nzubo ya kwa Felo. (Tangai Bahebelu 11:24-27.) Ee kine, bintu bya ku mupashi byafunjile Mosesa ne lwitabilo lwanji  mwi Yehoba byamulengejile kuta muchima wanji ku bintu biji mwiulu.

¹² Mosesa wafunjile sukulu wa ku mubiji wawama wajingako mu moba anji, pano nanchi waingijishe bintu byo afunjile kubilamo byo akebelenga kwingila mu Ijipita, kwilengela aye mwine jizhina nangwa kwikala na bintu bya ku mubiji nyi? Ine. Mambo inge waubile bino, inge kechi wasajilepo ‘kukana kumutela amba mwana wa mwana wa mukazhi wa kwa Felo ne. Aye wasajilepo kumanamina pamo na bantu ba Lesa kukila kusekela mu bundengamambo bwa pa kakimye kacheche.’ Kyamwekeshatu patoka’mba Mosesa waingijishe bintu bya ku mupashi byo afunjile kutwajilamo palutwe kyaswa muchima wa Yehoba.

13, 14. (a) Ki ka kyakwashishe Mosesa kufikilamo kwingila mwingilo Yehoba ye amupele? (b) Byonka byaubile Mosesa, ñanyi kintu kyo twafwainwa kubanga?

¹³ Mosesa watemenwe bingi Yehoba ne bantu banji. Byo ajinga na myaka ya kusemwa 40, Mosesa walangulukile’mba winengezha kupokolola bantu ba Lesa mu buzha bo bajingamo mu Ijipita. (Byu. 7:23-25) Nangwa byonkabyo, Yehoba saka akyangye kumupa uno mwingilo, Mosesa wakebewenga kwikala na bintu bikwabo. Wakebewenga kwikala na byubilo nabiji kwipelula, kutekanya, kukooka muchima ne kwikanya. (Mana. 15:33) Mosesa wakebewenga kufunda bintu bya kumukwasha kuchinchika meseko ne makatazho ajinga kulutwe. Myaka 40 Mosesa yo aingijile bukafunga yamukwashishe kwikala na bino byubilo bitokesha Lesa ku muchima.

¹⁴ Nanchi Mosesa wafunjileko bintu byawama ku mwingilo wa bukafunga nyi? Ee! Mambo a Lesa aamba’mba Mosesa “wajinga kimote kukila bantu bonse bajinga pano panshi.” (Bala. 12:3) Wafunjile kwipelula, kyubilo kyamukwashishe kutekanya pa kwingila na bantu bapusana pusana ne makatazho abo akatampe. (Lupu. 18:26) Kyo kimotu, ne atweba twafwainwa kwikala na byubilo bya ku mupashi biketukwasha kupita pa “malwa akatampe” ne kutwela mu ntanda ipya ya Lesa muji bololoke. (Lum. 7:14) Nanchi tumvwañana na bantu, kuvwangakotu ne boba bo tumona’mba baji na kizhingijisha nangwa bazhingila bukiji nyi? Twafwainwa kulondela lujimuno lwa mutumwa Petelo wakambizhe bakwabo ba mu lwitabilo amba: “Nemekainga bantu bonse, saka mutemwa balongo betu bonse.”—1 Pe. 2:17.

15, 16. (a) Mambo ka o twafwainwa kutela muchima ku bintu byawama? (b) Mambo ka o kyanemena bena Kilishitu kwikala na byubilo byawama?

¹⁵ Tubena kwikala mu moba ‘a kupelako a bimye byakatazha.’ (2 Timo. 3:1) Onkao mambo, pa kuba’mba twikale balaba ku mupashi, twafwainwa kuta muchima ku bintu byawama. (1 Tesa. 5:6-9) Monai byo twakonsha kuba kino mu mbaji isatu ya bwikalo bwetu.

¹⁶ Byubilo Byetu: Petelo wayukile buneme bwa byubilo byawama. Waambile’mba: “Ikalainga na byubilo byawama mu bantu ba pano pa ntanda, kuba amba . . . bemwene bene mingilo yenu yawama ne kutumbijika Lesa.” (1 Pe. 2:12) Nangwa tuji pa nzubo, ku nkito, ku sukulu, tubena kukaya, nangwa mu mwingilo, twibikishako kutumbijika Yehoba na byubilo byetu byawama. Ibyo kuba’mba byo tuji bambulwa kulumbuluka tulubankanya. (Loma 3:23) Bino inge twatwajijila kulwa “bulwi bwawama bwa lwitabilo,” twakonsha kushinda nkondo yo tulwa na mubiji wetu wa bumbulwa kulumbuluka.—1 Timo. 6:12.

17. Twakonsha kwikala byepi na muchima wajingapo ne Kilishitu Yesu? (Monai kipikichala kitanshi.)

¹⁷ Muchima Wetu: Byubilo byawama byendela pamo na muchima wawama. Mutumwa Paulo waambile’mba: “Ikalai na uno  muchima mwi anweba wajingapo ne Kilishitu Yesu.” (Fili. 2:5) Yesu wajinga na muchima wa mutundu ka? Wipelwile. Kwipelula kwamulengelanga kwipana mu mwingilo wanji. Kusapwila bantu bakwabo mambo awama a Bufumu bwa Lesa kyo kintu kikatampe kyo alangulukangapo. (Mako 1:38; 13:10) Yesu wamonanga’mba Mambo a Lesa o onka o afwainwa kulondela. (Yoa. 7:16; 8:28) Wafundanga na mukoyo Binembelo Byazhila pa kuba’mba ambenga bijimo, kwibizhikijila ne kwibilumbulula. Inge twipelula ne kwikala ba mukoyo mu mwingilo wetu ne lufunjisho lwetu lwa Baibolo lwa pa bunke, tukalangulukanga nobe Kilishitu.

18. Mu ñanyi jishinda janema mo twafwainwa kukwashisha mwingilo wa Yehoba?

¹⁸ Bukwasho bwetu: Yehoba wakeba’mba “mu jizhina ja Yesu muntu yense akafukame, bonse baji mwiulu ne baji pano pa ntanda.” (Fili. 2:9-11) Nangwatu byo aji pa kifulo kyanji kikatampe, Yesu ukanekenena kyaswa muchima wa Shanji, ne atweba byobyo twafwainwa kuba. (1 Ko. 15:28) Mu ñanyi jishinda? Kupichila mu kukwasha na muchima yense mwingilo ye betukambizha kwingila, ko kuba’mba ‘kufunjisha bantu ba mu bisaka byonse kwikala ke baana ba bwanga.’ (Mat. 28:19) Kabiji twafwainwa ne ‘kubilanga byawama bonse,’ kubilanga byawama bakwetu ne balongo betu.—Nga. 6:10.

19. Twafwainwa kwibikangako kuba ka?

¹⁹ Tusanta bingi kuba’mba Yehoba wituvululamo kutwajijila kuta muchima ku bintu biji mwiulu! Pa kuba’mba tube bino, twafwainwa ‘kunyema kapela na kuchinchika ko betutongwela.’ (Hebe. 12:1) Twayai atweba bonse twingilenga ‘na mweo yense nobe tubena kwingijila Yehoba,’ kabiji Shetu wa mwiulu uketufweta pa kwibikako kwetu.—Kolo. 3:23, 24.