1, 2. (a) Yehoba ukeba bantu banji kwikala na byubilo bya mutundu ka? (b) Uno mutwe usakukumbula ñanyi mepuzho?

YEHOBA watangijile mutumwa Petelo kwamba pa bishinka biji mu buku wa Bena Levi ne kulumbulula ene mambo bena Kilishitu o bafwainwa kwikela bazhila. (Tangai 1 Petelo 1:14-16.) Yehoba aye “wazhila” ukeba bashingwa ne “mikooko ikwabo” kwibikako kwikala bazhila mu byubilo byabo byonse, kechi mu byubilotu bimo ne.—Yoa. 10:16.

² Kwisamba pa bishinka bikwabo biji mu buku wa Bena Levi kusakwitukwasha bingi. Kabiji kulondela byo tufunda kusakwitukwasha kwikala bazhila mu byubilo byetu byonse. Tusakwisamba pa ano mepuzho a kuba’mba: Twafwainwa kumonanga byepi kulala mizhilo? Buku wa Bena Levi witufunjishapo ka pa mambo a kutundaika bumfumu bwa Yehoba? Twakonsha kufunjilako ka ku milambo yapananga bena Isalela?

3, 4. (a) Mambo ka bena Kilishitu o afwainwa kuchinuzhukila kulala mizhilo ne mafunde a mu Baibolo? (b) Mambo ka o twafwainwa kubujila kushinkanya nangwa kwikala na mfika na bakwetu?

³ Inge tukeba kutokesha Yehoba ku muchima, twafwainwa kukokelanga mizhilo yanji ne mafunde anji, ne kuchinuzhuka muteeto wa bantu babula kuzhila wa kulala mizhilo ya Lesa. Nangwa kya  kuba kechi tukiji mu Mizhilo ya Mosesa ne, bino byatongolwa mu ino mizhilo bitulengela kuyuka bintu bitokesha Lesa ku muchima nangwa kumufichisha ku muchima. Nabiji mukambizho ye bakambizhe bena Isalela wa kuba’mba: “Kechi ukashinkanye ne, nangwa kwikala na mfika na balongo bobe ne; pakuba ukatemwe mukwenu pamo byonka byo witemwa obe mwine; amiwa ne Yehoba.”—Levi 19:18.

⁴ Yehoba kechi ukeba’mba tushinkanyenga ne, kabiji kechi ukeba’mba twikalenga na mfika na bakwetu ne. (Loma 12:19) Diabola umvwa bingi bulongo inge ketubule kukokela mizhilo ne mafunde a Lesa ne kuleta mwenga pa jizhina ja Yehoba. Nangwa kya kuba muntu wituba kyatama, kechi twafwainwa kwikala bipe bya kulaminamo mfika ne. Lesa witupa jishuko ja kwikala “bipe bya buchimba” bya kulaminamo bya buneme, ko kuba’mba mwingilo wa kusapwila. (2 Ko. 4:1, 7) Mu bino bipe kechi twafwainwa kulaminamo mfika ne, mambo iji nobe nambwa.

5. Twakonsha kufunjilako ka ku jishimikila jaamba pe Alona ne lufu lwa baana banji? (Monai kipikichala kitanshi.)

⁵ Mu buku wa Bena Levi 10:1-11 muji jishimikila jaamba pa kintu kyaletele bulanda bukatampe mu kisemi kya kwa Alona. Kyafwainwa kibakolele bingi ku muchima, mujilo byo afumine mwiulu ne kusoka baana babalume ba kwa Alona, ba Nadaba ne Abihu pa tente wa lusambakeno. Lesa wamwambijile Alona ne kisemi kyanji kubula kujila bano bafwile! Nanchi mumwesha kuba’mba mwazhila kupichila mu kubula kupwanañana na wa mu kisemi nangwa muntu mukwabo ye bapanga mu kipwilo nyi?—Tangai 1 Kolinda 5:11.

6, 7. (a) Ñanyi bishinka byo twafwainwa kulangulukapo pa kufuukulapo kutanwa ku masongola akekela mu chechi? (Monai tubyambo twa munshi.) (b) Twakonsha kwisamba byepi na balongo betu babula Bakamonyi pa byo twaitabilamo inge betwita ku masongola akekela mu chechi?

⁶ Kampe kechi twakonsha kwesekwa byonka byaesekelwe Alona ne kisemi kyanji ne. Pano kyakonsha kwikala byepi inge betwita kuya na kutanwako ne kwikalamo na lubaji mu masongola a mulongo wetu wabula Kamonyi akekela muchechi? Kafwako muzhilo wa mu Binembelo waamba’mba kechi twafwainwa kutanwako ne, pano nanchi kujipo mafunde a mu Baibolo akonsha kwitukwasha pa kufuukula nyi? *

⁷ Kukebesha kutokesha Yehoba ku muchima mu bimye bya uno mutundu, kwakonsha kulengela balongo betu babula Bakamonyi kukumya. (1 Pe. 4:3, 4) Kechi tukeba kwibafichisha ku muchima ne. Javula bintu kechi biya munsunya ne, inge twisamba nabo bulongo kabiji kwa kubula kwibapita mu mbaji. Kyakonsha kuwama kwisamba nabo saka kukiji kimye. Twakonsha kwibasanchila ne kwibabula’mba twaumvwa bingi bulongo byo mwitwita ku masongola ne kuba’mba tukekalemo na lubaji. Kepo twakonsha kwamba’mba tubena kukeba kuba’mba mukekale na lusekelo pa jino juba. Kabiji kechi tubena kukeba kwimulengesha bumvu pa bantu bavula bomuketa na mambo a kukana kwikalamo na lubaji mu bya bupopweshi ne. Jino jo jishinda jimo jakonsha kwitukwasha kubula kulala mizhilo ya bintu byo twaitabilamo paimena lwitabilo lwetu.

8. Buku wa Bena Levi utumbijika byepi bumfumu bwa Yehoba?

⁸ Buku wa Bena Levi utumbijika bingi bumfumu bwa Yehoba. Tutanga mu buku wa Bena Levi kukila pa bimye 30 kuba’mba ino mizhilo yafumine kwi Yehoba. Mosesa wayukile bino kabiji waubile byonsetu Yehoba byo amukambizhe kuba. (Levi 8:4, 5) Ne atweba kimye kyonse twafwainwa kubanga bikeba Nkambo yetu Yehoba. Jibumba ja Lesa jitukwasha kuba bino. Bino twakonsha kwesekwa kimye kyo tuji bunke, byonkatu  Yesu byo bamwesekele mu kiselebwa. (Luka 4:1-13) Inge twata muchima pa bumfumu bwa Lesa ne kumuketekela, kafwako nangwa umo uketulengela kulala mizhilo yanji ne kukumpulwa na mambo a moyo ne.—Mana 29:25.

9. Mambo ka bantu ba Lesa o bebapachila mu bisaka bya bantu?

⁹ Byo tuji baana ba bwanga ba kwa Kilishitu kabiji Bakamonyi ba kwa Yehoba, betumanyika bingi mwaya ntanda. Twafwainwa kuketekela kino, mambo Yesu waambijile baana banji ba bwanga amba: “Bantu bakemumanyika ne kwimwipaya, kabiji bakemushikwa ku bisaka byonse bya bantu na mambo a jizhina jami.” (Mat. 24:9) Nangwa kya kuba betushikwa, tuchinchika mu mwingilo wa kusapwila pa Bufumu ne kutwajijila kwikala bazhila kwi Yehoba. Twi bakishinka, ba butooto kabiji twi bangikazhi bakokela mizhilo, pano mambo ka o betupachila? (Loma 13:1-7) Mambo tukokela Yehoba Nkambo Mfumu. Tumwingijila “aye yenka kwapwa” kabiji kechi tulala mizhilo yanji yaoloka ne mafunde anji ne.—Mat. 4:10.

10. Ki ka kyamwekejile mulongo umo walajile muzhilo wakanya kwivwanga mu bya bumulwila ntanda?

¹⁰ Kabiji kechi ‘twi ba pano pa ntanda ne.’ Onkao mambo, kechi twivwanga mu bya bumulwila ntanda ne mu makondo ne. (Tangai Yoano 15:18-21; Isaya 2:4.) Bamo bepaine kwi Lesa balajile muzhilo wa kubula kwivwanga mu bya pano pa ntanda. Bamo baubile bino balapijile ne kwikala jikwabo na bulunda bwawama na Shetu wa mwiulu wa lusa. (Sala. 51:17) Bino bakwabo kechi balapijile ne. Kimye kya Nkondo ya Bubiji ya Ntanda Yonse, bakulumpe bakafulumende mu kyalo kya Hungary bakonkenye pamo balongo 160 mu muzhi umo wa mu kyonkakya kyalo bo bataile pa kaleya kwa kubula mambo bajinga na myaka kutendekela pa 45 ne kubwela panshi. Bebakambizhe kutwela bushilikale. Balongo bakishinka bakaine, bino balongo batanu na bana baswile ne kutambula bikoko bya bushilikale. Byo papichile myaka ibiji, umo pa bano balongo baswile kutwela bushilikale wajinga pa bashilikale bo batumine kuloza Bakamonyi bakishinka. Kabiji ne mulongo wanji mo basemenwa jivumo jimo naye wajinga pa bano bakishinka. Bino bintu byaalukile kabiji kechi bebepaiyile ne.

11, 12. Twakonsha kufunjilako ka ku milambo yapananga bena Isalela?

¹¹ Kwesakana na Mizhilo ya Mosesa, bena Isalela bebatongwejile milambo ya kupana. (Levi 9:1-4, 15-21) Ino milambo beilekeshe mambo yaimenangako kitapisho kya kwa Yesu kyalumbuluka. Pa kupana bitapisho nangwa milambo kwajinga mashinda o balondelanga. Akimonai byo baubanga inge inetu wasampuluka. Kinembelo kya Bena Levi 12:6 kyaamba’mba: “Kabiji inge moba a kwitokesha kwanji afikila, nangwa a mwana wa mulume, nangwa a mwana wa mukazhi, akalete mwana mukoko wa mwaka umo wa mulambo wa kusoka, ne kana ka ngalamwe, nangwa katela, ka mulambo wa bubi, ku kibelo kya tente wa lusambakeno kwi aye ñanga.” Lesa watongwele bya kulondela pa kupana milambo, bino Mizhilo yanji imwesha ne kuba’mba ulangulukilako bantu banji. Inge kya kuba uno inetu wakankalwa kupana mukooko, bamuswishishe kupana tutela tubiji nangwa twana twa ngalamwe tubiji. (Levi 12:8) Nangwa kya kuba uno inetu wajinga muyanji, Yehoba wamutemenwe bingi uno mupopweshi ne kumunemeka byonkatu byo anemekele baletanga milambo ya mutengo. Twakonsha kufunjilako ka ku kino?

¹² Mutumwa Paulo watundaikile bakwabo ba mu lwitabilo kupana kwi Lesa ‘kitapisho kya kutota.’ (Hebe. 13:15) Byatunwa byetu biyukanyikisha jizhina ja Yehoba jazhila. Balongo ne banyenga bashinka matwi batumbijika Lesa mu mulaka wa kwamba na maboko. Bena Kilishitu bekalatu pa mazubo  bakankalwa kwenda bamutumbijika kupichila mu kutuma makalata ne mu kusapwila ku bebalama ne beya na kwibapempula. Tupana kitapisho kya kutota, ko kuba’mba kutumbijika Yehoba kupichila mu kuyukanyikisha jizhina janji ne kusapwila mambo awama kwesakana nabiji butuntulu bwetu bwa mubiji. Bino twafwainwa kumwingijila na muchima yense.—Loma 12:1; 2 Timo. 2:15.

13. Mambo ka o twafwainwa kupainanga sawakya wa byo twaingijile mu mwingilo?

¹³ Tupana kwi Lesa bitapisho bya kumutota kufuma panshi ya muchima mambo twamutemwa. (Mat. 22:37, 38) Kimye kyonse betwambila kupana sawakya wa byo twaingijile mu mwingilo. Nanchi twafwainwa kumonanga byepi luno lunengezho? Sawakya ye tupana pa ñondo pa ñondo umwesha kuba’mba tuji na munema wa kunemeka Lesa. (2 Pe. 1:7) Pano bino, kechi twafwainwa kwikanjikizhanga kwingila kimye kyabaya mu mwingilo pa kuba’mba tupane maola avula ne. O ene mambo basapwishi ba Bufumu bakolwa nangwa bakote o bapaina sawakya wa mu mwingilo mu maminiti 15. Nangwa byonkabyo, Yehoba usanta bingi pa ano maminiti apana bano basapwishi ba Bufumu, mambo afuma panshi ya muchima kabiji amwesha byo bamutemwa ne byo banemeka jishuko ja kwikala Bakamonyi. Byonkatu Yehoba byo anemekele bena Isalela bakankalwanga kupana milambo ya mutengo na mambo a buyanji, ne mu ano moba byobyo anemeka bapopweshi banji bengilatu kimye kicheche na mambo a makatazho o baji nao. Masawakya etu o tupana pa muntu pa muntu beabajila pa sawakya wa ntanda yonse ukwasha jibumba ja Lesa kunengezha bulongo bya kwingila mwingilo wa Bufumu wa kusapwila. Nanchi inge betwambila’mba tupane sawakya wa mwingilo ko kuba’mba babena kwitukondolatu nyi?

14. Lumbululai ene mambo o twafwainwa kulangulukilapo bulongo pa ntangilo yetu.

¹⁴ Panyuma ya kufunda bishinka biji mu buku wa Bena Levi, nanchi pano mwamona ene mambo uno buku o aikela mu Mambo a Lesa anembelwe na lutangijilo lwanji nyi? (2 Timo. 3:16) Nanchi mwafuukulapo kutwajijila kwikala bazhila nyi? Yehoba ukeba’mba tumwingijilenga na muchima yense mambo ye yenkatu ye twafwainwa kwingijila. Mwafwainwa mwatundaikwa kufunda ne kupesapesa bulongo Baibolo yense. (Tangai Byambo bya Maana 2:1-5.) Akilangulukai pa ntangilo yenu. Mwafwainwa mukeba milambo yenu ya kutota kwitabilwa kwi Yehoba. Abya muleka televizhonyi, makayo a pa vidyo, ne makayotu akwabo nangwa bintu bikwabo bya kupwishishamo mukose kwimulengela kukankalwa kukoma mu maana a kuyuka Lesa nyi? Mwakonsha kumwenamo bingi inge mwalangulukapo bulongo pa byaambile mutumwa Paulo byanembwa mu buku wa Bahebelu.

15, 16. Mambo ka Paulo o aambijile kipasu bena Kilishitu Bahebelu?

¹⁵ Paulo waambijile kipasu bakwabo bena Kilishitu Bahebelu. (Tangai Bahebelu 5:7, 11-14.) Wibambijile kwa kubula kupita mu mbaji amba: “Mubanda kumvwa.” Mambo ka Paulo o aambijile bino? Byonka bibatemenwe Yehoba, ne aye wibatemenwe bingi bano bena Kilishitu bajangatu mukaka, ko kuba’mba  mafunjisho apela a mu Baibolo. Nangwa kya kuba kuyuka bulongo mafunjisho apela kwanema bingi, bino pa kuba’mba tukome mu bukine twafwainwa kujanga kajo kakosa, ko kuba’mba mafunjisho azhika a mu Baibolo.

¹⁶ Mu kifulo kya kukoma ne kufunjisha bakwabo, Bahebelu bakebewenga muntu wa kwibafunjisha. Mambo ka? Mambo kechi bajanga “kajo kakosa” ne. Twafwainwa kwiipuzha atweba bene amba: ‘Nanchi nji na muchima wa kutemwa kajo kakosa ka ku mupashi nyi? Nanchi nja kano kajo nyi? Abya nchinuzhuka kulomba ne kwikala na lufunjisho lwa pa bunke lwa bintu byazhika bya mu Baibolo nyi? Abya nanchi jishinda jo mfunjilamo Baibolo jo jalengela kuba’mba ngikale na muleele nyi?’ Kechi twafwainwa kusapwilangatu bantu ne, bino twafwainwa kwibafunjishanga ne kwibalengela kwikala baana ba bwanga.—Mat. 28:19, 20.

17, 18. (a) Mambo ka o twafwainwa kujiilanga kajo kakosa kimye kyonse? (b) Twafwainwa kumonanga byepi kutoma malwa saka tukyangye kuya na kupwila?

¹⁷ Kutanga Baibolo kechi kwapela kwi atweba bamo ne. Ibyo kuba’mba Yehoba kechi uzhachisha bantu pa kwibatundaika kutanga mambo anji ne. Pano bino, twafwainwa kutwajijila kuja kajo ka ku mupashi kakosa nangwa kya kuba twaingijila Lesa pa myaka yavula nangwa icheche. Kuba bino kuketukwasha kulondalonda bwikalo bwa buzhile.

¹⁸ Pa kuba’mba twikale bazhila, twafwainwa kupesapesa bulongo Binembelo ne kuba bintu bikeba Lesa. Akilangulukai pa kyamwekejile baana ba kwa Alona ba Nadaba ne Abihu bo baipaile na mambo a kupana “mujilo ungi.” Kyamweka baubile kino saka bapendwa. (Levi 10:1, 2) Pano akyumvwai Lesa byo aambijile Alona. (Tangai Bena Levi 10:8-11.) Nanchi byambo biji mu bino byepelo bimwesha kuba’mba kechi twafwainwa kutoma malwa pa kuya ku kupwila kwa bwina Kilishitu nenyi? Akilangulukai pa bino bishinka: Kechi tuji mu Mizhilo ya Mosesa ne. (Loma 10:4) Kabiji mu byalo bimo, bakwetu ba mu lwitabilo pa kajo ka kwisongezha saka bakyangye kuya na kupwila pekala ne tumalwa tucheche. Pa Kijilo kya Lupitailo pajinga ne tutomeno tuna twa binyu. Pa kutendeka Kivuluko, Yesu wapele batumwa banji binyu byaimenejilengako mashi anji kuba’mba batome. (Mat. 26:27) Baibolo wakanya kupendwapendwa ne bukitomi. (1 Ko. 6:10; 1 Timo. 3:8) Bena Kilishitu bavula jiwi ja muchima wabo jibalengela kubula kutoma malwa saka bakyangye kwingila mwingilo wazhila. Nangwa byonkabyo, bintu byapusana pusana kwesakana na byalo, bino kintu kyanema ku bena Kilishitu ke kuyuka “mo byapusena byazhila ne byabula kuzhijikwa” pa kuba’mba bekale na byubilo byazhila bitokesha Lesa ku muchima.

19. (a) Twakonsha kuba byepi pa kuba’mba tumwenemo mu kupopwela kwa kisemi ne mu lufunjisho lwa pa bunke? (b) Mwakonsha kumwesha byepi kuba’mba mwafuukulapo kutwajijila kwikala bazhila?

¹⁹ Kuji mafunde avula bingi a mu Baibolo o mwakonsha kuyuka umvwe mwatapo muchima kufunda byazhika bya mu Mambo a Lesa. Ingijishainga bingijisho bijipo byakonsha kwimukwasha pa kupopwela kwa kisemi ne pa lufunjisho lwenu lwa pa bunke. Ikalai na maana a kuyuka Yehoba ne kyaswa muchima wanji. Fwenyainga kwipi ne aye. (Yako. 4:8) Lombainga kwi Lesa byonka byaubile nyimbi wa masalamo waimbile’mba: “Labishai meso ami, namba mmone bya kukumya mu buku wenu wa mizhilo.” (Sala. 119:18) Kange mulalenga mizhilo ne mafunde a mu Baibolo ne. Kokelainga kufuma panshi ya muchima mizhilo ya “Wazhila” aye Yehoba ne kwingila na kizaku “mwingilo wa kusapwila mambo awama a Lesa.” (1 Pe. 1:15; Loma 15:16) Twajijilai kwikala bazhila mu bino bimye byakatazha bya mu ano moba apelako. Twayai atweba bonse twikale bazhila mu byubilo byetu ne kutumbijika bumfumu bwa Lesa wetu wazhila, aye Yehoba.