1-3. Ñanyi makatazho apitamo baji mu masongola? (Monai kipikichala kitanshi.)

MWANAMULUME waikala bulongo mu masongola pa myaka 38 waambile’mba: “Yehoba ukemupesha inge mwibikako kukosesha masongola enu.” Baji mu masongola bakonsha kwiyowa bwikalo bwawama ne kwikwasha mu bimye byakatazha.—Maana 18:22.

² Bino baji mu masongola “bakamonanga bya malwa mu mibiji yabo.” (1 Ko. 7:28) Mambo ka? Mambo makatazho a pa juba pa juba akonsha kutamisha masongola. Nangwatu mu masongola awama, ñambilo yatama yakonsha kwitukozha ku muchima, kabiji kubula kuyuka mwatazha mukwenu nangwa kubula kwisamba bulongo kwakonsha konauna masongola. (Yako. 3:2, 5, 8) Bavula baji mu masongola baji na mwingilo wa kulama baana kabiji bengila nkito ikebewa kimye kyabaya. Kukoka kwakonsha kulengela baji mu masongola kubula kumonapo kimye kya kwikala pamo ne kukosesha masongola abo. Kabiji makatazho nabiji kubula mali, kukolwa, nangwa makatazhotu akwabo akonsha kukepesha butemwe ne mushingi. Kabiji masongola akoseletu bulongo akonsha kutama na mambo a “mingilo ya mubiji” nabiji bulalelale, byubilo bya kwizozola, kushinta, lutobo, kichima, bukaji, ne mapata.—Nga. 5:19-21.

 ³ Kyakilamo kutama, bumbulwa kwakamwa Lesa ne byubilo bya kwitemwa byasampukila ne pa katele mu ano “moba a kupelako.” Bino byubilo bibena konauna bingi masongola. (2 Timo. 3:1-4) Kabiji masongola avula babena kwialukuka ku mulwanyi. Mutumwa Petelo witujimwineko amba: “Mulwanyi wenu aye Diabola upitañana nobe bokwe ubuluma ubena kukeba wa kuja.”—1 Pe. 5:8; Lum. 12:12.

4. Mwakonsha kukosesha byepi masongola ne kwikala na lusekelo?

⁴ Mwanamulume wikala ku Japan uji na mukazhi waambile’mba: “Najinga na lukatazho lwabaya bingi lwa kubula mali. Na mambo a kuba kechi twisambilepo na mwinakwami ne, kino kyamulengejile kwikala bingi na milanguluko. Kabiji kununga pa kino, popo afuminetu na kukolwa kikola kikatampe. Bimye bimo ano makatazho etulengelanga kutoboka.” Makatazho amo mu masongola kechi twakonsha kwiachinuzhuka ne, pano bino twakonsha kwiapwisha. Yehoba wakonsha kukwasha baji mu masongola kukosesha masongola abo ne kwikala na lusekelo. (Tangai Salamo 127:1.) Pano twayai twisambe pa matafwali a ku mupashi atanu a kushimikilako masongola akosa kabiji abula kupwa. Kabiji tusakwisamba pa ano matafwali byo akonsha kukosa na mambo a butemwe.

5, 6. Balume ne bakazhi bafwainwa kuba byepi pa kuba’mba Yehoba ekale mu masongola abo?

⁵ Bukishinka ne kukokela mwine watendekeshe masongola jo jikonka jilengela masongola kukosa. (Tangai Musapwishi 4:12.) Banabalume ne banabakazhi baji mu masongola bakonsha kuvwangamo Yehoba mu masongola abo kupichila mu kulondela lutangijilo lwanji. Baibolo waamba pa bantu ba Lesa bakala’mba: “Inge mwalubilamo ne kuya mu jishinda jaya ku kilujo nangwa ku kipiko, mukomvwa jiwi kunyuma yenu amba, ‘Jino jo jishinda, jo mwafwainwa kuyamo.’” (Isa. 30:20, 21) Mu ano moba, baji mu masongola bakonsha ‘kumvwa’ jiwi ja Yehoba kupichila mu kutangila pamo Mambo a Lesa. (Sala. 1:1-3) Kupopwela kwa Kisemi kwawama kabiji kulengela bonse kukasuluka, kwakonsha kwibakwasha kutwajijila kukosesha masongola abo. Kulombela pamo nako kwanema bingi pa kukosesha masongola pa kuba’mba bashindenga meseko a mu ino ntanda ya kwa Satana.

⁶ Ba Gerhard bekala ku Germany baambile’mba, “Inge makatazho ne kubula kuyila mumo bitulengela kubula kwikala na lusekelo, kulondela lujimuno lwa mu Mambo a Lesa kwitulengela kwitekenya ne kwilekelako mambo. Bino byubilo bibiji byanema bingi mu masongola.” Baji mu masongola inge bebikako kuvwangamo Lesa mu masongola abo kupichila mu kubila pamo bintu bya ku mupashi, bakakachila kwi Lesa wabo ne kwikala na lusekelo kabiji bakwatankana mu masongola abo.

7. Banabalume bafwainwa kwingijisha byepi bumutwe?

⁷ Jishinda mwanamulume jo alaminamo mukazhanji jakonsha kukosesha masongola ne kwibalengela kwikala na lusekelo. Baibolo waamba’mba: “Mutwe wa mwanamulume yense ye Kilishitu; kabiji mutwe wa mwanamukazhi ye mwanamulume.” (1 Ko. 11:3) Bino byambo bibena kumwesha kuba’mba mwanamulume wafwainwa kutangijilanga mukazhanji byonka Kilishitu byo atangijila banabalume. Yesu kechi wakanamine nangwa kushinta ne, bino wajinga kimote, wakoka muchima, wa lusa kabiji watemenwe bingi bantu.—Mat. 11:28-30.

8. Mwanamulume wakonsha kulengela byepi mukazhanji kumutemwa ne kumupa mushingi?

 ⁸ Banabalume bena Kilishitu, kechi bakanjikizha bakazhi babo kuba’mba bebapenga mushingi ne. Pakuba bafwainwa ‘kwikalanga na bakazhi babo saka bebayuka bulongo byo baji nangwa’mba kwibalangulukilako ne kuyuka byo bapitamo.’ Bebapa ‘munema mambo baji nobe kipe kyabula kukosa.’ (1 Pe. 3:7; tubyambo twa panshi) Banabalume bafwainwa kwambanga byambo bya mushingi ne kubila lusa bakazhi babo mu byo boba pa mvula bantu ne kwa bunke, mambo bakazhi babo banema bingi kwi abo. (Maana 31:28) Kulama mukazhi mu jishinda jawama kulengela mwanamukazhi kutemwa bamwatawanji ne kwibapa mushingi kabiji kino kilengela kwikala na mapesho a Lesa mu masongola.

9. Mwanamukazhi wakonsha kumwesha byepi lukokelo?

⁹ Kwikala na butemwe bwa kine, bwa kutemwa Yehoba kwitulengela kwipelula munshi ya kuboko kwanji kwa bulume. (1 Pe. 5:6) Jishinda jimo mwanamukazhi wa lukokelo jo amwesheshamo lukokelo ku buntangi bwa Yehoba ke kupichila mu kwingijila pamo na bamwatawanji ne kutundaika kisemi kyanji. Baibolo waamba’mba: “Anweba banabakazhi, nekenenainga bamwatawenu, mambo kyo kyafwainwa mwi Nkambo.” (Kolo. 3:18) Kwambatu kine mwanamukazhi kechi byonse byafukula mwatawanji byo akonsha kutemwa ne. Nangwa byonkabyo, inge byafukula bamwatawanji kechi byapusenamo na mizhilo ya Lesa ne, mwanamukazhi uji na lukokelo ulondela byafukula bamwatawanji.—1 Pe. 3:1.

10. Kukokela kwanemena ka?

¹⁰ Mwanamukazhi wafwainwa kunemekwa bingi ku mwatawanji, mambo ke ‘mukwabo.’ (Mala. 2:14) Utundaika byafukula bamwatawanji mu bintu bya kisemi kupichila mu kwamba mu mushingi byo abena kulanguluka bino saka aji na lukokelo. Mwanamulume wa maana uteleka bulongo ku bibena kwamba mukazhanji. (Maana 31:10-31)  Lukokelo luleta lusekelo, mutende ne kukwatankanya kisemi, kabiji lulengela bamulume ne mukazhi kusangalala, mambo bayuka kuba’mba babena kutokesha Lesa ku muchima.—Efi. 5:22.

11. Mambo ka o kyanemena kwilekelako mambo?

¹¹ Jitafwali jikwabo jakonsha kukosesha masongola ke kwilekelako mambo. Masongola akosa bingi inge balume ne bakazhi batwajijila ‘kwitekenya bene na bene ne kwilekelako mambo.’ (Kolo. 3:13) Pano bino, masongola akonsha kutama inge balume ne bakazhi kebelamine mfika. Byonkatu milala byo yakonsha konauna kishimikwa, kwinyengaika ne kizhingijisha nabyo byakonsha kwitulengela kukankalwa kwilekelako mambo. Pakuba masongola akonsha kukosa inge balume ne bakazhi kebelekeleko mambo byonkatu Yehoba byo ebalekelako mambo.—Mika 7:18, 19.

12. Butemwe buvweta byepi “pa mambo avula”?

¹² Butemwe bwa kine kechi “buvuluka kintu kyatama ne.” Pakuba “butemwe buvweta pa mambo avula.” (1 Ko. 13:4, 5; tangai 1 Petelo 4:8.) Mu jishinda jikwabo twakonsha kwamba’mba butemwe kechi buji na pa kupelela pa kulekelako mambo ne. Mutumwa Petelo byo akebelenga kuyuka bimye byo afwainwa kulekelako muntu mambo, Yesu wamukumbwile’mba: “Kana bimye 77.” (Mat. 18:21, 22) Uno mukumbu walumbulwilenga’mba mwina Kilishitu kechi wafwainwa kwikala na pa kupelela kulekela mambo bakwabo ne.—Maana 10:12. *

13. Twakonsha kushinda byepi muteeto wa kubula kulekelako bakwetu mambo?

¹³ Ba Annette baambile’mba, “Inge bamulume ne mukazhi kebabule kwilekelako mambo, kino kilengela kwizhingijisha ne kubula kwiketekela, kabiji kuba bino kwakonsha konauna masongola. Kwilekelako mambo kukosesha masongola ne kwimulengela kukwatankana.” Pa kuba’mba mushinde muteeto wa kubula kwilekelako mambo, mwafwainwa kwibikako kwikala na muchima wa kusanta ne kwinemeka anwe bene na bene. Ibikaingako kusanchila benakwenu. (Kolo 3:15) Inge mwauba bino, mukekala na mutende wa mu milanguluko kabiji mukakwatankana. Lesa ukemupesha inge mwaikala na muchima wa kwilekela mambo anwe bene na bene.—Loma 14:19.

14, 15. Nga Muzhilo Wawama ye mu ka, kabiji wanemena ka mu masongola?

¹⁴ Kwa kubula nangwa kuzhinaukatu ne, mumvwa bingi bulongo inge bemunemeka ne kwimupa mushingi. Musanta bingi inge bakwenu batako muchima ku byo mubena kulanguluka ne kunemeka byo mubena kumvwa. Nangwa byonkabyo, abya mwakyumvwapo kala muntu na kwamba’mba, “Mulekai, nsakumubatu byonka byo angubile” nyi? Kimo kimye kuba bino kwakonsha kwikalatu bulongo, pano bino, Baibolo waamba’mba: “Kange wambe’mba: ‘Nkamuba byonkatu byo anguba’” ne. (Maana 24:29) O ene mambo Yesu o aambijile pa jishinda jawama ja kupwishishamo makatazho. Jino jishinda jayukanyikwa kuba’mba Muzhilo Wawama wa kuba’mba: “Bintu byonse byo mukeba’mba bantu bemubile, ne anweba mwafwainwa kwibobila byonkabyo.” (Luka 6:31) Yesu walumbulwilenga kuba’mba twafwainwa kubilanga bantu bintu byo tukeba’mba ne atweba betubile. Kabiji kechi twafwainwa kushinkanya kibi na kibi ne. Mu  masongola twafwainwa kubanga bintu byo tukeba mu masongola etu.

¹⁵ Baji mu masongola bakonsha kukosesha bulunda bwabo inge bata muchima kubikeba benakwabo. Mwanamulume uji na mukazhi wikala ku South Africa waambile’mba, “Twibikako bingi kulondela Muzhilo Wawama. Ibyo kuba’mba bimye bimo twizhingijisha, pano bino, twibikako kwiubila bintu byawama, ko kuba’mba kwipa mushingi ne kwinemeka atwe bene na bene.”

16. Baji mu masongola bafwainwa kuchinuzhuka kuba ka?

¹⁶ Kange musololenga bilubo bya benakwenu nangwa tumiteeto twabo, nangwa kwambapo mu bisela ne. Vulukainga kuba’mba mu masongola kechi mwa kwikyombesha pa kuba’mba muyuke wakosa, wakonsha kwamba na jiwi jakanza, nangwa kwiambila byambo bikozha ku muchima ne. Ibyo kuba’mba bonse tulubankanya, kabiji bimye bimo tuzhingijisha ne bakwetu. Pano bino, balume ne bakazhi kechi bafwainwa kwiambilanga mwenga, byambo bya kapunyi, nangwa kwishindaika nangwa kulwa ne.—Tangai Byambo bya Maana 17:27; 31:26.

17. Banabalume bakonsha kulondela byepi Muzhilo Wawama?

¹⁷ Nangwa kya kuba mu bisho bimo banabalume bamanyika nangwa kupuma bakazhi babo bebamona kuba’mba bo banabalume bakine, Baibolo waamba’mba: “Awa ubanda kuzhingila wawama kukila kitonzhi, kabiji awa ubula kuzhingilazhingila wakila muntu ushinda muzhi.” (Maana 16:32) Kikebewa kwibikako na ngovu pa kuba’mba muntu ekanye ne kulondela byaubanga mwanamulume waya nkuwa aye Yesu Kilishitu. Mwanamulume wambila mukazhanji byatama nangwa kumuyanjisha utamisha bulunda bwanji ne Yehoba. Nyimbi wa masalamo Davida wajinga mwanamulume wakosa kabiji wachinchika, waambile’mba: “Umvwe mwazhingila, kange mulenge mambo ne. Ambilaingatu mu muchima, ponka pa mwanya wenu ne kuzhindamatu.”—Sala. 4:4.

18. Mambo ka o kyanemena kutwajijila kumwesha butemwe?

¹⁸ Tangai 1 Kolinda 13:4-7. Butemwe ke kyubilo kyanema bingi mu masongola. “Vwalai muchima wa kifyele, wa lusa, wa kwipelula, wakooka ne wa butekanye. Bino kyakila pa bino byonse, vwalai butemwe, mambo butemwe bukwatankanya bantu bulongo.” (Kolo. 3:12, 14) Kwikala na muchima wa kwipana, ko kuba’mba butemwe bwajingapo ne Kilishitu kukosesha masongola, mambo kuji nobe ndaka ikwatankanya matafwali pa kushimika nzubo. Kino kilengela masongola kubula kupwa inge kwaikala makatazho nabiji, kupusenamo, misongo, kubula mali ne makatazho aleta bena buko.

19, 20. (a) Baji mu masongola bafwainwa kukosesha byepi masongola ne kwikala na lusekelo? (b) Mu mutwe walondelapo tukesamba pa ka?

¹⁹ Pa kuba’mba masongola akose kikebewa kwipana ne kwikala bakishinka. Mu kifulo kya kunyemamo mu masongola inge kwaikala makatazho, baji mu masongola bafwainwa kwibikako kukosesha bulunda bwabo pa kuba’mba masongola abo abule kupwa. Bena Kilishitu bepana kwi Yehoba kabiji batemwa benakwabo, butemwe bo batemwa Lesa bwibalengela kupwisha makatazho, mambo “butemwe kechi bupwa ne.”—1 Ko. 13:8; Mat. 19:5, 6; Hebe. 13:4.

²⁰ Kukosesha masongola ne kwikala na lusekelo kwakatazha bingi mu ano “moba a kupelako” o tubena kwikalamo. (2 Timo. 3:1) Pano bino, Yehoba wakonsha kwimukwasha. Nangwa byonkabyo, baji mu masongola bakonsha kuchinchika byubilo byatama byasampukila ne pakatele mu ano moba. Mutwe walondelapo ukamba pa baji mu masongola byo bakonsha kuba pa kuba’mba balamawizhe masongola abo.