Yai panembwa’mba bijipo

Yai paji ndonda ya mitwe

Yehoba Utangijila Mwingilo Wetu wa Ntanda Yonse wa Kufunjisha

Yehoba Utangijila Mwingilo Wetu wa Ntanda Yonse wa Kufunjisha

“Amiwa yami Yehoba Lesa wenu, yenka wimufunjisha kuba’mba mumwenemo, yenka wimutangijila mu jishinda jo mwafwainwa kuyamo.”—ISA. 48:17.

1. Ñanyi makatazho apitamo bena Kilishitu mu ano moba mu mwingilo wa kusapwila?

BAFUNDA BAIBOLO * bajingako ku mpelo ya myaka kitota kya bu 19 ne ku ntendekelo ya myaka kitota kya bu 20 batalañene na makatazho avula. Byonka byajinga bena Kilishitu ba mu myaka kitota kitanshi, ne abo basapwijile mambo abujile kuyukanyikwa ku bavula. Bakepele bingi, kabiji ba pano pa ntanda kechi bebamonanga’mba bafunda ne. Kabiji mukuya kwa kimye Satana Diabola ‘wibazhingijile bingi.’ (Lum. 12:12) Kabiji mwingilo wabo wa kusapwila watendekele mu kimye kya “moba a kupelako” a mu “bimye byakatazha.”—2 Timo. 3:1.

2. Ñanyi bintu byauba Yehoba mu kutwala palutwe mwingilo wa kusapwila mu ano moba etu?

2 Pano bino, Yehoba wafuukwilepo amba bantu banji basapwile pakatampe mambo awama mu moba etu, kabiji kafwako nangwa kimo kyakonsha kumukanya kufikizha kyo afuukula ne. Byonkatu byo apokolwele kisaka kya bena Isalela ba kala mu Babilona, Yehoba wapokolola bakalume banji ba mu ano moba kufuma mu “Babilona Mukatampe,” ko kuba’mba bupopweshi bwa bubela bwa ntanda yonse. (Lum. 18:1-4) Witufunjisha kuba’mba tumwenemo byawama atweba bene, witupesha kwikala mu mutende, kabiji witukwasha kufunjisha mafunjisho anji ku bakwetu. (Tangai Isaya 48:16-18.) Kino kechi kilumbulula’mba Yehoba umwena jimo pa kuba’mba alengele bintu bya pano pa ntanda kwenda mu jishinda jo abena kukebelamo pa kuba’mba mwingilo wa kusapwila Bufumu ayenga palutwe ne. Kuji bintu bimo byalengela mwingilo wetu wa kusapwila kwenda bulongo, pano bino, bukwasho bwa Yehoba bo bonkatu bwitulengela kuchinchika bintu nabiji kumanyikwa ne makatazho akwabo alengela kuba’mba tubule kwingila bulongo mwingilo wetu mu ino ntanda iji mu bulume bwa kwa Satana.—Isa. 41:13; 1 Yoa. 5:19.

3. “Maana [a kine]” avula byepi?

3 Yehoba watangijile ngauzhi Danyela kwambila jimo amba “maana [a kine]” akavula mu kimye kya ku mpelo. (Tangai Danyela 12:4.) Yehoba wakwashishe Bafunda Baibolo kukwatakanya bukine bwanema bwa mu Binembelo bwabujile kuyukanyikwa na mambo a mafunjisho a mu Kilishitendomu. Pa kino kimye ubena kwingijisha bantu banji kusolola maana a kine pano pa ntanda ponse. Lelo jino tubena kumona kufika kwa bungauzhi bwa kwa Danyela. Bantu pepi na 8,000,000 baswa bukine bwa mu Baibolo kabiji babena kwamba buno bukine pano pa ntanda ponse. Ñanyi bintu bimo byalengela uno mwingilo wa kusapwila ntanda yonse kwenda bulongo?

KUTUNTULULA BAIBOLO BYO KWITUKWASHA

4. Baibolo bamutuntulwile mu milaka inga mu myaka kitota kya bu 19?

4 Kintu kimo kyalengela mwingilo wetu wa kusapwila mambo awama kwenda bulongo ke kuvula kwa ma Baibolo. Pa myaka yavula, bantangi ba mu Kilishitendomu balefulanga ne kukanya bantu kutanga Baibolo, ne kwipayatu bamo bamutuntulwile. Nangwa byonkabyo, mu myaka kitota kya bu 19 bipamo bituntulula Baibolo byalengejile Baibolo kusampana, yense nangwa lubaji lumo mu milaka 400. Ku mpelo ya kino kitota bantu bavula bajinga na Baibolo, bino kechi bajinga na maana alumbuluka a mafunjisho a mu Binembelo ne.

5. Bakamonyi ba kwa Yehoba baubapo ka pa kutuntulula Baibolo?

5 Bafunda Baibolo bayukile’mba bafwainwa kusapwila, kabiji balumbulwilenga na mukoyo Baibolo byo afunjisha. Kununga pa kino, bantu ba Yehoba baingijisha ne kusampanya ma Baibolo apusana pusana. Kutendekatu mu 1950, batuntulula Baibolo wa Binembelo bya Ntanda Ipya, yense nangwa lubaji lumo mu milaka kukila pa 120. Baibolo wa Kizungu wa Binembelo bya Ntanda Ipya wa mu 2013, ukalengela kumutuntulula mu milaka ikwabo kwa kubula lukatazho. Kabiji kwingijisha Baibolo wapela kumvwa ne kutanga kulengela kwingila bulongo mwingilo wetu wa kusapwila.

MUTENDE BYO ETUKWASHA

6, 7. (a) Makondo avula byepi lelo jino? (b) Nga mutende mu byalo bimo wakwasha byepi mwingilo wetu wa kusapwila?

6 Mwakonsha kulanguluka’mba, ‘Nanchi pano pa ntanda paji mutende nyi?’ Kya kumwenako mu myaka kitota kya bu 20, mamilyonyi a bantu bafwile na mambo a nkondo, kikatakata mu kimye kya makondo abiji a ntanda yonse. Saka kukiji Nkondo ya Bubiji ya Ntanda Yonse mu 1942, ba Nathan Knorr batangijilenga Bakamonyi ba kwa Yehoba pa kyokya kimye, baambile jashi pa kushonkena ja kuba’mba, “Nanchi Mutende Wakonsha Kutwajijila Nyi?” Aja jashi jaambile pa kishinka kiji mu Lumwekesho kitango 17 amba nkondo yajingako pa kyokya kimye kechi ikaleta Amagedonyi ne, bino ikaleta mutende.—Lum. 17:3, 11.

7 Nkondo ya Bubiji ya Ntanda Yonse byo yapwile kechi yaletele mutende wavula ne. Kwesakana na kubala kwaubiwe kufuma mu 1946 kufika mu 2013, kwaubiwa makondo 331. Bantu mamilyonyi bafwa. Nangwa byonkabyo, mu ino myaka byalo byavula byaikele mu mutende, kabiji bantu ba Yehoba baingijishe kino kimye kusapwila mambo awama. Ñanyi bintu byafumamo? Mu 1944 basapwishi ba Bufumu kechi bafikile 110,000 ntanda yonse ne. Lelo jino bafika ku 8,000,000! (Tangai Isaya 60:22.) Nanchi kechi tusanta inge tubena kusapwila mambo awama mu kimye kya mutende nenyi?

ÑENDELO YAWAMA BYO ITUKWASHA

8, 9. Ñanyi kuyilako palutwe kwaubiwa mu bya ñendelo, kabiji kwitukwasha byepi mu mwingilo wetu?

8 Kuyilako palutwe mu bya ñendelo kwakwasha mwingilo wa kusapwila. Mu mwaka wa 1900, saka papita nobe myaka 21 kufuma po batendekejile kupulinta Kyamba kya Usopa kitanshi, mu United States mwajingatu myotoka 8,000 yo banembeshe, kabiji mwajingatu mikwakwa icheche yawama ya kwendeshamo myotoka. Lelo jino kuzhokoloka ntanda yonse muji myotoka yakila pa bilyonyi umo ne kichika ne mikwakwa yavula yawama. Myotoka ne mikwakwa ilengela atweba bavula kutwala mambo awama ku bantu bekala mu mapunzha aji kwalepa. Pano bino, nangwa kechi tuji na bintu bya kwitukwasha kwenda bulongo ne, kabiji twenda miseke yalepa panshi, twibikako kufunjisha bantu kwikala baana ba bwanga.—Mat. 28:19, 20.

9 Mashinda akwabo a ñendelo nao akwasha bingi mwingilo wetu. Myotoka ikatampe, maato akatampe ne mashitima byalengela mwingilo wa kutwala mabuku alumbulula Baibolo ku mapunzha aji kwalepa mu milungu ichechetu. Madeke alengela bakalama ba myanzo, ba mu Kavoto ka Musampi, bamishonale ne bakwabotu kwenda bukiji pa kuya na kushonkena nangwa pa kwingila mingilo ya Lesa ikwabo. Kabiji ba mu Jibumba Jitangijila ne balongo bakwabo bafuma ku ofweshi mukatampe baya na madeke ku byalo byavula na kutundaika ne na kufunjisha bakwabo ba mu lwitabilo. Kuyilako palutwe mu bya ñendelo kwalengela bantu ba Yehoba kukwatankana.—Sala. 133:1-3.

MULAKA BYO ETUKWASHA

10. Mambo ka o twafwainwa kwambila’mba Kizungu ke mulaka ye bamba ntanda yonse?

10 Mu myaka kitota kitanshi, Kingiliki kyapela nangwa’mba Koine, kyo kyo baambanga mu Bufumu bwa Loma. Nanchi kujipo mulaka mukwabo wamba bantu bavula lelo jino nyi? Bavula bakonsha kwamba’mba Kizungu ye mulaka wamba bantu bavula. Buku umo waamba’mba: “Pepi nobe kichika kya bantu baji pano pa ntanda bayuka kwamba bulongo Kizungu.” (English as a Global Language) Kizungu ke mulaka wa mu kyalo kingi ye bafunjisha mu mpunzha avula, kabiji bamwingijisha kwisambilamo na bantu mwaya ntanda mu bya busulu, mu bya bumulwila ntanda, mu bya sayansi ne mu bintu bya kulengalenga.

11. Mulaka wa Kizungu walengela byepi mpopwelo yawama kuyilako palutwe?

11 Na mambo a kuba Kizungu bekyamba ntanda yonse, kino kyalengela kuyilako palutwe kwa mpopwelo yawama. Pa myaka yavula, Kyamba kya Usopa ne mabuku akwabo alumbulula Baibolo beanembele patanshi mu Kizungu. Ye mulaka ye bamba pa ofweshi mukatampe wa ntanda yonse wa Bakamonyi ba kwa Yehoba. Kabiji yeye bengijisha pa kufunjisha baana basukulu pa Watchtower Educational Center mu Patterson, ku New York, mu U.S.A.

12. Bakalume ba Yehoba batuntulula mabuku alumbulula Baibolo mu milaka inga, kabiji bya kulengalenga byakwashañana byepi?

12 Na mambo a kuba tuji na mwingilo wa kusapwila mambo awama a Bufumu ku bantu ba mu bisaka byonse, twatuntulula mabuku etu mu milaka 700. Kuyilako palutwe mu bya makompyuta, kubikapo ne kulengwa kwa MEPS (Multilanguage Electronic Publishing System), kwitukwasha bingi mu uno mwingilo mukatampe. Kuno kwibikako kwitukwasha kusampanya mambo a Bufumu kabiji kwitulengela kukwatankana ntanda yonse. Bino twakwatankana na mambo a kwamba “mulaka wawama” wa bukine wa mu Binembelo.—Tangai Zefwaniya 3:9.

MIZHILO BYO YAKWASHAÑANA

13, 14. Nga bena Kilishitu ba mu ano moba bamwenamo byepi mu mizhilo ne mu bifuukula bije?

13 Byonkatu byo twisambilepo mu mutwe wafumako, bena Kilishitu batanshi bamwenejilemo byawama mu mizhilo ya Loma, yaingijilenga mu bufumu bonse. Mu jishinda jimotu, bena Kilishitu ba lelo nabo bamwenamo mu mizhilo. Kya kumwenako, mu United States, mwaikela ofweshi wetu mukatampe wa ntanda yonse, Buku wa Mizhilo ya Kyalo wapana luusa lwa kupopwela, kwamba, ne kupwila. Kino kyapa balongo mu United States bwana bwa bene bwa kupwila ne kwisamba Baibolo patoka ne kubuulako bakwabo bintu byo bafunda. Nangwa byonkabyo, kwajinga bimye bimo byo twayile ku bije na kulwila luusa lwa kusapwila. (Fili. 1:7) Bantu ba Yehoba byo bebapelemo mambo mu United States, kwajinga kutwala mambo ku bije bikatampe kabiji byanemekele luusa lwabo lwa kwikala basapwishi ba Bufumu.

14 Bije bya mu byalo bikwabo nabyo byanemeka bwana bwa bene bwetu bwa kupopwela ne luusa lwa kusapwila ku bantu. Mu byalo bimo betufwisha na mambo mu bije, pano bino twatwala mambo ku bije bichiba mambo a mu byalo byonse. Kya kumwenako, mu June 2014, kije kya European Court of Human Rights kitubingishe mu mambo 57, kabiji bino byo kyafuukwilepo bafwainwa kwibikookela ku byalo byonse biji mu Kije kya Europe. Nangwa kya kuba ‘betushikwa ku bisaka byonse bya bantu,’ bije bya mu byalo byavula bitubingisha kuba’mba tuji na luusa lwa kwikala mu mpopwelo ya kine.—Mat. 24:9.

BINTU BIKWABO BYO BYAKWASHA MWINGILO WETU WA KUFUNJISHA

Tubena kusampanya mabuku alumbulula Baibolo ku bantu kuzhokoloka ntanda

15. Ñanyi kuyilako palutwe kwaubiwa mu bya kupulinta, kabiji bino bitukwasha byepi?

15 Kuyilako palutwe mu bya kupulinta kwakwasha bingi mwingilo wa kusapwila mambo awama ntanda yonse. Pa myaka yavula bantu baingijishanga munkinyi wa kupulinchilako walengele Johannes Gutenberg mu 1450. Nangwa byonkabyo, pa myaka bitota bibiji byapitapo bintu byaaluka mu jishinda ja kupulinchilamo. Balenga minkinyi ya kupulinchilako yabaya, ingila bukiji kabiji yakilamo kukobankana. Kabiji kechi pekala kutayapo mali avula pa kulenga mapepala ne kulamika mabuku ne. Minkinyi ya kupulinchilako ya katataka yawama kukila ya kala, kabiji yalengela kupulinta bukiji ne kulengela bipikichala kumweka bulongo. Abino byonse bilumbulula ka ku mwingilo wetu? Langulukai pa kino: Kyamba kya Usopa kitanshi (July 1879) kyo bapulinchile kyajinga 6,000 kwa kubula bipikichala kabiji mu mulakatu umo wa Kizungu. Lelo jino byo papita myaka 136, babena kupulinta ne kusampanya Kyamba kya Usopa kukila pa 50,000,000. Kikala na bipikichala byawama kabiji kiji mu milaka kukila pa 200.

16. Ñanyi bintu bya kulengalenga bitukwasha mu mwingilo wetu wa kusapwila ntanda yonse? (Monai kipikichala kitanshi.)

16 Akilangulukai pa bya kulengalenga byaubiwa pa myaka 200 bantu ba Lesa byo baingijisha mu mwingilo wa kusapwila mambo awama. Twaji kwamba pa mashitima, myotoka ne madeke, bino kuji ne makinga, mataipilaita, bya kunembelako mabuku a bampofu, telegalafu, mafoni, makamela, bya kukopelako mawi ne mavidyo, waileshi, televizhonyi, bipikichala bibena kwenda, makompyuta ne Intaneti. Abino bintu bitukwasha mu mashinda avula kwingila mwingilo wetu wa kufunjisha bantu kwikala baana ba bwanga. Pa kufikizha bungauzhi bwa kuba’mba bantu ba Yehoba ‘bakatoma mukaka wa bisaka bya bantu,’ twaingijisha bulongo bintu bya bisaka bya bantu, nabiji bya kulengalenga, pa kuba’mba tunembe ma Baibolo ne mabuku alumbulula Baibolo mu milaka yavula.—Tangai Isaya 60:16.

17. (a) Abino bishiino byonse bimwesha ka? (b) Mambo ka Yehoba o etuswishisha kwikala “ba mwingilo umo” ne aye?

17 Kyamwekeshatu patoka’mba tuji na bishiino bibena kumwesha’mba Lesa ubena kwitupesha. Ibyo kuba’mba Yehoba kechi waketekela mu bukwasho bwetu kuba’mba afikizhe kyaswa muchima wanji ne. Nangwa byonkabyo, Shetu wa mwiulu wa butemwe wituswisha kwikala “ba mwingilo umo” ne aye, kabiji kino kitulengela kumwesha byo twamutemwa ne byo twatemwa bakwetu. (1 Ko. 3:9; Mako 12:28-31) Twayai tusapwilenga mambo a Bufumu, mwingilo wanema pano pa ntanda. Twayai tumweshenga’mba tusanchila Yehoba pa byo etutangijila ne kupesha mwingilo wetu wa ntanda yonse wa kufunjisha!

^ par. 1 Bafunda Baibolo batendekele kutelwa’mba Bakamonyi ba kwa Yehoba mu 1931.—Isa. 43:10.