1. Bantu bamona byepi bukishinka?

BUKISHINKA bwakepa mu bantu. Kino kya kine kikatakata mu ano moba. Mu byalo byavula, kwilaala kwa banabalume nangwa banabakazhi bonka bonka ne babula kwisongola, bekumona’mba kujitu bulongo. Abino byubilo bebitentemesha mu bya kukaya kaya. (Sala. 12:8) Bulalelale bwakumbanatu konse kya kuba mwakonsha ne kwishikisha’mba, ‘Nanchi kine muntu wakonsha kwikala wa kishinka nyi?’ Twakonsha kukumbula’mba ee, na bukwasho bwa Yehoba, bena Kilishitu ba kine bakonsha kwikala ba kishinka.—Tangai 1 Tesalonika 4:3-5.

2, 3. (a) Mambo ka o kyanemena kushinda milanguluko yatama? (b) Ñanyi bintu byo tusakwisambapo mu uno mutwe?

² Nangwa byonkabyo, patanshi twafwainwa kuyuka’mba, pa kuba’mba twikale ba kishinka mu bwikalo bwetu, twafwainwa kukana byubilo byatama. Byonkatu jisabi byo bejikebula ku muzambo uji ku kanda, ne milanguluko yatama ya bulalelale yakonsha kutwala mwina Kilishitu mungi umvwe wabula kwiikana ponkapotu. Yakonsha kumvwanyika bulongo kwi atweba ne kwitulengela kuba bintu byatama. Mu kuya kwa kimye, bujimbijimbi bwa bundengamambo, bwakonsha kubaya kya kuba milanguluko yatama  yakonsha kwitulengela kuba byatama. Nangwatu kalume wa Yehoba wakonsha kuba byatama umvwe wabula kwibikana. Ibyo, “bya kusakasaka . . . bisema bundengamambo.”—Tangai Yakoba 1:14, 15.

³ Kulanguluka pa bintu byatama nangwatu pa kakimye kacheche kwakonsha kulengela muntu kulenga mambo akatampe. Kitutundaika bingi kuyuka’mba inge twabula kuswisha milanguluko yatama kwikala mu michima yetu, kiketulengela kubula kuba byubilo byatama ne kufumyamo kalulu kuvimba meso. (Nga. 5:16) Twayai twisambe bintu bisatu byakonsha kwitukwasha kushinda milanguluko yatama: bulunda bwetu ne Yehoba, lujimuno lwa mu Mambo anji ne bukwasho bufuma ku bakwetu bena Kilishitu.

4. Mambo ka o kyanemena kufwenya kwipi ne Yehoba?

⁴ Baibolo wabuula boba bakeba ‘kufwenya kwipi ne Lesa,’ amba “tokeshai maboko enu ne. . . . michima yenu.” (Yako. 4:8) Inge twanemeka bulunda bwetu ne Yehoba, tukebikako kumutokesha ku muchima mu bwikalo bwetu bonse kuvwangakotu ne milanguluko yetu. Tukebesha kwikala ‘batoka mu muchima’ inge twata muchima ku bintu bilengela muntu kwilama bulongo, byawamisha kabiji byafwainwa kutotwa ku bantu. (Sala. 24:3, 4; 51:6; Fili. 4:8) Kine Yehoba wayuka bingi bulongo amba twibandengamambo. Wayuka’mba javula tulanguluka pa bintu byatama. Pano bino, twafwainwa kuyuka’mba kimukozha bingi ku muchima umvwe twatwajijila kulanguluka pa bintu byatama kwa kubula kwibileka. (Nte. 6:5, 6) Kulanguluka pa kino kishinka kwitulengela kwibikako bingi kwikala na milanguluko yawama.

5, 6. Lulombelo lwakonsha kwitukwasha byepi kushinda byubilo byatama?

⁵ Yehoba uketukwasha kushinda milanguluko yatama umvwe saka tulomba kwi aye kimye kyonse. Inge twafwenya kwipi ne Yehoba mu lulombelo, ne aye ufwenya kwipi ne atweba. Witupa mupashi wanji wazhila kuba’mba etukwashe kukana milanguluko yatama ne kwikala ba kishinka. Onkao mambo, twayai tumubuule Lesa wetu kuba’mba tubena kukebesha kumutokesha ku muchima na bintu byo tulanguluka mu michima yetu. (Sala. 19:14) Nanchi tumulomba kuba’mba apime biji mu muchima pa kuba’mba ayuke inge “mujipo kyatama,” ko kuba’mba milanguluko yatama yakonsha kwitulengela kulenga mambo nyi? (Sala. 139:23, 24) Nanchi tumulomba kimye kyonse kuba’mba etukwashe kwikala ba kishinka umvwe twaikala mu lweseko nyi?—Mat. 6:13.

⁶ Nkomeno yetu nangwa byubilo byo twaubanga kala byakonsha kwitulengela kutemwa bintu byashikwa Yehoba. Nangwa byonkabyo, wakonsha kwitukwasha kupimpula byubilo byetu ne kutwajijila kumwingijilanga. Mfumu Davida waswile kino. Byo aubile bukende ne Batesheba, Davida walombele Yehoba amba: “Lengai mwi amiwa muchima watoka, kabiji bikai mwi amiwa milanguluko ipya, yashikimana.” (Sala. 51:10, 12) Umvwe kala twatemenwe byubilo byatama, kabiji twakebesha kwibileka, Yehoba wakonsha kwitukwasha kumukookela ne kuba byawama. Nangwa kya kuba byubilo byatama bitukosela ne kutamisha milanguluko yetu, Yehoba wakonsha kwitukwasha kulondela mikambizho yanji ne kwikela monka. Wakonsha kukanya bintu byatama kwitutangijilanga.—Sala. 119:133.

7. Mambo a Lesa akonsha kwituzhikijila byepi ku milanguluko yatama?

⁷ Yehoba wakonsha kukumbula milombelo yetu kupichila mu Mambo anji Baibolo. Maana aji mu Mambo a Lesa “patanshi o awama.”  (Yako. 3:17) Kutanga Baibolo kimye kyonse ne kulanguluka languluka pa byo tutanga kwakonsha kwitukwasha kubula kuswisha milanguluko yatama kwikala mu michima yetu. (Sala. 19:7, 11; 119:9, 11) Kabiji mu Baibolo muji bintu byo tufunjilako ne lujimuno lwakonsha kwitukwasha kuchinuzhuka kubanga bintu byatama.

8, 9. (a) Ñanyi kintu kyalengejile nsongwalume umo kuba bulalelale na mwanamukazhi pite? (b) Ñanyi bintu bimweka mu ano moba byakonsha kwitukwasha kulondela lujimuno luji mu Byambo bya Maana kitango 7?

⁸ Pa Byambo bya Maana 5:8, tutangapo’mba: “Kechi mupichile kwipi [na mwanamukazhi pite] ne; kange muye kwipi na kibelo kya nzubo yanji ne.” Bintu byatama byakonsha kufuma mu kubula kulondela luno lujimuno, bebyambapo mu Byambo bya Maana kitango 7, mo tutanga nsongwalume wapichile bufuku kwipi na nzubo ya mwanamukazhi pite. Wasambakene mwanamukazhi mu mukwakwa saka avwala bivwalo bya bupite. Uno mwanamukazhi wamukwachile ne kumufyompa. Ñambilo yanji ya mulambisha yalengejile uno nsongwalume kwikala na milanguluko yatama yo akankelwe kushinda. Baubile bulalelale. Uno nsongwalume kechi walangulukilenga pa kuba bulalelale ne. Wajinga mwanyike wabujile kuyuka bya kuba  na bintu. Nangwa byonkabyo, bintu byo aubile byamukatazhangatu kimye kyonse. Inge kechi wapichijile ku bwipi ne aye ne, inge kechi watainwe mu lukatazho ne.—Maana. 7:6-27.

⁹ Nanchi ne atweba kimye kimo twakonsha kumwesha kubula maana, kampe kuya ku mpunzha kuji bintu byatama byakonsha kwitulengela kwikala na milanguluko yatama nyi? Kampe bufuku pa televizhonyi batambishapo bintu byabula kufwainwa. Ibyepi inge tubatu monka twapimpwila mitanchi ya pa televizhonyi? Nangwa kampe monka twayila pa Intaneti nangwa pa biñambañamba bya kwisambilamo po bamwesha bya mulekese nangwa po batambisha bantu babena kuba bulalelale. Nanchi mu bimye bya uno mutundu twakonsha kumona bintu byakonsha kwitulengela kwikala na milanguluko yatama ne kukankalwa kwikala ba kishinka nyi?

10. Mambo ka kusengula kubi o kwatamina? (Monai kipikichala kitanshi.)

¹⁰ Jishinda jikwabo Baibolo mo etukwashisha ke kulondela lujimuno lujimo lwaamba pa byo twafwainwa kubanga na banabakazhi ne banabalume. (Tangai 1 Timoti 5:2.) Luno lujimuno lwitukwasha kuchinuzhuka kusengula kwatama. Bamo bakonsha kulanguluka’mba kwingijisha mubiji, maboko ne kutajisha kwatama bekumona’mba kujitu bulongo kikulutu kechi bekwata pa mubiji ne. Bino kuswisha kusengula kwatama, kwakonsha kulengela muntu kwikala na milanguluko yatama ne kumulengela kuba bulalelale. Kino kyamwekapo kala kabiji kyakonsha kumweka ne luno.

11. Twakonsha kufunjilako ka ku byaubile Yosefwa?

¹¹ Yosefwa waubile kintu kyawama. Muka Potifwalo byo aesekele kumujimbaika, Yosefwa wakaine. Bino uno mwanamukazhi kechi walekele ne. Pa juba pa juba wakebanga kwikala nanji. (Nte. 39:7, 8, 10) Shayuka umo wa Baibolo waambile’mba, muka Potifwalo waambanga’mba: “‘Twaya twikaletu bubiji bwetu kakimye kacheche,’ pa kuba’mba [Yosefwa] amukebe.” Nangwa byonkabyo, Yosefwa kechi waswishishe nangwa kulengulula byambo byamulambisha bya uno mwanamukazhi ne. Wakaine kusengula nanji pa kuba’mba abule kuswisha bintu byatama kwikala mu muchima wanji. Byo amukanjikizhe kuba’mba elaale nanji, Yosefwa wakaine. “Walemukilemo mu kivwalo kyanji ne kunyemena pangye.”—Nte. 39:12.

12. Twayuka byepi amba bintu byo tuzanzapo meso byakonsha kutamisha milanguluko yetu?

¹² Kabiji Baibolo witujimunako kubula kuswisha meso etu kutwala muchima wetu mungi. Kutajijisha pa bintu kwakonsha kulengela milanguluko yatama kwiya. Yesu wajimwineko’mba “yense utajisha mwanamukazhi kya kuba watendeka kumukumbwa, wauba nanji kala bukende monka mu muchima wanji.” (Mat. 5:28) Vulukai kintu kyamwekejile mfumu Davida. “[Davida] byo ajinga peulu ya nzubo, wamwene mwanamukazhi saka abena kowa.” (2 Sam. 11:2) Wakankelwe kufumyako meso ne milanguluko yanji. Kino kyamulengejile kukumbwa muka bene ne kumulengela kuba nanji bukende.

13. Mambo ka o twafwainwa ‘kulayañena lulayañano na meso etu,’ kabiji kuba bino kwavwangamo ka?

¹³ Byonkatu byaubile Yoba, ne atweba pa kuba’mba tushinde milanguluko yatama, twafwainwa ‘kulayañana lulayañano na meso etu.’ (Yoba 31:1, 7, 9) Twafwainwa kukanya meso etu kukumbwa muntu. Kino kyakonsha kuvwangamo kubula kutala pa bipikichala byakonsha kubindankanya mubiji, nabiji pa kompyuta, bipachi, pa nkupiko ya mabuku nangwatu pa bintu bikwabo.

14. Twafwainwa kuba byepi pa kuba’mba twikale ba kishinka?

 ¹⁴ Umvwe pa bino byonse byo twisambapo paji bishinka byakonsha kwimukwasha kushinda milanguluko yatama, ingijilaipo bukiji bukiji. Kulondela lujimuno lwa mu Mambo a Lesa kwakonsha kwimukwasha kuchinuzhuka kuba bintu byatama ne kwimulengela kwikala ba kishinka.—Tangai Yakoba 1:21-25.

15. Mambo ka o kyanemena kukeba bukwasho umvwe lukatazho lwa kukeba kuba bulalelale lwitukosela?

¹⁵ Umvwe lukatazho lwa kukeba kuba bulalelale lwitukosela, twakonsha kubuulako bakwetu bena Kilishitu kwitukwasha. Kwambatu kine, kubuulako bakwetu makatazho a uno mutundu, kechi kwapela ne. Kyanema bingi kwipuzhako bakwetu bena Kilishitu kwitukwashako, kino kiketulengela kushinda milanguluko yatama. (Maana. 18:1; Hebe. 3:12, 13) Kwisamba lukatazho lwetu na mukwetu mwina Kilishitu, kuketukwasha kuyuka mo tubena kubula kuba bulongo. Kuba bino kuketukwasha kupimpula byubilo byetu pa kuba’mba twikale mu butemwe bwa Yehoba.

16, 17. (a) Bakulumpe mu kipwilo bakonsha kukwasha byepi boba bo kikatazha kuleka kuba byatama? Lumbululai. (b) Mambo ka o kyawamina bantu batamba bya mulekese kukeba bukwasho bukiji bukiji?

¹⁶ Bakulumpe mu kipwilo baikelako kwitukwasha. (Tangai Yakoba 5:13-15.) Nsongwalume umo mu Brazil kyamukatezhe bingi pa myaka yavula kuleka byubilo byatama. Washimikizha’mba: “Nayukile’mba byo naubanga byafichishanga Yehoba ku muchima, pano bino naumvwanga bumvu kubuulako bakwetu.” Pakuba mukulumpe mu kipwilo mo ajinga wamusolomokele ne kumutundaika kukeba bukwasho. Uno nsongwalume waamba’mba: “Nakuminye bingi bakulumpe mu kipwilo byo bangubijile lusa, kechi naketekejile’mba bakonsha kunkwasha mu jino jishinda ne. Bateleko muchima kimye kyo nebabuujilenga makatazho ami. Baingijishe Baibolo kunkwasha kuba’mba Yehoba wantemwa kabiji balombejile pamo ne amiwa. Kino kyandengejile kuswa lujimuno lwa mu Baibolo lo bampele.” Byo akoseshe bulunda bwanji ne Yehoba, waambile’mba: “Pano po po naumvwisha ene mambo o kyanemena kukeba bukwasho kukila kwisendela obe mwine makatazho.”

¹⁷ Inge muntu uji na kisonso kya kutamba bya mulekese, kyawama kukeba bukwasho. Inge wabanda kukeba bukwasho, kikalengela bya kusakasaka byatama ‘kwimita ne kusema bundengamambo,’ kabiji kino kikakozha bakwetu ku muchima ne kuleta bumvu pa jizhina ja Yehoba. Kukeba kutokesha Yehoba ku muchima ne kwikala mu kipwilo kya bwina Kilishitu kwalengela bakalume banji bavula kutambwila bukwasho.—Yako. 1:15; Sala. 141:5; Hebe. 12:5, 6.

18. Mwafuukulapo kuba ka?

¹⁸ Byubilo byatama byo bibena kuyatu na kutaminako mu ntanda ya kwa Satana, Yehoba usangalala bingi kumona bakalume banji byo babena kwibikako kwikala na milanguluko yawama ne kulondela mizhilo yanji yaoloka! Onkao mambo, atweba bonse twayai twibikeko kufwenya kwipi ne Yehoba ne kulondela lutangijilo lo apana kwingijisha Mambo anji ne kipwilo kya bwina Kilishitu. Kwikala ba kishinka kwawama bingi kabiji kwitulengela kwikala na mutende wa mu muchima lelo jino. (Sala. 119:5, 6) Kimye Satana kyo bakamufumyapo, tukekala myaka ne myaka mu ntanda mukabula byubilo byanji byatama.