1. Ñanyi bintu byaubiwe mu mwaka wa 66 C.E.? (Monai kipikichala kitanshi.)

FWANYIKIZHAI kuba’mba mwi bena Kilishitu bekala mu Yelusalema mu mwaka wa 66 C.E. Pa kyokya kimye, mu muzhi mwamwekelenga bintu bileta moyo. Kitumbafumu wa bena Loma aye Florus waibile matalenta 17 kufuma mo balamina mali a mu nzubo ya Lesa. Kino kyalengejile Bayudea kuzhingila ne kwipaya bashilikale bavula ba bena Loma ne kubijika kuba’mba batambula bwana bwa bene kufuma ku bena Loma. Pano bino, bena Loma kechi batajilepotu ne. Mu bañondotu basatu bashilikale 30,000 bo batangijilenga kwi kilolo mwina Loma walamanga Silya, aye Cestius Gallus baishile. Ponkapotu, bashilikale bazhokolokele muzhi wa Yelusalema, kabiji Bayudea basatukijile bena Loma bakafyamine mu nzubo ya Lesa. Bashilikale ba bena Loma batendekele kukundaula nsakwa yazhokoloka nzubo ya Lesa. Bantu bonse bajinga mu muzhi baakaminwe. Umvwe yenu mwapichilenga mu luno lukatazho, inge mwaumvwine byepi?

2. Bena Kilishitu bafwainwe kuba byepi bashilikale ba bena Loma byo bazhokolokele muzhi wabo, kabiji bakonsheshe kuba byepi kino?

 ² Myaka ya kunyuma, Yesu wajimwine baana banji ba bwanga pa mambo a bino byamwekelenga ne kwibakambizha’mba: “Umvwe mwamona Yelusalema bamuzhokoloka ku mazhita, mukayuke’mba lonaiko lwanji luji pepi. Kepo aba baji mu Yudea bakatendeke kunyemena ku mitumba, aba baji mukachi kanji bakanyememo, kabiji aba baji mu mapunzha akwabo kange bakatwelemo ne.” (Luka 21:20, 21) Pano bakonsheshe kulondela byepi mukambizho wa kwa Yesu wa kunyemamo mu muzhi wa Yelusalema bashilikale saka bamuzhokoloka? Kwamwekele kintu kya kukumya. Bashilikale ba bena Loma bafuminemo mu muzhi wa Yelusalema. Byonka byaambile Yesu, moba a kwibalukuka ‘beakepeshesheko.’ (Mat. 24:22) Bashilikale byo bafuminemo, kyajinga kimye kya kuba’mba bena Kilishitu bakishinka bonse bakokele mukambizho wa kunyemena ku mitumba. * Palutwe kacheche mu mwaka wa 70 C.E., bashilikale ba bena Loma babwele ne konauna muzhi wa Yelusalema. Pano bino, bonse bakookejile mukambizho wa kwa Yesu bapulukile.

3. Ñanyi kintu kikamwekela bena Kilishitu katataka kipasha na kyamwekele kala, kabiji ñanyi bintu byo tusa kwisambapo mu uno mutwe?

³ Katatakatu kintu kya uno mutundu kiketumwekele. Yesu wajimwinengako bena Kilishitu pa mambo a konaunwa kwa Yelusalema, kabiji waesekenye kino ku bintu bikamweka kimye “malwa akatampe” kyo akatendeka kya kubazhimuna. (Mat. 24:3, 21, 29) Pano bino, kyawama ke kya kuba’mba kuji “jibumba jikatampe” ja bantu bakapuluka ano malwa. (Tangai Lumwekesho 7:9, 13, 14.) Baibolo witubuulapo amba ka pa bino bintu bibena kwiya kulutwe? Twafwainwa kukebesha kuyuka kino, mambo po paimena lupulukilo lwetu. Twayai twisambe pa byo tukoba kimye kikafika bino bintu.

4. Malwa akatampe akatendeka byepi?

⁴ Malwa akatampe akatendeka byepi? Pa kukumbula buno bwipuzho, buku wa Lumwekesho walumbulula bikonaunwa “Babilona Mukatampe.” (Lum. 17:5-7) Kyayilamo bingi kwesakanya bupopweshi bwa bubela bonse ku pite. Bantangi ba bupopweshi bechina kala na bantangi ba mu ino ntanda. Mu kifulo kya kutundaika Yesu ne Bufumu bwanji, abo batundaika bukalama bwa bantu ne kulengulula mafunde a Lesa pa kuba’mba bekale na luusa mu bya pano pa ntanda. Bapusenshatu na bashingwa ba Lesa baji nobe kisungu, ko kuba’mba baji na mpopwelo yatoka. (2 Ko. 11:2; Yako. 1:27; Lum. 14:4) Pano ñanyi ukonauna Babilona Mukatampe? Yehoba ukalengela “aya nsengo jikumi” ya “lukinyama wachijisha” kuba “kyaswa muchima wanji.” Uno “lukinyama wachijisha” wimenako kipamo kya United Nations, kabiji “nsengo jikumi” imenako makafulumende ne bipanyi bya ba mulwila ntanda byonse bitundaika kino kipamo.—Tangai Lumwekesho 17:3, 16-18.

5, 6. Mambo ka o twakonsha kwambila’mba konaunwa kwa Babilona Mukatampe kechi kulumbulula’mba bonse baya mu bupopweshi bwa bubela bakafwa ne?

⁵ Nanchi kino kibena kulumbulula’mba bantu bonse baya mu bupopweshi bwa bubela bakafwa kimye kikonaunwa Babilona Mukatampe nyi? Ine. Ngauzhi Zekaliya wanembele bikamweka pa kyokya kimye. Wanembele pa bikamba muntu wajinga mu bupopweshi bwa bubela amba: “Ukamba’mba, ‘amiwa kechi nengauzhi ne, amiwa yami njimi, mambo muntu wampotele byo nakijingatu mwanyike.’ Kabiji umvwe muntu wamwipuzha’mba, ‘Nga  bino bilonda biji pakachi ka bipuzhi byobe byaishile byepi?’ ukakumbula’mba, ‘Bino bilonda bankozhezhe mu nzubo ya balunda nami.’” (Zeka. 13:4-6) Onkao mambo, kyamweka kuba’mba ne bantangi ba bupopweshi bamo bakakananga amba kechi bajingapo mu bupopweshi bwa bubela ne.

⁶ Ñanyi bintu bikamwekela bantu ba Lesa pa kyokya kimye? Yesu walumbulwile’mba: “Kabiji aa moba umvwe bakabule kwiakepeshako, kafwako muntu ukapuluka ne; bino na mambo a basalwa aa moba bakeakepeshako.” (Mat. 24:22) Byonka byo twakwisambapo kala, mu mwaka wa 66 C.E., moba a bya malwa ‘beakepeshesheko.’ Kino kyalengejile aba “basalwa,” ko kuba’mba bena Kilishitu bashingwa kunyemamo mu muzhi. Po pamotu, moba atanshi a malwa akatampe “bakeakepeshako” na mambo a “basalwa.” Aya “nsengo jikumi,” ko kuba’mba makafulumende ne bipanyi bya ba mulwila ntanda kechi bakebaswisha konauna bantu ba Lesa ne. Bino kukekala kimye kicheche kya mutende.

7, 8. Ñanyi jishuko jo tukekala najo panyuma ya kuba bupopweshi bwa bubela bebonauna, kabiji bantu ba Lesa bakapusanako byepi na bantu bonse bakekalako pa kyo kya kimye?

⁷ Ñanyi bintu bikamweka panyuma ya konaunwa kwa mabumba a bupopweshi bwa bubela? Kikekala kimye kya kusolola biji mu michima yetu. Bantu bavula bakakeba luzhikijilo mu bipamo bya bantu biji nobe “mabwe akatampe a mu mitumba.” (Lum. 6:15-17) Bino bantu ba Lesa abo bakaketekela mwi Yehoba kwibazhikijila. Mu myaka kitota kitanshi, kimye malwa kyo ‘beakepeshesheko’ kechi kyajinga kimye kya kuba’mba Bayudea bavula bekale ke bena Kilishitu ne. Bino kyajinga kimye kya boba bajinga bena Kilishitu kukookela mukambizho wa kwa Yesu. Ne atweba kechi twafwainwa kuketekela’mba ka kimye kacheche ka mutende kakekalako mu kimye kya malwa akatampe kakalengela bantu bavula kwitabila ne kwikala bena Kilishitu ne. Pakuba kikekala kimye bena Kilishitu bakine kyo bakamwesha byo batemwa Yehoba ne kutundaika bena Kilishitu bashingwa.—Mat. 25:34-40.

⁸ Nangwa kya kuba kechi twayuka byonse bikamweka pa kyokya kimye kya lweseko ne, bino twayuka kuba’mba kuji bintu bimo byo tukasankilapo. Mu myaka kitota kitanshi, bena Kilishitu bashile bipe byabo kabiji bachinchikile makatazho avula bingi pa kuba’mba bapuluke. (Mako 13:15-18) Nanchi tukenengezha kusankilapo bipe byetu nyi? Nanchi tukoba byonse byo twafwainwa kuba pa kuba’mba tutwajijile kwikala bakishinka kwi Yehoba nyi? Akilangulukaipotu. Pa kyokya kimye, yetu bonkatu tukobanga byaubanga ngauzhi Danyela ne kutwajijila kupopwela Lesa nangwa bintu bikakatazhe byepi.—Da. 6:10, 11.

9, 10. (a) Ñanyi mbila yo bakataya bantu ba Lesa mu kimye kya malwa akatampe? (b) Nga balwanyi ba bantu ba Lesa bakoba byepi?

⁹ Kino kechi kikela kimye kya kusapwila “mambo awama a Bufumu” ne, mambo kimye kya kusapwila kikapita. Kino kyo kimye kikafika “mpelo.” (Mat. 24:14) Kwa kubula nangwa kuzhinaukatu ne, bantu ba Lesa bakataya mbila ya lukabisho. Ino mbila ikekala ya kuba’mba ntanda yatama ya kwa Satana katatakatu beyonaune. Baibolo waesakanya ino mbila ku mvula wa mabwe. Waamba’mba: “Mvula wa mabwe akatampe afumine mwiulu ne kuponena bantu, jibwe jimo janemene nobe talenta umo, kabiji bantu bamubilenga mwenga Lesa na mambo a kinkunka kya mvula wa mabwe kibafikijile, mambo kino kinkunka kyabayile bingi.”—Lum. 16:21.

¹⁰ Balwanyi betu bakomvwa ino mbila. Yehoba watangijile ngauzhi Ezikyo kulumbulula bikoba jibumba ja mikoka ya bantu  itelwa mu Baibolo amba Gogi wa Magogi pa kumvwa ino mbila. Waambile’mba: “Nkambo Mfumu Yehoba waamba’mba: ‘Pa joja juba, milanguluko ikeya mu muchima wobe, kabiji ukalangulukila jimo mwa kubila bintu byatama. Obewa ukamba’mba: “Nkalukuka kyalo kiji na mizhi yo babula kuzhikijila. Nkalukuka boba babena kwikala mu mutende kwa kubula bantu ba kwibalengesha moyo, ne boba babena kwikala mu mizhi yabula masakwa, tupingilo nangwa binzhilo.” Ukoba bino kuba’mba wangate ne kupukula bintu, kulukuka mizhi yajinga kala masala mubena kwikala bantu ne kulukuka bantu bo bakonkanya pamo kufuma mu bisaka bya bantu, baji na bya bunonshi ne bipetu bikwabo byavula, babena kwikala pakachi pene pa ntanda.’” (Ezi. 38:10-12) Bantu ba Lesa bakapusanako na bantu bakwabo kabiji kikekalatu nobe “babena kwikala pakachi pene pa ntanda.” Mikoka ya bantu kechi ikomvwa bulongo pa kumona bino ne. Ukakebesha bingi kulukuka bashingwa ba Yehoba ne balunda nabo bebatundaika.

11. (a) Ñanyi bintu byo twafwainwa kuvulukanga pa bintu bikobiwanga mu kimye kya malwa akatampe? (b) Bantu bakoba byepi inge bakamone biyukilo mwiulu?

¹¹ Byo tusakwisambanga pa bikalondelapo, twafwainwa kuvuluka amba Baibolo kechi witubuula ndonda ikamwekelangamo bino bintu ne. Kyamweka bintu bimo bikalondankananga. Mu bungauzhi bwanji bwaamba pa mpelo ya bintu, Yesu waambile’mba: “Kukamweka biyukilo ku juba, ku ñondo ne ku tubangabanga, kabiji pano pa ntanda bisaka bya bantu bikamona bya malwa kabiji kechi bikayuka kya kuba ne, na mambo a mpoota ya mema a mu kalunga ka mema ne manyaki ao. Bantu bakapungila na mambo a moyo ne na mambo a bintu byaketekelwa kufikila ino ntanda, mambo bintu bya mwiulu biji na bulume bikatenkena. Kabiji bakamona Mwana muntu saka eya mu makumbi na bulume ne na lukumo lukatampe.” (Luka 21:25-27; tangai Mako 13:24-26.) Nanchi kino kibena kulumbulula’mba kimye kikafika buno bungauzhi mwiulu mukamweka biyukilo bileta moyo nyi? Twafwainwa kupembelela ne kumona byo kikekala. Pano bino, twayuka kuba’mba balwanyi ba Lesa byo bakamona biyukilo, bakoba bingi moyo.

12, 13. (a) Ñanyi kintu kikamweka inge Yesu waiya “na bulume ne na lukumo lukatampe?” (b) Nga bakalume ba Lesa bakoba byepi pa kyo kya kimye?

¹² Ñanyi bintu bikamweka kimye kikeya Yesu “na bulume ne na lukumo lukatampe”? Kikekala kimye kya kufweta bantu bakishinka ne kukambula banguba bibi. (Mat. 24:46, 47, 50, 51; 25:19, 28-30) Kwesakana na byanembele Mateo, Yesu waambile pa kishimpi kya mikooko ne bambuzhi amba: “Kimye Mwana muntu kyo akeya mu lukumo lwanji pamo na bamalaika bonse, ukekala pa jitanda ja lukumo lwanji. Bisaka byonse bya bantu bikeya ko aji, ne aye ukebabanya muntu umo ku muntu mukwabo, byonkatu kafunga byo abanya mikooko ne bambuzhi. Ukafungila mikooko ku kuboko kwanji kwa kilujo, pakuba bambuzhi ukebafungila ku kipiko kyanji.” (Mat. 25:31-33) Mikooko ne bambuzhi bakebachibila byepi mambo? Kishimpi kyaamba’mba: “Bano [bambuzhi] bakafwa lufu lwa myaka, pakuba baoloka bakekala na bumi bwa myaka ne myaka.”—Mat. 25:46.

¹³ Nga baji nobe bambuzhi bakoba byepi inge bayuka amba “lufu lwa myaka” lubena kwibapembelela? “Bakatama miteto.” (Mat. 24:30) Pano nga balongo ba kwa Kilishitu ne balunda nabo bakishinka bakoba byepi? Na mambo a kuba baketekela mwi Yehoba Lesa ne Mwananji Yesu Kilishitu, bakalondela byambo bya kwa Yesu bya kuba’mba: “Bino bintu byo bikatendeka kumweka, mukemane ne kwinuna mitwe yenu mambo kupokololwa kwenu kuji pepi.” (Luka 21:28) Kechi tukekala na moyo  ne, mambo tukayuka amba kupokololwa kwetu kwafika.

14, 15. Ñanyi kukonkanya kukobiwa kulukukwa kwa Gogi wa Magogi saka kwatendeka kala, kabiji kukobiwa byepi?

¹⁴ Ñanyi kintu kikamweka inge Gogi wa Magogi watendeka kulukuka bantu ba Lesa? Mateo ne Mako banembeletu bintu bimo amba: “[Mwana muntu] ukatuma bamalaika ne kukonkanya pamo basalwa banji kufuma ku luvula luna, kufuma konse kwapela ntanda kufika konse kwapela jiulu.” (Mako 13:27; Mat. 24:31) Kuno kwibakonkanya pamo kechi kubena kulumbulula kimye kitanshi kyo basajile bashingwa ne. Kabiji kechi kubena kulumbulula kimye kyapelako kyo bakebabika tutetesho bashingwa bakiji pano pa ntanda ne. (Mat. 13:37, 38) Kubikwa tutetesho kukobiwa malwa akatampe saka akyangye kutendeka. (Lum. 7:1-4) Nga mwingilo wa kukonkanya Yesu ye aambilepo ye wepi? Ke kimye bashingwa baji pano pa ntanda kyo bakatambula mfweto yabo ne kuya mwiulu. (1 Tesa. 4:15-17; Lum. 14:1) Kino kikobiwa kimye Gogi wa Magogi kyo akalukuka bantu ba Lesa. (Ezi. 38:11) Kyo kimye kikafika byambo bya kwa Yesu bya kuba’mba: “Pa kyokya kimye, baoloka bakasama nobe juba mu Bufumu bwa Shabo.”—Mat. 13:43. *

¹⁵ Nanchi kino kibena kulumbulula amba bashingwa ‘bakebasenda na mibiji ya bumuntu’ kuya mwiulu nyi? Bantu baji mu Kilishitendomu baitabila kuba’mba bena Kilishitu bakebasenda mwiulu na mibiji ya bumuntu. Kabiji balanguluka’mba Yesu ukeya na kulama ntanda saka bamumona. Bino Baibolo wasabapotu’mba: “Kiyukilo kya Mwana muntu” kikamweka mwiulu  kabiji Yesu ukeya “mu makumbi a mwiulu.” (Mat. 24:30) Bino byambo bibena kulumbulula’mba Yesu byo akabwela kechi bakamumona na meso ne. Kunungapo, Baibolo waamba’mba “mibiji ya mashi kechi yakonsha kuswana Bufumu bwa Lesa” ne. Onkao mambo, aba bakaya mwiulu patanshi ‘bakebalula, mu kakimye kacheche, nobe mu kukopa kwa jiso, kimye kikavuma ntolompita yapelako.’ * (Tangai 1 Kolinda 15:50-53) Kechi twingijisha byambo bya kuba’mba kusendwa na mibiji ya bumuntu ne, mambo bya bubela. Bashingwa bakiji pano pa ntanda bakebakonkanya pamo nobe mu kukopa kwa jiso.

16, 17. Ñanyi bintu bikamweka masongola a Mwana Mukooko saka akyangye kubiwa mwiulu?

¹⁶ Ba 144,000 bonse inge baya mwiulu, lunengezho lwapelako lwa masongola a Mwana Mukooko popo lukatendeka. (Lum. 19:9) Pano bino, kino kijiilo saka kikyangye kubiwa, kukobiwa kintu kimo. Yukai kuba’mba bashalapo pa ba 144,000 saka bakyangye kuya mwiulu, Gogi ukalukuka bantu ba Lesa. (Ezi. 38:16) Nga bantu ba kwa Lesa bakoba byepi? Bantu ba Lesa pano pa ntanda bakekala nobe kafwako wa kwibazhikijila. Bakalondela mikambizho yo bapaine mu moba a Mfumu Yehoshafwata ya kuba’mba: “Kechi mukalwako mu ino nkondo ne. Itanchikai, imanaitu, kabiji mukamona Yehoba byo akemupulusha. Anweba bena Yuda ne ba mu Yelusalema, kange mube moyo nangwa kukakilwa ne.” (2 Moba 20:17) Bino bintu bikapusanako mwiulu. Lumwekesho 17:14 waamba pa bikoba balwanyi ba Lesa kimye bashingwa bonse kyo baya mwiulu amba: “Bano bakalwa na Mwana Mukooko, bino na mambo a kuba aye ye Nkambo wa bankambo kabiji Mfumu wa bamfumu, Mwana Mukooko ukebashinda. Kabiji aba bo aji nabo baitwa ne kusalwa kabiji ba kishinka, nabo bakoba byonkabyo.” Yesu pamo ne ba 144,000 bo akalama nabo mwiulu, bakeya na kupokolola bantu ba Lesa pano pa ntanda.

¹⁷ Kuno kupokololwa kukaleta nkondo ya Amagedonyi, ikalengela jizhina jazhila ja Yehoba kutumbijikwa. (Lum. 16:16) Pa kyokya kimye, bonse baji nobe bambuzhi, nangwa amba bantu babula lwitabilo “bakafwa lufu lwa myaka.” Bubi bonse bakebufumyapo pano pa ntanda kabiji jibumba jikatampe jikapuluka Amagedonyi. Bino byonse inge byapwa, kepo pakalondela kintu kyawama kyaambiwapo ku mpelo ya buku wa Lumwekesho, masongola a Mwana Mukooko. (Lum. 21:1-4) * Bonse bakapuluka pano pa ntanda, bakeyowa bibusa bya Lesa ne kwimwena butemwe bwanji. Kino kikekala kimye kyawama bingi. Nanchi kechi mubena kutengela kino kimye kyawama nenyi?—Tangai 2 Petelo 3:13.

18. Na mambo a bintu byawama biji kulutwe, atweba bonse pa muntu pa muntu twafwainwa kubanga ka?

¹⁸ Na mambo a bino bintu byawama biji kulutwe, atweba bonse twafwainwa kubanga ka? Mutumwa Petelo watangijilwe na mupashi kunemba’mba: “Byo kiji kuba’mba abino bintu byonse bikasunguluka mu jino jishinda, mwafwainwa kwikala bantu baji na byubilo byazhila ne kwingila mingilo ya kunemeka Lesa byo mubena kutengela ne kukebesha kwiya kwa juba ja Yehoba, . . . Onkao mambo, anweba batemwe, byo mubena kutengela bino bintu, ibikishaingako kuba’mba Lesa akemutaane babula biko, babula byubilo byatama kabiji baji na bulunda bwawama ne aye.” (2 Pe. 3:11, 12, 14) Onkao mambo, twayai tutwajijile kwikala balunda bakine na Lesa ne kutundaika Mfumu wa Mutende.