NASEMEKEJILWE mu muzhi wa Queensland, mu Australia, mu 1955. Kechi papichile ne moba avula ne, bamama ba Estelle, batendekele kufunda Baibolo na Bakamonyi ba kwa Yehoba. Mwaka walondejilepo, bamama babatizhiwe, kabiji byo papichile myaka 13, batata ba Ron, nabo baishile mu bukine. Amiwa nabatizhiwe mu 1968 mu muzhi wa Queensland.

Kufumatu ku bwanyike, natemenwe bingi kutanga ne kukeba kufunda milaka yapusana pusana. Bimye byo twayanga pa lwendo, naikalanga kunyuma mu motoka saka ntanga. Naketekela kino kyazhingijishanga bansemi bami mambo kampe baketekelanga amba nsa kutalanga mapunzha mo tubena kuya. Pano bino, kutemwa kutanga kwankwashishe bingi ku sukulu. Natambwile bilambu byavula kimye kyo najinga ku sekondale mu muzhi wa Glenorchy uji pa jikuji ja Tasmania.

Pano bino, kimye kyafikile kya kufuukulapo bintu byanema. Nafwainwe kufuukulapo inge nkaya ku univesiti nangwa ne. Nangwa kya kuba natemenwe kutanga mabuku ne kufunda, bino nsanta bingi mambo bamama bankwashishe kutemwa Yehoba kukila bintu byonse. (1 Ko. 3:18, 19) Onkao mambo, byo napwishishe sukulu wa ku sekondale, bansemi banswishishe kusankilapo bya kuya ku univesiti ne kutendeka bupainiya mu January 1971, saka nji na myaka 15.

 Naingijile bupainiya pa myaka 8 pa jikuji ja Tasmania. Mu kyonka kino kimye, nasongwele Jenny Alcock, mwanamukazhi walamba mwina Tasmania, kabiji pa myaka ina, twaingijile pamo mu mwingilo wa bupainiya bwiikajila mu mapunzha aikela kwalepa a mu mizhi ya Smithton ne Queenstown.

Mu 1978, twayile ku kukonkana kwa byalo kwaikejile mu muzhi wa Port Moresby, mu kyalo kya Papua New Guinea. Ne luno nkivuluka mishonale umo byo aambile jashi mu mulaka wa Hiri Motu. Nangwa kya kuba kechi naumvwinenga byo aambilenga ne, bino jino jashi jantundaikile kukeba kwikala mishonale, kufunda mulaka mukwabo, ne kwamba majashi nobe aye. Onkao mambo, namwenepo jishinda ja kwingijilamo Yehoba kupichila mu kufunda milaka ikwabo.

Kimye kyo twabwelele ku nzubo ku Australia, twasangalele bingi pa kutambwila nkalata yaambile’mba twafwainwa kuya na kutendeka bumishonale ku jikuji ja Funafuti, mu kyalo kya Tuvalu, kyatelwanga amba Ellice Islands. Twafikile mu uno muzhi ne kutendeka mwingilo wetu mu January, mu1979. Pa kyokya kimye, mu Tuvalu mwajingatu basapwishi babatizhiwa basatu.

Kechi kyapelele kufunda mulaka wa Tuvaluan ne. Buku umotu wajingako mu uno mulaka wajinga Baibolo wa “Lulayañano Lupya.” Kechi kwajinga madikishonale nangwa masukulu ko bafunjishanga uno mulaka ne, onkao mambo, twafuukwilepo kufundanga byambo 10 nangwa 20 pa juba pa juba. Pano bino, twataaine kuba’mba kechi twayukile bulongo mwatajile byambo byavula byo twafunjilenga ne. Kya kumwenako, mu kifulo kya kwambila bantu amba kechi bafwainwa kupopwela mipashi ne, twibambijilenga’mba kechi bafwainwa kwingijishanga mashikelu ne mikombo ne. Bino twafwainwe kufunda mulaka, mambo twataine bantu bavula bakebelenga kufunda Baibolo. Onkao mambo, twatwajijile kwibikako kufunda. Byo papichile myaka yavula, muntu umo ye twafunjishenga mu oa moba witubuujile’mba: “Twatemwa bingi kwimumvwa saka mwamba mulaka wetu. Aa moba atanshi, twakankalwanga kumvwa byo mwaambanga.”

Pano bino, kuji kintu kimo kitukwashishe kufunda bukiji uno mulaka. Na mambo a kuba kechi kwajinga mazubo a kusonkela ne, twaikalanga pamo na kisemi kya Bakamonyi pa muzhi po baikalanga. Onkao mambo, twaambanga mulaka wa Tuvaluan kimye kyonse mambo ye mulaka waambanga bantu mu uno muzhi. Kabiji na mambo a kubula kwambapo Kizungu pa myaka yavula, mulaka wa Tuvaluan waikeletu nobe ye mulaka wetu.

Byo twafikiletu, bantu bavula bakebelenga kufunda bukine. Pano lukatazho lwajingapo ke lwa kuba’mba kechi twajinga na mabuku a mu mulaka  wabo ne. Twalangulukilenga’mba: ‘Pano tukebafunjishanga byepi? Bakakonsha byepi kwikala na lufunjisho lwa pa bunke? Kimye kyo bakatendeka kupwila, ñanyi nyimbo yo bakembanga? Ñanyi buku ye bakafundangamo, kabiji bakanengezhanga byepi kupwila? Bakakonsha byepi kufunda kufika ku lubatizhilo?’ Bano bantu bakebewenga mabuku alumbulula Baibolo mu mulaka wabo. (1 Ko. 14:9) Twazhinaukilenga amba, ‘Kana kukekalapo mabuku mu mulaka wa Tuvaluan, wambatu bantu bacheche babula ne kufika ku 15,000?’ Yehoba wakumbwile ano mepuzho etu. Kino kitufunjishe bintu bibiji: (1) Ukeba amba Mambo anji beasapwile “ku bantu ba pa makuji aji kwalepa,” kabiji (2) ukeba bantu bo balengulula mu ino ntanda, nangwa’mba “bepelula kabiji bakimote” amba bafyamenga mu jizhina janji.—Yele. 31:10; Zefwa. 3:12.

Mu 1980, ofweshi wa musampi witupele mwingilo wa buntuntuluzhi, nangwa kya kuba twalangulukile’mba kechi twafikilamo kumwingila ne. (1 Ko. 1:28, 29) Patanshi, twapotele kiñambañamba kya kala ku kafulumende kyo twaingijishanga pa kupulinta mabuku o twafundangamo pa kupwila. Twatuntulwile ne buku wa Kizungu wa kuba’mba The Truth That Leads to Eternal Life mu mulaka wa Tuvaluan ne kumupulinta na kino kiñambañamba. Ne luno nkivuluka bwema bwa inki ne byakosele mwingilo wa kupulinta ye twaingilanga jimo saka kwatwa kyuya. Pa kyokya kimye, kechi kwajinga malaichi ne.

Kechi kyapelele kutuntulula mabuku mu mulaka wa Tuvaluan ne, mambo kechi kwajingapo mabuku anembejilwe jimo a kupesa pesamo byambo ne. Pano bino, twatambwilanga bukwasho kufuma ku bantu ba kubula kuketekela. Juba jimo mu busapwishi, nayile pa nzubo paikalanga muntu wakananga kumusapwila. Uno mwina nzubo wakikulumpe wajinga mufunjishi kala, kabiji byo alupukile wañambijile’mba kange nkabwelepo panji jibiji ne. Kepo aambile’mba: “Kabiji mbena kukeba kwimubuulako kintu kimo. Mu mabuku o mutuntulula, mwingijisha nembelo yapusanako na ñambilo ya mu mulaka wa Tuvaluan.” Nayile na kushikisha ku bantu bakwabo kabiji nabo bañambijiletu kimo. Onkao mambo, twatendekele kupimpulako nembelo yetu. Pano bino, nakuminye bingi pa kumona Yehoba byo etukwashishe kupichila mu muntu  wakananga bukine, kabiji kimweshatu amba uno muntu watanganga mabuku etu.

Kintu kitanshi kyo twatuntulwile mu mulaka wa Tuvaluan kajinga kapepala ka kwichilapo bantu ku Kivuluko. Kyalondejilepo ke talakiti wa kuba’mba, Mambo a Bufumu Na. 30, ye balupwijile pamo na wa Kizungu. Kituletejile bingi lusekelo pa kwikala na mabuku a kupa bantu a mu mulaka wabo. Mu kuya kwa kimye, mabuloshuwa ne mabuku atuntulwilwe mu mulaka wa Tuvaluan. Mu 1983, ofweshi wa musampi mu Australia watendekele kupulinta Kyamba kya Usopa kyajinga na mapa 24 kyo balupulanga inge papita bañondo basatu. Twafundangamo mafuka 7 pa mulungu pa mulungu. Bantu baumvwine byepi pa ano mabuku ne magazini? Na mambo a kuba bena Tuvalu batemwa bingi kutanga, mabuku etu akumbenetu konse. Kimye kyonse inge buku wetu wakatataka walupuka, babijikanga pa waileshi, kabiji kimo kimye ye waikalanga mutwe mukatampe mu pepala wa byambo. *

Kimye kyo twatendekele kutuntulula, twanembangatu pa mapepala. Mu kuya kwa kimye, twatendekele kwingijisha kiñambañamba kya kutaipilako byambo apa bino twibituma ku musampi wa Australia na kwibipulinta. Kimye kimo, musampi wapanga banyenga babiji mwingilo wa kutaipa byambo byonse mu kompyuta, nangwa kya kuba kechi bayukile mulaka wa Tuvaluan ne. Inge bapwisha kutaipa, baesakanyanga byambo byonse pa kompyuta. Onkao mambo, kyapelanga bingi kumona po twalubankanya ne kuwamishapo. Panyuma ya kuba bino, betubwezhezhanga mapepala o bapulinta pa kuba’mba tumone buku byo akekala. Betutuminanga ano mapepala na ndeke. Inge twapitulukamo, twabwezhanga ano mapepala ku musampi pa kuba’mba beapulinte ekale ke buku.

Pano luno mwingilo wa kutuntulula wapimpulwa. Mabumba a bantuntuluzhi bengijisha makompyuta. Javula konka ku mpunzha ko batuntulwila mabuku, ko bengijila ne mwingilo wa kubikamo bipikichala ne kwiawamisha bulongo, apa bino beatuma pa Intaneti ku musampi ko bapulinta mabuku. Onkao mambo, luno kafwako uya na kutuma mapepala ku ofweshi ko batumina makalata ne.

Mu myaka yalondejilepo, amiwa ne benakwami ba Jenny betupele mingilo yapusana pusana mu makuji aji pa kalunga ka Pacific. Kufuma ku Tuvalu, betutumine kuya na kwingijila pa musampi wa kyalo kya Samoa, mu 1985. Twayile na kukwasha bantuntuluzhi ba milaka ya Samoan, Tongan, ne Tokelauan, kubikapotu ne mulaka wa Tuvaluan ye twatuntululanga kala. * Mu 1996, betutumine ku musampi wa ku Fiji, ko betupele mwingilo yenka umotu, wa kutundaika mwingilo wa kutuntulula mu milaka ya Fijian, Kiribati, Nauruan, Rotuman, ne Tuvaluan.

Nkumya bingi pa kumona bantuntuluzhi byo batemwa mwingilo wabo, nangwa kya kuba kimo kimye ukokesha bingi. Bano balongo ne banyenga bakishinka bebikako kumwesha butemwe bwa Yehoba bwa kukeba amba mambo awama beasapwile “ku bisaka bya bantu byonse ne ku mikoka yonse ku ba njimi yonse [nangwa’mba “milaka,” tubyambo twa munshi] ne ku mitundu yonse ya bantu.” (Lum. 14:6) Kya kumwenako, kimye kyo twanengezhezhenga jibumba ja kutuntulula Kyamba kya Usopa kitanshi  mu mulaka wa Tongan, nasambakene na bakulumpe mu bipwilo bonse ba mu kyalo kya Tonga ne kwibashikisha inge paji bakebelenga kufunda bya kutuntulula. Mukulumpe mu kipwilo umo wipaine kuleka nkito yanji ko afolanga mali avula bingi ne kutendeka mwingilo wa buntuntuluzhi juba jalondejilepo. Kino kyantundaikile bingi, mambo uno mulongo wajinga na kisemi kabiji kechi wajingapo na jishinda jikwabo mwa kumwena bya mu bwikalo ne. Pano bino, Yehoba wakwashishe kino kisemi kumona mwa kwikela, kabiji uno mulongo waingijile mwingilo wa kutuntulula pa myaka yavula bingi.

Muchima wa kwipana uji na bano bantuntuluzhi ye ujipo ne na ba mu Jibumba Jitangijila, wa kunengezha mabuku alumbulula Baibolo mu milaka yonse, kubikapotu ne milaka yamba bantu bacheche. Kya kumwenako, bamo bashikishe Jibumba Jitangijila inge kijitu bulongo kutwajijila na kutuntulula mabuku mu mulaka wa Tuvaluan, wambatu bantu bacheche. Naumvwine bingi bulongo pa byakumbwile Jibumba Jitangijila amba: “Kechi twafwainwa kulekesha mwingilo wa kutuntulula mabuku mu mulaka wa Tuvaluan ne. Nangwa kya kuba bantu bamba uno mulaka bakepa, bino bantu bafwainwa kumvwa mambo awama mu mulaka wabo.”

Mu 2003, amiwa ne benakwami ba Jenny betufumishe ku Dipatiment ya Buntuntuluzhi pa musampi wa Fiji ne kwitutuma ku Dipatimenti Itala pa bya Kutuntulula ku Patterson, New York. Kyajingatu nobe kiloto. Twatendekele kwingijila pamo na jibumba jitala pa kutuntulula mabuku mu milaka ya katataka. Pa myaka ibiji, twafwakashijile mabumba a bantuntuluzhi mu byalo byapusana pusana na kwibafunjisha bya kutuntulula.

Pano lekai mpwishe jishimikila jo naji kutendekelapo kwimubuula. Byo kyafikilenga mu mwaka wa 2000, Jibumba Jitangijila jamwene kuba’mba jafwainwa kukosesha mabumba a bantuntuluzhi mwaya ntanda. Bantuntuluzhi bavula kechi bapichilepo mu masukulu a buntuntuluzhi ne. Panyuma ya kubulako ba mu Kavoto ka Kunemba pa mashinda akukwashishamo bantuntuluzhi, Jibumba Jitangijila jaswishishe mutanchi wa kufunjisha bantuntuluzhi bonse mwaya ntanda. Mu uno sukulu bantuntuluzhi bebafunjisha Kizungu, mashinda a kutuntulwilamo ne bya kwingijila pamo mu mabumba.

Ñanyi bintu byawama byafumamo? Ntuntulwilo yawaminako. Kabiji mabuku etu abena kutuntululwa mu milaka yavula yabulanga kutuntululwa kala. Kimye kyo twatendekele bumishonale mu 1979, Kyamba kya Usopa kyatuntululwangatu mu milaka 82. Kabiji magazini wa Kizungu ye watendekelangapo kulupuka apa bino milaka ikwabo yalondelapo panyuma ya bañondo bacheche. Pano luno, Kyamba kya Usopa kibena kutuntululwa mu milaka kukila pa 240, kabiji kilupukilatu pamo na kya Kizungu. Kabiji luno mabuku etu apusana pusana abena kutuntululwa mu milaka kukila pa 700. Kala kechi twaketekejile amba kino kyakonsha kubiwa ne.

Mu 2004, Jibumba Jitangijila jafuukwilepo kuba’mba kyanema bingi kutuntulula Baibolo wa Binembelo bya Ntanda Ipya mu milaka yavula. Na mambo a kino, bantu bavula baji na uno Baibolo wa Binembelo bya Ntanda Ipya mu milaka yabo. Byo kyafikilenga mu 2014, Baibolo yense nangwa lubaji lumo  bamutuntulwile mu milaka 128, kubikapo ne milaka yambiwa pa makuji a ku South Pacific.

Kintu kyaubiwe mu 2011 kechi nkekilubamo ne. Bantumine kuya na kushonkena ku Tuvalu. Pa bañondo bavula, mu kino kyalo mwapichile kyashi kikatampe. Onkao mambo, balongo balangulukilenga amba kechi kukekala kushonkena ne. Pano bino, pa jonka juba jo twafikile kwanokele mvula mukatampe, kabiji kushonkena kwaikeleko. Najinga na jishuko jikatampe ja kulupula Baibolo wa Binembelo bya Ntanda Ipya bya Kingiliki bya Bwina Kilishitu mu mulaka wa Tuvaluan. Uno ye mulaka wakepesha pa milaka yonse yajinga na uno Baibolo. Panyuma ya kushonkena, mvula mukatampe wanokele jikwabo. Onkao mambo, panyuma ya kutambwila mema a bukine, bantu batambwijile ne mema a mvula.

Kya bulanda ke kya kuba’mba benakwami ba Jenny bo naingijile nabo pa myaka 35 kechi bataainweko ku kuno kushonkena ne. Bafwile mu 2009 panyuma ya kukolwa kansa wa ku mabele pa myaka 10. Kimye kyo bakasangulwa, naketekela bakasangalala bingi pa kumvwa amba Baibolo walupwilwe ne mu mulaka wa Tuvaluan.

Yehoba wampesha pa kumpa mwanamukazhi mukwabo ye nasongola, aye Loraini Sikivou. Ba Loraini ne ba Jenny baingilanga pamo pa musampi wa Fiji. Ba Loraini batuntululanga mulaka wa Fijian. Ne jikwabo natana mwanamukazhi wakishinka mo twingijila Yehoba mu bukishinka kabiji naye watemwa kufunda milaka.

Inge navuluka myaka yapitapo, nemwena Shetu wa mwiulu wa butemwe aye Yehoba byo atwajijila kuta muchima milaka yonse, kubikakotu ne milaka icheche. (Sala. 49:1-3) Nemwena bantu byo basekela inge batambwila mabuku etu kimye kitanshi mu mulaka wabo nangwa byo bemba nyimbo ya kumutota Yehoba na lusekelo mu mulaka wabo. (Byu. 2:8, 11) Nkivuluka byambo byaambile mulongo wa kikulumpe aye Saulo Teasi. Panyuma ya kwimba nyimbo ya Bufumu kimye kitanshi mu mulaka wanji wa Tuvaluan waambile’mba: “Mukaye na kubuula ba mu Jibumba Jitangijila amba ino nyimbo yawama bingi kukila ya mu Kizungu.”

Mu September mu 2005, bantongwele kwikala mu Jibumba Jitangijila ja Bakamonyi ba kwa Yehoba, kintu kyo nabujile ne kuketekela. Nangwa kya kuba luno kechi ne ntuntuluzhi ne, bino nsanchila Yehoba pa kunkwasha kutwajijila na kutundaika mwingilo wa kutuntulula wa ntanda yonse. Kindetela bingi lusekelo pa kuyuka’mba Yehoba unengezhezha bantu bonse kajo ka ku mupashi, kubikakotu ne boba bekala pa makuji a pa kalunga ka mema ka Pacific. Monka mwaambijile nyimbi wa masalamo, “Yehoba waikala Mfumu! Ntanda isangalale. Makuji avula asekele.”—Sala. 97:1.