1, 2. Ñanyi bintu bilengela bantu kupusanako na banyama?

BONGO bwa muntu bwingila mu jishinda ja kukumya bingi. Kya kumwenako, bantu baji na maana a kufunda mulaka. Kabiji kuyuka mulaka kwitukwasha kutanga, kunemba, kwamba ne kuyuka mwatala byo twaumvwa. Witukwasha ne kulomba ne kwimba nyimbo ya kutota Yehoba. Abino byonse bitulengela kupusanako na banyama. Bashayuka ba bya sayansi bakankalwa kuyuka bulongo bongo byo bwingila ino mingilo ya kukumya.

² Maana a kwamba mulaka ke bupe bwafuma kwi Yehoba. (Salamo 139:14; Lumwekesho 4:11) Kabiji witupa ne bupe bukwabo bwitulengela kupusanako na banyama. Bantu balengelwe ‘mu kipasha kya Lesa.’ Tuji na luusa lwa kwifuukwila bintu, ko kuba’mba bwana bwa bene bwa kwisajila bintu. Kabiji twakonsha kusalapo kwingijisha mulaka mu kwingijila Yehoba ne kumutota.—Ntendekelo 1:27.

3. Ñanyi kintu Yehoba kyo etupa kitulengela kwikala na maana?

³ Yehoba witumwesha bya kumwingijila ne bya kumutota kupichila mu kwitupa Baibolo. Baibolo bamutuntulula yense nangwa  lubaji lumo mu milaka kukila pa 2,800. Inge ketulanguluke languluke pa byaamba Baibolo, tukatendeka kulanguluka bilanguluka Lesa. (Salamo 40:5; 92:5; 139:17) Kabiji milanguluko ya Yehoba iketulengela kwikala na maana aketulengela kwikala na bumi bwa myaka ne myaka.—Tangai 2 Timoti 3:14-17.

4. Kulanguluka languluka kulumbulula ka, kabiji ñanyi mepuzho o tusakwisambapo?

⁴ Kulanguluka languluka kulumbulula kutesha maana pa kintu kimo ne kulangulukishapo bulongo. (Salamo 77:12; Byambo bya Maana 24:1, 2) Tumwenamo bingi inge twalanguluka languluka pa byo tufunda pe Yehoba ne Yesu. (Yoano 17:3) Mu uno mutwe, tusakukumbula ano mepuzho alondelapo: Twakonsha kutanga byepi mu jishinda jakonsha kwitukwasha kulanguluka langulukapo? Ñanyi bintu byo twafwainwa kulanguluka langulukapo? Kabiji ki ka kyakonsha kwitukwasha kulanguluka langulukanga kimye kyonse, ne kutaanamo lusekelo?

5, 6. Ki ka kyakonsha kwimukwasha kuvuluka ne kumvwisha mwatala bintu byo mwatanga?

⁵ Nanchi mwamona kuba’mba kuji bintu bimo byo muba kwa kubula ne kulangulukapo, nabiji kupeema, kwenda, nangwa kukyofwa nkinga nyi? Pano kyatamako ke kya kuba’mba kimo kimye mwakonsha ne kutanga kwa kubula kulangulukapo. Kimo kimye mwakonsha ne kutendeka kulanguluka pa bintu bikwabo saka mubena kutanga. Mwakonsha kuba byepi pa kuba’mba mubulenga kuba bino? Kyanema kutesha maana pa byo mubena kutanga ne kulangulukishapo pa byo byalumbulula. Kabiji inge mwapwisha kutanga jifuka nangwa kamutwe kaji mu kibaaba, tulumanaiko ne kulanguluka languluka pa byo mwatanga. Langulukai pa byo mwafundamo, ne kumona’mba mwaumvwa mo byatala.

⁶ Bashayuka ba bya sayansi bataana kuba’mba kyapeela kuvuluka bintu inge mubena kutanga na jiwi ja peulu. Mulenga wetu wayuka kino, kabiji o ene mambo o aambijile Yoshua kutanga buku wa Mizhilo “ne kulanguluka langulukapo,” ko kuba’mba, kutanga saka atekanya. (Tangai Yoshua 1:8.) Kabiji kutanga Baibolo na jiwi ja peulu kukemukwasha kutako maana ne kuvuluka byo mubatangenga.

7. Ñanyi kimye kyawama kya kulanguluka languluka pa Baibolo? (Monai kipikichala kitanshi.)

⁷ Kikebewa kwibikako bingi pa kuba’mba tulanguluke langulukenga ne kuta muchima ku bintu byo tubena kufunda. O ene mambo o kyanemena kulanguluka langulukapo pa kimye kyo mwabula kukooka ne kwikala ku mpunzha kwazhindama, kwabula bintu byakonsha kwimulabika. Nyimbi wa masalamo aye Davida walanguluka langulukanga pa bintu bufuku saka aji pa mwanya. (Salamo 63:6) Yesu muntu walumbuluka, wayanga ku mapunzha kwazhindama na kulanguluka languluka ne kulomba.—Luka 6:12.

8. (a) Ñanyi bintu byo twakonsha kulanguluka langulukapo? (b) Yehoba umvwa byepi inge ketubuuleko bakwetu pe aye?

⁸ Kununga pa byo tutanga mu Baibolo, kuji ne bintu bikwabo byo mwafwainwa kulanguluka langulukapo. Kya kumwenako, inge mwamona kilengwa kimo kya Yehoba, tulumanai ne kwishikisha’mba, ‘Kino kibena kumfunjishapo ka pe Yehoba?’ Milanguluko ya uno mutundu ikemulengela kusanchila Yehoba mu milombelo. Kabiji kimye kyo muji na bakwenu, mukakebanga kwibabuulako byo mulangulukapo pa byobyo bintu. (Salamo 104:24; Byubilo 14:17) Yehoba utako muchima kabiji utemwa bingi inge ketulanguluke langulukepo, kulomba, ne kubuulako bakwetu pe aye. Baibolo witubuula’mba: “Buku wa kwibavulukilako aba baakaminwenga Yehoba ne boba balangulukilenga pa jizhina janji wanembelwe saka amonako.”—Malakai 3:16.

9. (a) Paulo wabuujile Timoti kulanguluka languluka pa ka? (b) Ñanyi bintu byo twafwainwa kulanguluka langulukapo kimye kyo tubena kwinengezha kuya mu mwingilo?

⁹ Mutumwa Paulo wabuujile Timoti kulanguluka languluka pa ñambilo yanji, byubilo byanji, ne mfunjishisho yanji byo byakonsha kukwasha bakwabo. (Tangai 1 Timoti 4:12-16.) Ne anweba mwakonsha kulanguluka langulukapo pa bino bintu. Kya kumwenako, mwafwainwa kulanguluka langulukapo kimye kyo mubena kunengezha bya kufunjisha muntu Baibolo. Langulukai pa muntu ye mufunjisha Baibolo ne kulangulukapo bwipuzho nangwa kya kumwenako kyakonsha kumukwasha kuyilako palutwe. Inge kemube bino  pa kunengezha kufunjisha muntu Baibolo, lwitabilo lwenu lukakoselako, kabiji mukekala mufunjishi wawama ufunjisha Baibolo na kizaku. Kabiji mukamwenamo inge kemulanguluke langulukepo saka mukyangye kuya mu mwingilo. (Tangai Ezela 7:10.) Kampe mwakonsha kutanga kitango kimo mu buku wa Byubilo kyakonsha kwimukwasha kwikala na mukoyo wa kusapwila. Mwakonsha ne kulanguluka langulukapo pa byepelo bya mu Baibolo byo mukeba kwingijisha jojo juba, ne pa mabuku o mukeba kupa bantu. (2 Timoti 1:6) Langulukai pa bantu bekala mu nyaunda yenu ne byo mwakonsha kwamba pa kwibazakula michima. Inge kemunengezhe mu jino jishinda, mukengijishanga bulongo Baibolo pa kusapwila ku bakwenu.—1 Kolinda 2:4.

10. Ñanyi bintu bikwabo byawama byo twafwainwa kulanguluka langulukapo?

¹⁰ Ñanyi bintu bikwabo byo mwafwainwa kulanguluka langulukapo? Inge mwanemba bishinka bya mu majashi a mvula bantu, ne a pa kubuñana ne pa kushonkena, ikalaingapo na kimye kya kupitulukamo. Kimye kyo mubena kupitulukamo, ishikishai’mba, ‘Nafundamo ka mu Mambo a Lesa ne mu jibumba janji?’ Mwakonsha ne kulanguluka languluka pa bishinka binembwa pa ñondo pa ñondo mu Kyamba kya Usopa ne Labainga!, ne mu mabuku a katataka alupulwa pa kushonkena. Inge mubena kutanga Buku wa Mwaka, mwafwainwa kutulumanako panyuma ya kutanga kintu kimo kyamwekele ne kulangulukapo pa kuba’mba kimufike pa muchima. Inge mubena kutanga mabuku etu, mwafwainwa kushabula paji bishinka bikatampe nangwa kunemba byo mwaumvwapo mu mpunzha iji kwapela jipa. Kino kikemukwasha kimye kyo mubena kunengezha kubwela ku bantu bo mwisambile nabo, ku lupempu lwa bukafunga, nangwa pa kunengezha jashi. Kyakilamo kunema, inge mwatulumana ne kulanguluka languluka pa byo mwatanga, bikemufika pa muchima kabiji mukekala na kimye kya kusanchila Yehoba mu lulombelo pa bintu byawama byo mwafunda.

11. Ñanyi buku wanema ye twafwainwa kulanguluka langulukapo, kabiji kuba bino kuketukwasha byepi? (Monai ne tubyambo twa munshi.)

¹¹ Ibyo kuba’mba Baibolo ye buku wanema ye twafwainwa kulanguluka langulukapo kukila mabuku onse. Pano bino, kyakonsha kwikala byepi inge juba jimo bemukanya kwikala na Baibolo? * (Monai tubyambo twa munshi.) Kafwako muntu nangwa umo wakonsha kwimukanya kulanguluka languluka pa bintu byo mwatangile, nabiji binembelo byo mwatemwa nangwa nyimbo ya Bufumu. (Byubilo 16:25) Mupashi wa Lesa ukemukwasha kuvuluka bintu byo mwafunjile, bikemukwasha kutwajijila kwikala ba kishinka.—Yoano 14:26.

12. Ñanyi jishinda jimo jo mwakonsha kunengezhezhamo mutanchi wenu wa kutanga Baibolo pa juba pa juba?

¹² Ñanyi jishinda jimo jo mwakonsha kunengezhezhamo  mutanchi wenu wa kutanga Baibolo pa juba pa juba? Kampe mwakonsha kusalapo moba amo mukachi ka mulungu a kutanga Baibolo kwa mulungu ne mulungu kwikala mu Sukulu wa Mwingilo wa Lesa ne kulanguluka langulukapo. Mu moba akwabo, mwakonsha kutanga Mambo Awama aji mu Mateo, Mako, Luka ne Yoano, ne kulanguluka languluka pa byaambile Yesu ne byo aubile. (Loma 10:17; Bahebelu 12:2; 1 Petelo 2:21) Kabiji tuji ne na buku walumbulula byamwekele mu bwikalo bwa kwa Yesu kwesakana na ndonda mo byamwekejile. Uno buku wakonsha kwimukwasha kumwenamo pakatampe kimye kyo mubena kutanga mabuku a Mambo Awama.—Yoano 14:6.

13, 14. Mambo ka o kyanemena kuba’mba tulanguluke langulukenga pe Yehoba ne Yesu, kabiji kino kiketutundaika kuba ka?

¹³ Kulanguluka languluka pe Yehoba ne Yesu kwakonsha kukwasha muntu kwikala mwina Kilishitu wakoma ne kwikala na lwitabilo lwakosa. (Bahebelu 5:14; 6:1) Inge muntu keabule kwikalapo na kimye kyabaya kya kulanguluka pe Lesa, bulunda bwanji ne Yehoba butendeka kukooka, kabiji wakonsha ne kukana Lesa. (Bahebelu 2:1; 3:12) Yesu witujimwineko’mba inge twabula kumvwa nangwa kutambwila Mambo a Lesa “na muchima wawama,” kechi ‘tukeakwatakanya’ ne. Inge twauba bino, twakonsha kongolwa “na mambo a bya kutabataba, bunonshi ne bya kisangajimbwe bya mu buno bwikalo.”—Luka 8:14, 15.

¹⁴ Onkao mambo, twayai tutwajijile kulanguluka languluka pa Baibolo ne kuyuka bulongo Yehoba. Kino kiketutundaika kulondela bulongo byubilo byanji. (2 Kolinda 3:18) Twakonsha kutwajijla kufunjilapo byavula pe Shetu wa mwiulu ne kulondela byubilo byanji myaka ne myaka. Kafwako munema mukwabo wakila pa uno ne.—Musapwishi 3:11.

15, 16. (a) Mwamwenamo byepi mu kulanguluka languluka pe Yehoba ne Yesu? (b) Mambo ka o kyakonsha kukatezha kimye kimo kulanguluka languluka, bino mambo ka o twafwainwa kutwajijila kwibikako?

¹⁵ Kulanguluka languluka pe Yehoba ne Yesu kwimukwasha kutwajijila kwikala na mukoyo wa bukine. Mukoyo wenu ukatundaika balongo benu ne bantu bo mutaana mu mwingilo. Kabiji inge kemulanguluke languluke pa kyaubile Yehoba pa kwimunengezhezha kitapisho kya bukuzhi kya kwa Yesu, mukatwajijila kunemeka bulunda bwenu ne Lesa. (Loma 3:24; Yakoba 4:8) Mark, mulongo wikala mu kyalo kya South Africa, waikele myaka isatu mu kaleya na mambo a lwitabilo lwanji, waambile’mba: “Kulanguluka languluka twakonsha kwikwesakanya ku lwendo lwa kuya na kufwakasha mu mapunzha awama. Inge ketulanguluke languluke pa bintu bya ku mupashi, po po tuyukilapo byavula pe Lesa wetu, aye Yehoba. Bimye bimo inge nalefulwa nangwa kwikala na bijikila pa mambo a bikamweka kulutwe, ntola Baibolo ne kulanguluka languluka pa Binembelo. Kuba bino kuntekenesha bingi.”

¹⁶ Mu ino ntanda muji bintu byavula byakonsha kwitulabika kya kuba kikatazha ne  kutaana kimye kya kulanguluka languluka pa Baibolo. Patrick, mulongo wikala mu Africa, waambile’mba: “Bongo bwami buji nobe kabokoshi mufikila makalata apusana pusana, awama ne atama akebewa kwiasalulula bulongo. Kimye kyo mbena kupitulukamo mu bintu biji mu milanguluko yami, javula ntaanamo ‘milanguluko yakatazha,’ kabiji ndomba kwi Yehoba pa ino milanguluko saka nkyangye kutendeka kulanguluka languluka pa bintu byawama. Nangwa kya kuba kuba bino kuntayilako kimye pa kuba’mba ntendeke kulanguluka languluka pa bya ku mupashi, ñumvwa amba nafwenya kwipi ne Yehoba. Kino kilengela milanguluko yami kukasuluka kuba’mba ñumvwishe bukine.” (Salamo 94:19, tubyambo twa munshi) Ibyo, tumwenamo mu mashinda avula inge ketutange Baibolo ne kulanguluka langulukapo pa juba pa juba.—Byubilo 17:11.

17. Muba byepi pa kuba’mba mwikalepo na kimye kya kulanguluka languluka?

¹⁷ Bamo babuuka kumakya na kutanga, kulanguluka langulukapo, ne kulomba. Bakwabo boba bino pa kimye kya pachaile. Kampepo anweba kimye kimuwamina kutanga Baibolo ke mabanga nangwa saka mukyangye kulaala. Bamo batemwa kutanga Baibolo lukelo ne mabanga saka bakyangye kulaala. (Yoshua 1:8) Kyanema ke ‘kwingijisha kimye kyenu bulongo,’ ko kuba’mba, kubula konauna kimye ku bintu byabula kunema ne kwikingijisha mu kulanguluka languluka pa Mambo a Lesa pa juba pa juba.—Efisesa 5:15, 16.

18. Baibolo walaya’mba kikela byepi ku boba balanguluka languluka pa Mambo a Lesa moba onse ne kulondela byo bafunda?

¹⁸ Baibolo walaya’mba Yehoba ukapesha bonse balanguluka languluka pa Mambo anji ne kwingila papelela bulume bwabo kulondela byo bafunda. (Tangai Salamo 1:1-3.) Yesu waambile’mba: “Batokwa ke boba bomvwa mambo a Lesa ne kwialama!” (Luka 11:28) Bino kyanema pa byonse ke kya kuba’mba, kulanguluka languluka pa Mambo a Yehoba moba onse kuketukwasha kubila bintu mu jishinda jileta munema kwi aye. Inge twauba bino, Yehoba uketulengela kwikala na lusekelo luno, ne kwitupa bumi bwa myaka ne myaka mu ntanda yanji ipya.—Yakoba 1:25; Lumwekesho 1:3.