1, 2. (a) Bansemi baji na baana bafikizha myaka ya mu ma 13 kufika ku 19 bakamwa na ka? (b) Ñanyi bintu byawama byakonsha kuba baana inge bakomako?

BANSEMI basangalala bingi inge baana babo babatizhiwa. Baana ba ba Berenice bana babatizhiwe saka bakyangye kufikizha myaka 14. Baambile’mba: “Twasangalele bingi kimye kyo babatizhiwe. Kitusangajikile ke kya kuba’mba baana betu bakebelenga kwingijila Yehoba. Bino, twayukile’mba baana betu byo babena kukomenako bakapitanga mu makatazho avula.” Ne anweba mwakonsha kwakamwa inge mwanenu wa mulume nangwa wa mukazhi uji mu myaka ya mu ma 13 kufika ku 19 nangwa inge ubena kunangijila ku ino myaka.

² Shayuka wafunda bilanguluka baana waambile’mba myaka ya mu 13 kufika ku 19 yakatazha bingi ku bansemi ne ku baana, bino bansemi kechi bafwainwa kulanguluka’mba mwanabo wavulañana nangwa amba uji na maana a bwanyike ne. Waambile’mba baana baji mu ino myaka batemwa bya kubauba, balanguluka bingi, kabiji bakeba kukaya na bakwabo. Onkao mambo, inge bafika pa jino jifumbi, baana benu bakonsha kwikala balunda ne Yehoba  byonka byaubile Yesu kimye kyo ajinga mwanyike. (Tangai Luka 2:52.) Kabiji bakonsha kuyuka bya kusapwila ne kwikala na kizaku kya kukeba kwingijila Lesa pakatampe. Bakonsha ne kwifuukwila bene bya kuba, nabiji kwipana kwi Yehoba ne kumukookela. Byo muji bansemi, mwakonsha kuba byepi pa kuba’mba mufunjishe mwanenu wakomako kwingijila Yehoba? Mwakonsha kufunjilako kwi Yesu byo afunjishenga baana banji ba bwanga na butemwe, kwipelula ne milangwe.

3. Batumwa bayukile byepi amba Yesu wajinga mulunda nabo?

³ Yesu kechi wajingatu Nkambo wa batumwa banji ne. Bino wajinga ne mulunda nabo. (Tangai Yoano 15:15.) Mu kimye kya kala, bankambo kechi babuulanga bazha babo bintu byo babena kulanguluka nangwa byo babena kumvwa ne. Bino Yesu kechi wamonanga batumwa banji nobe bazha ne. Wibatemenwe kabiji waikalanga nabo kimye kyabaya. Wakasulukile kwibabuula byo alangulukanga ne byo aumvwanga, kabiji watelekeshanga inge babena kwamba byo balangulukanga ne byo baumvwanga. (Mako 6:30-32) Jishinda jisambilangamo Yesu ne batumwa banji jibalengejile kwikala na bulunda bwakosa ne kukwasha batumwa kwinengezhezha jimo ku mwingilo ye bakengilanga kulutwe.

4. Anweba bansemi, mwakonsha kuba byepi pa kuba’mba mwikale balunda na baana benu? (Monai kipikichala kitanshi.)

⁴ Nangwa kya kuba muji na luusa pa baana benu, bino mwakonsha kwikala balunda nabo. Balunda bekala pamo kimye kyabaya. Kampe mwakonsha kukepeshako kimye kya kwingila nangwa kyo mubilamo bintu bikwabo pa kuba’mba mwikalengako na baana benu kimye kyabaya. Mwafwainwa kulombapo ne kulangulukapo bingi pa kino. Kabiji balunda boba bintu byo batemwa bonse. Onkao mambo, yukai bintu byatemwa mwanenu nabiji nyimbo, mafilimu ne makayo. Kabiji esekai kutemwa bintu byo atemwa. Ilaria wikala mu Italy waambile’mba: “Bansemi bami batendekele kutemwa nyimbo yo natelekangako. Batata baikele balunda nami bawama, kabiji nakasulukanga kwibabuula bintu nangwatu byobya bakatazha.” Inge mwaikala balunda na mwanenu ne kumukwasha kwikala mulunda na Yehoba, kechi kilumbulula’mba luusa lwenu lwa bunsemi lwapwa ne. (Salamo 25:14) Baana benu bakamona amba mwibatemwa ne kwibanemeka, kabiji kikebapelela kwisamba nenu pa bintu biji byonse.

5. Baana ba bwanga ba kwa Yesu bakonsheshe byepi kwikala na lusekelo mu kwingijila Yehoba?

⁵ Yesu wayukile’mba baana banji ba bwanga inge baikala na kizaku kya kwingijila Yehoba ne kubambakana mu mwingilo wa kusapwila mambo awama, bakekala na lusekelo. Onkao mambo, wibatundaikile kusapwila na bulume bonse, kabiji wibalayile’mba ukebakwasha.—Mateo 28:19, 20.

6, 7. Mumwesha byepi kuba’mba mwatemwa baana benu inge mwibafunjisha kwingijila Yehoba kimye kyonse?

⁶ Mukeba’mba baana benu bakafwenye kwipi ne Yehoba. Kabiji Yehoba ukeba’mba mwibafunjishenga ne kwibafundako. Wimupa luusa lwa kuba bino. (Efisesa 6:4) Onkao mambo, monai kuba’mba mubena kufunjisha baana benu kimye kyonse. Akilangulukai pa kino: Mumona kuba’mba baana benu babena kuya ku sukulu, mambo mwayuka’mba kufunda kwanema kabiji mukeba’mba bafunde bintu bya katataka. Kyo kimotu, mukeba’mba  batanwenga ku kupwila, ku kubuñana ne ku kupopwela kwa kisemi. Mambo bintu byo bafunda kwi Yehoba byakonsha kupulusha bumi bwabo. Onkao mambo, bakwashai kuba’mba batemwe kufunda pe Yehoba ne kuyuka’mba wakonsha kwibafunjisha kwikala ba maana. (Byambo bya Maana 24:14) Kabiji funjishai baana benu kuyanga mu mwingilo wa mu bujimi kimye kyonse. Londelainga byaubanga Yesu kupichila mu kukwasha baana benu kutemwa kufunjisha bakwabo Mambo a Lesa.

⁷ Kwingijila Yehoba kimye kyonse, nabiji kufunda, kupwila ne kuya mu mwingilo kukwasha byepi baana bakomako? Erin wikala mu South Africa waambile’mba: “Atweba baana javula twijizhanyanga bingi pa kufunda Baibolo, pa kupwila ne pa kuya mu mwingilo wa mu bujimi. Bimye bimo twaubilangamotu pa kuba’mba tuvulañanye lufunjisho lwa kisemi. Bino bansemi betu kechi bekilekanga ne.” Usanchila bingi bansemi banji mambo bamukwashishe kuyuka buneme buji mu kuba bino bintu. Luno inge paji kyalengela amba ashale ku kupwila nangwa kubula kuya mu mwingilo, wingijilapo bukiji bukiji ne kutwajijila kuba byonka byo oba jonse.

8. (a) Yesu wamwesheshe byepi amba wipelwile? (b) Kwipelula kwa kwa Yesu kwakwashishe byepi baana banji ba bwanga?

⁸ Nangwa kya kuba Yesu wajinga walumbuluka, wipelwile kabiji wabuujile baana banji ba bwanga amba wakebanga bukwasho kwi Yehoba. (Tangai Yoano 5:19.) Nanchi kino kyalengijile baana banji ba bwanga kubula kunemeka Yesu nyi? Ine. Abo bamuketekejile bingi pa kumona byo aketekejile mwi Yehoba. Palutwe kacheche, nabo balondejile kwipelula kwanji.—Byubilo 3:12, 13, 16.

9. Kuswa byo mulubankanya ne kulomba lulekelo lwa mambo kwakonsha kukwasha byepi baana benu bakomako?

⁹ Kupusanako ne Yesu, twi bambulwa kulumbuluka kabiji tulubankanya. Onkao mambo, ikalai bepelula. Yukai’mba kuji bintu byavula byo mwakonsha kukankalwa kuba, onkao mambo, swainga inge mwalubankanya. (1 Yoano 1:8) Kino kikalengela mwanenu kufunda kuswa inge walubankanya, kabiji ukemunemeka bingi. Akilangulukai pa kino, ñanyi ye mwakonsha kunemekapo? Nanchi mukulumpe wa nkito ubula kulomba lulekelo lwa mambo nyi, inyi yewa uswa inge walubankanya? Ba Rosemary, baji na baana basatu, baambile’mba abo ne bamwatawabo baswanga inge balubankanya. Balumbulula’mba: “Kino kyalengejile baana betu kukasuluka kwitubuula inge baji na lukatazho.” Batwajijila’mba: “Twafunjishe baana betu kuyuka kwa kutaana bukwasho inge baji na makatazho. Kimye kyonse kyo bakebanga bukwasho, twibamweshanga byaamba mabuku etu alumbulula Baibolo ne kulombela pamo.”

10. Yesu wipelwile byepi nangwatu kimye kyo abuulanga baana banji ba bwanga bya kuba?

¹⁰ Yesu wajinga na luusa lwa kubuula baana banji ba bwanga bya kuba. Pano na mambo a kuba wipelwile, wibalumbulwilanga ene mambo o bafwainwa kubila byobyo. Kya kumwenako, kechi wapelejiletu pa kwibabuula’mba bakebenga patanshi Bufumu ne bololoke bwa Lesa ne. Bino wibabuujile ne kuba’mba: “Ne  bino bintu byonse bikemubikilwapo.” Kimye Yesu kyo ebambijile kuleka kuzhachisha bakwabo, wibalumbulwijile’mba: “Pa kuba’mba bakabule kwimuzhachisha; mambo monka mo muzhachishisha bakwenu, ne anweba mo mo bakemuzhachishisha.”—Mateo 6:31–7:2.

11. Mwakonsha kukwasha byepi mwanenu kupichila mu kumulumbulwila ene mambo o mwalengela muzhilo nangwa kufuukula kintu?

¹¹ Kebaipo kimye kya kulumbulwila mwanenu ene mambo o mwalengela yewo muzhilo nangwa o mwafuukwila byobyo. Inge wayuka ene mambo, ukemukookelanga. Ba Barry bakomeshe baana bana, baambile’mba: “Kubuula baana ene mambo o mwafuukwilapo kintu kwibalengela kwimuketekela.” Baana bakayuka’mba kechi mwalenga muzhilo nangwa kufuukula kintu na mambotu a kuba muji na luusa lwa kuba bino ne, bino ke na mambo a kuba’mba paji kimo kyawama kyalengela. Kabiji vulukai’mba baana bakomako kechi bakiji baana babacheche ne. Babena kufunda bya kulanguluka ne bya kwifuukwila bintu abo bene. (Loma 12:1) Ba Barry balumbulwile’mba: “Baana bakomako bafwainwa kufunda bya kufuukula bintu bulongo panyuma ya kulangulukapo bulongo, kechi na mambo a byo babena kumvwa mu muchima ne.” (Salamo 119:34) Onkao mambo, ikalai bepelula ne kulumbulwila mwanenu ene mambo o mwafuukwila byobyo. Inge mwauba bino, mwanenu ukafunda bya kwifuukwila aye mwine, kabiji ukayuka’mba mwamunemeka ne kuba’mba mwayuka amba pano wakoma.

12. Na mambo a kuba Yesu wajinga na milangwe, wakwashishe byepi Petelo?

¹² Yesu wajinga na milangwe kabiji wayukile bukwasho bwakebelenga baana banji ba bwanga. Kya kumwenako, kimye Yesu kyo abuujile baana banji ba bwanga amba bantu bakamwipaya, Petelo waambijile Yesu kubula kwakamwa. Yesu wayukile amba Petelo wamutemenwe, bino wayukile ne kuba’mba byalangulukilenga Petelo kechi byawamine ne. Yesu wakwashishe byepi Petelo ne baana ba bwanga bakwabo? Patanshi, wakwashishe Petelo. Kepo Yesu alumbulwile bikamwekela boba bachinuzhuka kuba kyaswa muchima wa Yehoba inge bintu byakatazha. Yesu waambile ne kuba’mba Yehoba ukapesha bonse bepana. (Mateo 16:21-27) Petelo wafunjile kino kishinka.—1 Petelo 2:20, 21.

13, 14. (a) Ki ka kyakonsha kumwesha’mba mwanenu ubena kukebewa kumukwasha kukosesha lwitabilo lwanji? (b) Mwakonsha kuyuka byepi bukwasho bubena kukebewa kupa mwanenu?

¹³ Lombai kwi Yehoba amba emupe milangwe pa kuba’mba muyuke bukwasho bubena kukeba mwanenu. (Salamo 32:8) Kampe mwamona’mba kechi wasangalala byonka byo asangalala jonse ne, nangwa ubena kwamba byatama pa balongo. Apo kampe mubena kulanguluka’mba paji bimo byo abena kubula kwimubuula. Kechi mufikenetu kulanguluka’mba mwanenu paji byatama byo abena kuba mu bufyamfya ne. * (Monai tubyambo twa munshi.) Bino kange mulubekotu ku luno lukatazho nangwa kulanguluka’mba lukepwilatu lwine ne. Apo kampe kibena kukebewa ke kuba’mba mumukwashe kukosesha lwitabilo lwanji.

¹⁴ Pa kuba’mba muyuke byo mwakonsha kukwasha mwanenu, ipuzhainga mepuzho saka mwatekanya ne na mushingi. Kiji nobe mubena kutapula mema mu mushima. Inge kemutapule lubilo, kechi mukatapula mema avula o mubena kukeba ne. Kyo kimotu, inge mwabula kutekanya pa kwipuzha mwanenu nangwa  kumukanjikizha kwamba, kechi mukayuka byo abena kulanguluka ne byo abena kumvwa ne. (Tangai Byambo bya Maana 20:5.) Ilaria uvuluka’mba byo akijinga mu myaka ya mu ma 13 kufika ku 19, wakebanga kwikala na baana ba sukulu bakwabo kimye kyabaya, bino wayukile’mba kyatama. Bansemi banji bamwene’mba kuji byamulengela kwakamwa. Ilaria waambile’mba: “Juba jimo mabanga, bambuujile’mba bamwene’mba nalefulwa, kabiji bangipwizhe pa kuba’mba bayuke kyalengela. Nafikenejiletu kujila, kwibalumbulwila lukatazho, ne kwibalomba amba bankwashe. Bankumbachijilemo ne kuñambila’mba bayuka kabiji bambujile’mba basakunkwasha.” Ponkapotu bansemi ba kwa Ilaria bamukwashishe kulenga balunda bawama mu kipwilo.

15. Mu ñanyi jishinda jikwabo Yesu mo amwesheshe’mba wajinga na milangwe?

¹⁵ Kabiji Yesu waingijishanga milangwe pa kumona byubilo byawama mu baana banji ba bwanga. Kya kumwenako, kimye Natanela kyo aumvwine’mba Yesu wafumine ku Nazala, aye waambile’mba: “Nanchi mu Nazala mwakonsha kufuma muntu wawama nyi?” (Yoano 1:46) Inge mwajingako, abya inge mwalangulukile’mba Natanela walangulukilenga byatama nangwa wajinga na misalululo nangwa kechi wajinga na lwitabilo nenyi? Yesu kechi byo byo alangulukile ne. Pakuba, aye wajinga na milangwe kabiji wayukile’mba Natanela wajinga muntu wa kishinka, onkao mambo waambile’mba: “Mwina Isalela wa kine wabula bujimbijimbi.” (Yoano 1:47) Yesu wayukanga biji mu muchima wa muntu, kabiji waingijishe buno bulume mu kukeba byawama mu bantu.

16. Mwakonsha kukwasha byepi mwanenu kuwamishako byubilo byanji?

¹⁶ Nangwa kya kuba kechi mwakonsha kumona biji mu muchima wa muntu byonka byamonanga Yesu ne, bino milangwe yakonsha kwimukwasha. Yehoba wakonsha kwimukwasha kumonamo byubilo byawama mu mwanenu. Nangwa inge kya kuba mwanenu walubankanya, kange mwambe’mba uji na byubilo byatama nangwa’mba kechi umvwa  ne. Kange mulangulukenga bya uno mutundu pe aye ne. Bino, mubuulai’mba mwayuka’mba uji na byubilo byawama kabiji mwaketekela’mba ukeba kuba byawama. Monainga byo abena kwibikako kuwamishako byubilo byanji, ne kumusanchila. Pa kuba’mba mumukwashe kuwamishako byubilo byanji, mupai ne mingilo ikwabo inge kyakonsheka. Yesu byo byo aubanga na baana banji ba bwanga. Byo papichile mwaka umo ne kichika kufuma po asambakenejile Natanela (utelwa ne kuba’mba Batolomo), Yesu wamupele mwingilo wanema. Watongwele Natanela kwikala mutumwa, kabiji Natanela waingijile mu bukishinka mwingilo wamupele Yesu. (Luka 6:13, 14; Byubilo 1:13, 14) Onkao mambo, mu kifulo kya kulengela mwanenu kulanguluka nobe kafwapo kyawama kyo oba ne, musanchilai ne kumutundaika. Mulengelai kuyuka’mba wakonsha kwimusangajika anweba ne Yehoba, ne kuba’mba wakonsha kwingijisha bulume bwanji kwingijila Yehoba.

17, 18. Ñanyi bintu byakonsha kufumamo inge mwatwajijila kufunjisha mwanenu kwingijila Yehoba?

¹⁷ Mwakonsha kumvwa byonka byaumvwine mutumwa Paulo. Waakaminwe bingi pa boba bajinga nobe baana banji. Bano ke bantu bo akwashishe kufunda pe Yehoba kabiji wibatemenwe bingi. Onkao mambo, kyamuletejile bingi bulanda pa kulanguluka’mba kampe bamo pe abo kechi bakatwajijila kwingijila Yehoba ne. (1 Kolinda 4:15; 2 Kolinda 2:4) Ba Victor, bakomesha baana basatu, baamba’mba: “Baana betu byo bajinga na myaka ya mu ma 13 kufika ku 19, kechi kyapelele ne. Pano bino, bimye bya lusekelo byavujile kukila bimye bya makatazho. Yehoba witukwashishe kwikala na bulunda bwawama na baana betu.”

¹⁸ Anweba bansemi, mwibikako kufunjisha baana benu mambo mwibatemwa bingi. Kange mwikileke ne. Langulukainga pa lusekelo lo mukekala nalo inge baana benu bafuukulapo kwingijila Lesa ne kutwajijila kumwingijila mu bukishinka.—3 Yoano 4.