Yai panembwa’mba bijipo

Yai paji ndonda ya mitwe

 LONDELAINGA LWITABILO LWABO | ELAIJA

Wachinchikile Nangwa Wajinga mu Bantu bajinga na nshiji

Wachinchikile Nangwa Wajinga mu Bantu bajinga na nshiji

ELAIJA waendelenga mu kinkunenke kya Yodano. Waenda pa milungu yavula, kabiji ubena kuya ku kabeta ka buyeke kufuma ku Mutumba wa Holeba. Byo afika mu muzhi wanji wa Isalela, wamona kuba’mba bintu byavula byapimpulwa. Kyashi kyajingako kyailenga na kupwa. Mvula mutanshi watendekele kunoka kabiji banjimi batendekele kujima majimi abo. Kampe uno ngauzhi waumvwine bulongo pa kumona amba kyashi kyapwa, bino walangulukilenga bingi pa bantu. Bulunda bwabo ne Lesa bwatamine bingi. Elaija wajinga bingi na mwingilo wanema, mambo bantu bavula pa kino kimye bapopwelanga Baela. *

Elaija wamwene majimi o bajiminenga byo afikile pepi na muzhi wa Abela-mehola. Wamwene bañombe 24 bajinga ku bikonkoji, saka bajima na kwilondela pa kulenga milaala. Elaija wakebelenga mwanamulume wafungilenga bañombe bapeleleko. Uno mwanamulume wajinga Elisha, Yehoba ye asajile kwikala nswanamumi wa kwa Elaija. Elaija walangulukilenga amba waingijile Lesa mu bukishinka bunke, onkao mambo wakebeshe bingi kusambakana na uno mwanamulume.—1 Bamfumu 18:22; 19:14-19.

Nanchi Elaija walebwilenga kupana mingilo yo ajinga nayo, nangwa kubula kufunjishako bakwabo mingilo amba bakamuswana nyi? Kampe naye walangulukilenga bino. Mambo naye “wajinga muntu byonka byo tuji.” (Yakoba 5:17) Baibolo washimikizha amba: “Elaija wapichile kwipi na ko aji ne kumukupika kivwalo kyanji.” (1 Bamfumu 19:19) Kivwalo kya kwa Elaija kampe kyalengelwe kufuma ku kiseba kya mukooko nangwa kya mbuzhi, kabiji kyamweshanga buneme bwa mwingilo ye bamupeele kwi Yehoba. Onkao mambo, kukupika Elisha kino kivwalo pa bipuzhi kwalumbulwilenga’mba bamupele mwingilo wanema. Elaija waumvwijile byakambizhe Yehoba kuba’mba atongole Elisha kwikala nswanamumi wanji. Elaija waketekejile Lesa kabiji wa mukokelanga.

Elaija wipelwile pa kutongola Elisha amba ye ukamuswana

Uno mwanamulume wajinga mwanyike wakebeshe bingi kukwasha ngauzhi wajinga wakikulumpe. Elisha kechi waswaine Elaija ponkapotu ne. Bino, pa myaka 6, waingijilenga pamo na uno ngauzhi wakikulumpe, kabiji waishile kuyukanyikwa amba “yenka waichilanga mema ku maboko a kwa Elaija pa kowako.” (2 Bamfumu 3:11) Kyamutekeneshe bingi Elaija kwikala na uno kalume wapayankana wa kumukwasha! Bano banabalume babiji bafwainwa baikele balunda bawama bingi. Kwakubula nangwa kuzhinaukatu ne, lutundaiko lo betundaikanga lwibakwashishe kuchinchika ku bya nshiji byajinga mu kyokya kyalo. Kikatakata, bubi bwa mfumu Ahaba bwatwajijile na kutaminakotu.

Nanchi ne anweba mupita mu bya nshiji nyi? Mu ino ntanda yatama, bavula tupita mu bya nshiji. Kwikalapo na mulunda nenu watemwa Lesa kwakonsha kwimukwasha kuchinchika. Kabiji mwakonsha kufunjilako byavula kwi Elaija inge kemupite mu bya nshiji.

 “IMANA UYE NAKUSAMBAKANA AHABA”

Elaija ne Elisha baingijile bingi na mukoyo kukwasha bantu kukosesha bulunda bwabo ne Lesa. Kyamweka batangijilanga mwingilo wa kufunjisha bangauzhi bakwabo. Mu kuya kwa moba, Yehoba wapele Elaija mwingilo mukwabo. Wamwambijile’mba: ‘Imana uye na kusambakana Ahaba mfumu wa Isalela.’ (1 Bamfumu 21:18) Ahaba waubilepo byepi?

Pa bamfumu bonse bajinga mu Isalela kufika pa kyo kya kimye, uno ye wakijilemo kusenduka mu lwitabilo. Wasongwele Yezebeli, kabiji kino kyalengejile bupopweshi bwa Baela bwatangijilwanga na mwine mfumu kuvula mu kyalo. (1 Bamfumu 16:31-33) Mu bupopweshi bwa Baela mwajinga bisho nabiji, kulomba amba mushiji ameneshe kajo, bupite, ne kupana baana ke milambo. Kunungapo, Ahaba wakaine kumvwina bya mubujile Yehoba amba epaye mfumu mwina Silya wakanamine aye Bene-hadada. Ahaba wakaine kwipaya uno mfumu mambo wakebelenga amba akamwenemo mali. (1 Bamfumu, kitango 20) Kutemwa mali, bunonshi, ne bumbanzhi bwa kwa Ahaba ne Yezebeli bwakijilemo bingi.

Kipango kya kwa Ahaba kyajinga mu Samaliya kabiji kyabayile bingi. Kabiji wajinga ne na kikwabo mu Yezelela, apo palepele makilomita 37. Ku kino kipango kya bubiji kwajinga ne bujimi bwa miñanzañanza pepi. Ahaba wakebelenga buno bujimi bwa miñanzañanza bwajinga bwa mwanamulume watelwanga amba Nabota. Ahaba wamwichile amba apote buno bujimi nangwa kupimpula na kintu kikwabo. Bino Nabota, waambile’mba: “Yehoba ankanye amiwa kwimupa kya buswanyi bwa bashakulu bami.” (1 Bamfumu 21:3) Nanchi Nabota wajinga na bwitote nyi? Nanchi wajinga wa milengulwila nyi? Bavula byobyo balanguluka. Kwambatu kine, walondejilenga mizhilo ya Yehoba yabujile kuswisha bena Isalela kupotesha mushiji wa buswanyi bwa kisemi. (Bena Levi 25:23-28) Nabota kechi wakebele kulala mizhilo ya Lesa ne. Uno mwanamulume wajinga na lwitabilo kabiji wachinchikile mambo kechi kyapelele kwambila Ahaba bino byambo ne.

Bino, Ahaba kechi wanemekele Mizhilo ya Yehoba ne. Wayile ku nzubo “ku muchima wanji kasa kwamufita ne kupopomenwa” mambo kechi bamupele byo akebelenga ne. Tutanga kuba’mba: “Ponkapo walajile pa mwanya wanji, ne kutala kunyuma; wakaine ne kuja kajo.” (1 Bamfumu 21:4) Yezebeli byo amwene amba mwatawanji ku muchima kwafita, walangulukilepo jishinda ja kwangachilamo byakebelenga mwatawanji, kabiji kuba bino, kwalengejile kisemi kyaoloka kufwilamo.

Tukumya bingi pa kutanga jishimikila janji ne bintu byatama byo akebelenga kuba. Mwaji wa mfumu aye Yezebeli wayukile kuba’mba mizhilo ya Lesa yaambile amba kwafwainwe kwikala bakamonyi babiji pa kuba’mba bafwishe muntu na mambo. (Mpitulukilo ya mu mizhilo 19:15) Onkao mambo, wanembele makalata kwingijisha jizhina ja kwa Ahaba kwambila banabalume babineme ba mu Yezelela amba bakebe banabalume babiji bakubepela Nabota amba wauba mwenga mambo afwainwa lufu. Byonse byo alangulukilenga byaingijiletu bulongo. Bano banabalume babiji “bancha” bamubepejile amba wauba mwenga Nabota, kabiji kino kyalengejile kumwipaya. Kechi  baipayiletu Nabota bunke ne, bino ne baana banji babalume. * (1 Bamfumu 21:5-14; Bena Levi 24:16; 2 Bamfumu 9:26) Kiji nobe Ahaba wakaine bumutwe ne kuswisha mukazhanji kwipaya bantu babujile mambo.

Fwanyikizhai Elaija byo aumvwine kimye Yehoba byo amubujile byaubile mfumu ne mwaji wanji. Kikola bingi ku muchima pa kumona bantu babi byo babena kumanyika babula mambo. (Salamo 73:3-5, 12, 13) Lelo jino, tumona bantu baji na bulume betela amba bemenako Lesa byo boba nshiji. Bino mu jino jishimikila muji byambo byakonsha kwitutekenesha bingi. Baibolo witubula kuba’mba Yehoba umona bintu byonse. (Bahebelu 4:13) Yehoba ubapo byepi pa bubi bo amona?

“WANTANA KALA OBEWA MULWANYI WAMI NYI?”

Yehoba watumine Elaija kwi Ahaba. Lesa waambile’mba: “Uji monka mu bujimi bwa miñanzañanza.” (1 Bamfumu 21:18) Kimye Yezebeli kyo abujile Ahaba amba bujimi bwa miñanzañanza pano ke bwanji, wayile na kusangalala pa buno bujimi bo aangachile. Kechi wayukile kuba’mba Yehoba wamwenenga byaubiwenga ne. Fwanyikizhai byo aumvwinenga saka abena kupitañana mu bujimi bwa miñanzañanza ne byo alangulukilenga pa bintu byo akajimamo. Nobe mukukopatu kwa jiso, Elaija wasolomokele. Ponkapo kilungi kya kwa Ahaba kyaalukile na bukaji kabiji waambile’mba: “Wantana kala obewa mulwanyi wami nyi?”—1 Bamfumu 21:20.

“Wantana Kala obewa mulwanyi wami nyi?”

Byambo byaambile Ahaba byamwesheshe bumbulwamana mu mashinda abiji. Byo aambilenga ja kutendekelapo amba “Wantana kala” Ahaba wamwesheshe kuba’mba kafwako byo ayukile pe Yehoba ne. Yehoba ‘wamutaine’ kala. Wamwene Ahaba byo aingijishe kutama bwanabwabene ne kuswisha milanguluko ya kwa Yezebeli. Lesa wamwene kuba’mba Ahaba watemenwe bunonshi kabiji kino kyamulengejile kubula kwikala na lusa ne bololoke. Ja bubiji, byo aambijile Elaija amba “Obewa mulwanyi wami nyi?” Ahaba wamwesheshe byo ashikilwe uno wamulume wajinga mulunda wa Yehoba Lesa kabiji wafwainwe kukwasha Ahaba kuleka kuba byatama.

Twakonsha kufunjilako bintu byavula ku bintu byatama byaubile Ahaba. Twafwainwa kuvulukanga kuba’mba Yehoba umona byonse. Byo aji Shetu witutemwa, uyuka umvwe twafuma mu jishinda jaoloka kabiji ukebesha kwitukwasha pa kuba’mba tupimpule  byubilo byetu. Pa kwitukwasha, wingijisha balunda nanji ko kuba’mba bantu bakishinka nabiji Elaija bengijisha mambo a Lesa pa kwitukwasha. Kyakonsha kwitutamina umvwe ketumone balunda ba Lesa nobe balwanyi betu!—Salamo 141:5.

Fwanyikizhai kuba’mba Elaija ubena kukumbula Ahaba amba: “Ee, ne mutana.” Wayukile kuba’mba Ahaba wajinga ngivi, mbanzhi ne kuba’mba wasatukijile Yehoba Lesa. Wachinchikile bingi pa kuba’mba ambe na yewa mwanamulume. Elaija wayile na kubula Ahaba byafuukwilepo Yehoba kumuba. Yehoba wamwenenga byonse byamwekelenga ko kuba’mba bubi byo bwavujilenga kufuma mu kisemi kya kwa Ahaba ne ku bantutu bakwabo. Elaija wabujile Ahaba amba Lesa ubena “kwimupyangapo” ko kuba’mba kuzhiya kisemi kyonse kya bufumu. Kabiji Yezebeli naye bakamuzhachisha.—1 Bamfumu 21:20-26.

Elaija kechi walangulukilenga kuba’mba bantu bakatwajijila na kuba byatama ne. Lelo jino bantu bavula byobyo balanguluka. Jino jishimikila ja mu Baibolo jituvululamo kuba’mba Yehoba Lesa kechi umonatu bibena kubiwa ne, bino ne kuba’mba uleta bunchibamambo pa kimye kyafwainwa. Mambo Anji etubula kuba’mba kimye kibena kwiya kyo akapwisha nshiji. (Salamo 37:10, 11) Nangwa kya kuba’mba ukoba bino, mwakonsha kwishikisha amba: Nanchi mu bunchibamambo bwa Lesa mwavwangwa kumanyikatu bantu nyi? Nanchi mwavwangwa ne kubila bantu lusa nyi?

“WAMUMONA AHABA BYO EPELULA KU MESO AMINYI?”

Kyamweka Elaija wakuminye bingi pa kumona Ahaba byo aubile pa buno bunchibamambo bwa Lesa. Jishimikila jaamba’mba: “Ponkapo Ahaba byo aumvwine bino byambo, watabawile bivwalo byanji, ne kuvwala bisapi bya majilo, ne kuzhikilwa na nzala ne kwivweta bisapi bya majilo pa kulala ne kwiungaunga pa kwenda.” (1 Bamfumu 21:27) Nanchi Ahaba walapijile nyi?

Twayuka kuba’mba wapimpwile byubilo byanji. Ahaba wipelwile pa kuba kino, mambo wajinga wa bwitote. Nanchi kuno kwajinga kulapila kwa kine nyi? Monai byaubile mfumu wajinga na byubilo byatama nobe Ahaba aye Manase. Kimye Yehoba kyo amujimwine, Manase wipelwile ne kulomba Yehoba kuba’mba amukwashe. Waubile ne bintu bikwabo. Wapimpwile bwikalo bwanji kupichila mu konauna bilubi byonse byo apopwelanga pa kuba’mba atendeke kupopwela Yehoba ne kutundaika bantu banji kuba byonkabyo. (2 Byambo bya Moba 33:1-17) Nanchi ne Ahaba byobyo aubile nyi? Ine.

Nanchi Yehoba wamwene kuba’mba Ahaba waumvwine bulanda pa bintu byo aubile nyi? Yehoba wabujile Elaija amba: “Wamumona Ahaba byo epelula ku meso aminyi? Nanchi na mambo a kwipelula mwine ku meso ami, kechi nsakukaleta bya malwa mu moba anji ne; kana mu moba a mwananji mo mo nkebileta bya malwa pa kisaka kyanji.” (1 Bamfumu 21:29) Nanchi Yehoba wamulekejilengako Ahaba mambo nyi? Ine, kulapila kwa kufuma panshi ya muchima ko kwafwainwe kulengela Lesa kumulekelako mambo. (Ezikyo 33:14-16) Na mambo a kuba Ahaba wiumvwine bulanda pa byubilo byatama byo aubile, Yehoba wamubijile lusa. Ahaba kechi wamweneko kimye kyo baipayilenga baana banji ne.

Nangwa byonkabyo, Yehoba kechi wapimpwile milanguluko yanji ya kukambula Ahaba ne. Yehoba washikishe bamalaika pa jishinda jafwainwa ja kujimbaikilamo Ahaba kuba’mba aye ku nkondo ko akaya na kufwila. Pa kupitapotu moba acheche, Yehoba wakambwile Ahaba. Na mambo a kuba’mba bamukozhezhe mu nkondo, Ahaba wafwijile mu kalaki. Jishimikila jatwajijila kwamba amba: Byo baovwejile kalaki wanji, bakabwa bamyangile mashi anji. Kino kyamwekele kyafikizhe byambo bya Yehoba byaambile Elaija kwi Ahaba amba: “Ponka po bamyangijile bakabwa mashi a kwa Nabota, po po bakamyangila ne mashi obe, obewa.”—1 Bamfumu 21:19; 22:19-22, 34-38.

Luno lufu lwa kwa Ahaba lwatekeneshe Elaija, Elisha ne bakwabo bakishinka ne kwibavulula amba Yehoba kechi walubilemo lwitabilo ne kuchinchika kwa kwa Nabota ne. Lesa wa bololoke kechi utalapotu meso pa bubi kwa kubula kuleta bunchibamambo ne, kabiji mu bunchibamambo bwanji ubila bantu lusa umvwe kyakonsheka. (Kubala 14:18) Elaija wafunjile kino kishinka mambo wachinchikile myaka yavula ya bukalama bwa yewa mfumu watamine. Nanchi mwakipitapo mu bya nshiji nyi? Nanchi mukeba amba Lesa akafumyepo nshiji nyi? Londelainga lwitabilo lwa kwa Elaija. Elaija ne Elisha batwajijile kujimuna bantu pa bunchibamambo bwa Lesa ne kuchinchika nangwa kya kuba bajinga mu bantu baubanga nshiji!

^ par. 3 Baela bamupopwelanga amba lesa wa mvula kabiji ufukisha mushiji. Onkao mambo, Yehoba waingijishe kino kyashi kyajingako pa myaka isatu ne bañondo 6 kumwesha amba Baela kechi wajinga na bulume bwa kuleta mvula ne kufukisha mushiji ne. (1 Bamfumu, kitango 18) Monai Kyamba kya Usopa kya January 1 ne July 1, 2008 pa mutwe wa kuba’mba “Londai Lwitabilo Lwabo.”

^ par. 13 Yezebeli wachiine’mba bujimi bwa miñanzañanza bakebupana ku bana ba kwa Nabota, kyo kyalengejile kuba’mba epaye bana banji. Umvwe mukeba kuyuka ene mambo Lesa o aswishisha nshiji, monai mutwe wa kuba’mba “Bantu Bepuzha’mba” uji mu uno magazini.