MALIYA wifukamijile saka aji na bulanda bingi. Wavulukilenga mwananji byo ajijilenga kimye kya kupelako pa kufwa panyuma ya kuyanda kimye kyabaya. Mu ntanda mwaishile mfishi nangwa kya kuba kyajinga mute. Kabiji ntanda yasunkene. (Mateo 27:45, 51) Maliya wayukile kuba’mba Yehoba wakebelenga bantu kuyuka amba kya mukolele bingi ku muchima pa lufu lwa kwa Yesu Kilishitu.

Mfishi byo yapwile, Maliya wajijile bingi mwananji wafwile wajinga ku Ngolongota. (Yoano 19:17, 25) Maliya wafwainwa wajinga bingi na milanguluko. Kampe walangulukilenga pa bintu byaubile Yesu pa myaka 33. Aye ne Yosefwa bapaine mwanabo ye batemenwe bingi mu nzubo ya Lesa mu Yelusalema, kabiji wa kikulumpe aye Shimeona watangijilwe na mupashi kwamba bungauzhi. Waambijile jimo bintu bikatampe bikoba Yesu kabiji wanungilepo ne kuba’mba juba jimo Maliya ukekala na bulanda nobe bamwasa mpoko. (Luka 2:25-35) Pa kikye kimye kyo ajinga na bulanda, popo ayukile mwatajile bino byambo.

Bantu bavula bamba’mba kufwisha mwanobe ke kintu kitanta bingi ku muchima pa bintu byonse byatama bipitamo bantu. Lufu ke mulwanyi watama bingi, kabiji ke kintu kikola bingi ku muchima. (Loma 5:12; 1 Kolinda 15:26) Nanchi mwakonsha kuchinchika na buno bulanda nyi? Byo tusakwisambanga pa bintu byapichilemo Maliya kufumatu kimye Yesu kyo atendekele mwingilo kufikatu ne kimye kyo afwile, tusakufunda pa lwitabilo lwakwashishe Maliya kuchinchika bulanda bwajinga nobe bamwasa mpoko.

Twayai twisambe pa myaka isatu ne kichika yapichilepo. Maliya wayukile kuba’mba kuji bintu bikamweka. Bantu ba mu muzhi mucheche wa Nazala baambilenga pe Yoano Mubatizhi ne byambo byo aambilenga pa lulapilo. Maliya wayukile kuba’mba mwananji mubeji wamwenenga kuba’mba ke kimye kya kutendeka mwingilo wanji. (Mateo 3:1, 13) Yesu inge wafumapo, Maliya ne baana banji bintu kechi bibawaminanga pa nzubo ne. Mambo ka?

Kampe pa kikye kimye mwatawanji aye Yosefwa saka afwa kala. Umvwe byobyo kyajinga, kechi kyajinga kyenyi kwi Maliya ne. * Yesu pa kikye kimye kechi bamwitangatu amba “mwana kalipentala” ne, bino amba “kalipentala.” Yesu watwajijile kwingila mwingilo wa bashanji kabiji ye wamwenanga ne ba mu kisemi, mwajinga bankasanji 6 basemekelwe panyuma. (Mateo 13:55, 56; Mako 6:3) Nangwa kya kuba Yesu wafunjishenga Yakoba wamulondejile panyuma, pa kuba’mba akatwajijile na busulu, kufumapo kwa kwa Yesu kechi kyajinga kintu kyapela ku kisemi ne. Nanchi Maliya waumvwine moyo pa kufumapo kwa kwa Yesu na mambo a mutembo ye ajinga nanji nyi? Kechi twayuka ne. Pano bino, bwipuzho bwanema ke bwa kuba’mba: Ukoba byepi inge kya kuba Yesu mwina Nazala waikala ke Yesu Kilishitu, Mesiasa walailwe? Jishimikila  jimo ja mu Baibolo jaambapo bimo pa byamwekele.—Yoano 2:1-12.

Yesu wayile kwi Yoano na kumubatizha ne kwikala Mushingwa wa Lesa, nangwa amba Mesiasa. (Luka 3:21, 22) Kabiji watendekele kusala baana banji ba bwanga. Nangwa kya kuba wapayankene na mwingilo wanji, watanangapo kimye kya kusangalela pamo na kisemi ne balunda. Aye ne bainanji, baana ba bwanga ne balongo banji bayile ku kijiilo kya masongola ku Kena muzhi wajinga pa mutumba palepele makilomita 13 kufuma ku Nazala. Byo bajinga ku kijiilo, Maliya wamwene lukatazho lwajingako. Kampe wamwene kuba’mba bamo ba mu kisemi kya besongwelenga batendekele kwinongotwela ne kususuta. Binyu byapwile! Kwesakana na kisho kyabo, kino kyaletanga bingi bumvu ku kisemi kibena kusongwesha. Maliya wibomvwijile lusa ne kubuula Yesu.

Wabujile mwananji amba “Binyu byapwa.” Waketekejile amba usa kuba byepi? Bino twakonsha kufwanyikizha kuba amba wayukile kuba’mba mwananji wajinga na bulume bwa kuba bintu bya kukumya. Kampe waketekejile amba katatakatu obepo kimo. Kiji nobe wamwambijilenga mwananji amba “Mwanami, bakwashe bano bantu!” Byakumbwile Yesu byamukumishe bingi. Waambile amba: “Pano nanchi tube byepi amiwa ne anweba?” Byambo byaambile Yesu kechi byamwesheshenga kubula mushingi ne, nangwa kya kuba bavula byo byo balanguluka. Mu byambo byanji mwajinga nobe ne kukajipilako pacheche. Yesu wabujilenga bainanji amba kechi bajinga na lūsa lwa kwamba pa byo aingijilenga mwingilo ne, wafwainwe kuba bino ke Shanji aye, Yehoba.

Maliya waitabile bya mubujile mwananji, mambo wajinga mwanamukazhi wipelwile bingi. Wabujile baingijilenga pa kijiilo amba “Kyonse kyo asakwimwambila, mwi kyube.” Maliya wayukile kuba’mba kechi wafwainwe kubula mwananji bya kuba ne, aye ne bakwabo bo bafwainwe kulondela byo ebabujilenga. Yesu wamwesheshe kuba’mba aye ne bainanji baumvwijile lusa besongwelenga. Waubile kyakukumya kitanshi kya kwalula mema ke binyu. Ñanyi bintu byafuminemo? “Ne baana banji ba bwanga bamwitabijile.” Maliya naye wamwitabijile Yesu. Kechi wamumonanga nobe mwananji ne, bino nobe Nkambo kabiji Mupulushi.

Bansemi lelo jino bakonsha kufunjilako byavula ku lwitabilo lwa kwa Maliya. Kyakine kuba’mba kafwako wakikomeshapo kala mwana uji nobe Yesu ne. Bino umvwe mwana mbulwakulumbuluka wakoma, kuno kukoma kuleta makatazho ku bansemi. Nsemi wakonsha kumonanga mwana nobe ukiji mwanyike, bino ino mweno kechi itwajijila ne. (1 Kolinda 13:11) Bansemi bakonsha kukwasha byepi mwana wakoma? Jishinda jimo ke kuketekela kuba’mba mwana wa kishinka ukatwajijila kulondela mafunde a mu Baibolo kabiji Yehoba ukatwajijila kumupesha. Umvwe nsemi umwesha kuba’mba wipelula kabiji uji na lwitabilo, baana bakoma bakaketekela nsemi kabiji kino kikalengela baana kukoma bulongo. Kwakubula nangwa kuzhinaukatu ne, Yesu waumvwanga bingi bulongo byamutundaikanga Maliya mu mwingilo pa myaka yalondejilepo.

Mambo Awama aambatu bintu bicheche pe Maliya mu myaka isatu ne kichika kya mwingilo wa kwa Yesu. Vulukai kuba’mba wajinga mwanamukazhi wafwilwa, kampe wajinga na baana babacheche bajinga pa nzubo. Kino kyakonsheshe kulengela Maliya kubula kuya na kusapwila ne Yesu mu nyaunda mo aikalanga. (1 Timoti 5:8) Bino nangwa  byonkabyo, watwajijile kulanguluka langulukapo pa bintu bya ku mupashi byo afunjile pe Mesiasa ne kuya na kupwila ku nshinagoga byonka byo baubanga jonse na kisemi kyanji.—Luka 2:19, 51; 4:16.

Kabiji kyamweka nobe Maliya wajinga mu luonde kimye Yesu kyo aambilenga mu nshinagoga mu Nazala. Wafwainwa wajinga bingi na lusekelo mwananji byo aambile amba bungauzhi bwaambijilwe jimo pe Mesiasa bwafikile pe aye. Kyafwainwa kyamukolele bingi ku muchima pa kumona amba balongo banji bena Nazala kechi bamwitabijile mwananji ne. Bakebelenga ne kumwipaya.—Luka 4:17-30.

Kikwabo kyamulengejile bulanda ke baana banji babalume bakwabo babujile kwitabila Yesu. Pa Yoano 7:5 paamba amba balongo ba kwa Yesu bana kechi bajinga na lwitabilo lwajingapo ne bainabo ne. Tutanga amba: “Bankasanji kechi bamwitabijile ne.” Baibolo kechi waambapo pa banyenga babiji ba kwa Yesu ne. * Maliya wayukile byo kyakatazha kwikala mu kisemi muji bantu baitabila mu bintu byapusana pusana. Wafwainwe kwibikako pa kuba’mba atwajijile kwikala wa kishinka ku bukine ne kukwasha ba mu kisemi kyanji kwitabila kwakubula kwibakanjikizha.

Kimye kimo, jibumba ja balongo ba kwa Yesu kubikapotu ne bankasanji bakebelenga “amba bakamukwate.” Baambilenga amba “Wakonya.” (Mako 3:21, 31) Bino nangwa byonkabyo, Maliya kechi byo alangulukilenga ne mambo wayile ne nabo, kampe na mulanguluko wa kuba’mba basakumwitabila. Nanchi bamwitabijile nyi? Nangwa kya kuba Yesu waubilenga bintu bya kukumya ne kufunjisha bukine, baana bakwabo ba kwa Maliya kechi bamwitabijile ne. Nanchi walangulukilenga byo akonsha kuba pa kuba’mba betabile nyi?

Nanchi mwikala mu kisemi muji bantu baji mu bupopweshi bwapusana pusana nyi? Mwakonsha kufunjilako bintu byavula ku lwitabilo lwa kwa Maliya. Kechi walekele kukwasha balongo banji babula kwitabila ne. Wakebelenga amba bemwene bene lwitabilo byo lwamulengejile kwikala wa mutende ne lusekelo. Watwajijile na kukwasha mwananji wajinga wa kishinka. Nanchi wavulukanga Yesu nyi? Nanchi wamonanga amba ukiji pa nzubo nanji ne kisemi kyanji nyi? Umvwe byobyo kyajinga, wayukile bya kushinda milanguluko ya uno mutundu. Wamonanga kuba’mba kintu kyanema ke kukwasha ne kutundaika Yesu. Nanchi ne anweba mwakonsha kukwasha baana benu kutangizhako Lesa mu bwikalo bwabo nyi?

Nanchi Maliya wapeshiwe pa kwikala na lwitabilo mwi Yesu nyi? Yehoba kechi ukankalwa kupesha bantu bekala na lwitabilo ne. Maliya naye bamupesheshe. (Bahebelu 11:6) Fwanyikizhai byo kyajinga kimye kyo aumvwine mwananji na kwamba nangwa kumvwa masawakya ku bantu baumvwine majashi anji.

Mu bishimpi byaambile mwananji, nanchi Maliya wafwanyikizhenga kikuwila kyajingako kimye Yesu kyo akomenenga mu Nazala nyi? Yesu byo aambile pa mwanamukazhi ubena kupyanga mu nzubo yanji na kukeba jali ja eleka, kupela bunga bwa shinkwa, nangwa kwambula lampi ne kwiibika pa kyakutulapo lampi, nanchi Maliya walangulukilenga pa mwananji ye aingilanga nanji ino mingilo ya pa nzubo nyi? (Luka 11:33; 15:8, 9; 17:35) Yesu byoambilenga amba kikonkoji kyanji kyapela ne kisendwa kyanji kechi kyakatazha ne, Maliya wafwainwa wavulukile kimye Yosefwa kyo afunjishenga  Yesu bya kulenga kikonkoji ne kwikikashila pa nyama pa kuba’mba ekisende bulongo. (Mateo 11:30) Maliya waumvwine bingi bulongo pa kulanguluka mwingilo wanema wamupele Yehoba wa kukomesha ne kufunjisha mwana ukekala Mesiasa. Wafwainwa wajinga na lusekelo pa kufunda ku mufunjishi wayukisha wafunjishanga kwingijisha bintu byayukila jimo bantu.

Maliya wipelwile. Mwananji kechi wamutumbijikile amba bamupenga mushingi ku bakwabo ne. Byo aingijilenga mwingilo wanji pano pa ntanda, mwanamukazhi umo wajinga mu jibumba ja bantu wabijikile amba inanji Yesu watokwa. Wakumbwile amba: “Batokwa ke boba bomvwa mambo a Lesa ne kwialama!” (Luka 11:27, 28) Bajinga mu jibumba byo babujile Yesu amba bainanji ne balongo banji bajinga ponka, waambile amba aba baitabijile bo bajinga bainanji ne balongo banji. Maliya kechi wazhingijile ne, mambo wayukile byaambilengapo Yesu amba bulongo bwa ku mupashi bwanema kukila bwa ku mubiji.—Mako 3:32-35.

Kyakatazha bingi kuyuka byo aumvwinenga Maliya pa kumona mwananji byo afwilenga pa kichi. Wamwenengako byo afwilenga aye mutumwa Yoano, wanembele amba: “Kwipi na kichi kya lumanamo kwajinga Yesu kwaimene bainanji.” Kafwako kyakonsheshe kukanya nsemi watemwa mwananji kabiji wa kishinka kwikalako ku bena kufwila mwananji ne. Yesu wamwene bainanji nangwa kyakuba kyamukatezhenga kwamba ne kupema na mambo a misongo. Waambijile mutumwa wanji aye Yoano amba amulaminengako bainanji. Na mambo a kuba’mba balongo ba kwa Yesu kechi baitabijile ne, Yesu kechi waambijile balongo banji kulama bainanji ne, bino waambijile mwana wa bwanga umo kwibalama. Mu jino jishinda, Yesu wamwesheshe byo kyanemena mwanamulume kulama ba mu nzubo yanji kikatakata kwibafunjisha kukosesha bulunda bwabo ne Yehoba.—Yoano 19:25-27.

Yesu byo afwile, Maliya waumvwine bulanda bwaambijilwe jimo kala amba nobe bamwasa mpoko. Umvwe twakankalwa kumvwisha bulanda bo ajinga nabo pa kikye kimye, ko kuba’mba kechi twakonsha kumvwisha ne lusekelo lo ajinga nalo panyuma ya moba asatu ne. Maliya wamwene kyakukumya kyakila pa byonse kimye Yesu kyo asangwilwe. Kabiji lusekelo lwanji lwabayijileko kimye Yesu kyo amwekele ku mulongo wanji aye Yakoba ku mbaji. (1 Kolinda 15:7) Kuno kumonañana ne Yakoba ne balongo ba kwa Yesu kwaletele lusekelo. Pa kupitapo kimye, baitabijile mwi Yesu kuba’mba ye Kilishitu. Kechi papichile ne kimye kyabaya ne, bashinkilwe ku kupwila kwa bwina Kilishitu ne bainabo saka ‘balomba na mukoyo.’ (Byubilo 1:14) Yakoba ne Yuda banembele ne mabuku a mu Baibolo.

Maliya bamutela kimye kyapelako saka aji ku kipwilo na baana banji na kulomba. Jishimikila ja kwa Maliya japwa na bintu byawama byo twafwainwa kulondela. Na mambo a lwitabilo lwanji, bulanda bo ajinga nabo nobe bamwasa mpoko bwapwile, kabiji mwafumine byawama. Umvwe twalondela lwitabilo lwanji, ne atweba tukachinchika makatazho o tupitamo mu ino ntanda kabiji baketupesha.