Atweba bonse tulanguluka bingi pa bintu bya kulutwe. Tulanguluka pa bikekala bwikalo bwetu ne bwa balunda netu. Twishikisha mepuzho nabiji a kuba’mba: ‘Nanchi baana bami bakekala bwikalo bwawama nyi? Nanchi ntanda ikonaunwa na bya malwa nyi? Nanchi kujipo byo nafwainwa kuba pa kuba’mba nkekale bulongo kulutwe nyi?’ Tulanguluka pa bino, mambo byobyo twalengwa kabiji tukeba wa kwitukosesha kuba’mba bintu bikekalatu bulongo kulutwe. Umvwe twaketekela mu bintu bya kulutwe, twakonsha kunengezha bwikalo ne milanguluko yetu.

Nga bwikalo bwenu bukekala byepi kulutwe? Nanchi kujipo wakonsha kuyuka nyi? Bashayuka bamba pa bikamweka kulutwe kabiji bimo bifika, pano bino byavula kechi bifika ne. Lesa aye witubula kuba’mba wakonsha kwambila jimo bintu biji kulutwe. Mambo anji amba’mba: “Kufumatu ku ntendekelo amiwa ñambila jimo bintu bikamweka kulutwe.” (Isaya 46:10) Nanchi bintu byo ambila jimo bifika nyi?

Mambo ka o mwafwainwa kukebela kuyuka pa bungauzhi bwa kala bwaambile Lesa bwafikile? Umvwe kya kuba muntu wamba pa bya nkiilo wamba bya kine kimye kyonse, mwakonsha kumuketekela. Mwakonsha kuteshako muchima pa byo abena kwamba pa byo bukakya juba jalondelapo. Kyo kimotu, umvwe mwaketekela kuba’mba byonse byo ambila jimo Lesa bifika, mwakonsha kuketekela byonse pa bikekala bwikalo bwenu kulutwe.

KONAUNWA KWA MUZHI MUKATAMPE:

Kyakumwenako, kyakonsha kukatazha kwambila jimo kuba’mba muzhi mukatampe wajinga na bulume pa myaka yavula kuba’mba ukonaunwa. Kupichila  mu ngauzhi, Lesa waambijile jimo kuba’mba Ninevwa ukonaunwa. (Zefwaniya 2:13-15) Nga mabuku aamba pa bintu bya kala aambapo amba ka? Mu myaka kitota kya butanu na bubiji B.C.E., kyamweka papichile myaka 15 kufuma pa ambijile Lesa bungauzhi, bena Loma ne bena Media balukukile ne konauna muzhi wa Ninevwa. Kabiji Lesa waambijile jimo kuba’mba Ninevwa ukekala “ke masala, mwaumatu nobe mu kiselebwa.” Nanchi buno bungauzhi bwafikile nyi? Ee, bwafikile. Nangwa kya kuba uno muzhi ne mizhi yajinga kwipi yabayile nobe 518 sq km, balukukile uno muzhi nangwa kya kuba wajinga na bulume. Bamonawine ne kushalatu ke masala. Nanchi bambila jimo pa bya bumulwilantanda bakonsheshe kwamba bya kine pa bino byamwekele nyi?

BAKASOKA NE BIKUPA BYA BANTU:

Nanchi kujipo wakonsheshe kwambila jimo saka kukiji myaka 300 jizhina ne kisemi mukafuma muntu ukasoka bikupa bya bantu pa kyakusokelapo bitapisho, kabiji ne jizhina ja muzhi mukekela kitapisho kyakusokelapo nyi? Umvwe kya kuba bino bintu byo aawile byafika, byakonsha kulengela muntu waawile kuya nkuwa. Lesa ye aingijishe kwambilamo waambile’mba “Kukasemwa mwana wa mulume wa mu kisaka kya kwa Davida, jizhina janji Yosiya,” kabiji ‘ukasoka ne bikupa bya bantu pe obewa’ pa kitapisho kya kusokelapo mu muzhi wa Betele. (1 Bamfumu 13:1, 2) Panyuma ya myaka bitota bisatu, mfumu aye Yosiya jizhina jo babula kutongola javula mu Baibolo, wafumine mu kisemi kya kwa Davida. Byonka byo kyaambijilwe jimo, Yosiya ‘wasendele bikupa byajinga mu bilende ne kwibisoka pa kya kusokelapo bitapisho’ kyajinga mu Betele. (2 Bamfumu 23:14-16) Kafwako muntu wakonsheshe kwambila jimo bino kwa kubula lutangijilo lwa Lesa ne.

KUZHIYA KWA BUFUMU:

Kyakonsha kukatazha bingi muntu kwambila jimo jizhina ja muntu ukonauna bufumu buji na bulume saka akyangye kusemwa ne kwambila jimo jishinda jo akengijisha pa kuba bino. Lesa waambijile jimo kuba’mba  muntu wa jizhina ja Kilusa ye ukalukuka muzhi. Kabiji Kilusa ukalubula Bayudea bajinga mu buzha ne kwibatundaika kushimukulula nzubo ya Lesa. Lesa waambijile jimo ne kuba’mba Kilusa pa kulukuka muzhi ukomisha mikola kabiji binzhilo bakebisha kyashi pa kuba’mba akashinde. (Isaya 44:27–45:2) Nanchi bintu byaambijile jimo Lesa mu bungauzhi byafikile nyi? Bashayuka ba bya mpito baswa kuba’mba Kilusa washinjile uno muzhi. Nzhita ya kwa Kilusa yaingijishe jishinda ja kukumya ja kusendula mema a mu Babilona ne kulengela mikola kuma. Ne kyakilapo, nzhita yatwelele mu muzhi kupichila pa binzhilo byashajiletu kyashi. Panyuma ya bino, Kilusa walubwile Bayudea ne kwibakambizha kuba’mba bakashimukulule nzubo ya Lesa mu Yelusalema. Kino kyajinga kyakukumya bingi mambo Kilusa kechi wapopwelanga Lesa wa Bayudea ne. (Ezela 1:1-3) Nanchi kujipo muntu wakonsheshe kwambila jimo bino bintu bya bungauzhi byaubiwe kala nyi? Lesa ye wafwainwetu kuba bino.

Twisamba pa byakumwenako bisatu bibena kumwesha bintu byaambijilwe jimo Lesa byo byafikile. Bino kechi bishimitu ne. Ntangi wa Bayudea aye Yoshua waambile pa bintu byo bayukijile jimo bena Isalela amba: “Mwayuka mu michima yenu ne mu myeo yenu amba kafwako kintu nangwa kimotu kya mu byobya byawama byo emulayile Yehoba Lesa wenu kyabula kumweka ne; byonse byamwekele kwi anweba, kafwako nangwa kimo kyabulwa kumweka ine.” (Yoshua 23:1, 2, 14) Bantu bo aambilengako Yoshua baswile milaye ya Lesa ne bungauzhi amba byafikile. Pano Lesa uba byepi bino? Lesa wapusana bingi na bantu mu jishinda jo obilamo bintu. Kyanema bingi anweba kuyuka o kyaikela bino, mambo Lesa waambila jimo pa bintu bikamweka kulutwe bikemukunza.

Byambila jimo bantu byaimena pa byo bapesapesa bya sayansi, bishinka byo bayuka, bintu byuba bantu nangwa bamba na bapashi. Umvwe kya kuba baamba, bapembelela ne kumona bikamweka.—Byambo bya Mana 27:1.

Kupusanako na bantu, Lesa uyuka byonse. Wayuka byalengwa bantu ne bintu byo batemwa kuba; onkao mambo inge waamba bungauzhi uyukila jimo bikoba bantu. Lesa wakonsha kuba byakila pa bino. Wakonsha kupimpula bintu ne kuyuka bikafumamo. Waambile’mba: “Byambo byami bilupuka mu kanwa kami; kechi bikabwelatu byatu kwi amiwa ne, poso kuba kyonkakya kyo nafukula.” (Isaya 55:11) Kimo kimye bungauzhi bwa Lesa bwambatu pa bintu byo akoba kulutwe. Umona kuba’mba bungauzhi bwanji bwafika.

Nanchi kujipo muntu ye mwaketekela wakonsha kwambila jimo bikekala bwikalo bwenu ne bwa balunda nenu bwa kulutwe nyi? Umvwe mwayukila jimo bishinka pa malwa abena kwiya, mwakonsha kuyuka ne mashinda a kupulukilamo. Byobyo mwakonsha kuba ne na bungauzhi bwa mu Baibolo. Lesa waamba kuba’mba katataka kukekala lupimpu lukatampe pano pa ntanda. (Monai kakitenguluzha ka kuba’mba: “ Byasolola Lesa pa Bwikalo bwa Kulutwe.”) Buno bwikalo bwa kulutwe bwapusanako na bwambila jimo bashayuka.

Mwakonsha kulanguluka mu jino jishinda: Bantu bamba byavula bingi pa bikekala ntanda kulutwe. Bungauzhi bwa mu Baibolo bwakonsha kwitukwasha kuyuka byo kikekala kulutwe. Lesa waambile’mba: “Yenka usapwila jimo mu ntendekelo bintu bikamweka ku mpelo, . . . Amba, ‘Abya byo nafukula kuba bikekala kikupu, kabiji nkoba byonse byo nasaka.’” (Isaya 46:10) Anweba ne kisemi kyenu mwakonsha kwikala bwikalo bwawama kulutwe. Ipuzhai Bakamonyi ba kwa Yehoba pa byaamba Baibolo pa bintu bikamweka kulutwe. Bakamonyi kechi baula, nangwa kulondela bapashi pa kwambila jimo bya kulutwe ne. Bafunda byaamba Baibolo kabiji bakonsha ne kwimubuula bintu byawama Lesa byo akobila bantu kulutwe.