Naoko watongolwa mu kibaaba kya kutendekelapo waambile pa kyamukwashishe kuleka kupepa fwanka amba, “Napimpwile bwikalo bwami na mambo a kufunda bukine bwaamba pa byubilo bya Lesa ne nkebelo yanji.” Wafunjilenga pa Baibolo. Nangwa kya kuba Baibolo kechi watongolapo fwanka ne, bino witukwasha kuyuka Lesa byo amona kupepa fwanka. * Kuyuka byaamba Baibolo pa kino, kulengela bavula kukeba kuleka kupepa. (2 Timoti 3:16, 17) Twayai twisambe pa bintu bisatu byatama bifuma mu kupepa fwanka ne Baibolo byo ambapo pa bino.

Mu fwanka muji bwando ko kuba’mba bintu bilengela bapepa kwikala na mujojo wa kukeba kupepa kimye kyonse. Bino bilengela mubiji kwingila bukiji ne bikola nabiji bijikila kufwomoka. Kupepa fwanka kulengela bwando kufika ku bongo mu kakimyetu kacheche. Inge muntu wakokakotu jimo bwishi muji bwando, ko kuba’mba muntu upepa kapaketi kamo ka fwanka pa juba ukoka bwishi muji bwando kukila pa muchi uji yense ye tutoma. Kupepa fwanka mu jino jishinda kulengela muntu kwikala muzha na mambo a bwando. Umvwe kya kuba muntu watendeka kupepa, ukebangatu kupepa kimye kyonse pa kuba’mba apwishe kilaka.

Baibolo witukwasha pa byo twafwainwa kumonanga kupepa fwanka. Waamba’mba: “Nanchi kechi mwayuka amba umvwe saka mwipana anwe bene ku muntu kwikala bazha balukokelo, mwi bazha ba yewo muntu mambo mu mukokela?” (Loma 6:16) Umvwe kya kuba muntu ke akebe kupepa fwanka kimye kyonse, wikala ke muzha ku fwanka. Nangwa byonkabyo, Yehoba Lesa kechi ukebatu amba tuchinuzhukenga byubilo bikowesha mubiji ne, bino ne byakonsha kubipisha muchima ko kuba’mba bintu byo tulangulukapo. (Salamo 83:18; 2 Kolinda 7:1) Onkao mambo, umvwe muntu watwajijila na kufunda pe Yehoba ne kukeba kumunemeka, ukayuka kuba’mba Yehoba ukeba ku mwingijila kwakubula bubipisho. Kuyuka bino kwakonsha kulengela muntu kuchinuzhuka byubilo byatama.

Ba Olaf bekala ku Germany batekelwe buzha ku fwanka pa myaka 16, kabiji batendekele kupepa saka baji na myaka 12. Nangwa byonkabyo, bashinjile. Baambile’mba: “Byo natendekele kupepa, nalangulukanga amba kechi nakonsha kutekwa buzha ne. Bino panyuma ya kupitapo myaka, naikajile muzha ku fwanka. Kimye kimo umvwe kya kuba fwanka wapwa, napapalanga bingi ne kuya na kutola tubishiki twa fwanka to bataya, kwitwangula ne kusangila. Panyuma ya kuba bino, naumvwanga bingi bumvu.” Balekele byepi uno muteeto watama wa kupepa fwanka? Baambile’mba: “Kintu kikatampe kyalengejile, ke kukeba kutokesha Yehoba ku muchima. Yehoba byo atemwa bantu ne luketekelo lo etupa byandengejile kuleka bino byubilo.”

Buku wa The Tobacco Atlas waamba’mba: “Kyatanyiwa kuba’mba kupepa fwanka konauna binungwa byonse bya mu mubiji kabiji kulengela bikola ne lufu kuvujilako.” Kwakubula nangwa kuzhinaukatu ne, kupepa fwanka kulengela bikola bibula kusambuzhana nabiji kansa, kikola kya ku muchima ne bikola bya ku mapwapwa. Pano bino, kwesakana na kipamo kya World Health Organization kyatana kuba’mba kupepa fwanka ko kulengela bantu bavula kufwa na bikola bisambukilañana nabiji TB.

Kwingijisha Mambo anji Baibolo, Yehoba Lesa witufunjisha kuba’mba twafwainwa kunemeka bumi, mibiji ne ndangulukilo yetu. Mwananji aye Yesu waambilepo pa kino amba: “Wafwainwa kutemwa Yehoba Lesa wobe na muchima wobe yense, na mweo wobe yense, ne na maana obe onse.” (Mateo 22:37) Kyamwekeshatu patoka kuba’mba Lesa ukeba amba twingijishenga bulongo bumi bwetu, mubiji ne kwilama bulongo. Byo tufunda pe Yehoba ne pa milaye yanji, kwitulengela kumutemwa ne kunemeka bintu byonse byo etubila. Bino bitulengela kuchinuzhuka bintu byakonsha kubipisha mubiji wetu.

Ba Jayavanth, badokotala ba ku India bapepele fwanka pa myaka 38. Baambile’mba: “Nafunjile pa bizumba biji mu kupepa fwanka kupichila mu magazini aamba pa bya michi. Nayukile kuba’mba kupepa fwanka kwatama, kabiji natundaikanga balwazhi kuleka fwanka. Bino nangwa kya kuba naesekele kuba’mba ndeke pa bimye 6, kechi nalekele ne.” Ñanyi bintu bibalengejile kuleka kupepa fwanka mu kuya kwa kimye? Baambile’mba: “Nalekele kupepa fwanka na mambo a kufunda Baibolo. Kukeba kutokesha Yehoba ku muchima kwandengejile kuleka kupepa fwanka.”

Bwishi bufuma ku fwanka bwakonsha kulengela muntu kukolwa. Kukaula buno bwishi kwakonsha kulengela kansa ne bikola bikwabo. Kabiji pa mwaka pa mwaka bwipaya banabakazhi ne banyike 600,000 babula kupepa. Sawakya wafumine ku kipamo kya WHO waambile’mba: “Kyakatazha kwizhikijila ku bwishi bufuma ku bantu bapepa.”

Kwesakana na byaambile Yesu, kutemwa bakwetu ko kuba’mba ba mu kisemi kyetu, balunda ne bantutu bakwabo kyo kyalondela pa kutemwa Lesa. Waambile’mba:  “Wafwainwa kutemwa mukwenu byonka byo witemwa obe mwine.” (Mateo 22:39) Umvwe tuji na muteeto ufichisha bakwetu ku muchima, ko kuba’mba kechi twibatemwa ne. Kwikala na butemwe bwa kine kwitulengela kulondela lujimuno lwa mu Baibolo lwa kuba’mba: “Onkao mambo, muntu yense kechi akebengatu bintu byamuwamina aye mwine ne, poso bintu byawamina ne mukwabo.”—1 Kolinda 10:24.

Ba Armen bekala mu Armenia bavuluka amba: “Ba mu kisemi kyami bambulanga kuleka kupepa fwanka mambo bayanjilangamo. Pano bino nakananga kuba’mba kechi bakonsha kukolwa na mambo a kuba bino ne.” Balumbulula bibalengejile kupimpula ndangulukilo yabo amba: “Bintu byo nafunjile mu Baibolo ne kutemwa Yehoba byo byankwashishe kuleka kupepa fwanka ne kuswa kuba’mba fwanka watama kwi amiwa ne ku bakwetu.”

Na mambo a byo bafunjile mu Baibolo, ba Olaf, ba Jayavanth ne ba Armen balekele muteeto watamine kwi abo ne ku bakwabo. Kuyuka amba kupepa fwanka kwatama kechi ko kwibalengejile kuleka ne. Kukeba kutokesha Yehoba ku muchima ne kumutemwa ko kwibalengejile kuleka. 1 Yoano 5:3 waamba pa byanemena butemwe amba: “Mambo kutemwa Lesa kulumbulula amba tulondelenga mikambizho yanji; kabiji mikambizho yanji kechi yakatazha ne.” Kulondela mikambizho ya mu Baibolo kechi kwapela ne. Bino umvwe muntu watemwa Lesa, kulondela mizhilo yanji kechi kukamukatazha ne.

Kupichila mu mwingilo wa kufunjisha bantu mwaya ntanda yonse, Yehoba Lesa ubena kukwasha bantu bavula kuleka nangwa kwibakasulula ku buzha bwa kupepa fwanka. (1 Timoti 2:3, 4) Katatakatu, kupichila mu Bufumu bwanji ko kuba’mba kafulumende wa mwiulu ubena kulamwa na Mwananji aye Yesu Kilishitu, Yehoba ukonauna bipamo bya lwiso bya busulu bibena kulengela bantu kutekwa buzha ku fwanka. Ukafumyapo lukatazho lwa kupepa fwanka ne kusangula bantu ba lukokelo bakekala na mibiji ne ndangulukilo yalumbuluka.—Isaya 33:24; Lumwekesho 19:11, 15.

Umvwe kya kuba mukebesha kuleka kupepa fwanka, kange mwikileke ne. Inge mwatemwa Yehoba ne kumvwisha byo amona kupepa fwanka, kyakonsha kwimutundaika kuleka kupepa fwanka. Bakamonyi ba kwa Yehoba bakatemwa bingi kwimukwasha kupichila mu kufunda ne kulondela mizhilo ya mu Baibolo. Ketekelai kuba’mba umvwe kya kuba’mba mubena kukeba Yehoba kwimukwasha kuleka kupepa fwanka, ukemupa bulume kabiji ukemukosesha.—Filipai 4:13.