Yai panembwa’mba bijipo

Yai paji ndonda ya mitwe

 LONDELAINGA LWITABILO LWABO | YOSEFWA

“Umvwai Mwane, Kino Kiloto”

“Umvwai Mwane, Kino Kiloto”

YOSEFWA watajilenga ku musela, aku saka abena kulanguluka kufuma pa munongo wa bantu ne kunyema. Ku mpunzha ya mitumba ko bafikile ko kwajinga muzhi mo aikalanga mu Hebulona. Yakoba, walangulukilenga’mba usakubwela ne kwikala nanji bufuku, bino kechi wayukile kyamwekela mwananji ye atemwa ne. Yosefwa kechi wabwelele kwi shanji ne, wapwishishe mu muchima wanji’mba kechi ukamonañanapo na bashanji bo atemwa jikwabo ne. Meso a bapoteshi ajingatu pe Yosefwa aku saka babena kuya na bangamela mu jishinda jaya ku kabeta ka ku bulenge. Yosefwa bamusendele, kabiji kechi bafwainwe kumulekako ne. Kwi abo, uno nsongwalume wajingatu nobe binunka bulongo nangwa nobe manyi a mutengo o bakapotesha mu Ijipita ne kumwenamo nsubu yavula.

Yosefwa kechi wajinga mukulumpe ne, wajingatu na myaka 17. Fwanyikizhai saka afyeteka meso na kutala kwazhikijilenga juba ku muzhika ku Kalunga Kakatampe, saka abena kulanguluka pa byatama byamumwekela. Kyamukatezhe bingi kuyuka kine kintu kyalengejile bakolojanji kukeba ku mwipaya ne kyo bamupoteshe mu buzha. Kabiji kyamweka mipolo yalukumukilengatu, mambo kechi wayukile bwikalo bwanji byo bukekala ne.

Yosefwa wataile bwana bwabene boajinga nabo, bino kechi wataile lwitabilo lwanji ne

Yosefwa watainwe byepi mu luno lukatazho? Ñanyi bintu byo twafwainwa kufunjilako ku lwitabilo lwa uno nsongwalume ye bayanjishenga ne kumukana ku ba mu kisemi kyanji?

BYAJINGA KISEMI KYA KWA YAKOBA

Yosefwa wasemenwe mu kisemi kikatampe, pano bino kechi bakwatankene ne. Byaamba Baibolo pa kisemi kya kwa Yakoba bimwesha bintu byatama bifuma mu kusongola mpaji, nangwa kya kuba pa kyokya kimye Lesa waswishishe bantu banji kusongola mpaji kufikatu ne kimye Mwananji kyo aishile ne kubwezha mukambizho mutanshi wa kusongolatu mwanamukazhi umo. (Mateo 19:4-6) Yakoba wajinga na baana kukila pa 14 bo asemejile mu banabakazhi bana, mu bakazhi banji babiji, ba Liya ne Lechela ne mu bamwingilo babo ba Zilipa ne Biliha. Pa kutendekatu, Yakoba watemenwe bingi Lechela, mambo walambile bingi. Kechi watemenwe Liya wajinga mukulumpe ye bamupele mu bujimuku kuba’mba asongole ne. Bano banabakazhi beubilanga kichima, kabiji balengejile ne baana babo nabo kwiubila kichima mu kisemi.—Ntendekelo 29:16-35; 30:1, 8, 19, 20; 37:35.

 Lechela wajinga ñumba pa myaka yavula, byo asemene Yosefwa, Yakoba wanemekele bingi uno mwana ye asemene mu bukote. Kimye Yakoba kyo ayilenga na kusambakana kolojanji Isao wajinga na muchima wa bumbanzhi wamwene kuba’mba wazhikijila Lechela ne mwananji Yosefwa. Wibashile mu jibumba ja ba mu nzubo yanji jajinga kunyuma. Pa jino juba Yosefwa wamwene bashanji byo bamutemwa. Akifwanyikizhai byo eumvwinenga byo bwakile lukelo, wafwainwa wakuminye bingi pa kumona shanji wakota bino wajinga bingi na bulume saka abena kusunkuta pa kwenda. Wafwainwe wakuminye bingi pa kuyuka kintu kyalengejile: Bashanji besunshile bufuku bonse na malaika! Mambo ka? Mambo wakebelenga Yehoba Lesa kumupesha. Yakoba bamupesheshe ne kutendeka kumutela’mba Isalela. Mukoka yense ukatelwanga na jizhina janji! (Ntendekelo 32:22-31) Pa kupitapo kimye, Yosefwa wayukile’mba mu baana ba kwa Isalela mo mukafuma mikoka ya bena Isalela.

Byo papichile kimye, bainanji Yosefwa bo atemenwe bingi bafwile saka akijitu mwanyike. Bainanji bafwile pa kusema nkasanji wamulume aye Benjamina. Bashanji bajinga bingi na bulanda kimye kyafwile bainanji. Akifwanyikizhai Yakoba saka abena kushimuna mipolo Yosefwa, saka abena kumutekenesha na luketekelo lwatekeneshe ne bankambo yanji Yakoba, ba Abalahama. Kyafwainwa kyamutekeneshe bingi Yosefwa pa kuyuka’mba Yehoba juba jimo ukasangula bainanji! Kyamweka butemwe bwa kwa Yosefwa bwakutemwa “Lesa . . . wa bomi” kabiji mpanyi bwabaijileko bingi. (Luka 20:38; Bahebelu 11:17-19) Lechela byo afwile, Yakoba watemenwe bingi baana banji babalume babiji bo asemejile mwi aye.—Ntendekelo 35:18-20; 37:3; 44:27-29.

Banyike bavula bakosama bingi inge bebalama bino; pano bino Yosefwa wafunjile byubilo byawama bingi ku bansemi banji, kabiji waikajile na lwitabilo lwakosa ne kuyuka kyawama ne kyatama. Nanchi wazhindamangatu pa bintu byatama byaubilenga bakolojanji pa kuba’mba bamutemwe nyi? Byo ajinga na myaka 17, waingilanga mwingilo wa bukafunga, kabiji inge bakolojanji batendeka kuba bintu byatama wibololangako. Yosefwa wibambangamo kwi bashanji pa byubilo byabo byatama. Kimye kyonse Yosefwa waubanga byawama. (Ntendekelo 37:2) Bino byubilo byanji byawama ne kuchinchika byalengejile kumutemwa bingi kwi bashanji. Kino ke kintu kyawama bingi ku bena Kilishitu bakyanyike kyo bafwainwa kulondela! Inge nkasetu nangwa mukwetu walenga mambo akatampe kechi twafwainwa kufya ne, twafwainwa kubanga byonka byaubile Yosefwa kupichila mu kubuula bafwainwa kukwasha muntu walenga mambo.—Bena Levi 5:1.

Twakonsha kufunjilako ne kikwabo ku kisemi kya kwa Yosefwa. Bena Kilishitu lelo jino kechi basongola mpaji ne, pano bavula baji mu bisemi muji baana bakushinda, bansemi babula kwibasema ne bankasabo nangwa bakolojabo bo babula kusemwa nabo. Bonse bakonsha kufunjilako ku kisemi kya  kwa Yakoba kuba’mba kechi kyawama kutatu muchima bamo mu kisemi ne, mambo kuba bino kulengela kubula kukwatankana mu kisemi. Bansemi ba maana babula baana babo bakwisemena ne bakushinda amba bonse bebatemwa ne kuba’mba bonse baji na bya bupe byo bafwainwa kwingijisha pa kuba’mba kisemi kikale kya lusekelo.—Loma 2:11.

KICHIMA KYAIKIZHA MIZHAZHI MU MICHIMA

Yakoba watemenwe Yosefwa mambo wajinga wakishinka kabiji waoloka

Na mambo a kuba’mba Yosefwa kimye kyonse waubanga byawama, Yakoba wamupesheshe bingi. Wamusonejile mwananji munkukumba wawama bingi. (Ntendekelo 37:3) Uno munkukumba wajinga na mikambamikamba nangwa’mba misombelo yavula, nangwa byonkabyo kafwako bishinka byavula byaamba pa kino ne. Kyamweka wajinga munkukumba walepa wawama bingi kabiji uno munkukumba kampe wafikanga ku maboko ne ku maulu. Kyamweka wajinga munkukumba wavwalanga banonshi nangwa baana bamfumu.

Byaubile Yakoba byalengejile mwananji kuyuka kuba’mba bashanji bamutemwa. Pano bino, uno munkukumba wamuletejile bingi lukatazho. Uno nsongwalume waingilanga mwingilo wa bukafunga. Uno wajinga mwingilo wakatazha bingi. Fwanyikizhai Yosefwa saka avwala uno munkukumba ubena kwenda mu nsono yazama, kukanjila pa mabwe, nangwa kufumya mikooko ipikankanya mu bipupu bya miba. Kabiji bakolojanji baumvwine byepi pa kino kyamwesheshe kuba’mba Yakoba watemenwe bingi Yosefwa?

Baibolo wakumbula’mba: “Bakolojanji byo bamwene’mba: Bashetu bamutemwisha kukila atweba bonse, bamushikilwe ne kumwambila bya mutende ke ne.” * (Ntendekelo 37:4) Ibyo kino kibalengejile kichima, pano bino bakolojanji Yosefwa kechi bafwainwe kukizhamo kwikala na kichima ne. (Byambo bya Mana 14:30; 27:4) Nanchi ne anweba mwakyubilapo kichima mulongo nangwa nyenga kimye kyo bamupele mwingilo mu kipwilo ye mwakebelenga nyi? Vulukainga bakolojanji Yosefwa. Kichima kibalengejile kuba bintu byo bafwainwe kubula kuba. Byo baubile ke bya kuvululamo bena Kilishitu kuba’mba, kyawama bingi ‘kusekela pamo na boba basekela.’—Loma 12:15.

Yosefwa wayukishetu bulongo kuba’mba bakolojanji bamushikwa. Nanchi wafile munkukumba wanji kuchina’mba bakolojanji bakamumona nyi? Kampe byobyo akebelenga kuba. Nangwa byonkabyo, vulukai kuba’mba, Yakoba wamusonejile uno munkukumba kumwesha’mba wamutemwa. Yosefwa wakebelenga kuba bintu kwesakana na byo bamuketekejile ku bashanji, onkao mambo, kimye kyonse wavwalanga uno munkukumba wanji. Byo aubile tufunjilako bintu byanema bingi. Nangwa kya kuba Shetu wa mwiulu kechi uji na misalululo ne, kimye kyonse umona bakalume banji bakishinka ne kwibobila bintu byawama. Kabiji wibakambizha kupusanako  na bantu ba mu ino ntanda muji byubilo byatama. Byonka byaubile Yosefwa na munkukumba wanji, ne byubilo byawama bibalengela bena Kilishitu kupusanako na bantu bebazhokoloka. Bino byubilo byabo byawama kimye kimo bilengela bantu kwibobila kichima ne kwibashikwa. (1 Petelo 4:4) Nanchi bena Kilishitu bafwainwa kufya kayukilo kabo ka kwikala bakalume ba Lesa nyi? Ine—boba byonkatu byaubile Yosefwa wabujile kufya munkukumba wanji.—Luka 11:33.

BILOTO BYA KWA YOSEFWA

Yosefwa walotele biloto bibiji byakukumya. Mu kiloto kitanshi,Yosefwa walotele bakolojanji ne aye babena kukasa bikuta bya kajo awu kyanji awu kyaji. Bino kikuta kyanji kyaimene nkunku, pa kuba bikuta bya bakolojanji byazhokolokele kyaji ne kupona panshi na kwikilambila. Mu kiloto kikwabo; juba ne ñondo, ne tubangabanga jikumi na kamo bya mulambijilenga panshi. (Ntendekelo 37:6, 7, 9) Yosefwa waubilepo byepi pa bino biloto byo alotele?

Bino biloto byafumine kwi Yehoba Lesa. Bino biloto byajinga bungauzhi, Lesa wabujile Yosefwa kubulañana mwatajile bino biloto. Yosefwa wafwainwe kuba byonka byaishile kuba bangauzhi kulutwe pa kubulañana byaamba Lesa ne lukabisho lo atetejilenga bantu banji basatukile.

Yosefwa waambijile bakolojanji mu jishinda jawama amba: “Umvwai mwane, kino kiloto kyo nalota.” Bakolojanji bayukile mwatajile kino kiloto kabiji kechi batemenwe ne. Bamwambijile’mba: “Nanchi obewa ukekala ke mfumu wetu nyi?” Jishimikila jatwajijila kwamba’mba: “Onkao mambo bamupachishetu na mambo a biloto byanji ne na mambo a byambo byanji.” Yosefwa byo ebalumbulwijile kiloto kya bubiji bashanji ne bakolojanji, kechi baumvwine bulongo ne. Tutanga’mba: “Shanji wamukainye ne kumwambila’mba: I kika kyo walota? Nanchi amiwa ne inobe ne bakolojobe kine tukeya na kukulambila panshi nyi?” Nangwa byonkabyo, Yakoba watwajijile na kulangulukapo pa kino kiloto. Nanchi Yehoba wakonsha kwamba na mwanyike nyi?—Ntendekelo 37:6, 8, 10, 11.

Yosefwa kechi wajinga mutanshi nangwa wapeleko kwamba byambo bya bungauzhi bya mulengejile kumumanyika ne. Yesu ye mwine walumbulwile byambo bungauzhi kabiji waambijile ne baana banji ba bwanga’mba: “Umvwe bampachile amiwa, ne anweba bakemupata.” (Yoano 15:20) Bena Kilishitu bonse bakonsha kufunjilako byavula bingi ku lwitabilo ne ku byachinchikile Yosefwa.

BAKIZHIZHEMO NE KUKIZHAMO KUMUSHIKWA

Kechi papichile moba avula ne, Yakoba watumine mwananji Yosefwa kuya nakumona baana banji bakulumpe bajishishenga matanga a banyama kwipi na ku Shekema konka kwaikalanga bantu bebashikilwe bingi pa kyo baubile kabiji papichiletu kimye kicheche. Yakoba watele bingi muchima baana banji, onkao mambo, watumine Yosefwa kuya na kumona byo babena kwikala. Nanchi mwakonsha kufwanyikizha byalangulukilenga Yosefwa nyi? Wayukile kuba’mba bakolojanji bakizhizhemo kumupata kukila kala! Walangulukilenga pa byafwainwe kumuba bakolojanji byo bamutumine kwi bashanji. Nangwa byonkabyo, Yosefwa wakokejile ne kuya wayile.—Ntendekelo 34:25-30; 37:12-14.

Luno lwendo lwalepele bingi, lwajinga lwa kwenda moba ana nangwa atanu. Muzhi wa Shekema waikejile ku muzhika wa Hebulona palepele makilomita 80. Byo afikile ku Shekema wataine bakolojanji baya Dotanyi palepele makilomita kukila pa 22 kuya ja muzhika. Yosefwa byo afikile kwipi na ku Dotanyi, bakolojanji bamumwene byo aishilenga palepa byobya. Ponkapotu bazhingijile bingi byo bamumwene. Jishimikila jamba kuba’mba: “Baambañene bene na bene amba: ‘Talai, wa biloto awa wiya. Nanchi pano tumwipaye ne kumutaya mu mushima, kabiji atweba tukamba’mba: Nyama mukaji wamuja, po po tukamona kana biloto byanji bikoba byepi?’” Bino Lubenyi wajinga mubeji wibambijile bankasanji amba twayai tumutaye mu mushima, wakebelenga kwiya na kumufumyamo.—Ntendekelo 37:19-22.

Bino Yosefwa kechi wayukile byalangulukilenga bakolojanji byo ebasolomokele ne, waketekejile kuba’mba basakumutambwilatu bulongo. Pano bino, bakolojanji bamulukukile! Bamukwachile ne kumuvula munkukumba, ne kumutaya mu mushima wauma. Yosefwa bamutaile mu mushima! Byo aesekele kuba’mba afumemo wakankelwe kutuntukamo. Byo ajinga mu mushima wamwenengatu kyeya mwiulu ne kumvwa mawi a bakolojanji byo bayilenga. Wajijile ne kwibasashijila, pano bino kechi bateleko  ne muchima ne. Babwela ke baje ne kajo kwipi na ku mushima mo bamutaile kwa kubula kumvwa ne lusa. Lubenyi byo afuminepo batendekele kulanguluka bya kumwipaya Yosefwa, bino Yuda waambijile balongo banji kuba’mba bamupoteshe ku basulu bapichilenga. Muzhi wa Dotanyi wajinga kwipi na jishinda japichilangamo basulu kuya ku Ijipita, kabiji kechi papichile ne kimye kyabaya ne, kipanyi kya bena Ishimela ne bena Mijanyi bapichilenga. Yosefwa bamupoteshe, Lubenyi saka akyangye kubwela. Bamupoteshe nkasabo mashakele 20 a siliva kwikala muzha. *Ntendekelo 37:23-28; 42:21.

Yosefwa walwilangako bintu byawama, pano bino bakolojanji bamupachile

Akitwayai twisambepo jikwabo pa byo twanji kwambapo kuntatwilo. Byo bayilenga ne Yosefwa mu jishinda jaya ku Ijipita jatala ku kabeta ka ku bulenge, wapwishishe mu muchima wanji amba bunga bwapwila pa mpuki. Wachibilweko ku kisemi kyanji! Pa myaka yavula kechi ukayuka bikobiwa ku ba mu kisemi kyanji nabiji byaumvwinenga Lubenyi ne kumanama na milanguluko byo abwelele ne kutana bamupotesha ne. Ne binyenge byajinga ne bashanji bo bebabepele kuba’mba mwanabo ye batemenwe wafwa, kabiji kechi ukamona bankambo yanji ba Izaka, ne nkasanji Benjamina, ye atonganga bingi ne. Nanchi Yosefwa washajiletu kwa kubula kintu kiji kyonse nyi?—Ntendekelo 37:29-35.

Yosefwa wajinga na kintu bakolojanji kyo babujile kumwangata: lwitabilo. Wayukile byavula pe Lesa, aye Yehoba, kabiji kafwako kyakonsheshe kumwangata bino ne, nangwa kya kuba wafumine ku nzubo, wayanjile pa lwendo byo bamusendele pa kuya mu Ijipita, ne byo bamupoteshe kwikala muzha ku mwina Ijipita wajinga bingi munonshi wa jizhina ja Potifwalo. (Ntendekelo 37:36) Lwitabilo lwa kwa Yosefwa lwakosejileko bingi kabiji watwajijile kufwenya kwipi ne Lesa byo apichilenga mu bino bya malwa. Mu mitwe ikalondelapo, tukamba pa luno lwitabilo lwa kwa Yosefwa byo lwalengejile Yehoba Lesa kumwingijisha, ne ku ba mu kisemi kyanji bamushikilwe. Byo kyawamapo kulondela lwitabilo lwa kwa Yosefwa!

^ par. 15 Bapesapesa bya kupesa pesa baamba’mba, bakolojanji Yosefwa balangulukilenga’mba shabo byo aubijilenga Yosefwa byamwesheshenga’mba ukeba kumupa luusa. Bayukile kuba’mba Yosefwa wajinga mubeji wa kwa Yakoba ye asemejile mu mwanamukazhi ye atemenwe bingi, yenka ye akebelenga kusongola patanshi. Kabiji Lubenyi wajinga mubeji wa kwa Yakoba, walaajile na ntombo wa ba bashanji. Walengeshe bashanji bumvu ne kupusumuna jishuko ja kwikala na luusa lwa bubeji.—Ntendekelo 35:22; 49:3, 4.

^ par. 25 Nangwatu mu bintu bicheche Baibolo waamba bya kine. Pepala umo walumbulula kuba’mba mashekele 20 a siliva o mali o bapotangamo bazha ku bena Ijipita.