Kefasa: Ñumvwa bingi bulongo pa misambo ya mu Baibolo yo twisamba kimye kyonse. * Byo twisambilenga kimye kyafumineko, mwashikishe bwipuzho bwaamba pa Bufumu bwa Lesa. Mwakebelenga kuyuka ene mambo Bakamonyi ba kwa Yehoba o baitabila kuba’mba Bufumu bwatendekele kulama mu 1914.

Joni: Kya kine, byo natangilenga buku wenu, waambile’mba Bufumu bwa Lesa bwatendekele kulama mu 1914. Mbena kukeba kuyuka bishinka pa kino mambo anweba mwamba kuba’mba byonse byo mufunjisha bifuma mu Baibolo.

Kefasa: Ee, byo tufunjisha bifuma mu Baibolo.

Joni: Amiwa natanga Baibolo yense, pano bino nkyangye kumonapo panembwa uno mwaka ne. Nakebele ne pa Baibolo uji pa intaneti, kechi natainepo panembwa mwaka wa “1914” ne.

Kefasa: Mbena kwimusanchila pa bintu bibiji ba Joni. Kitanshi, mwatangile Baibolo yense. Ko kuba’mba mwatemwa bingi Mambo a Lesa.

Joni: Ee, ne atemwa bingi. Mambo kafwako buku waesakana na Baibolo ne.

Kefasa: Ibyo byo mwaamba. Kya bubiji, mbena kwimusanchila pa kwingijisha Baibolo umvwe mubena kukeba kutana mikumbu. Mwaubiletu byonka bitukambizha Baibolo kuba’mba: twajijilai ‘kwiakebesha’ maana a kuyuka bintu. * Kyawama bingi mambo mubena kwibikako kuba bino.

Joni: Nasanta bingi. Mbena kukeba kutwajijila kufunda. Napesele peselepo bingi pa byambo byaamba pa mwaka wa 1914 mu uno buku ye tubena kufundamo. Waamba pa kiloto kyalotele mfumu kyaamba pa kichi kikatampe kyo batemene kabiji kyatendeka kusapuka jibiji.

Kefasa: Mwaamba bulongo. Buno bo bungauzhi bwanembwa mu Danyela kitango 4. Muji kiloto kyalotele Mfumu wa bena Babilona aye Nebukaneza.

Joni: Buno bungauzhi nebutanga javula bingi. Kwambatu kishinka, ne luno kechi nayuka byo byakwatankana na Bufumu bwa Lesa ne mwaka wa 1914 ne.

Kefasa: Nangwatu ngauzhi Danyela kechi waumvwishishe mwatajile byambo byo anembele na lutangijilo lwa mupashi ne.

Joni: Oo, kechi nayukile ne.

Kefasa: Waamba pa Danyela 12:8 amba: “Bino bintu nebyumvwinetu, bino kechi nebyumvwine mo byayila ne.”

Joni: Nanchi kechi njitu bunke wabula kumvwisha buno bungauzhi ne.

Kefasa: Kishinka ke kya kuba’mba Danyela kechi waumvwishishe bino byambo mo byatajile ne, mambo kimye kechi kyafikile kya kuba’mba Lesa asolole mwatajile bungauzhi buji mu buku wa Danyela ne. Bino mu ano moba twakonsha kumvwisha mwatala buno bungauzhi.

 Joni: Mambo ka o mwaambila byobyo?

Kefasa: Kyawama, monai byaamba kyepelo kyalondelapo. Danyela 12:9 waamba’mba: “Mambo byambo bebishinka kala, babikapo ne katetesho poso kimye kya ku mpelo kikafike.” Onkao mambo, buno bungauzhi bwafwainwe kuyukanyikwa mo bwatajile mu “kimye kya ku mpelo.” Kabiji byonkatu byo tusa kufunda, bintu bibena kumweka bibena kumwesha kuba’mba tubena kwikala mu kimye kya ku mpelo. *

Joni: Nanchi mwakonsha kundumbulwila mwatala bungauzhi buji mu Danyela nyi?

Kefasa: Ee, nsakwimulumbulwila.

Kefasa: Patanshi, lekai ne mulumbulwileko pacheche pa byamwene Mfumu Nebukaneza mu kiloto. Apa bino, twisambe pa byo kilumbulula.

Joni: Kyawama.

Kefasa: Nebukaneza wamwene kichi kikatampe kyafikile ne mwiulu mu kiloto. Kepo aumvwine Lesa wakambizha amba bateme kichi. Bino Lesa waambile kuba’mba baleke kishiki ne mizhazhi bishale mu mushiji. Panyuma ya kupitapo “bimye bitanu na bibiji” kichi kikasapuka jibiji. * Buno bungauzhi bwaambilenga patanshi ku Mfumu Nebukaneza. Nangwa kya kuba wajinga mfumu wayile bingi nkuwa pano pa ntanda byonka byajinga kichi kyafikile ne mwiulu, bamufumishepo pa “bimye bitanu na bibiji.” Nanchi mwavuluka byamwekele nyi?

Joni: Nalubamo.

Kefasa: Kyawama. Baibolo waamba’mba Nebukaneza wakonyenye pa myaka itanu na ibiji. Pa kyokya kimye, kechi wajinga mfumu ne. Bino pa kupwa myaka itanu na ibiji, bukonye bwa kwa Nebukaneza bwapwile kabiji wabwelele pa bufumu jikwabo. *

Joni: Pano naumvwa byo mubena kwamba. Pano nga bino byonse byakwatankana byepi na Bufumu bwa Lesa ne mwaka wa 1914?

Kefasa: Lekai nemulumbulwile byo kiji, buno bungauzhi buji na mbaji ibiji. Bungauzhi butanshi bwafikile byo bafumishepo Mfumu Nebukaneza pa bufumu. Bungauzhi bwa bubiji ke byo bachibikizhe bukalama bwa Lesa. Kuno ko kufika kwa bubiji kwakwatankana na Bufumu bwa Lesa.

Joni: Pano mwayuka byepi kuba’mba kuno kufika kwa bungauzhi bwa bubiji kwakwatankana na Bufumu bwa Lesa?

Kefasa: Mu buno bungauzhi, muji byakonsha kwitukwasha kuyuka byo kiji. Danyela 4:17, waamba pa buno bungauzhi amba “baamba aba bazhila amba bomi bayuke’mba aye Mwine Wakila ye ulama bufumu bwa Bantu, ne kwibupana ku ye asaka.” Nanchi mwamona byambo bya kuba’mba “bufumu bwa bantu” nyi?

Joni: Ee, paamba’mba “Mwine Wakila ye ulama bufumu bwa bantu.”

Kefasa: Mwakumbula bingi bulongo. Pano mwalanguluka amba ñanyi ye batela amba “Mwine Wakila”?

Joni: Kyamweka Lesa.

Kefasa: Mwafikilapotu. Kino kibena kumwesha kuba’mba buno bungauzhi kechi bwaambilengatu pe Nebukaneza ne. Bwaamba ne pa “bufumu bwa bantu” ko kuba’mba bukalama bwa Lesa pa bantu. Kabiji twakonsha kumvwisha kino umvwe kya kuba twisamba pa buno bungauzhi byo buji.

Joni: Mwatazha mwepi?

Kefasa: Buku wa mu Baibolo wa Danyela wamba pa uno mutwe bimye byavula. Wamba pa kwikajikwa kwa Bufumu bwa Lesa abo bukalamwanga na Mwananji, aye Yesu. Kya kumwenako, twayai tubweleko panyuma pacheche. Nanchi mwakonsha kutangapo pa Danyela 2:44 nyi?

Joni: Ee, kijitu bulongo. Paamba’mba: “Kabiji ne mu moba a boba bamfumu aye Lesa wa mwiulu ukaleta bufumu bo bakabula konauna myaka ne myaka, nangwa pachechetu ne, kabiji abwa bufumu kechi bakebupana ku mutundu ungi ne. Kabiji bukalalaula buno bufumu bonse ne kwibupwishatu shata! Pakuba abo bukekala myaka ne myaka.”

Kefasa: Nasanta bingi. Nanchi mwalanguluka  amba kino kyepelo kibena kwamba pa Bufumu bwa Lesa nyi?

Joni: Kechi nayukisha bulongo ne.

Kefasa: Monai kuba’mba kino kyepelo kyaamba’mba buno Bufumu “bukekala myaka ne myaka.” Bufumu bwa Lesa bo bwafwainwatu kwikala myaka ne myaka, kechi kafulumende wa bantu ne, ke ibyo ne nyi?

Joni: Ee.

Kefasa: Mu buku wa Danyela muji bungauzhi bukwabo bwaamba pa Bufumu bwa Lesa. Bwanembwa mu Danyela 7:13, 14. Pa kwamba pa ukekala kalama, bungauzhi bwaamba’mba: “Ponkapo bamupele bundamabyalo, ne lukumo, ne bufumu, amba ba mu mitundu yonse ne ba mu mikoka yonse ne ba njimi yonse bamwingijilenga yenkaye; bundamabyalo bwanji bo bundamabyalo bwa myaka ne myaka, bukabula kupwa, ne bufumu bwanji bo bufumu bo bakabula konauna.” Nanchi pajipo byo mwayuka pa buno bungauzhi nyi?

Joni: Bwaamba pa bufumu.

Kefasa: Ibyo. Kechi bwaamba pa bufumu buji bonsetu ne. Bwamba’mba Kalama wa buno Bufumu ukekala na bulume pa “mitundu yonse ne ba mu mikoka yonse ne ba njimi yonse.” Kino kyalumbulula amba buno Bufumu bukalamanga pano pa ntanda ponse.

Joni: Kechi na kumvwisha mwatala kinembelo ne, pano popo naumvwisha.

Kefasa: Kabiji monai byaamba bungauzhi amba: “Kabiji abwa bufumu kechi bakebupana ku mutundu ungi ne. Pakuba abo bukekala myaka ne myaka.” Buno bungauzhi bwipasha na bo twaji kutanga pa Danyela 2:44, ke ibyo ne nyi?

Joni: Ee, bwipasha.

Kefasa: Twayai tupitulukemo pacheche mu byo twisamba. Bungauzhi buji mu Danyela kitango 4, bwanembelwe pa kuba’mba bantu bakayuke amba “Mwine Wakila ye ulama bufumu bwa bantu.” Bino byambo bimwesha amba buno bungauzhi bulumbulula byavula kechi bwavwangamotu Nebukaneza ne. Mu buku yense wa Danyela, muji bungauzhi bwaamba pa kwikajikwa kwa Bufumu bwa Lesa bukalamwanga na Mwananji. Nanchi mwakonsha kuswa kuba’mba buno bungauzhi buji mu Danyela kitango 4, bwaamba ne pa Bufumu bwa Lesa nyi?

Joni: Kampe byobyo kiji. Pano bino kechi naumvwisha byo bwakwatankana na mwaka wa 1914 ne.

Kefasa: Akivulukai Mfumu Nebukaneza ye twaji kwisambapo. Mu kufika kwa bungauzhi butanshi, waimenejilengako na kichi. Bamufumishe pa Bufumu byo batemene kichi ne kwikileka pa bimye bitanu na bibiji kulumbulula kimye kyo akonyenye. Bimye bitanu na bibiji byapwile kimye bukonye byo bwapwile ne kubwela pa bufumu. Kufika kwa bubiji kwa buno bungauzhi ke Bufumu bwa Lesa byo bebuchibikizhe, kechi na mambo a kuba’mba Lesa wakankelwe kulama ne.

Joni: Mwatazha mwepi?

Kefasa: Mu kimye kya kala, Bamfumu ba bena Isalela balamanga mu Yelusalema batelwanga amba baji pa “jitanda ja Yehoba.” * Baimenangako Yehoba byo balamanga bantu. Onkao mambo, buno bukalama bwa bano bamfumu bwaimenangako bukalama bwa Lesa. Pa kupitapo kimye, bano bamfumu basatukijile Lesa kumvwangakotu ne bantu bo balamanga. Na mambo a kubula kukokela Lesa, Lesa waswishishe bena Isalela kwibashinda ku bena Babilona mu 607 B.C.E. Kufumatu kyo kya kimye, kechi  kwajingapo bamfumu baimenangako Yehoba mu Yelusalema ne. Kino kibena kulumbulula kuba’mba bukalama bwa Lesa bebuchibikizhe. Nanchi mwaumvwisha byo nalumbulula nyi?

Joni: Ee, naumvwa.

Kefasa: Onkao mambo, mu 607  B.C.E. mo mwatendekejile bimye bitanu na bibiji nangwa kimye bukalama bwa Lesa po bebuchibikizhe. Ku mpelo ya myaka ya bimye bitanu na bibiji, Lesa waikajikile kalama wakatataka umwimenako pa kino kimye uji mwiulu. Panyuma ya bino, bungauzhi bukwabo bo tutanga mu Danyela popo bukafika. Bwipuzho ke buno: Pano ñanyi kimye bimye bitanu na bibiji po byapwile? Umvwe tutane mukumbu ku buno bwipuzho, popo tusa kuyuka kimye kyatendekele kulama Bufumu bwa Lesa.

Joni: Kyamweka bimye bitanu na bibiji byapwile mu 1914.

Kefasa: Mwaamba kine.

Joni: Pano twayuka byepi kino?

Kefasa: Kyawama, kimye Yesu kyo aingijilenga mwingilo wanji wa pano pa ntanda, waambilenga amba bimye bitanu na bibiji kechi byapwile ne. * Ko kuba’mba papichile myaka yavula bingi. Bimye bitanu na bibiji byatendekele kala Yesu saka akyangye kwiya pano pa ntanda kabiji byapwile panyuma ya kupitapo myaka byo abwelele mwiulu. Vulukai kuba’mba bungauzhi bwa kwa Danyela kechi bwayukanyikilwe mo bwatajile ne, bino bwaishile kuyukanyikwa mu “kimye kya ku mpelo.” * Bafunda Baibolo bajingako mu ma 1800 bakebeshe kuyuka mwatajile buno bungauzhi ne kwibupesapesa. Batendekele kuyuka amba bimye bitanu na bibiji bikapwa mu 1914. Kabiji bintu byatendekele kumweka mu ntanda bimwesha kuba’mba Bufumu bwa Lesa bwatendekele kulama mwiulu mu 1914. Uno ye mwaka moba apelako mo atendekele. Nayuka kuba’mba kyo kimye kitanshi kufunda pa bino kabiji mwafwainwa kupitulukamo bulongo pa kuba’mba mwibyumvwishe . . .

Joni: Ee, nsa kutangamo jikwabo pa kuba’mba ñumvwishe.

Kefasa: Kwakamwa ne, mukebumvwisha. Ne amiwatu papichile kimye pa kuba’mba ñumvwishe buno bungauzhi ne byo bwafikile. Naketekela kuba’mba pa byonse byo twisamba mwashiinwa kuba’mba bintu byonse byaitabilamo Bakamonyi ba kwa Yehoba pa Bufumu biji mu Baibolo.

Joni: Mwaamba kine. Ñumvwa bingi bulongo pa kuyuka kuba’mba byo mwaitabilamo biji mu Baibolo.

Kefasa: Kabiji namona kuba’mba ne anweba mukeba kwitabila mu bintu biji mu Baibolo. Byonka byo naji kwambatu, bintu byo twafunda kechi mwakonsha kwibikwatankanya pa kimye kimo ne. Nayuka kuba’mba mukiji na mepuzho. Kya kumwenako, twisamba kuba’mba bimye bitanu na bibiji byakwatankana na Bufumu bwa Lesa kabiji amba byatendekele mu 607 B.C.E. Pano twayuka byepi kuba’mba bimye bitanu na bibiji byapwile mu 1914? *

Joni: Ee, mambo ne amiwa mbena kulanguluka pa kino.

Kefasa: Baibolo witukwasha kuyuka kimye kikapitapo pa ino myaka ya butanu na bubiji. Nanchi mubena kukeba kuba’mba tukafunde pa uno mutwe kimye kyo nkabwelako nyi?

Joni: Ee, kijitu bulongo.