Nanchi Lesa ukaleka bantu kutwajijila kwimanyika bene na bene ne kwibaswisha konauna ino ntanda kulutwe na lwendo nyi? Ine. Byonka byo twamona, ukapwisha buyanji ne lumanamo byapitamo bantu pa myaka yavula bingi. Mulenga wa bantu ne ntanda ukeba muyuke’mba kimye kyo akobilapo bino kyafwenya pepi. Wasolola byepi kino kishinka kyanema?

Langulukai pa kino: Inge mubena kuyapo ku mpunzha imo ko mwabula kuyuka, patanshi mwakonsha kwipuzha bayukako kabiji ne kwingijisha mapu. Inge mwamona biyukilo ne bishimikwa bipasha na byo baji kwimubuula, mwikala na luketekelo lwa kuba’mba katatakatu mufike ko mubena kuya. Mu jishinda jimotu, Lesa witupa Mambo anji etulumbulwila biyukilo bikamweka mu ntanda yonse. Byo tumona bino bintu saka bimweka, tushiinwa kuba’mba mpelo yafwenya pepi.

Baibolo walumbulula’mba mu ntanda mukamweka bintu bikyangye kumwekapo kala, kabiji bino bintu bikataminangakotu kufika ne ku mpelo. Kino kikekala kimye muno mu ntanda kyo mukamweka bintu byabula kumwekapo kala mu bwikalo bwa bantu. Akimonai bimo byaambiwapo mu Mambo a Lesa.

1. MILUKUCHI MWAYA NTANDA Bungauzhi bwanembwa mu Mateo kitango 24 bwatongola bintu bikamweka pano pa ntanda bikekala ke kiyukilo kya mpelo. Kino kiyukilo kikamwesha’mba kimye “kya mpelo ya buno bwikalo” kyafwenya pepi, kabiji kikatwajijila kufikatu ne ‘mpelo byo ikafika.’ (Byepelo 3, 4) Mu kino kiyukilo mwavwangwa makondo, bipowe bya nzala, bitentanshi kuku ne kuku, kuvujilako kwa bubi, bantu kubula butemwe, ne bantangi ba bupopweshi kutwala bantu mungi. (Byepelo 6-26) Ibyo, bintu bya uno mutundu kechi byatendeka lelo ne, bino byaubiwa pa myaka yavula. Pano bino, mpelo byo ibena kufwenya pepi, bino bintu bibena kumweka byonse pa kimye kimotu. Kabiji bibena kumwekela pamo na biyukilo bikwabo bisatu.

2. BYUBILO BYA BANTU Baibolo waamba’mba mu “moba a kupelako,” ko kuba’mba kimye kikashalako kuba’mba mpelo ifike, byubilo bya bantu bikayangatu na kutaminako. Baibolo waamba’mba: “Bantu bakekala betemwatu abo bene, batemwa mali, bejantula, belundumika, ba mwenga, babula kukookela bansemi, babula kusanta, babula bukishinka, babula butemwe, babula kukeba kumvwañana, ba luntepentepe, babula kwikanya, bashinta, babula kutemwa kyawama, basolola bakwabo, babula kumvwa, betota, batemwa bya kisangajimbwe mu kifulo kya kutemwa Lesa.” (2 Timoti 3:1-4) Ibyo kuba’mba kufumatu ne kala bantu kechi banemekanga bakwabo ne, pano bino, mu “moba a kupelako,” bino byubilo byatama byakizhamo kya kuba kutela ano moba amba “bimye byakatazha” kwiafwainwa. Nanchi ne anweba mwamona kuba’mba byubilo bya bantu bibena kutaminakotu nyi?

3. NTANDA BABENA KWIYONAUNA Baibolo waamba’mba Lesa “[ukonauna] boba babena konauna ntanda.” (Lumwekesho 11:18) Bantu babena konauna byepi ntanda? Moba ajingako Nowa bealumbulula mu jishinda jimotu amba: “Lesa wa kine wamwene’mba pano pa ntanda paonaika, kabiji payujiletu bukapondo. Kabiji Lesa watajile pano pa ntanda ne kumona’mba paonaika.” Onkao mambo, Lesa waambile pa bano bantu babi amba: ‘Nkebonauna.’ (Ntendekelo 6:11-13) Nanchi mubena kumona bintu bibena kumwesha amba mu ntanda mwayula bukapondo nyi? Kunungapo, bantu bafika pa kipimo kya kuba’mba bakonsha konauna bantu bonse pano pa ntanda. Baji na bilwilo byashinta. Kabiji bantu babena konauna ntanda mu jishinda jikwabo. Bintu bilengela pa ntanda kuwama, nabiji mwela ye tupema, banyama ne bichi, tulunga twa mema byonse bibena  konaika na mambo a kubula kwibilama bulongo.

Ishikishai kino, ‘Myaka 100 ya kunyuma, nanchi bantu bajingapo ne na bilwilo byakonsha konauna bantu bonse pano pa ntanda nyi?’ Pano luno bantu balenga bilwilo byashinta kabiji babena konauna bilengwa na Lesa. Bantu babena kulenga bya kulengalenga byavula kya kuba babena kukankalwa ne kuyuka bya kwibingijisha bulongo nangwa kupwisha makatazho abena kufumamo. Nangwa byonkabyo, bantu kechi baji na bulume bwa kufuukula bikekala ino ntanda kulutwe na lwendo ne. Bantu saka bakyangye konauna ntanda yonse, Lesa ukonauna bonse babena konauna ntanda. Abino byo byo alaya.

4. MWINGILO WA KUSAPWILA NTANDA YONSE Kintu kikwabo kiji mu kiyukilo kya mpelo ke mwingilo mukatampe ubena kubiwa. Bungauzhi bwaambile’mba: “Ano mambo awama a Bufumu bakeasapwila pano pa ntanda ponse kwikala bukamonyi ku bisaka byonse bya bantu, apa bino mpelo ikafike.” (Mateo 24:14) Uno mwingilo wa kusapwila wapusana bingi na mingilo ya kukanjikizha bantu kwitabila yaingila bupopweshi bwavula pa myaka yavula yapitapo. Mu ano moba apelako, byambo byanema byo babena kusapwilapo ke “mambo awama a Bufumu.” Nanchi mwayukapo jibumba ja bupopweshi jamba bingi pa ano mambo nyi? Nangwa inge kya kuba bantu bamo bamweka nobe babena kusapwila ano mambo, nanchi babena kusapwilatu mu nyaunda imo nyi? Inyi babena kusapwila ano mambo awama “pano pa ntanda ponse kwikala bukamonyi ku bisaka byonse bya bantu”?

Keyala wa www.pr418.com wamba bingi pa “ano mambo awama a Bufumu.” Pa uno keyala paji mabuku abena kulumbulula ano mambo awama mu milaka kukila pa 700. Nanchi mwayukapo jishinda jikwabo jo bengijisha pa kusapwila mambo awama a Bufumu mwaya ntanda yonse nyi? Kala saka kukyangye kwikala Intaneti, Bakamonyi ba kwa Yehoba bayukanyikilwe bingi na mambo a mwingilo wa kusapwila mambo awama a Bufumu bwa Lesa. Kufumatu mu 1939, pa nkupiko ya magazini wa Kyamba kya Usopa paji byambo bya kuba’mba, “Kibena Kubijika Bufumu bwa Yehoba.” Buku wa bupopweshi waambile pa mwingilo wa kusapwila wa Bakamonyi ba kwa Yehoba kuba’mba “ye mwingilo wabaya bingi pa mingilo yonse kabiji babena kumwingila mu mapunzha avula bingi.” Mu uno mwingilo wa kusapwila, babena kubijika mambo awama a kuba’mba katatakatu ‘mpelo ifike’ kupichila mu bikoba Bufumu bwa Lesa.

Nanchi mu bwikalo bwenu mwimwena bintu bina bya kwitujimunako byatongolwa mu Baibolo byaambiwapo mu uno mutwe nyi? Pa myaka 100 yapitapo, uno magazini watwajijila kubulako bantu  bamutanga bintu bibena kumweka mu ntanda ne kwibakwasha kushiinwa kuba’mba mpelo yafwenya pepi. Bino bantu baji na luzhinauko bakana bino bishinka, ne kwamba’mba bino bishinka bantu bakonsha kwibilumbulwila mungi kwesakana na milanguluko yabo. Bano bantu bamba ne kuba’mba kilengela bintu kumweka nobe bibena kutaminako ke biñambañamba bibena kukwasha bantu kuyuka bibena kubiwa mwaya ntanda. Pano bino, bishiino byavula bibena kumwesha kuba’mba tubena kwikala mu kimye kya mpelo.

Bashayuka bamo balanguluka’mba katatakatu bintu bipimpulwe pano pa ntanda bibena kuvujilako. Mu mwaka wa 2014, kavoto ka Science and Security Board kanembele sawakya mu magazini wa Bulletin of the Atomic Scientists wa kujimunako kipamo kya United Nations Security Council pa bintu byakonsha kubika bumi bwa bantu mu kizumba. Bano bashayuka ba bya sayansi banembele’mba: “Inge twatalapo bulongo pa bino bintu, twashiinwa kuba’mba bya kulengalenga bya ano moba bikalengela mapuso akatampe akonsha kubika bumi bwa bantu bonse mu kizumba.” Bantu bavula bashiinwa kuba’mba twafika pa kimye kyakatazha mu bwikalo bwa bantu. Banembi ba uno magazini ne bantu bamutanga bashiinwa kuba’mba tuji mu moba a kupelako kabiji katatakatu mpelo ifike. Kechi mwafwainwa kuchina mpelo ne, bino mwafwainwa kusangalala na mambo a bintu bikafumamo. Mambo ka? Mambo mwakonsha kupuluka.