Yai panembwa’mba bijipo

Yai paji ndonda ya mitwe

LONDELAINGA LWITABILO LWABO | ENOKA

“Watokeshe Lesa ku Muchima”

“Watokeshe Lesa ku Muchima”

ENOKA wajingako mu myaka ya kala. Waikele myaka 365. Bino mu ano moba kafwako muntu nangwa umo wakikalapo ino myaka ne. Pa kyo kya kimye kechi wakotele ne, mambo bantu pa kyo kya kimye baikalanga bingi myaka yavula. Kala bantu baikalanga myaka yavula kukila ano moba. Enoka wasemenwe Adama saka afikizha kala myaka 600, kabiji Adama waikele myaka ikwabo 300. Bamo ba mu kisemi kya kwa Adama baikele myaka yavula kukila ne yaikele Adama. Onkao mambo, Enoka bumi bwanji bebuchibikizhetu mambo wakijingatu na myaka 365.

Enoka wajinga mu kizumba. Fwanyikizhai babena kumupangisha ku bantu kuba’mba bamwipaye. Bamuzhingijila mambo wibabula byaambile Lesa. Kabiji bamushikwa bingi. Balengulula byambo byo asapwijilenga, kabiji bashikwa ne Lesa wamubujile byambo byo asapwijilenga. Kechi bakonsheshe kulukuka Yehoba Lesa wapopwelanga Enoka ne. Bino Enoka aye bakonsheshe kumulukuka. Kino kyalengejile Enoka kwakamwa ne kulanguluka’mba kyapwa kechi ukamonapo balongo banji jibiji ne. Kampe walangulukilenga pa mukazhanji, pa baana banji babakazhi, pa mwananji aye Metusela nangwa munkananji Lameki. (Ntendekelo 5:21-23, 25) Nanchi pano po papwijile bunga pa mpuki nyi?

Baibolo kechi waambapo byavula pe Enoka ne. Mu Baibolo bamwambapotu mu mabuku asatu. (Ntendekelo 5:21-24; Bahebelu 11:5; Yuda 14, 15) Bino byepelo byalumbulula bingi bulongo lwitabilo lwajinga ne Enoka. Nanchi yenu mumwena ba mu kisemi kyenu nyi? Nanchi kimye kimo kimukatazha kuba byawama nyi? Inge ibyo, mwakonsha kufunjilako byavula bingi kwi Enoka.

“ENOKA WAENDELENGA NA LESA WA KINE”

Bantu baubilenga bingi bintu byatama mu moba ajingako Enoka. Kino kyajinga kisemi kya butanu na bubiji kufuma kwi Adama. Pa kino kimye bantu bajinga pepi na bulumbuluke bwaelele ba Adama ne Evwa. O ene mambo, bantu o baikelanga myaka yavula. Bino bantu bajinga na byubilo byatama bingi kabiji kechi batemenwe Lesa ne. Bumbanzhi bwavujile bingi. Bumbanzhi batendekele mu kisemi kya bubiji, kimye Kaina kyo aipayile nkasanji Abela. Umo wa mu kisemi kya kwa Kaina wajinga mbanzhi kukila ne Kaina. Bino ba mu kisemi kya busatu batendekele kuba bubi mu jishinda japusanako. Batendekele kwita pa jizhina ja Yehoba, bino kechi bamwakamwanga ne. Baingijishanga jizhina ja Lesa jazhila pa kumwendeleka ne kumuba mukeyu.—Ntendekelo 4:8, 23-26.

Buno bupopweshi bwajingako kimye kyajingako Enoka. Enoka byo akomenenga wafwainwe kusalapo bya kuba mu bwikalo bwanji. Kulondela byaikelenga bavula mu o a moba, nangwa kusalapo kupopwela Lesa wa kine, Yehoba, walengele meulu ne ntanda. Byo ayukile pe Abela wafwile na mambo a kupopwela Yehoba mu jishinda jimutokesha ku muchima, byafwainwa byamutundaikile bingi. Enoka wasajilepo kupopwela Lesa. Pa Ntendekelo 5:22 paamba’mba: “Enoka watwajijile kwenda na Lesa wa kine.” Bino byambo bimwesha kuba’mba Enoka wapopwelanga Lesa mu ntanda mwavujile bantu babulanga kwakamwa Lesa. Ye muntu mutanshi Baibolo ye aambapo bino.

Kino kyepelo kya mu Baibolo kyaamba ne kuba’mba Enoka watwajijile kupopwela Yehoba nangwatu kimye kyo asemene Metusela. Kyamweka Enoka wasemene Metusela byo afikizhe myaka 65. Wajinga na mukazhi ye babula kutongola mu Binembelo, ne na baana bakwabo bo babula kutongola “ba balume ne baana ba bakazhi.” Byo kiji kuba’mba Enoka waakamwanga Lesa, kyamweka ne ba mu kisemi kyanji wibafunjishanga pe Lesa. Enoka wayukile kuba’mba Yehoba ukeba’mba ekale wa kishinka ku mukazhanji. (Ntendekelo 2:24) Wafwainwa wibikileko bingi kufunjisha baana banji pe Yehoba Lesa. Nanchi bebilondejile nyi?

Baibolo kechi waambapo byavula ne. Kechi waambapo pa lwitabilo lwa kwa Metusela ne. Waambatu pa myaka yo aikele yavula kukila bonse banembwa mu Baibolo. Wafwile mu mwaka waishile Muyulo. Metusela ye wasemene Lameki. Nkambo yanji aye Enoka waikele myaka kukila pa kitota kimo kufuma pasemekejilwe munkananji Lameki. Lameki byo akomene wajinga bingi na lwitabilo. Yehoba wamulengejile kwamba bungauzhi bwaambile pa munkananji aye Nowa. Buno bungauzhi bwafikile kimye kyaishile Muyulo. Nowa naye waendanga na Lesa byonkatu byajinga mushakulu wanji aye Enoka. Nowa kechi wamumwenepo Enoka ne. Bino byaubile Enoka byamukwashishe bingi. Nowa wafwainwa wafunjile bwikalo bwakwakamwa Lesa kwi shanji aye Lameki nangwa kwi nkambo yanji aye Metusela. Nangwa kampe bamufunjishe kwi Yaleda shanji Enoka, wafwile Nowa saka aji na myaka 366.—Ntendekelo 5:25-29; 6:9; 9:1.

Adama ne Enoka bapusene bingi. Adama wajinga walumbuluka, bino wasatukile ne kulenga mambo kwi Yehoba ne kushila bantu bwikalo bwatama bwa bunsatuki. Enoka nangwa kya kuba wajinga mbulwakulumbuluka, waendanga na Lesa kabiji walengejile ba mu kisemi kyanji kwikala na lwitabilo. Adama wafwile Enoka saka aji na myaka 308. Adama witemenwetu aye mwine. Nanchi ba mu kisemi kyanji bamujijile byo afwile nyi? Kechi twayuka ne. Bino “Enoka waendelenga na Lesa wa kine.”—Ntendekelo 5:24.

Inge muji na kisemi, mwakonsha kufunjilako byavula kwi Enoka. Kumwena ba mu kisemi kyenu bya mu bwikalo kwanema, bino kechi kwafwainwa kunema kukila kwibafunjisha pe Lesa ne. (1 Timoti 5:8) Byo muba bifunjisha baana benu pe Lesa kukila ne byo mwamba. Inge mwasalapo kwenda na Lesa byonka byaendanga Enoka, ne kulondela mikambizho yanji mu bwikalo bwenu, mukafunjisha baana benu bwikalo bwawama kabiji bakemulondelanga.

ENOKA “BO AAWILEPO”

Enoka wafwainwa waumvwanga mukose mambo wajingatu bunke mu ntanda mwajinga bantu babulanga kwakamwa Lesa. Nanchi Lesa wanji aye Yehoba, wamunemekele nyi? Wamunemekele bingi. Kimye kimo Yehoba wisambile na uno kalume wanji wa kishinka. Wamubujile byambo bya kuya na kubuula bantu bajingako mu o a moba. Wamupele mwingilo wa bungauzhi. Enoka ye ngauzhi mutanshi ye baambapo mu Baibolo. Twayuka bino, mambo Yuda, nkasanji Yesu bamutangijile ku mupashi kunemba bungauzhi bwaawile Enoka saka papita myaka yavula bingi. *

Ñanyi bungauzhi bwaawile Enoka? Waawile’mba: “Talai! Yehoba waishile na mabumba a bamalaika banji bazhila, na kwibachibila mambo ne kuzhachisha bonse babula kumwakamwa na mambo a byubilo byabo byatama byo baubilenga mu jishinda jibula kumwesha kwakamwa Lesa, ne na bintu byonse bya bumvu byo bamwambijilenga bandengamambo babula kwakamwa Lesa.” (Yuda 14, 15) Mu bino byepelo, Enoka waambilenga uba nobe Lesa wauba kala byaamba buno bungauzhi. Bungauzhi bwavula bwalondela yonka ino nembelo. Ene mambo o banembele bino ke a kuba’mba: Bangauzhi bashiinwe kuba’mba byo baambilenga kine bikamweka. O ene mambo, o baambilanga nobe byamweka kala.—Isaya 46:10.

Enoka wasapwilanga kwa kubula moyo byambo byamubujile Lesa mu ntanda mwajinga bantu bakanamine michima

Nanchi kyapelele Enoka kusapwila bino byambo ku bantu bonse nyi? Bino byambo bya bungauzhi byanemene bingi. Buno bungauzhi bwaamba’mba “babula kwakamwa Lesa” pa kwamba pa bantu bajinga na byubilo byatama. Buno bungauzhi bwajimwinengako bantu kuba’mba bwikalo bo baikelenga kufuma kimye Adama kyo bamupangile mu bujimi bwa Edena bwatamine bingi. Onkao mambo, Yehoba wafukwilepo kutuma “mabumba a bamalaika banji bazhila” kwiya na kwibonauna. Enoka wachinchikile byo asapwijilenga bino byambo byamubujile Lesa nangwa kya kuba wajingatu bunke bwanji. Kampe Lameki kyo kyamulengejile kwikala na lwitabilo mambo wamonanga bankambo yanji byo bachinchikile.

Lwitabilo lwa kwa Enoka lwakonsha kwitulengela kwishikisha kuba’mba, nanchi mmona ino ntanda byonka Lesa byo eimona nyi? Byambo bya luzhachisho byasapwijilenga Enoka byanema bingi ne mu ano moba byonkatu byo byajinga pa kyo kya kimye. Bungauzhi bwaawile Enoka bwafikile Yehoba byo aletele Muyulo waonawine bantu babulanga kwakamwa Lesa mu moba ajingako Nowa. Lesa byo aonawine bantu pa kyo kya kimye kimwesha lonaiko lukatampe luji kulutwe. (Mateo 24:38, 39; 2 Petelo 2:4-6) Byonkatu byo kyajinga mu oa moba, ne mu ano moba Lesa ukengijisha bamalaika konauna bantu babula kwakamwa Lesa. Atweba bonse twafwainwa kumvwina lujimuno lwaambile Enoka ne kubulako bakwetu. Ba mu kisemi ne balunda netu bakonsha kwitukana, kabiji twakonsha ne kumvwa mukose. Pano bino Yehoba kechi uketukana ne, byonkatu byo abujile kukana Enoka. Nangwatu mu ano moba kechi ulekelela bapopweshi banji bakishinka ne.

“KUMUVILULA PA KUBA’MBA ABULE KUFWA”

Nanchi Enoka wafwile byepi? Byamwekele ku mpelo ya bumi bwa kwa Enoka bitulengela kukumya kukila ne byamwekele mu bwikalo bwanji. Buku wa Ntendekelo waambatu’mba: “Enoka waendelenga na Lesa wa kine. Kabiji wazhimañene, mambo Lesa wamusendele.” (Ntendekelo 5:24) Pano Lesa wamusendele byepi Enoka? Mutumwa Paulo walumbulwile’mba: “Lwitabilo lo lwalengejile Enoka kumuvilula pa kuba’mba abule kufwa, kabiji ko ayile kechi kwayukanyikilwe ne, mambo Lesa wamuvilwile; mambo saka bakyangye kumuvilula, kyashimwinwe pe aye amba watokeshe Lesa ku muchima.” (Bahebelu 11:5) Paulo watazhizhe mu ka byo aambile’mba, “kumuvilula pa kuba’mba abule kufwa”? Ma Baibolo amo aamba’mba Lesa watwajile Enoka mwiulu. Kechi kyakonsha kwikala bino ne. Mambo Baibolo waamba’mba Yesu Kilishitu ye mutanshi kusangulwa ne kuya mwiulu.—Yoano 3:13.

Pano Enoka ‘bamuvilwile byepi pa kuba’mba abule kumona lufu?’ Yehoba wafwainwa wavilwile Enoka byo alengejile wakupukilwa mu tulo ne kufwa kwa kubula misongo. Bino Enoka “kyashimwinwe pe aye amba watokeshe Lesa ku muchima.” Pano kyajinga byepi? Enoka saka akyangye kufwa kyamweka Lesa wamumwesheshe kiloto kya paladisa ukekala pano pa ntanda. Enoka byo amwenenga kino kimwesho kyamwesheshe’mba waitabilwa kwi Yehoba, ponkapotu wafwile. Mutumwa Paulo wanembele pe Enoka ne bakwabo banabalume ne banabakazhi ba kishinka, amba: “Bano bonse bafwijile mu lwitabilo.” (Bahebelu 11:13) Kyamweka balwanyi banji bakebelenga mubiji wanji, bino “ko ayile kechi kwayukanyikilwe ne.” Kyamweka Yehoba wafile mubiji wanji kuba’mba balwanyi bakamusenda ne kutundaikilamo bupopweshi bwa bubela. *

Kwesakana na byaamba bino Binembelo, twayai tufwanyikizhe byamwekele kimye kyafwile Enoka. Kampe kyajinga bino. Enoka wanyemenenga kabiji wakokeletu zubulu. Balwanyi banji bamupangishenga saka bazhingila pa byambo bya luzhazhisho byo ebambijile. Enoka wafyama kuba’mba akokolokeko pacheche bino saka ayuka kuba’mba katatakatu bamukwete ne kumwipaya. Byo abena kukokoloka walomba kwi Lesa. Byo apwisha kulomba waumvwa muchima waikila. Ponkapotu Enoka wamona kimwesho. Mu kino kimwesho Enoka bamutwajile kwalepa.

Enoka kyamweka bamupangishenga amba bamwipaye kimye Yehoba kyo amusendele

Fwanyikizhai ubena kumona ntanda yawama bingi mwabula bintu byatama byaubanga bantu. Yamwekelengatu nobe bujimi bwa Edena, bino kechi mwajinga bakelubi beisopelenga ne. Bantu bonse bajingamo kafwakotu nangwa umo wakolelwenga ne, kabiji bavujile bingi. Baikelenga mu mutende. Kafwakotu nangwa umo washikilwe mukwabo ne, kabiji kafwako wamanyikilenga bakwabo na mambo a kwingijila Lesa byonka byo kyajinga pa kyo kya kimye ne. Bino Enoka wayukile’mba Yehoba wamutemwa bingi. Walangulukilenga kuba’mba mu ino ntanda momo akekalanga. Byo alangulukilenga pa mutende wajinga mu ino ntanda, Enoka wazhinzhibele ne kufwa byobyo afwile.

Ne luno ukiji mu tulo twa lufu. Yehoba Lesa ukamuvuluka nangwa papite myaka yavula byepi. Yesu walayile kuba’mba juba jibena kwiya bonse baji mu bilende po bakomvwa jiwi ja Kilishitu ne kufumamo mu bilende. Byo bakasangulwa bakatana ntanda yawama muji mutende.—Yoano 5:28, 29.

Nanchi ne anweba mukeba kwikala mu ino ntanda nyi? Mukomvwa bingi bulongo inge mwamona Enoka. Ukemubula bintu byavula bingi. Popo akemubula inge kya kine byo tubena kufwanyikizha byamwekele saka akyangye kufwa. Bino kuji kintu kyo twafwainwa kufunda kwi aye lonka luno. Paulo byo apwishishe kwamba pe Enoka, waambile’mba: “Kwa kubula lwitabilo kechi kyakonsheka kutokesha Lesa ku muchima ne.” (Bahebelu 11:6) Atweba bonse twafwainwa kulondela lwitabilo lwa kwa Enoka wachinchikile bingi.

^ jifu. 14 Bashayuka ba Baibolo bamo bamba’mba, Yuda wafuminye bino byambo mu buku wabula wa mu Baibolo utelwa’mba Buku wa kwa Enoka. Uno buku wa mashimikila kechi wayukanyikwa bulongo ko afumine ne, bino utelwa’mba wa kwa Enoka. Byaamba uno buku pa bungauzhi bwaawile Enoka bya kine. Kyamweka bino byambo bebifuminye mu mabuku akala kene abulako mu ano moba, nangwa mu mashimikila ambangatu bantu. Kampe mu ano mabuku Yuda momo afuminye bino byambo, nangwa kampe wibyumvwine kwi Yesu. Mambo Yesu kimye kyo ajinga mwiulu wamonanga Enoka.

^ jifu. 20 Lesa wafile ne mubiji wa kwa Mosesa ne wa kwa Yesu kuba’mba bantu babule kuba byatama mibiji yabo.—Mpitulukilo ya mu Mizhilo 34:5, 6; Luka 24:3-6; Yuda 9.