Yai panembwa’mba bijipo

KAINYAINYA 24, 2014
Eritrea

Bafikizha ne Myaka 20 mu Kaleya ku Eritrea, Nanchi Bakebafumyamo Nyi?

Bafikizha ne Myaka 20 mu Kaleya ku Eritrea, Nanchi Bakebafumyamo Nyi?

Myaka 20 yapitapo, kafulumende wa Eritrea wakashile bansongwalume basatu ne kwibabika mu kaleya kakatazha bingi ka Sawa, mo bakiji ne lelo jino. Kechi bebafwishishe na mambo nangwa kwibatotolweshapo mu kochi ne. Mambo ka o bebakashila?

Ba Paulos Eyassu, ba Negede Teklemariam, ne ba Isaac Mogos, Bakamonyi ba kwa Yehoba bakana kutwela bushilikale na mambo a kulondela byo baitabilamo. Inge baji bebataainepo na “mambo” byo bakaine kutwela bushilikale inge bebatongwejile myaka ya kwikala mu kaleya. Ba Paulos baji na myaka 41, ba Negede myaka 40 ne ba Isaac myaka 38. Baikala mu kaleya myaka yonse ya bunsongwalume bwabo. Bebalengela kubula kusongola, kubula kusema baana, kubula kulama bansemi babo bakoma kala nangwa kwikala bwikalo bo bakebelenga. Kabiji bebalengela kubula kupopwela Lesa pamo na bakwabo.

Kufumatu po bebakashijile pa 24 mu ñondo wa Kainyainya mu 1994, ba Paulos, ba Negede, ne ba Isaac bebamanyikilenga bingi mu kaleya ka Sawa. Luno baleka kwibamanyika kabiji bebanemeka bingi ku bakulumpe ba bakaili na mambo a kulondela byo baitabilamo.

Bakamonyi bakwabo babena kumanama mu kaleya

Mu Eritrea babena kumanyika bingi Bakamonyi ba kwa Yehoba kukila byalo bikwabo. Pano po tubena kunemba bino byambo, Bakamonyi 73 baji mu kaleya, kuvwangakotu ne banabakazhi, baana ne bakote. Bavula babena kupita mu bya malwa nabiji kubula kajo kawama, mema ne kwibamanyika ku ba mingilo balama kaleya. Bakamonyi ba balume bakwabo basatu baikala mu kaleya myaka 10, pano bino kechi baikalamo myaka yavula byonka byaikalamo ba Paulos, ba Negede ne ba Isaac ne.

Bipamo byapusana pusana byakanya kyalo kya Eritrea kumanyika bantu na mambo a bupopweshi

Bino bipamo byayukishatu kuba’mba kyalo kya Eritrea kimanyika Bakamonyi ba kwa Yehoba ne bupopweshi bukwabo.

  • Kutendekatu mu 2004, pa mwaka pa mwaka masakya a kipamo kya U.S. Department of State amwesha kuba’mba kyalo kya Eritrea kechi kiswisha bantu kwisajila bupopweshi bo bakeba ne. Kino kyavwangamo ne “byalo bikwabo muji makafulumende oba bino nangwa kumanyika bantu na mambo a bupopweshi bo bayamo.”

  • Kipamo kya United Nations Human Rights Council “kechi kyatemwa pa kafulumende wa Eritrea byo abula kuswisha bantu baji mu kyalo kyabo kufuukula bintu byo bakeba ne.” Kyaambila uno kafulumende “kuswisha bantu kufuukwila bintu ne kusala bupopweshi bo bakeba ne kulondela byo baitabilamo.”

  • Sawakya wa mwaka wa mu 2014 wa kipamo kya U.S. Commission on International Religious Freedom, waambile’mba: “Bakamonyi ba kwa Yehoba kechi baji na bwana bwa bene ne.”

  • Sawakya wa ntanda yonse wa mu 2013 wa Human Rights Watch waambile’mba kafulumende wa Eritrea watwajijila kukwata, kukasa ne kumanyika aba baya mu bupopweshi bwabula bwa bena Eritrea. Kabiji “Bakamonyi ba kwa Yehoba babena kwibamanyika bingi kukila bantu bakwabo.”

  • Mu ñondo wa Kuvumbi mu mwaka wa 2005, kipamo kya African Commission on Human and Peoples’ Rights kyaswishishe byo besambile pa Luusa lwa Bantu ku Eritrea, kuba’ mba: “Kyalo kya Eritrea kyafwainwa kupa bantu luusa lwa kukasuluka pa kwamba mambo, kwamba byo bakeba ne kwikala na bwana bene bwa kupwila.”

Philip Brumley wambilako Bakamonyi ba kwa Yehoba waambile’mba: “Twaketekela kuba’mba kafulumende wa Eritrea ukakasulula Bakamonyi bonse bo bakasa, kuvwangakotu ne bano banabalume basatu baikala mu kaleya myaka 20. Kabiji aleke ne kumanyika balongo betu.”