Yai panembwa’mba bijipo

PA 5 NOVEMBER MU 2014
KYRGYZSTAN

Kochi Mukatampe wa mu Kyrgyzstan Waswisha Bakamonyi ba kwa Yehoba Kukasuluka mu bya Bupopweshi

Kochi Mukatampe wa mu Kyrgyzstan Waswisha Bakamonyi ba kwa Yehoba Kukasuluka mu bya Bupopweshi

Pa 4 September mu 2014, jo juba janema bingi ku Bakamonyi ba kwa Yehoba mu kyalo kya Kyrgyzstan mambo popo bakasulukile mu bya mpopwelo. Pa jino juba kije kya Constitutional Chamber kya mu kochi mukatampe wa Supreme Court of Kyrgyzstan kyaambile’mba lubaji lumo lwa Muzhilo wa bya Bupopweshi * wa mu 2008 kechi lwaijilemo ne. Kino kije kyafuukwilepo kuba’mba Bakamonyi baji na luusa lwa kwingila mingilo yabo ya bya bupopweshi saka bakasuluka ku bulenge bwa kyalo kya Kyrgyzstan ko bakaine kwibaswisha bimye byavula pa myaka ina.

Bakamonyi ba kwa Yehoba banembeshe jibumba jabo ku kafulumende wa mu kyalo kya Kyrgyzstan mu 1998, kabiji bakasuluka mu bya mpopwelo. Bino, Muzhilo wa bya Bupopweshi ye balengele mu 2008 wakoseshe bintu. Bakapokola pa bimye byavula balukukanga Bakamonyi ba kwa Yehoba kimye kyo bapwilanga ku bulenge bwa Kyrgyzstan, ne kwamba’mba mwingilo wa Bakamonyi mu kino kibunji kechi “bamuswisha ne” mambo a kuba’mba kechi banembesha jino jibumba jabo ne. Kabiji pa kimye kimotu, kipamo kya State Committee on Religious Affairs (SCRA) kyaumvwijile mungi Muzhilo wa bya Bupopweshi ye balengele mu 2008 ne kulengela Bakamonyi kubula kunembesha jibumba jabo mu kino kibunji. Bino byo bafuukwile pa 4 September byapwishishe luno lukatazho.

Bachibile Bulongo Mambo

Mu 2008 Muzhilo wa bya Bupopweshi wakainye “mingilo ya bya bupopweshi” ya mabumba abula kunembesha (kwesekana na muzhilo Nambala 8(2). Kipamo kya SCRA kyaumvwijile mungi uno muzhilo ne kulekesha mwingilo wa Bakamonyi ba kwa Yehoba mu mataunyi avula ne mu mizhi yavula mu Kyrgyzstan mo babujile kulembesha mabumba a bya bupopweshi. Uno muzhilo waambile kuba’mba, saka bakyangye kutendeka bupopweshi, bafwainwa patanshi kupana ku kanso mutanchi wa mazhina a bantu 200 (kwesekana na muzhilo Nambala 10(2) ba mu jojo jibumba ja bya bupopweshi, bino banembesha ku kipamo kya SCRA. Kino kyalengejile Bakamonyi ba kwa Yehoba kubula kukasuluka kupwila pamo, mambo bebabujile ku kije kuba’mba bafwainwa kunembesha mu muzhi monka mo baji, pano bino kyakatezhe mambo bakanso bakaine kwibaswisha mambo bantu bakepele. Kino kyalengejile kipamo kya SCRA ne babinemanga ba mu yewa boma kutendeka kumanyika Bakamonyi mambo kechi bafikizhe byonse bikebewa ne. Na mambo a luno lumanamo, Bakamonyi balobele ku kochi wa Constitutional Chamber kuba’mba batokeshepo bulongo pa uno muzhilo.

Kochi wa Constitutional Chamber wachibile’mba: “Bupopweshi bonse bujitu pamo kwesakana na mizhilo kabiji muntu nangwa jibumba ja bapopweshi bafwainwa kwibanemekatu bonse, kechi kyailamo kunemeka jibumba jimo kukila jibumba jikwabo ja bupopweshi ne.” Uno Kochi waambile’mba muzhilo Nambala 10(2)—kechi waamba’mba bakanso bo basakuswishanga mabumba a bupopweshi kwesakana na bantu bajimo ne, kuba bino kechi kwayilamo na byaamba mizhilo ne. Kochi wapwishishe’mba muzhilo wa Nambala 8(2) kechi “bamumvwisha” ne. Kochi waambile’mba, luusa lwa kukasuluka mu bya bupopweshi lulumbulula kuba’mba, mabumba a bya bupopweshi afwainwa kukasuluka kwingila mingilo ya bupopweshi mu bibunji byonse mwaya kyalo umvwe banemba makalata alumbulula bupopweshi bwabo. Bipepala bya Bakamonyi ba kwa Yehoba byo banembele kimye kyo batendekelenga bupopweshi bwabo mu 1998 mu kyalo kya Kyrgyz Republic byaambile kuba’mba bupopweshi bwabo bukekala mu kino kyalo kyonse. Kino kibena kulumbulula kuba’mba Bakamonyi ba kwa Yehoba bakasuluka kwingila mu bibunji byonse bya kyalo kya Kyrgyzstan kwa kubula wa kwibakankanya.

Byo Bafukwile Byalengela Kukasuluka

Pa 4 September bafuukwile kuba’mba Bakamonyi ba kwa Yehoba bakasuluka kwingila ku bulenge bwa kyalo kya Kyrgyzstan. Ba Oksana Koriakina ne bainabo ba Nadezhda Sergienko bekala mu muzhi wa Osh baumvwine bingi bulongo pa kino kyo bafuukwile. Mu March mu 2013, bebakashijile pa nzubo na mambo a bumbanzhi o bebapelemo kimye kyo basapwijilenga pa bintu byo baitabilamo ku bantu. Nangwa kya kuba kwajinga bishinka byamwesheshe kuba’mba kechi balengelepo mambo ne, bino ba Oksana ne ba Nadezhda bebapelemo mambo a kuba’mba batambwile mali ku banabakazhi basatu bakikulumpe mu jishinda ja bujimuku.

Ano mambo ajingako mu kochi uji mu muzhi wa Osh City mu September mu 2014 ne pa 7 October mu 2014. Ba kochi babingishe bano banyenga babiji bobapelemo mambo a bumbanzhi ne kwamba kuba’mba bafwainwa kwibafweta pa byo bebamanyikilenga, kwibakasa mu kaleya ne kwibakashila pa nzubo. Kochi waambile kuba’mba bano Bakamonyi babiji bebamanyikilenga mambo baji mu bupopweshi bo bashikwa kabiji kubula kumvwisha mizhilo nako kwibalengejile kumona’mba mwingilo wa Bakamonyi ba kwa Yehoba mu Osh kechi bamuswisha ne, mambo Bakamonyi kechi banembesha jino jibumba jabo ne. Byo baambilenga ano mambo, ba Oksana ne ba Nadezhda baimenejiletu pa byafuukwile kije kya Constitutional Chamber pa 4 September. Kino kije kyaswishishe mwingilo wa Bakamonyi ba kwa Yehoba mu Osh ne monse mu kyalo kya Kyrgyzstan.

Ba Oksana Koriakina ne ba Nadezhda Sergienko

Kutundaika Luusa lwa Bantu Ntanda Yonse

Kyalo kya Kyrgyzstan kingijila pamo na kipamo kya United Nations International Covenant on Civil ne kya Political Rights mu kutundaika luusa lwa bantu. Kino kyalo kyafwachikile kuba’mba bangikazhi babo basakukasuluka mu bya mpopwelo nangwa’mba mu byo baitabilamo, basakwikala na luusa lwa kupwila pamo, ne na luusa lwa kwiambila. Kwesakana na mambo avula o bachiba katataka pa kukasuluka mu bya mpopwelo, kije kya Constitutional Chamber kya mu kochi mukatampe wa Supreme Court mu Kyrgyzstan kyatundaika luusa lwa bantu ne bwana bwa bene. Bakamonyi ba kwa Yehoba kukila pa 5,000 batemwa bingi pa kukasuluka mu mpopwelo kabiji basanchila bingi bipamo bya mu kyo kya kyalo bizhikijila ne kutundaika bwana bwa bene bwa bantu bonse.

^ jifu. 2 Uno muzhilo utelwa’mba: “Law of the Kyrgyz Republic on Freedom of Religion and Religious Organizations in the Kyrgyz Republic.”