Yai panembwa’mba bijipo

OCTOBER 9, 2014
MASAWAKYA A MWAYA NTANDA YONSE

Bakamonyi ba kwa Yehoba Bayuka bya Kwizhikijila ku Mwalo wa Ebola

Bakamonyi ba kwa Yehoba Bayuka bya Kwizhikijila ku Mwalo wa Ebola

MU NEW YORK—Bakamonyi ba kwa Yehoba ku muzhika wa Africa batwajijila kufunjisha bo bapwila nabo bya kwizhikijila ku uno mwalo ubena kwipayañana wa Ebola.

Aku bayukatu’mba uno mwalo wa Ebola wakumbanatu monse mu Guinea kabiji wafika ne kubwipi bwa kyalo kya Liberia ne kya Sierra Leone, ofweshi wa musampi wa Bakamonyi ba kwa Yehoba ponkapotu watumijile makalata kujimunako bipwilo byonse mu bino byalo bisatu. Kwingijisha mashinda ajinga mu mikambizho yapaine kafulumende, Ino nkalata yalumbulwile bulemo bwa kano kalongolo, byo kasambukilañana ne bya kwizhikijila pa kuba’mba kino kikola kibule kusampana. Ba Collin Attick bambilako Bakamonyi ba kwa Yehoba mu Sierra Leone baambile’mba: “Bantu bavula kechi bayukile byo bakonsha kuba ne, mambo kino kikola kechi kwayukanyikwa bulongo ne kabiji bavula baambilenga bya bubela pa byatendekele kino kikola kya Ebola mu ano mapuzha. Pano bino ba mu kipwilo byo baumvwine mikambizho pa Nzubo pa Bufumu, ponkapotu batendekele kuba byo bebabujile.”

Mu July, wimenako Bakamonyi ba kwa Yehoba watatwile kupepula bipwilo bya mu Sierra Leone ne bya mu Guinea. Kila kipwilo waikelengapo moba abiji. Waambilenga jashi jiji na mutwe wa kuba’mba “Kukokela Kulengela Kupuluka” na mulanguluko wa kukwasha bantu kuyuka ne kujimuka ne kulondela mashinda akatataka a kwizhikijila kukino kikola ne kutundaika bonse kulondela byo bebabujile. Basakutwajijila kumpempula bipwilo kufikatu ne mu November 2014. Kabiji pa mapunzha onse po bapopwela Lesa (payukanyikwa’mba pa Mazubo a Bufumu) mu Guinea, mu Liberia, ne mu Sierra Leone babikapo mema a kowako ku maboko o babikamo muchi. Bakamonyi bavula babena kulondela bino ne pa ma Nzubo abo, babena kubikapo mema akowa ku maboko.

Kisemi kya Bakamonyi ba kwa Yehoba kyalondejile mukambizho wa kubula kupwanañana na bantu bo bakwachile na kikola kya Ebola mu taunyi wa Dolo waikela ku musela wa taunyi wa Monrovia mu kyalo kya Liberia. Kuno kukanya kupwanañana bekulekeshe pa 8 September mu 2014.

Kwesakana na sawakya wa ba World Health Organization wa mu 1 Octobermu mu 2014, bantu 7,178 bobasambwile kino kikola kya Ebola kabiji 3,300 boba bafwa ku muzhika wa Africa nangwa kyakuba kibelengelo kya bantu bakasambula kino kikola basa kuvujilako. Bakamonyi bonse mu Guinea ne mu Sierra Leone baji 2,800. Pa bano Kamonyi umo wamukazhi wingila bumanase ye wasambwile kino kikola kya Ebola kabiji wafwile pa 25 September mu 2014. Mu kyalo kya Liberia, muji Bakamonyi 6,365, pa bano bonse jikumi bo bafwa kabiji pa bano bafwa batanu na kamo bengijila mukipatela. Nangwa kyakuba kino kikola kyafika ne mu kyalo kya Nigeria, pano bino kafwako nangwa Kamonyi umo wasambula kino kikola ne. Kabiji kafwako Bakamonyi bamishonale mu bino byalo nangwa umo wasambula kino kikola ne mambo bamishonale pa kikye kimye bavula bayile na kukokoloka nangwa na kushonkena ku Europe ne ku United States. Bamo babwela na kwingila mwingilo wabo wa bumishonale kabiji babena kulondela mikambizho ya byakwizhikijila yafumine ku ofweshi wa musampi wa mu kino kyalo. Bakwabo bamishonale bakyangye kubwela, bakipembelela byo kiji kuba’mba byalo bimo bakanya madeke kwiya kufuma ku byalo bikwabo, kabiji bakwabo kujitu bintu bikwabo bibalengela.

Pa kowela ku maboko pa Nzubo ya Bufumu mu Sierra Leone.

Kavoto ka bukwasho ka Bakamonyi ba kwa Yehoba kabena kukwasha Bakamonyi baji mu byalo mwaangala kino kikola kya Ebola. Babena kukwasha bisemi ne balunda nabo bo bapwila nabo ku muzhika wa Africa. Ba Thomas Nyain bambilako Bakamonyi ba kwa Yehoba mu Liberia baambile’mba: “Kulondela mafunde a mu Baibolo aamba pa butooto ne kwizhikijila kubena kwitukwasha bingi ku kuyuka bya kuba na luno lukatazho. Kabiji byo tuji Bakamonyi ba kwa Yehoba kechi tulondela bisho bya bantu byo boba byabula mu Baibolo ne. Kuba bino kwazhikijila bonse balongo betu kikatakata mu ano moba a malwa.”

Mu kyalo kya Sierra Leone babijikile pa waileshi Bakamonyi ba kwa Yehoba byo babena kukwasha bo bapwila nabo ne bantutu ba mu kimasamasa bya kwizhikijila ku kikola kya Ebola. Kafulumende walomba kuba’mba kavoto ka bukwasho ka Bakamonyi kakwasheko bipamo bya mu kafulumende mu ano mapunzha.

Ba J. R. Brown bambilako Bakamonyi bonse bengijila ku ofweshi mukatampe wa ntanda yonse mu New York baambile’mba: “Kitutundaika bingi pa kumona balongo betu byo babena kulondela mikambizho ya bya kwizhikijila kabiji ne kutwajijila na kwingila mingilo ya Lesa ne kufunjisha bantu Baibolo. Tubena kwibalangulukapo bingi ne kwibalombelako balongo betu baji mu mapunzha muji uno mwalo wa Ebola.”

Manambala a Lamya(s):

International: J. R. Brown, Office of Public Information, tel. +1 718 560 5000

Guinea: Thierry Pourthié, tel. +224 631 40 96 50

Liberia: Thomas Nyain, Sr., tel. +231 886 513 414

Nigeria: Paul Andrew, tel. +234 7080 662 020

Sierra Leone: Collin Attick, tel. +232 77 850 790