1, 2. Fɔ se di prɔblɛm dɛn we maredman ɛn dɛn wɛf dɛn kin gɛt na dɛn mared-os min se di mared dɔn pwɛl? Ɛksplen.

MARED na gift frɔm Jiova. I kin mek pɔsin gladi pas aw i bin gladi. Bɔt ɔl mared-os go gɛt in yon prɔblɛm dɛn. Sɔntɛnde, i kin tan lɛk se di prɔblɛm dɛn nɔ go ɛva dɔn, ɛn di man ɛn in wɛf nɔ go lɛk dɛnsɛf lɛk aw dɛn bin lɛk dɛnsɛf fɔs.

² Wi nɔ fɔ sɔprayz if wi de gɛt af-af prɔblɛm dɛn na wi mared-os. Bɔt dɛn prɔblɛm dɛn de nɔ min se wi mared-os dɔn pwɛl. Ivin maredman dɛn ɛn dɛn wɛf dɛn we gɛt siriɔs prɔblɛm dɛn na dɛn mared-os, dɔn fɛn we dɛn fɔ sɔlv dɛn prɔblɛm dɛn ɛn mek dɛn mared-os go bifo. Aw dɛn du dat?

3, 4. Wetin kin apin na sɔm mared-os dɛn?

³ Na tu difrɛn pipul dɛn kin mared. Dɛn ɔl tu kin gɛt tin dɛn we dɛn lɛk, tin dɛn we dɛn nɔ lɛk, difrɛn we fɔ tink, ɛn difrɛn we fɔ du tin. Dɔn, di man ɛn in wɛf kin mɛn difrɛn we ɛn dɛn kin kɔmɔt difrɛn say dɛn. I kin tek sɔm tɛm ɛn di maredman ɛn in wɛf nid fɔ wok tranga wan fɔ mek dɛn ɔndastand dɛnsɛf fayn fayn wan.

 ⁴ As tɛm de go, di man ɛn in wɛf kin so bisin bɔt di tin dɛn we dɛn lɛk ɛn dat kin mek dɛn nɔ de lɛk aw dɛn bin de. I kin tan lɛk se ɔlman de pan in yon biznɛs. Wetin go ɛp dɛn fɔ kam togɛda bak?

5. (a) Wetin go ɛp Kristian fɔ go nia in man ɔ in wɛf? (b) Frɔm wetin de na Di Ibru Pipul Dɛn 13:​4, aw wi fɔ si wi mared-os?

⁵ Jiova gɛt fayn fayn advays dɛn we go ɛp yu ɛn yu man ɔ yu wɛf fɔ go nia am ɛn fɔ go nia unasɛf. (Sam 25:​4; Ayzaya 48:​17, 18) I se: “Mek ɔlman rɛspɛkt mared layf.” (Di Ibru Pipul Dɛn 13:​4) Ɛnitin we yu rɛspɛkt na sɔntin we valyu to yu. Yu de protɛkt am ɛn yu nɔ de tek am lɛk se i nɔ min natin. Na so Jiova want lɛ wi si wi mared-os.

6. Wetin Matyu 19:​4-6 tɔk bɔt aw Jiova de si mared?

⁶ Na Jiova mek di fɔs mared. In Pikin we na Jizɔs bin se: “Una nɔ rid da say na Gɔd in Buk we se, wɛn Gɔd mek di wɔl, i mek tu kayn pipul, man ɛn uman? Ɛn Gɔd se, ‘Na dat mek man go lɛf in papa ɛn mama, so dat in ɛn in wɛf go de wan ples, ɛn dɛn tu go de lɛkɛ se dɛn na wan pɔsin.’ So dɛn nɔto tu pipul igen, dɛn tu dɔn de lɛkɛ wan pɔsin. Mek nɔbɔdi nɔ pat man ɛn uman we Gɔd dɔn jɔyn lɛkɛ wan pɔsin.” (Matyu 19:​4-6) Frɔm di tɛm we Jiova mek di fɔs mared, i nɔ bin ɛva want lɛ mared skata. I bin want lɛ famili dɛn lɛk dɛnsɛf, gɛt gladi-at, ɛn ɛnjɔy dɛn layf togɛda.

7. Wetin go ɛp maredman dɛn ɛn dɛn wɛf dɛn fɔ mek dɛn mared-os go bifo?

⁷ Bɔt maredman ɛn dɛn wɛf dɛn kin gɛt bɔku prɔblɛm dɛn pas aw dɛn bin de gɛt trade. Sɔntɛnde, di prɔblɛm dɛn kin so bɔku dat dɛn kin tink se dɛn nɔ go ebul fɔ sɔlv dɛn, so dɛn kin taya fɔ tray. Bɔt wan tin we go ɛp wi na we wi ɔndastand di we aw Jiova de si mared.—Jɔn In Fɔs Lɛta 5:​3.

8, 9. (a) Ustɛm wi fɔ fala di advays we Jiova gi bɔt mared? (b) Wetin wi go du fɔ sho se wi rili valyu wi mared-os?

⁸ Jiova in advays dɛn gud fɔ wi ɔltɛm. As wi dɔn lan, i advays wi se: “Mek ɔlman rɛspɛkt mared layf.” (Di Ibru Pipul Dɛn 13:​4; Ɛkliziastis 5:​4) If wi fala Jiova in advays we tin nɔ izi fɔ wi, wi go mɔs bɛnifit.—Fɔs Lɛta Fɔ Tɛsalonayka 1:​3; Di Ibru Pipul Dɛn 6:​10.

⁹ Bikɔs wi rili valyu wi mared-os, wi nɔ want fɔ du ɔ se sɔntin we go ambɔg am. Bifo dat, wi want fɔ du wetin go mek wi lɛk wi man ɔ wi wɛf mɔ. Aw wi go ebul fɔ du dat?

10, 11. (a) Us siriɔs prɔblɛm dɛn kin de na sɔm mared-os dɛn? (b) Wetin mek di we aw wi de tɔk to wi man ɔ wi wɛf impɔtant?

¹⁰ Difrɛn tin dɛn de we maredman ɔ in wɛf go du we go mek in man ɔ wɛf fil bad. Wi no se Kristian dɛn nɔ fɔ ɛva bit dɛn man ɔ dɛn wɛf ɔ du ɛnitin we go ambɔg dɛn bɔdi. Bɔt sɔntɛnde sɔm pipul dɛn kin tɔk tin dɛn we kin mek di ɔda pɔsin fil bad. Sɔm wɔd dɛn we pipul dɛn kin tɔk kin tan lɛk tin fɔ fɛt. Wan uman tɔk se: “Yu nɔ go si am na mi bɔdi se a wund, bɔt di wɔd dɛn we mi man kin tɛl mi, kin wund mi at. I kin tɛl mi wɔd dɛn lɛk, ‘Yu na big big lod!’ ɛn ‘Yu yuzlɛs!’ Dis kin mek mi at pwɛl bad bad wan.” Wan maredman tɔk se ɔltɛm in wɛf kin tɛl am wɔd dɛn ɛn kɔl am nem dɛn we kin mek i fil bad bɔt insɛf. Di man se: “A nɔ gɛt maynd fɔ ripit di wɔd dɛn we mi wɛf kin tɛl mi usay ɔda pipul dɛn de. Na dat kin mek a nɔ kin tɔk to am ɛn a nɔ de kɔmɔt wok kwik. I kin bɛtɛ fɔ lɛ a de na wokin ples pas fɔ de na os.” I kɔmɔn fɔ lɛ pipul dɛn kɔs dɛnsɛf ɛn tɔk wɔd dɛn we kin mek ɔda pipul dɛn fil bad.

¹¹ We maredman ɛn in wɛf de tɔk bad wɔd to dɛnsɛf, i kin mek dɛn fil pen na dɛn at fɔ lɔng tɛm. Wi dɔn si klia wan se Jiova nɔ want lɛ maredman ɛn in wɛf trit dɛnsɛf da kayn we de. Bɔt i pɔsibul fɔ mek yu du ɔ se sɔntin we go mek yu man ɔ wɛf fil bad ɛn yu nɔ ivin no se na dat yu du. Sɔntɛm yu go fil se na gud yu de du yu man ɔ yu wɛf, bɔt aw di tin we yu de du de mek i fil? Yu go rɛdi fɔ chenj if yu kam fɔ no se wetin yu tɔk mek yu man ɔ yu wɛf fil bad?—Lɛta Fɔ Galeshya 5:​15; rid Lɛta Fɔ Ɛfisɔs 4:​31.

12. Wetin kin afɛkt maredman ɔ mareduman in padi biznɛs wit Jiova?

 ¹² Di we aw yu de tɔk to yu man ɔ wɛf we una de wit ɔda pipul dɛn ɔ we una tu nɔmɔ de rili impɔtant to Jiova. (Rid Pita In Fɔs Lɛta 3:​7.) Jems 1:​26 mɛmba wi se: “If ɛnibɔdi tink se in de fala Gɔd ɛn i nɔ de tek tɛm wɛn i de tɔk, i de mek insɛf ful. Na fɔ natin di pɔsin de fala Gɔd.”

13. Wetin na wan ɔda tin we maredman ɔ mareduman go du we go mek di ɔda pɔsin fil bad?

¹³ Ɔda we dɛn de we maredman ɔ in wɛf go sho se i bisin bɔt di we aw di ɔda pɔsin de fil. Fɔ ɛgzampul, aw yu man ɔ wɛf go fil if yu de spɛn bɔku tɛm wit ɔda man ɔ uman? Sɔntɛnde, i kin bi se na fɔ gud rizin, lɛk  fɔ prich wit di pɔsin na fil savis ɔ fɔ ɛp am wit in prɔblɛm, bɔt dat go mek yu man ɔ wɛf fil bad? Wan mareduman tɔk se: “A kin fil bad we mi man de spɛn plɛnti tɛm wit ɔda sista na di kɔngrigeshɔn. Dat de mek a fil lɛk se a nɔ impɔtant.”

14. (a) Wetin Jɛnɛsis 2:​24 de tich wi? (b) Us kwɛstyɔn wi fɔ aks wisɛf?

¹⁴ As Kristian dɛn, na wi wok fɔ kia fɔ wi mama ɛn papa ɛn fɔ di brɔda ɛn sista dɛn na wi kɔngrigeshɔn. Bɔt we wi mared, di men pɔsin we wi fɔ kia fɔ na wi man ɔ wi wɛf. Jiova se maredman fɔ “de wit in wɛf.” (Jɛnɛsis 2:​24) Na di we aw wi man ɔ wi wɛf de fil fɔ impɔtant to wi pas ɛni ɔda pɔsin. Aks yusɛf dis kwɛstyɔn: ‘A de spɛn tɛm wit mi man ɔ mi wɛf, pe atɛnshɔn to am, ɛn sho am se a lɛk am di we aw a fɔ du am?’

15. Wetin mek Kristian dɛn we mared nɔ fɔ go nia pɔsin we nɔto dɛn man ɔ wɛf tumɔs?

¹⁵ If wi go nia pɔsin we nɔto wi man ɔ wi wɛf tumɔs, dat go ambɔg wi mared-os. Wi go want fɔ spɛn mɔ tɛm wit da pɔsin de ɛn wi go bigin fɔ lɛk am. (Matyu 5:​28) Yu go kɔntinyu fɔ fil da we de ɛn i go mek yu du sɔntin we go sho se yu nɔ rɛspɛkt yu mared-os.

16. Us lɔ di Baybul gi bɔt mared?

¹⁶ Afta we di Baybul se “mek ɔlman rɛspɛkt mared layf,” i tɔk bak se: “Di man we mared nɔ fɔ gɛt ɔda uman ɛn di wɛf nɔ fɔ gɛt ɔda man. Una mɛmba se Gɔd go jɔj dɛn wan we liv fri layf, ɛn i go jɔj ɛni mared uman we kip ɔda man ɛn ɛni mared man we kip ɔda  uman.” (Di Ibru Pipul Dɛn 13:​4; Prɔvabs 5:​18) Aw wi go sho se wi gɛt rɛspɛkt fɔ wi mared-os?

17. (a) Wetin bɔku pipul dɛn tink bɔt we maredman ɔ mareduman du mami ɛn dadi biznɛs wit ɔda pɔsin? (b) We maredman ɔ mareduman du mami ɛn dadi biznɛs wit ɔda pɔsin, aw Kristian dɛn fɔ si dat?

¹⁷ Sɔm pipul dɛn tink se i nɔ bad fɔ mek maredman ɔ mareduman du mami ɛn dadi biznɛs wit ɔda pɔsin. Wi nɔ fɔ alaw wisɛf fɔ tink da we de. Jiova mek wi no klia wan se i et we pipul dɛn de du mami ɛn dadi biznɛs di we aw i nɔ want. (Rid Lɛta Fɔ Rom 12:​9; Di Ibru Pipul Dɛn 10:​31; 12:​29) If wi du mami ɛn dadi biznɛs wit ɛni ɔda pɔsin we nɔto wi man ɔ wi wɛf, dat min se wi dɔn dɔti wi mared-os. Wi go sho se wi nɔ rɛspɛkt di we aw Jiova want wi fɔ du tin, ɛn wi go pwɛl wi padi biznɛs wit am. So wi nɔ fɔ bigin du di tin we go mek wi ɛnd ɔp fɔ du mami ɛn dadi biznɛs wit pɔsin we nɔto wi man ɔ wɛf. Da tin de kin bi fɔ tink di we aw wi nɔ fɔ tink bɔt ɔda pɔsin.—Job 31:​1.

18. (a) Wetin mek we maredman ɔ mareduman du mami ɛn dadi biznɛs wit ɔda pɔsin, tan lɛk we pɔsin de wɔship lay lay gɔd dɛn? (b) We maredman ɔ mareduman du mami ɛn dadi biznɛs wit ɔda pɔsin, aw Jiova de si dat?

¹⁸ Insay di Lɔ we Gɔd bin gi Mozis fɔ di Izrɛlayt dɛn, if maredman ɔ mareduman du mami ɛn dadi biznɛs wit ɔda pɔsin, na bin siriɔs sin lɛk we pɔsin de wɔship lay lay gɔd dɛn. Di pɔnishmɛnt fɔ ɔl tu dɛn sin dɛn de na day. (Lɛvitikɔs 20:​2, 10) We maredman ɔ mareduman du mami ɛn dadi biznɛs wit ɔda pɔsin, aw dat fiba we pɔsin de wɔship lay lay gɔd dɛn? If pɔsin we na Izrɛlayt wɔship lay lay gɔd dɛn, dat min se i nɔ kɔntinyu fɔ sav Jiova fetful wan lɛk aw i bin dɔn prɔmis. If i du mami ɛn dadi biznɛs wit pɔsin we nɔto  in man ɔ in wɛf, dat min se i nɔ kɔntinyu fɔ fetful to in man ɔ in wɛf lɛk aw i bin dɔn prɔmis. (Ɛksodɔs 19:​5, 6; Ditarɔnɔmi 5:​9; rid Malakay 2:​14.) Wi dɔn si klia wan se trade, we maredman ɔ mareduman du mami ɛn dadi biznɛs wit ɔda pɔsin, Jiova de si am as siriɔs sin.

19. Wetin go ɛp wi fɔ mekɔp wi maynd nɔ fɔ du mami ɛn dadi biznɛs wit pɔsin we nɔto wi man ɔ wɛf?

¹⁹ Aw Jiova de si dat tide? Pan ɔl we wi nɔ de ɔnda di Lɔ we Gɔd bin gi Mozis, Jiova nɔ chenj di we aw i de si maredman ɔ mareduman we de du mami ɛn dadi biznɛs wit ɔda pɔsin. Jɔs lɛk aw wi nɔ go ɛva wɔship lay lay gɔd, na so wi nɔ fɔ ɛva du mami ɛn dadi biznɛs wit pɔsin we nɔto wi man ɔ wɛf. (Sam 51: 1, 4; Lɛta Fɔ Kɔlɔse 3:​5) If wi du dat, i go sho se wi nɔ gɛt rɛspɛkt fɔ wi mared-os ɛn fɔ wi Gɔd, Jiova.—Luk Ɛndnot 26 na pej 250.

20. Aw sɛns de mek mared-os go bifo?

²⁰ Aw yu go mek yu mared-os go bifo mɔ ɛn mɔ? Gɔd in Wɔd tɔk se: “Na sɛns pɔsin de yuz fɔ bil os, na sɛns i de yuz fɔ le gud fawndeshɔn.” (Prɔvabs 24:​3) Sɔm os kin kol ɛn ɛmti ɔ sɔm ɔda wan dɛn kin fayn fɔ de ɛn i sef. Na so mared-os bak tan. Pɔsin we gɛt sɛns go mek shɔ se i mared-os sef, i fayn fɔ de, ɛn ɔlman go ɛnjɔy fɔ de de.

21. Aw wetin wi de lan kin ɛp fɔ mek mared-os go bifo?

²¹ We di Baybul de tɔk bɔt mared-os we fayn, i kɔntinyu fɔ tɔk se: “Na sɛns i de yuz fɔ put ɔlkayn dia ɛn fayn dɛkɔreshɔn de.” (Prɔvabs 24:​4) Wetin yu de lan na Gɔd in Wɔd kin mek yu mared-os go bifo  gud gud wan. (Lɛta Fɔ Rom 12:​2; Lɛta Fɔ Filipay 1:​9) Afta una dɔn rid di Baybul ɛn wi buk ɛn magazin dɛn togɛda, i go fayn fɔ mek una tɔk bɔt aw una go du wetin una dɔn lan. Una fɛn we dɛn fɔ sho se una lɛk ɛn rɛspɛkt unasɛf, ɛn una fɔ de du gud to unasɛf ɛn de tink bɔt unasɛf. Na fɔ pre to Jiova fɔ ɛp yu fɔ gɛt kwaliti dɛn we go mek una mared-os go bifo ɛn we go mek yu man ɛn yu wɛf lɛk yu mɔ.—Prɔvabs 15:​16, 17; Pita In Fɔs Lɛta 1:​7.

22. Wetin mek wi fɔ sho lɔv, rɛspɛkt, ɛn ɔnɔ to wi man ɔ wi wɛf?

²² Wi fɔ du ɔl wetin wi ebul fɔ du fɔ mek wi lɛk, rɛspɛkt, ɛn ɔnɔ wi man ɔ wi wɛf. Da tɛm de, wi mared-os go go bifo ɛn ɔlman go fil fayn fɔ de de. Ɛn wetin impɔtant pas ɔl na dat wi go mek Jiova gladi.—Sam 147:​11; Lɛta Fɔ Rom 12:​10.