1, 2. Wetin mek wi nid sɔntin fɔ gayd wi we wi de na ples we wi nɔ tu sabi? Wetin Jiova dɔn gi wi fɔ gayd wi?

IMAJIN se yu de waka na dɛzat. Briz de blo di san san difrɛn difrɛn say dɛn ɛn dis mek di we aw di ples bin de bigin fɔ chenj. I izi fɔ mek yu lɔs. Aw yu go no usay fɔ pas? Yu nid sɔmbɔdi ɔ sɔntin fɔ gayd yu. I kin bi kɔmpas, di san ɛn di sta dɛn, map, ɔ sɔntin we dɛn kɔl GPS (Global Positioning System), ɔ ivin pɔsin we sabi di dɛzat fayn fayn wan. I impɔtant fɔ  mek yu gɛt sɔm tin ɔ sɔmbɔdi we de gayd yu, bikɔs we yu no usay yu de go dat go sev yu layf.

² Wi ɔl kin gɛt bɔku prɔblɛm dɛn na layf, ɛn sɔntɛnde, i kin izi fɔ mek wi fil lɛk se wi nɔ no wetin fɔ du. Bɔt fɔ gayd wi, Jiova dɔn gi ɔlman kɔnshɛns. (Jems 1:​17) Mek wi lan wetin na kɔnshɛns ɛn aw i de wok. Dɔn, wi go lan aw wi go tren wi kɔnshɛns, wetin mek wi fɔ bisin bɔt ɔda pipul dɛn kɔnshɛns, ɛn aw klin kɔnshɛns go mek wi layf bɛtɛ.

3. Wetin na kɔnshɛns?

³ Kɔnshɛns na wɔndaful gift we Jiova dɔn gi wi. Na di sɛns we wi gɛt fɔ no wetin gud ɛn wetin bad. Di Grik wɔd we dɛn yuz na di Baybul fɔ “kɔnshɛns” min “tin we pɔsin no bɔt insɛf.” We wi kɔnshɛns de wok fayn, i de ɛp wi fɔ no di kayn pɔsin we wi rili bi. I kin ɛp wi fɔ no di rayt we aw wi de tink ɛn fil dip insay wi at. I kin gayd wi fɔ du wetin gud ɛn fɔ avɔyd wetin bad. Ɛn i kin mek wi gladi we wi disayd fɔ du di rayt tin ɔ i kin mek wi fil bad we wi disayd fɔ du wetin bad.—Luk Ɛndnot 5 na pej 240.

4, 5. (a) Wetin bin apin we Adam ɛn Iv nɔ bin lisin to dɛn kɔnshɛns? (b) Us ɛgzampul dɛn na di Baybul de sho aw di kɔnshɛns de wok?

⁴ Ɔlman gɛt di fridɔm fɔ disayd if i go lisin to in kɔnshɛns ɔ i nɔ go lisin to am. Adam ɛn Iv nɔ bin gri fɔ lisin to dɛn kɔnshɛns, ɛn dat bin mek dɛn sin. Dat bin mek dɛn fil bad, bɔt i bin dɔn let. Dɛn bin dɔn  pwɛl Gɔd in lɔ dɔn. (Jɛnɛsis 3:​7, 8) Pan ɔl we dɛn ɔl tu bin gɛt pafɛkt kɔnshɛns ɛn dɛn bin no se i bad fɔ pwɛl Gɔd in lɔ, dɛn bin disayd nɔ fɔ lisin to dɛn kɔnshɛns.

⁵ Pan ɔl we mɔtalman dɛn nɔ pafɛkt, bɔku pan dɛn de we dɔn lisin to dɛn kɔnshɛns. Job na wan fayn ɛgzampul. Bikɔs i bin disayd fɔ du di rayt tin, i bin ebul fɔ tɔk se: “Mi at nɔ go kɔndɛm mi te a day.” (Job 27:​6, NW) We Job tɔk bɔt in “at,” i bin min in kɔnshɛns, dat na di sɛns we i gɛt fɔ no wetin rayt ɛn wetin rɔŋ. Wan wan tɛm, Devid nɔ bin de fala wetin in kɔnshɛns de tɛl am ɛn sɔntɛnde, dat bin mek i nɔ bin de obe Jiova. Dat bin de mek i rili “fil bad” na in at. (Fɔs Samiɛl 24:​5) Na Devid in kɔnshɛns bin de tɛl am se wetin i dɔn du nɔ rayt. If i lisin to in kɔnshɛns, i go lan fɔ avɔyd di sem mistek we i mek.

6. Wetin mek wi go se wi kɔnshɛns na gift frɔm Gɔd?

⁶ Ivin pipul dɛnsɛf we nɔ no Jiova kin no se sɔm tin dɛn de we rayt ɛn we nɔ rayt. Di Baybul tɔk se: “Wetin dɛn de tink sho se di Lɔ de na dɛn at, bikɔs sɔntɛm dɛn kin tink se, dɛn dɔn du bad, ɛn sɔntɛm dɛn kin tink se, dɛn dɔn du gud.” (Lɛta Fɔ Rom 2:​14, 15) Fɔ ɛgzampul, bɔku pipul dɛn no se i bad fɔ kil ɔ fɔ tif. Pan ɔl we dɛn nɔ kin no, na dɛn kɔnshɛns dɛn kin de lisin to; dat na di sɛns we Jiova put insay dɛn fɔ no wetin rayt ɛn wetin rɔŋ. Dɛn de fala di advays [prinsipul] dɛn ɔ di tru tin dɛn we Jiova dɔn gi wi fɔ ɛp wi fɔ disayd wetin rayt na layf.

7. Wetin mek wi kɔnshɛns kin rɔŋ sɔntɛnde?

 ⁷ Bɔt sɔntɛnde wi kɔnshɛns kin rɔŋ. Fɔ ɛgzampul, bikɔs wi nɔ pafɛkt, di we aw wi kin tink ɛn fil kin ambɔg wi kɔnshɛns ɛn dat kin mek wi du sɔntin we nɔ rayt. Wi nɔ go gɛt gud kɔnshɛns jɔs lɛk dat. (Jɛnɛsis 39:​1, 2, 7-12) Wi nid fɔ tren am. Jiova dɔn gi wi in oli spirit ɛn advays dɛn na di Baybul fɔ ɛp wi. (Lɛta Fɔ Rom 9:​1) Mek wi si aw wi kin tren wi kɔnshɛns.

8. (a) Aw di we aw wi de fil de afɛkt wi kɔnshɛns? (b) Us kwɛstyɔn wi fɔ aks wisɛf bifo wi disayd fɔ du sɔntin?

⁸ Sɔm pipul dɛn tink se fɔ lisin to dɛn kɔnshɛns min se dɛn fɔ jɔs tink bɔt aw dɛn de fil ɛn disayd wetin fɔ du. Dɛn kin tink se dɛn kin du ɛnitin we dɛn want, wans dɛn fil gud bɔt am. Bɔt di we aw wi kin fil nɔ pafɛkt ɛn dat kin mek wi du di rɔŋ tin. Di we aw wi kin fil kin so strɔng dat i kin afɛkt wi kɔnshɛns. Di Baybul se: “Mɔtalman at disitful pas ɔltin, ɛn i kɔrɔpt in kayn nɔ de; udat go ebul ɔndastand am?” (Jɛrimaya 17:​9) So wi go bigin fɔ tink se i nɔ bad fɔ du sɔntin pan ɔl we i nɔ rayt. Fɔ ɛgzampul, bifo Pɔl kam fɔ bi Kristian, i bin de mek Gɔd in pipul dɛn sɔfa ɛn i bin biliv se na di rayt tin i bin de du. I bin de fil se i gɛt gud kɔnshɛns. We Pɔl bin lan bɔt aw Jiova fil bɔt wetin i bin de du, i bin kam fɔ no se i fɔ chenj. I bin ɔndastand se fɔ gɛt klin kɔnshɛns bifo Jiova na tin we rili impɔtant. (Di Apɔsul Dɛn Wok [Akt] 23:​1; Fɔs Lɛta fɔ Kɔrint 4:​4, NW; Sɛkɛn Lɛta To Timoti 1:​3) Fɔ tru, bifo wi du  sɔntin, wi nid fɔ aks wisɛf, ‘Wetin Jiova want mi fɔ du?’

9. Wetin i min fɔ fred Gɔd?

⁹ We yu lɛk pɔsin, yu nɔ go want fɔ du sɔntin we go mek in at pwɛl. Bikɔs wi lɛk Jiova, wi nɔ want fɔ du ɛnitin we go mek in at pwɛl. Di fred we wi de fred fɔ du sɔntin we go mek Jiova fil bad, fɔ rili strɔng. Wi go si dis frɔm wetin Nɛimaya bin du. I nɔ bin gri fɔ yuz in pozishɔn we i bin gɛt as gɔvnɔ fɔ mek i jɛntri. Wetin mek? I bin ɛksplen se na “bikɔs a de fred PAPA GƆD.” (Nɛimaya 5:​15) Nɛimaya nɔ bin want fɔ du ɛnitin we go mek Jiova nɔ gladi. Lɛk Nɛimaya, wisɛf de fred fɔ du wetin bad we go mek Jiova in at pwɛl. We wi de rid di Baybul, wi go no wetin fɔ du we go mek Jiova gladi.—Luk Ɛndnot 6 na pej 240.

10, 11. Us advays dɛn na di Baybul we go ɛp wi fɔ disayd di rayt we bɔt rɔm?

¹⁰ Fɔ ɛgzampul, pɔsin we na Kristian go nid fɔ disayd if i go drink rɔm ɔ i nɔ go drink. Us advays dɛn na di Baybul we go ɛp wi fɔ disayd fɔ du di rayt tin? Mek wi luk sɔm pan dɛn: Di Baybul nɔ se i bad fɔ drink rɔm. Infakt, i tɛl wi se wayn na gift frɔm Gɔd. (Sam 104:​14, 15) Bɔt Jizɔs bin tɛl in disaypul dɛn se dɛn nɔ fɔ de “drɔnk.” (Lyuk 21:​34) Ɛn Pɔl bin tɛl Kristian dɛn se “wi nɔ fɔ put an pan dɛn wayl pati dɛn, wi nɔ fɔ drink rɔm te wi chak.” (Lɛta fɔ Rom 13:​13, NW) I bin tɔk se pipul dɛn we de drink te dɛn chak “nɔ go go na di say we Gɔd de rul.”—Fɔs Lɛta Fɔ Kɔrint 6:​9, 10.

 ¹¹ Pɔsin we na Kristian fɔ aks insɛf: ‘Aw rɔm impɔtant to mi? A nid rɔm di tɛm we a de rilaks? A kin drink rɔm fɔ mek a gɛt mɔ kɔnfidɛns? A kin kɔntrol ɔmɔs rɔm a de drink ɛn ɔmɔs tɛm a kin drink? * A kin stil spɛn gud tɛm wit mi padi dɛn ivin if rɔm nɔ de?’ Wi kin aks Jiova fɔ ɛp wi fɔ disayd di rayt tin. (Rid Sam 139:​23, 24.) Dis kayn tin go ɛp wi fɔ tren wi kɔnshɛns fɔ fala di advays dɛn we de na di Baybul. Bɔt bɔku ɔda tin dɛn de we wi go lan leta.

12, 13. Wetin mek wi kɔnshɛns go difrɛn frɔm ɔda pipul dɛn kɔnshɛns? Wetin wi go du if pɔsin in kɔnshɛns difrɛn frɔm wi yon?

¹² Nɔto ɔlman gɛt di sem kɔnshɛns. Yu kɔnshɛns go alaw yu fɔ du sɔntin we ɔda pɔsin in yon nɔ go alaw am fɔ du. Fɔ ɛgzampul, yu go disayd fɔ drink rɔm bɔt ɔda pɔsin in go fil se i nɔ fɔ drink. Wetin mek tu pipul dɛn go fil difrɛn we bɔt dis?

¹³ Sɔntɛnde, na di say usay di pɔsin mɛn, di we aw in famili de si sɔntin, wetin bin dɔn apin to am, ɛn ɔda tin dɛn kin sho aw i fil bɔt sɔntin. We i kam pan rɔm, sɔntɛm pɔsin we i nɔ bin izi fɔ kɔntrol di we aw i de drink kin disayd se i nɔ go drink atɔl. (Fɔs Kiŋ 8:​38, 39) So if yu gi pɔsin rɔm ɛn i nɔ gri fɔ drink am, aw yu go fil? Yu go vɛks? Yu go kɔntinyu fɔ mɔna am fɔ drink? Yu go se pawpa di pɔsin fɔ tɛl yu  wetin mek i nɔ gri fɔ drink? Nɔ, yu nɔ go du dat, bikɔs yu rɛspɛkt in kɔnshɛns.

14, 15. Wetin bin apin insay Pɔl in tɛm? Us fayn advays Pɔl bin gi?

¹⁴ Insay di apɔsul Pɔl in tɛm, sɔntin bin apin we sho se pipul dɛn gɛt difrɛn kɔnshɛns dɛn. Sɔm pan di bif dɛn we dɛn bin de sɛl na makit na bif dɛn we dɛn dɔn yuz pan lay lay wɔship ɛn we dɛn dɔn gi to lay lay gɔd dɛn. (Fɔs Lɛta Fɔ Kɔrint 10:​25) Pɔl nɔ bin tink se i bad fɔ bay ɛn it dɛn bif ya. To Pɔl, na Jiova gi wi ɔltin we wi de it. Bɔt sɔm brɔda dɛn we bin dɔn de wɔship aydɔl dɛn bin de fil difrɛn we. Dɛn bin de fil se i bad fɔ it da kayn bif de. Yu tink se Pɔl bin de tink se: ‘I nɔ ambɔg mi kɔnshɛns. A gɛt rayt fɔ it wetin a want’?

¹⁵ Nɔ, Pɔl nɔ bin tink da we de. Di we aw in brɔda dɛn bin de fil bin rili impɔtant to am ɛn dat bin mek i bin gri fɔ lɛf fɔ de du sɔm pan di tin dɛn we i gɛt rayt fɔ du. Pɔl bin tɔk se “wi nɔ fɔ jɛs de du wetin wi want fɔ wisɛf.” I bin kɔntinyu fɔ tɔk se: “Krays nɔ bin du ɔl wetin i du fɔ pliz insɛf.” (Lɛta Fɔ Rom 15:​1, 3) Jɔs lɛk Jizɔs, Pɔl bin bisin mɔ bɔt ɔda pipul dɛn pas insɛf.—Rid Fɔs Lɛta Fɔ Kɔrint 8:​13; 10:​23, 24, 31-33.

16. Wetin mek wi nɔ fɔ jɔj wi brɔda dɛn we dɛn kɔnshɛns alaw dɛn fɔ du sɔntin?

¹⁶ Bɔt wetin wi go du if ɔda pɔsin in kɔnshɛns alaw am fɔ du sɔntin we wi go fil se i nɔ fayn? Wi nid fɔ rili tek tɛm mek wi nɔ de fɛn fɔlt ɛn tɔk se pawpa na wi rayt ɛn di ɔda pɔsin rɔŋ. (Rid Lɛta Fɔ Rom 14:​10.) Jiova gi wi kɔnshɛns fɔ jɔj wisɛf, nɔto  fɔ jɔj ɔda pipul dɛn. (Matyu 7:​1) Wi nɔ ɛva want fɔ mek di tin dɛn we wi de disayd fɔ du mek wanwɔd nɔ de insay di kɔngrigeshɔn. Bifo dat, wi fɔ luk fɔ we dɛn fɔ mek lɔv ɛn wanwɔd kɔntinyu fɔ de na di kɔngrigeshɔn.—Lɛta Fɔ Rom 14:​19.

17. Wetin dɔn apin to sɔm pipul dɛn kɔnshɛns?

¹⁷ Di apɔsul Pita bin rayt se: “Una tray fɔ gɛt gud kɔnshɛns.” (Pita in Fɔs Lɛta 3:​16, NW) I sɔri fɔ no se, we pipul dɛn nɔ de fala Jiova in advays dɛn, i go  rich to tɛm we dɛn kɔnshɛns nɔ de wɔn dɛn igen. Pɔl bin tɔk se dɛn kayn kɔnshɛns dɛn de “tan lɛkɛ dɛn dɔn bɔn dɛn at na faya.” (Fɔs Lɛta To Timoti 4:​2) Faya dɔn ɛva bɔn yu bad bad wan? We dat bin apin, di say usay bin bɔn kin lɛf mak pan yu ɛn yu nɔ kin fil natin de igen. If pɔsin kɔntinyu fɔ du bad tin, in kɔnshɛns go tan lɛk da mak ɛn as tɛm de go i go stɔp fɔ wok.

18, 19. (a) Wetin di bad we we wi kin fil ɛn di shem we wi kin shem kin tich wi? (b) Wetin wi go du if wi de fil bad fɔ sin we wi bin dɔn kɔmit trade pan ɔl we wi dɔn ripɛnt?

¹⁸ We wi fil bad fɔ wetin wi du, wi kɔnshɛns kin de tɛl wi se wi dɔn du bad tin. Dis kin ɛp wi fɔ no wetin wi dɔn du ɛn wi go stɔp fɔ du am. Wi want  fɔ lan frɔm wi mistek dɛn so dat wi nɔ go du dɛn igen. Fɔ ɛgzampul, pan ɔl we Kiŋ Devid bin sin, in kɔnshɛns bin mek i ripɛnt. I bin et wetin i du ɛn i bin mekɔp in maynd fɔ obe Jiova sote go. Di tin dɛn we bin apin to Devid bin mek i tɛl Jiova se “yu na gud PAPA GƆD ɛn yu de fɔgiv.”—Sam 51:​1-19; 86:​5; luk Ɛndnot 7 na pej 240.

¹⁹ Bɔt afta lɔng tɛm we pɔsin dɔn ripɛnt frɔm in sin, i kin stil fil bad bɔt wetin i dɔn du. I kin rili at we pɔsin de fil bad bɔt wetin i bin dɔn du ɛn i kin mek i fil bad bɔt insɛf. If na so yu de fil sɔntɛnde, mɛmba se yu nɔ go chenj wetin bin dɔn apin. Ilɛk yu bin ɔndastand ɔ yu nɔ bin ɔndastand wetin rayt ɔ wetin rɔŋ, Jiova dɔn rili fɔgiv yu, ɛn i dɔn wep di  bad tin dɛn we yu bin du. Yu klin bifo Jiova ɛn no bak se yu de du wetin rayt naw. Yu at go stil de kɔndɛm yu, bɔt di Baybul se: “Gɔd pas wi at.” (Rid Jɔn In Fɔs Lɛta 3:​19, 20.) Dis min se di lɛk we Gɔd lɛk wi ɛn di fɔgiv we i de fɔgiv wi, rili strɔng pas di bad we aw wi de fil ɔ di shem we wi de shem. Yu fɔ biliv se Jiova dɔn fɔgiv yu. We pɔsin no se Jiova dɔn fɔgiv am, in kɔnshɛns nɔ kin ambɔg am igen ɛn i go gladi we i de sav Gɔd.—Fɔs Lɛta Fɔ Kɔrint 6:​11; Di Ibru Pipul Dɛn 10:​22.

20, 21. (a) Wetin mek dɛn mek dis buk? (b) Us fridɔm Jiova dɔn gi wi? Aw wi fɔ yuz am?

²⁰ Dɛn mek dis buk fɔ ɛp yu fɔ tren yu kɔnshɛns so dat i go wɔn ɛn protɛkt yu insay dis las dez we tin nɔ izi. I go ɛp yu bak fɔ fala di advays dɛn we de na di Baybul pan difrɛn tin dɛn we go mit yu na layf. Fɔ tru, dis buk nɔ go gi wi lɔ dɛn fɔ sho wi wetin fɔ du pan ɔl wetin wi de du. Wi de du ‘wetin Krays tɛl wi fɔ du’ we kɔmɔt frɔm di we aw Gɔd de gayd wi. (Lɛta Fɔ Galeshya 6:​2) Wi nɔ go se bikɔs no patikyula lɔ nɔ de bɔt sɔntin, so dat fɔ mek wi du wetin bad. (Sɛkɛn Lɛta Fɔ Kɔrint 4:​1, 2; Di Ibru Pipul Dɛn 4:​13; Pita In Fɔs Lɛta 2:​16) Bifo dat, wi de yuz di fridɔm we wi gɛt fɔ sho se wi lɛk Jiova.

²¹ We wi tink gud gud wan bɔt di advays dɛn we de na di Baybul ɛn du dɛn, wi de “lan aw fɔ no wetin gud ɛn bad” ɛn fɔ tink di we aw Jiova de tink. (Di Ibru Pipul Dɛn 5:​14) We wi du dat, wi go tren wi kɔnshɛns ɛn dat go gayd wi na layf ɛn i go ɛp wi fɔ kɔntinyu fɔ lɛk Gɔd.