1, 2. Us wɔndaful gift we Jiova gi wi?

JIOVA dɔn gi wi ɔl wan wɔndaful gift. Wetin na dis gift? Na di layf we i dɔn gi wi. (Jɛnɛsis 1:​27) I want wi fɔ liv di bɛst layf. So i dɔn gi wi advays [prinsipul] dɛn na di Baybul fɔ tich wi aw fɔ disayd fɔ du di rayt tin. Wi fɔ yuz dɛn advays dɛn ya fɔ ɛp wi fɔ “lan aw fɔ no wetin gud ɛn bad.” (Di Ibru Pipul Dɛn 5:​14) We wi de du dis, wi de alaw Jiova fɔ tren wi fɔ de tink klia wan. We wi de yuz di advays dɛn we Gɔd de gi wi na wi layf ɛn wi de si aw dɛn de mek wi layf bɛtɛ, dat go mek wi ɔndastand wetin mek dɛn rili valyu.

² Layf nɔ kin rili izi. Bɔku tɛm, sɔntin dɛn kin mit wi na layf we nɔ gɛt ɛni lɔ na di Baybul. Fɔ ɛgzampul, wi kin nid fɔ disayd us tritmɛnt we gɛt sɔntin fɔ du wit blɔd we wi go tek. Aw wi go disayd fɔ du tin we go mek Jiova gladi? Di Baybul gɛt tin dɛn we go gayd wi fɔ no aw Jiova de si layf ɛn blɔd. If wi ɔndastand dɛn tin dɛn ya, wi go ebul fɔ disayd fɔ du di rayt tin ɛn gɛt gud kɔnshɛns. (Prɔvabs 2:​6-11) Naw lɛ wi tɔk bɔt sɔm pan dɛn tin dɛn ya na di Baybul we go gayd wi.

3, 4. (a) Aw Gɔd bin sho wi di we aw i de si blɔd? (b) Wetin blɔd min?

³ Di Baybul tich wi se blɔd na tin we oli bikɔs i min layf. Ɛn layf na tin we valyu to Jiova. Afta we Ken bin kil in brɔda, Jiova bin tɛl am se: “Yu brɔda in blɔd de kray to mi frɔm di grɔn.” (Jɛnɛsis 4:​10) Ebɛl in blɔd min in layf, so we Ken bin kil Ebɛl, na in layf i bin tek.

⁴ Afta di Ebi Ebi Ren bin kam insay Noa in tɛm, Gɔd bin tɛl mɔtalman dɛn fɔ bigin it bif. Bɔt i bin tɛl dɛn klia wan se: “Una nɔ fɔ it ɛnitin we rɔ we gɛt blɔd pan am.” (Jɛnɛsis 9:​4) Dis lɔ ya de fɔ ɔlman we na Noa in pikin dɛn, ivin wisɛf tide. Dis sho klia wan se to Jiova blɔd min layf. Ɛn wisɛf nid fɔ si blɔd di sem we.—Sam 36:​9.

5, 6. Aw di Lɔ we Gɔd bin gi Mozis sho di we aw Jiova de si layf ɛn blɔd?

⁵ Insay di Lɔ we Gɔd bin gi Mozis, Jiova bin tɔk se: “If ɛnibɔdi . . . it blɔd, a go vɛks bad pan da pɔsin de, ɛn a go tek in layf so dat i nɔ go de wit una, bikɔs na insay di blɔd di layf de.”—Livitikɔs 17:​10, 11, NW.

⁶ Di Lɔ we Gɔd bin gi Mozis bin tɔk se we pɔsin kil animal fɔ it, i fɔ tɔn di blɔd na grɔn. Dis de sho se dɛn de gi di animal in layf bak to di Wan we mek am, we na Jiova. (Ditarɔnɔmi 12:​16; Izikɛl 18:​4) Bɔt Jiova nɔ bin se di Izrɛlayt dɛn fɔ pasmak tin we dɛn de kil di animal ɛn tɔn in blɔd na grɔn. Wans dɛn du ɔl wetin dɛn ebul fɔ pul di blɔd, dɛn kin it di bif wit klin kɔnshɛns. We dɛn de sho rɛspɛkt fɔ di animal in blɔd, dat de sho se dɛn rɛspɛkt di Wan we gi layf, we  na Jiova. Di Lɔ bin tɛl di Izrɛlayt dɛn bak se dɛn fɔ yuz animal fɔ mek sakrifays fɔ dɛn sin dɛn.—Luk Ɛndnot 19 na pej 245 ɛn Ɛndnot 20 na pej 246.

7. Aw Devid bin sho rɛspɛkt fɔ blɔd?

⁷ Wi kin si di we aw blɔd valyu frɔm di tin we Devid bin du we i bin de fɛt di Filistin dɛn. Devid in sojaman dɛn bin si se i rili wan drink wata, so dɛn bin go usay di ɛnimi dɛn de ɛn risk dɛn layf fɔ briŋ wata fɔ am. Bɔt we dɛn briŋ di wata to Devid, i nɔ bin gri fɔ drink am. Bifo dat, i bin “tɔn am na grɔn as sakrifays to PAPA GƆD.” Devid tɔk se: “Mek PAPA GƆD [“Jiova,” NW] nɔ mek mi drink wata we pipul dɛn risk dɛn layf fɔ go gɛt fɔ mi.” Devid bin ɔndastand aw layf ɛn blɔd valyu to Gɔd.—Sɛkɛn Samiɛl 23:​15-17.

8, 9. Aw Kristian dɛn fɔ si blɔd tide?

⁸ Insay di tɛm we di fɔstɛm Kristian dɛn bin de, Gɔd in pipul dɛn nɔ bin de kil animal fɔ mek sakrifays igen. Bɔt dɛn bin stil nid fɔ no di rayt we aw dɛn fɔ si blɔd. Wan pan di Lɔ dɛn we Jiova want fɔ mek Kristian dɛn kɔntinyu fɔ kip na di wan we se: “Una nɔ fɔ it . . . blɔd.” Dis lɔ impɔtant lɛk di lɔ dɛn fɔ avɔyd mami ɛn dadi biznɛs di we aw Gɔd nɔ want ɔ fɔ wɔship lay lay gɔd dɛn.—Di Apɔsul Dɛn Wok [Akt] 15:​28, 29.

⁹ Na di sem tin bak tide. As Kristian dɛn, wi no se na Jiova mek ɔltin we gɛt layf ɛn na in gɛt dɛn ɔl. Wi no bak se blɔd na sɔntin we oli ɛn i min layf. So wi de mek shɔ se wi tink bɔt di advays dɛn we de insay di Baybul bifo wi disayd fɔ tek ɛni tritmɛnt we gɛt sɔntin fɔ du wit blɔd.

10, 11. (a) Aw Jiova Witnɛs dɛn de si tritmɛnt dɛn we gɛt fɔ du wit blɔd ɔ di 4 men pat dɛn we de insay blɔd? (b) Wetin ɛnibɔdi we na Kristian nid fɔ disayd fɔ insɛf?

¹⁰ Jiova Witnɛs dɛn ɔndastand se we di Baybul se wi “nɔ fɔ it . . . blɔd,” i nɔ jɔs min fɔ it ɔ drink am. I min se wi nɔ fɔ yuz ɛni ɔda we fɔ put blɔd insay wi bɔdi. Dis min se wi nɔ fɔ tek ɔda pɔsin in blɔd, wi nɔ fɔ gi blɔd, ɛn wi nɔ fɔ kip wi yon blɔd fɔ mek dɛn go put am bak na wi bɔdi. I min bak se wi nɔ fɔ tek ɛni pan dɛn 4 men pat dɛn ya we de pan blɔd; dat na di rɛd sɛl, wayt sɛl, pletlɛt, ɛn plasma.

¹¹ Dɔktɔ dɛn kin pul smɔl smɔl pat dɛn frɔm di 4 men tin dɛn we de insay di blɔd. Dɛn kin kɔl dɛn blɔd frakshɔn. Ɛnibɔdi we na Kristian fɔ disayd if i fɔ tek dɛn smɔl smɔl pat dɛn ya ɔ if i nɔ go tek dɛn. Na di sem tin bak we i kam pan tritmɛnt we dɔktɔ dɛn gɛt fɔ yuz di peshɛnt in yon blɔd. Ɔlman fɔ disayd fɔ insɛf aw i want dɔktɔ dɛn fɔ yuz in yon blɔd we dɛn de du ɔpreshɔn, tɛst, ɔ tritmɛnt.—Luk Ɛndnot 21 na pej 246.

12. (a) Wetin mek di tin dɛn we wi de disayd fɔ du impɔtant to Jiova? (b) Aw wi go disayd fɔ du di rayt tin we i kam pan us tritmɛnt fɔ tek?

¹² Fɔ se Jiova rili bisin bɔt di tin dɛn we wi de disayd fɔ du? Yɛs, i bisin. Jiova want fɔ no wetin wi de tink ɛn wetin wi want fɔ du. (Rid Prɔvabs 17:​3; 24:​12.) Dis fɔ mek we wi de disayd us tritmɛnt wi fɔ tek, wi nid fɔ pre to Jiova fɔ gayd wi ɛn tray fɔ no mɔ bɔt di tritmɛnt. Afta dat, wi fɔ yuz wi kɔnshɛns we di Baybul dɔn tren fɔ disayd wetin fɔ du. Wi nɔ fɔ aks  ɔda pipul dɛn wetin dɛn go du if da kayn tin de apin to dɛn, ɛn nɔto ɔda pipul dɛn fɔ mek wi disayd fɔ du sɔntin. Ɔlman we na Kristian “gɛt fɔ ansa to Gɔd fɔ wetin i du.”—Lɛta Fɔ Galeshya 6:​5; Lɛta Fɔ Rom 14:​12.

13. Wetin wi lan bɔt Jiova frɔm di advays dɛn we i dɔn gi ɛn in lɔ dɛn bɔt blɔd?

¹³ Ɔl wetin Jiova de tɛl wi fɔ du na fɔ wi yon gud ɛn i de sho se i lɛk wi. (Sam 19:​7-11) Bɔt wi nɔ de obe am jɔs bikɔs in lɔ dɛn de bɛnifit wi. Wi de obe am bikɔs wi lɛk am. Di lɛk we wi lɛk Jiova de mek wi nɔ de tek blɔd. (Di Apɔsul Dɛn Wok [Akt] 15:​20) Dis de mek bak wi gɛt wɛlbɔdi. Tide, bɔku pipul dɛn no se denja de fɔ tek blɔd, ɛn bɔku dɔktɔ dɛn biliv se we dɛn nɔ yuz blɔd fɔ du ɔprɛshɔn, dat na di bɛst tin fɔ di peshɛnt in wɛlbɔdi. Dis de sho klia wan se Jiova in lɔ dɛn mek sɛns ɛn i de sho se i lɛk wi.—Rid Ayzaya 55:​9; Jɔn 14:​21, 23.

14, 15. (a) Us lɔ dɛn Jiova bin gi in pipul dɛn fɔ protɛkt dɛn? (b) Aw yu go ebul fɔ fala di prinsipul dɛn we de biɛn dɛn lɔ dɛn ya?

¹⁴ Gɔd in lɔ dɛn de fɔ bɛnifit in pipul dɛn ɔltɛm. Jiova bin gi di Izrɛlayt dɛn we bin de trade trade lɔ dɛn we go protɛkt dɛn frɔm siriɔs aksidɛnt. Fɔ ɛgzampul, wan lɔ bin tɛl dɛn se pɔsin we gɛt os fɔ bil lo wɔl rawnd in flat ruf so dat pɔsin nɔ go kɔmɔt ɔp de ɛn fɔdɔm. (Ditarɔnɔmi 22:​8) Wan ɔda lɔ na bɔt animal dɛn. If sɔmbɔdi gɛt kaw we wayl, na in wok fɔ kɔntrol am so dat i nɔ go atak ɛn kil ɛnibɔdi.  (Ɛksodɔs 21:​28, 29) If ɛni Izrɛlayt nɔ obe dɛn lɔ dɛn ya, na in dɛn go ol if in kaw ɔ in os we nɔ gɛt lo wɔl mek pɔsin day.

¹⁵ Frɔm dɛn lɔ dɛn ya, wi dɔn si se layf na sɔntin we valyu to Jiova. We wi dɔn no dis, aw i fɔ afɛkt wi? Wi fɔ sho se wi rɛspɛkt layf bay di we aw wi de kia fɔ wi os ɛn wi motoka, di we aw wi de drayv, ɛn di tin dɛn we wi de disayd fɔ yuz fɔ ɛnjɔy wisɛf. Sɔm pipul dɛn, mɔ yɔŋ wan dɛn, de fil se no bad tin nɔ go apin to dɛn, so dat kin mek dɛn kin tek risk ɛn nɔ pe atɛnshɔn to denja. Bɔt nɔto da we de Jiova want wi fɔ biev. I want wi fɔ trit ɛnibɔdi ɔ ɛnitin we gɛt layf as sɔntin we impɔtant; ilɛk na wi yon layf ɛn ɔda pipul dɛn layf.—Ɛkliziastis 11:​9, 10.

16. Aw Jiova de si pwɛl-bɛlɛ?

¹⁶ Ɔl mɔtalman layf impɔtant to Jiova. Ivin pikin we dɛn nɔ bɔn yet impɔtant to Jiova. Ɔnda di Lɔ we Gɔd bin gi Mozis, if pɔsin mistek du sɔntin to bɛlɛ-uman ɛn dat mek di bɛlɛ-uman ɔ in pikin day, Jiova go ol da pɔsin fɔ di kil we i dɔn kil. Dat min se pan ɔl we na aksidɛnt, sɔmbɔdi dɔn lɔs in layf ɛn di pɔsin we kil nid fɔ pe fɔ dat. (Rid Ɛksodɔs 21:​22, 23.) To Gɔd, pikin we dɛn nɔ bɔn yet na pɔsin we gɛt layf. We wi dɔn no dis, aw yu tink se Gɔd de fil we pipul dɛn de pwɛl-bɛlɛ? Aw yu tink se i de fil we i de si dɛn de kil bɔku bɔku pikin dɛn we dɛn nɔ bɔn yet ɛni ia?

17. Wetin go kɔrej uman we bin dɔn pwɛl-bɛlɛ bifo i kam fɔ no Jiova?

¹⁷ Wetin wi go se bɔt uman we bin dɔn pwɛl-bɛlɛ bifo i de kam lan bɔt aw Jiova de si pwɛl-bɛlɛ? I fɔ  biliv se Jiova go fɔgiv am bikɔs di day we Jizɔs day dɔn mek am pɔsibul. (Lyuk 5:​32; Lɛta fɔ Ɛfisɔs 1:​7, NW) Uman we bin dɔn mek da mistek de trade, nɔ nid fɔ fil se Jiova nɔ go fɔgiv am wans i rili fil bad fɔ wetin i bin dɔn du. Di Baybul se: “PAPA GƆD [“Jiova,” NW] gɛt sɔri-at bad, i nɔ de vɛks kwik bɔt i rɛdi fɔ sho wi aw i lɛk wi . . . Lɛkɛ aw Ist de fa frɔm Wɛst, na so PAPA GƆD dɔn push wi sin fa frɔm wi.”—Sam 103:​8-14.

18. Wetin mek wi fɔ tray fɔ stɔp fɔ tink bad bɔt ɔda pipul dɛn?

¹⁸ Fɔ sho rɛspɛkt fɔ di gift we Gɔd gi wi fɔ bigin insay wi at. I gɛt fɔ du wit di we aw wi de fil bɔt ɔda pipul dɛn. Di apɔsul Jɔn rayt se: “Ɛni bɔdi we nɔ lɛk in kɔmpin, na pɔsin we kin kil in kɔmpin mɔtalman.” (Jɔn In Fɔs Lɛta 3:​15) Bifo wi ivin no, smɔl smɔl wi kin bigin et pɔsin bikɔs wi nɔ lɛk am. We wi et sɔmbɔdi, dat kin mek wi nɔ rɛspɛkt di pɔsin, wi kin lay pan di pɔsin, ɔ ivin de wish fɔ mek i day. Jiova no aw wi de fil bɔt ɔda pipul dɛn. (Lɛvitikɔs 19:​16; Ditarɔnɔmi 19:​18-21; Matyu 5:​22) If wi notis se wi de tink bad bɔt sɔmbɔdi, wi nid fɔ tray tranga wan fɔ stɔp fɔ tink da kayn we de.—Jems 1:​14, 15; 4:​1-3.

19. Aw di we aw Jiova de si fɛt fɛt fɔ afɛkt wi?

¹⁹ Wan ɔda we de bak fɔ sho se wi valyu layf. Insay Sam 11:​5, wi lan se Jiova “nɔ lɛk udat lɛk fɔ du bad [“fɛt fɛt,” NW].” If di tin dɛn we wi de pik fɔ ɛnjɔy wisɛf na tin dɛn we gɛt fɛt fɛt, dat de sho se wi lɛk fɛt fɛt. Yu tink se i go fayn fɔ mek wi put wɔd dɛn we gɛt  fɔ du wit fɛt fɛt na wi maynd, ɔ fɔ mek wi bigin tink bɔt fɛt fɛt, ɔ put di pikchɔ dɛn na wi maynd? Bifo dat, i go fayn fɔ mek wi tink bɔt klin tin dɛn ɛn tin dɛn we go ɛp wi fɔ mek pis.—Rid Lɛta Fɔ Filipay 4:​8, 9.

20-22. (a) Aw Jiova de si Setan in wɔl? (b) Aw Gɔd in pipul dɛn de sho se dɛn “nɔ de si wan we” wit di pipul dɛn na di wɔl?

²⁰ Pipul dɛn na Setan in wɔl nɔ de sho rɛspɛkt fɔ layf, ɛn Jiova de ol dɛn fɔ di kil we dɛn de kil pipul dɛn. Fɔ lɔng tɛm naw, di wan dɛn we de pan pɔlitiks dɔn mek bɔku bɔku pipul dɛn day, ivin bɔku pan Jiova in savant dɛn. Di Baybul ɛksplen se dɛn gɔvmɛnt dɛn ya tan lɛk wayl wayl animal dɛn. (Daniɛl 8:​3, 4, 20-22; Rɛvɛleshɔn 13:​1, 2, 7, 8) Insay dis wɔl tide, fɔ sɛl wɛpɔn na big big biznɛs. Pipul dɛn de gɛt bɔku prɔfit we dɛn de sɛl dɛn bad bad wɛpɔn dɛn ya. Dis dɔn sho klia wan se na “Setan de rul di ol wɔl.”—Jɔn In Fɔs Lɛta 5:​19.

²¹ Bɔt tru Kristian dɛn “nɔ de si wan we” wit di pipul dɛn na di wɔl. Jiova in pipul dɛn nɔ de put an pan pɔlitiks ɛn wɔ. Jɔs lɛk aw dɛn nɔ de kil, na so dɛn nɔ de sɔpɔt ɛni ɔganayzeshɔn we de kil pipul dɛn. (Jɔn 15:​19; 17:​16) We pipul dɛn de mek Kristian dɛn de sɔfa, dɛn nɔ de bigin fɛt fɛt fɔ dat. Jizɔs bin tich wi se wi fɔ lɛk ivin wi ɛnimi dɛn.—Matyu 5:​44; Lɛta Fɔ Rom 12:​17-21.

²² Rilijɔn dɛn bak dɔn ɛp fɔ kil bɔku bɔku pipul dɛn. We wi de tɔk bɔt Babilɔn di Gret, we na ɔl dɛn  lay lay rilijɔn dɛn na di wɔl, di Baybul se: “Nainsay de blɔd bin kɔmɔt pan dɛn wan we bin de tɔk Gɔd in mɛsej, pan ɔl Gɔd in pipul dɛn, ɛn pan ɔl dɛn pipul na [di] wɔl we dɛn dɔn kil.” Yu dɔn ɔndastand wetin mek Jiova tɛl wi se: “Mi pipul dɛn, una mekes kɔmɔt na da tɔŋ de”? Di wan dɛn we de wɔship Jiova nɔ fɔ de na lay lay rilijɔn.—Rɛvɛleshɔn 17:​6; 18:​2, 4, 24.

23. Wetin i min fɔ “kɔmɔt” na Babilɔn di Gret?

²³ Fɔ “kɔmɔt” insay Babilɔn di Gret min se wi nid fɔ mek am klia se wi nɔ de na lay lay rilijɔn igen. Fɔ ɛgzampul, wi nid fɔ mek shɔ se dɛn dɔn pul wi nem as mɛmba na di rilijɔn we wi bin de. Bɔt nɔto dat nɔmɔ. Wi nid bak fɔ et ɛn avɔyd ɔl di bad tin dɛn we lay lay rilijɔn de du. Lay lay rilijɔn de alaw ɛn sɔpɔt pipul dɛn we de pan pɔlitiks, pipul dɛn we want ɔltin fɔ dɛnsɛf, ɛn dɛn wan dɛn we de du mami ɛn dadi biznɛs di we aw Gɔd nɔ want. (Rid Sam 97:​10; Rɛvɛleshɔn 18:​7, 9, 11-17) Fɔ sɔm tɛm naw, dis dɔn mek bɔku bɔku pipul dɛn day.

24, 25. Aw di no we wi no Jiova, de mek wi gɛt pis ɛn gud kɔnshɛns?

²⁴ Bifo wi kam no bɔt Jiova, i go mɔs bi se wi bin de sɔpɔt sɔm pan di bad tin dɛn we pipul dɛn na Setan in wɔl de du. Bɔt naw wi dɔn chenj. Wi biliv tranga wan pan di day we Jizɔs day fɔ fri wi frɔm sin ɛn day ɛn wi dɔn gi wi layf to Gɔd. Wi dɔn ɛnjɔy wetin i min fɔ mek ‘Jiova insɛf mek wi fil fayn.’ Wi gɛt pis ɛn gud kɔnshɛns, bikɔs wi no se wi de du tin dɛn we de mek Gɔd gladi.—Di Apɔsul dɛn Wok [Akt] 3:​19, NW; Ayzaya 1:​18.

 ²⁵ Ivin if wi bin jɔyn ɔganayzeshɔn we nɔ de rɛspɛkt layf, di day we Jizɔs day fɔ fri wi frɔm sin ɛn day go mek Jiova fɔgiv wi. Wi rili gladi fɔ Jiova in gift, dat na di layf we i gi wi. Wi de sho se wi gladi fɔ dis gift bay we wi de ɛp ɔda pipul dɛn fɔ lan bɔt Jiova, fɔ kɔmɔt insay Setan in wɔl, ɛn ɛnjɔy tayt padi biznɛs wit Gɔd.—Sɛkɛn Lɛta Fɔ Kɔrint 6:​1, 2.

26-28. (a) Us impɔtant wok Jiova bin gi Izikɛl? (b) Tide, wetin Jiova tɛl wi fɔ du?

²⁶ Insay di Izrɛlayt dɛn tɛm, Jiova bin tɛl di prɔfɛt Izikɛl fɔ wɔn di pipul dɛn se i nɔ go te igen dɛn go dɔnawe wit Jerusɛlɛm, ɛn fɔ tich dɛn bɔt wetin dɛn fɔ no so dat dɛn go sev. If Izikɛl nɔ wɔn di pipul dɛn, Jiova se di pipul dɛn blɔd go de na in ed. (Izikɛl 33:​7-9) Izikɛl bin sho se i valyu layf bay we i bin du ɔl wetin i ebul fɔ tɛl di pipul dɛn dis impɔtant mɛsej.

²⁷ Jiova dɔn gi wi di wok fɔ wɔn pipul dɛn fɔ se i nɔ go te igen, i go dɔnawe wit Setan in wɔl, ɛn wi fɔ ɛp dɛn fɔ lan bɔt Jiova so dat dɛn go sev ɛn de na di nyu wɔl. (Ayzaya 61:​2; Matyu 24:​14) Wi want fɔ du ɔl wetin wi ebul fɔ tɛl pipul dɛn dis mɛsej. Wisɛf want fɔ tɔk lɛk aw Pɔl bin tɔk we i se: “A de tɛl una se una fɔ blem unasɛf if Gɔd kɔndɛm una mek una day. Una no se a nɔ kin ayd natin wɛn a de tɛl una ɔl wetin Gɔd go du.”—Di Apɔsul Dɛn Wok [Akt] 20:​26, 27.

²⁸ Ɔda say dɛn de we wi nid fɔ klin na wi layf. Wi go tɔk bɔt sɔm pan dɛn tin ya insay di nɛks chapta.