Go dayrɛkt to di men tin

Go dayrɛkt to di say we di difrɛn difrɛn atikul dɛn de

CHAPTA 2

“Una Go Tɔk bɔt Mi”

“Una Go Tɔk bɔt Mi”

Aw Jizɔs bin rɛdi in apɔsul dɛn fɔ de bifo pan di prichin wok

Dis chapta kɔmɔt na Akt 1:​1-26

1-3. Aw Jizɔs bin lɛf in apɔsul dɛn? Us kwɛstyɔn dɛn wi fɔ tink bɔt?

 DI APƆSUL dɛn nɔ bin want di fayn tɛm we dɛn bin de spɛn wit Jizɔs fɔ dɔn. Dɛn bin gɛt fayn tɛm wit am di wik dɛn we dɔn pas! We dɛn si se Jizɔs dɔn gɛt layf bak, dat bin mek dɛn rili gladi bak. Jizɔs dɔn de apia to dɛn fɔ 40 dez naw, ɛn i dɔn de tich ɛn ɛnkɔrej dɛn. Bɔt tide na di las tɛm we i go apia to dɛn.

2 We dɛn bin de togɛda na Mawnt Ɔliv, di apɔsul dɛn bin de lisin gud gud wan to ɔl wetin Jizɔs bin de tɔk. I nɔ tu te we Jizɔs dɔn fɔ tɔk. Di tɛm bin luk shɔt to dɛn, bɔt we Jizɔs dɔn fɔ tɔk, i es in an dɛn ɔp ɛn blɛs dɛn. Dɔn, i bigin fɔ go ɔp na di skay! In disaypul dɛn bin de wach am as i de go ɔp na di skay. Afta sɔm tɛm, di klawd mek dɛn nɔ ebul fɔ si am igen. Dɛn bin kɔntinyu fɔ luk ɔp di skay pan ɔl we i bin dɔn go.​—Lyuk 24:​50; Akt 1:​9, 10.

3 Dis tin we bin apin bin rili chenj Jizɔs in apɔsul dɛn layf. Wetin dɛn go du naw we dɛn Masta we na Jizɔs Krays dɔn go ɔp ɛvin? Wɛl, wi nɔ nid fɔ wɔri bikɔs dɛn Masta bin dɔn rɛdi dɛn fɔ kɔntinyu di wok we i bin dɔn stat. Aw i bin rɛdi dɛn fɔ dis impɔtant wok? Wetin di disaypul dɛn bin du? Ɛn wetin dat gɛt fɔ du wit Kristian dɛn tide? Di fɔs chapta na Akt gɛt di ansa dɛn we go ɛnkɔrej wi.

“I . . . Pruv Klia Wan” (Akt 1:​1-5)

4. Aw Lyuk bin bigin fɔ rayt di Baybul buk we nem Akt?

4 Lyuk bin bigin in akawnt bay we i tɔk to Tiofilɔs we na di sem man we i bin dɔn rayt in Gɔspɛl to. a We Lyuk bin de rayt in sɛkɔn akawnt, i tɔk smɔl bɔt di tin dɛn we i bin dɔn rayt na di las pat na in Gɔspɛl, ɛn dis mek wi no klia wan se na kɔntinyu i de kɔntinyu frɔm in fɔs lɛta we i bin dɔn rayt, bɔt i yuz difrɛn wɔd dɛn, ɛn i tɔk bɔt ɔda tin dɛn.

5, 6. (a) Wetin go ɛp Jizɔs in disaypul dɛn fɔ kɔntinyu fɔ gɛt strɔng fet? (b) Aw di fet we Kristian dɛn gɛt tide gɛt sɔntin fɔ du wit ‘bɔku pruf dɛn we klia’?

5 Wetin go mek Jizɔs in disaypul dɛn kɔntinyu fɔ gɛt strɔng fet? Insay Akt 1:​3, wi rid bɔt Jizɔs se: “I sho insɛf bɔku tɛm to dɛn di we we de pruv klia wan se i de alayv.” Insay di Baybul, na Lyuk nɔmɔ we na “di dɔktɔ we [dɛn] rili lɛk” yuz di wɔd we dɛn translet as “pruv klia wan.” (Kol. 4:​14) Dis na wɔd we dɔktɔ dɛn bin de yuz, ɛn i sho se na sɔntin we na tru ɛn pɔsin kin biliv am. Jizɔs bin gi dis kayn pruf. I bin apia to di wan dɛn we bin biliv pan am bɔku tɛm. Sɔntɛnde, i bin de apia to wan ɔ tu pipul dɛn, ɔda tɛm dɛn i bin de apia to ɔl in apɔsul dɛn, ɛn wan tɛm, i apia to pas 500 pipul dɛn we bin gɛt fet pan am. (1 Kɔr. 15:​3-6) Fɔ tru, di pruf dɛn bin klia!

6 Semweso tide, di fet we Kristian dɛn gɛt na bikɔs dɛn gɛt ‘bɔku pruf dɛn we klia.’ Ɛni ɛvidɛns de we de sho se Jizɔs bin de na dis wɔl, i day fɔ wi sin dɛn, ɛn i bin go ɔp na ɛvin? Yɛs! Ɛvidɛns dɛn de. Na pipul dɛn we si wetin apin na dɛn Gɔd bin yuz fɔ rayt in Wɔd, ɛn dis gi wi ɔl di pruf dɛn we wi nid. We wi stɔdi dɛn akawnt dɛn ya ɛn pre to Gɔd fɔ ɛp wi fɔ du wetin wi de lan, dat go mek wi gɛt mɔ fet. Mɛmba se, we wi gɛt klia pruf, i go mek wi gɛt rial fet ɛn nɔ jɔs biliv fɔ biliv sek. I impɔtant fɔ gɛt tru tru fet if wi want fɔ gɛt layf we go de sote go.​—Jɔn 3:​16.

7. Us ɛgzampul Jizɔs lɛf fɔ in disaypul dɛn we i kam to wetin fɔ prich ɛn tich?

7 Jizɔs bin de tɔk bak “bɔt Gɔd in Kiŋdɔm.” Fɔ ɛgzampul, i ɛksplen prɔfɛsi dɛn we sho se di Mɛsaya bin gɛt fɔ sɔfa ɛn day. (Lyuk 24:​13-32, 46, 47) We Jizɔs bin de tɔk bɔt in wok as di Mɛsaya, di men tin we i bin de tɔk bɔt na Gɔd in Kiŋdɔm, ɛn na in bin gɛt fɔ bi Kiŋ fɔ da Kiŋdɔm de. Na di Kiŋdɔm na bin di men tin we Jizɔs bin de prich bɔt ɔltɛm ɛn tide sɛf, na di sem tin in disaypul dɛn de tɔk bɔt.​—Mat. 24:​14; Lyuk 4:​43.

“Na di Say we Fa pas Ɔl na di Wɔl” (Akt 1:​6-12)

8, 9. (a) Us tu aydia dɛn Jizɔs in apɔsul dɛn bin de tink bɔt we nɔ bin kɔrɛkt? (b) Aw Jizɔs bin ajɔst di we aw di apɔsul dɛn bin de tink? Us lɛsin Kristian dɛn tide kin lan frɔm dat?

8 Di apɔsul dɛn bin gɛt dɛn las mitin wit Jizɔs we dɛn bin gɛda na Mawnt Ɔliv, di tɛm we Jizɔs bin de na di wɔl. Dɛn bin rili want fɔ no, so dɛn aks Jizɔs se: “Masta, yu de kam bak wit di kiŋdɔm na Izrɛl naw?” (Akt 1:​6) Dis wan kwɛstyɔn we di apɔsul dɛn aks sho se dɛn bin gɛt tu aydia dɛn we nɔ kɔrɛkt. Fɔs, dɛn bin fil se Gɔd in Kiŋdɔm go kam bak to di Izrɛlayt dɛn we bin de na Izrɛl. Sɛkɔn, dɛn bin de ɛkspɛkt se di Kiŋdɔm we Gɔd bin dɔn prɔmis go bigin fɔ rul wantɛm wantɛm, dat na “naw.” Aw Jizɔs bin ɛp dɛn fɔ ajɔst di we aw dɛn bin de tink?

9 Jizɔs bin no se di fɔs aydia we dɛn gɛt nɔ bin kɔrɛkt, ɛn i go kɔrɛkt am jisnɔ. Infakt, di wan dɛn we bin gɛt fet pan am go gɛt fɔ si we wan nyu neshɔn go bigin, dat na spirichwal Izrɛl. Dis bin apin tɛn dez leta! Di tɛm bin dɔn ɔlmost dɔn fɔ mek Gɔd pul an pan di Izrɛlayt dɛn. Fɔ di sɛkɔn aydia, Jizɔs bin tek tɛm mɛmba dɛn se: “Una nɔ nid fɔ no di tɛm ɔ sizin bikɔs na di Papa nɔmɔ gɛt di rayt fɔ disayd.” (Akt 1:​7) Jiova na di bɛst pɔsin we de du tin di rayt tɛm. Bifo Jizɔs day, insɛf sɛf bin tɔk se ivin in we na di Pikin nɔ bin no di “de ɛn di awa” we di ɛnd go kam. I bin se na di “Papa wangren no.” (Mat. 24:​36) If Kristian dɛn de wɔri tumɔs bɔt di tɛm we dis wɔl go dɔn, i jɔs tan lɛk se dɛn de wɔri bɔt sɔntin we dɛn nɔ gɛt rayt fɔ no bɔt.

10. Us we wi fɔ falamakata di apɔsul dɛn? Wetin mek?

10 Wi fɔ stil rɛspɛkt Jizɔs in apɔsul dɛn bikɔs na man dɛn we bin rili gɛt fet. Dɛn bin ɔmbul ɛn tek Jizɔs in kɔrɛkshɔn. Pantap dat, pan ɔl we di kwɛstyɔn we dɛn bin aks sho se dɛn nɔ bin de tink di kɔrɛkt we, i bin de sho bak se dɛn bin de pe atɛnshɔn. Jizɔs bin dɔn de tɛl in disaypul dɛn bɔku tɛm se: “Una go de wach.” (Mat. 24:​42; 25:​13; 26:​41) Dɛn bin de pe atɛnshɔn pan spirichwal tin dɛn ɛn dɛn bin de wach fɔ pruf dɛn we go sho se Jiova gɛt fɔ du sɔntin. Na dis wisɛf nid fɔ du tide. Infakt, bikɔs wi de na di “las dez,” dat fɔ mek wi pe atɛnshɔn pan spirichwal tin dɛn mɔ pas trade.​​—2 Tim. 3:​1-5.

11, 12. (a) Us wok Jizɔs bin gi di wan dɛn we bin gɛt fet pan am? (b) Wetin mek i impɔtant we Jizɔs tɔk bɔt di oli spirit di tɛm we i bin de gi in disaypul dɛn di wok fɔ prich?

11 Jizɔs bin mɛmba di apɔsul dɛn bɔt wetin fɔ bi di men tin we dɛn fɔ bisin bɔt. I bin se: “Una go gɛt pawa we di oli spirit kam pan una, ɛn una go tɔk bɔt mi na Jerusɛlɛm, ɛn ɔlsay na Judia ɛn Sameria, ɛn na di say we fa pas ɔl na di wɔl.” (Akt 1:​8) Na Jerusɛlɛm fɔs dɛn go tɔk bɔt di layf we Jizɔs dɔn gɛt bak, usay pipul dɛn bin kil am. Frɔm de, di mɛsej go go ɔlsay na Judia, dɔn i go na Sameria, ɛn ɔda fa fa say dɛn.

12 I impɔtant fɔ no se na afta Jizɔs tɔk bɔt da prɔmis we i bin dɔn prɔmis fɔ sɛn oli spirit fɔ ɛp dɛn, nain i tɛl dɛn fɔ go prich. Di wɔd “oli spirit” de na Akt pas 40 tɛm, ɛn dis prɔmis na wan pan dɛn. Dis buk we gɛt bɔku fayn fayn tin dɛn mek wi no bɔku tɛm se wi nɔ go ebul fɔ du wetin Jiova want if oli spirit nɔ ɛp wi. So i rili impɔtant fɔ lɛ wi pre fɔ oli spirit ɔltɛm! (Lyuk 11:​13) Wi nid am naw pas ɛni ɔda tɛm.

13. Usay Gɔd in pipul dɛn gɛt fɔ prich tide? Wetin mek wi fɔ rili gladi fɔ du dis wok?

13 Di minin fɔ di wɔd dɛn “di say we fa pas ɔl na di wɔl” dɔn chenj frɔm dɛn tɛm dɛn de. As wi bin dɔn lan na di chapta bifo dis wan, Jiova Witnɛs dɛn dɔn gri fɔ du dis wok we na fɔ prich wit ɔl dɛn at bikɔs dɛn no se Gɔd want mek ɔlkayn pipul dɛn yɛri di gud nyuz bɔt in Kiŋdɔm. (1 Tim. 2:​3, 4) Yu rili bizi de du dis wok we de sev layf? Yu nɔ go ebul fɛn ɛni ɔda wok we go mek yu satisfay lɛk dis wan ɛni ɔdasay. Jiova go gi yu di pawa we yu nid fɔ du am. Di Baybul buk we nem Akt go tɛl yu bɔt di we dɛn we yu nid fɔ yuz ɛn di abit dɛn we yu nid fɔ gɛt so dat yu go ebul fɔ du dis wok fayn fayn wan.

14, 15. (a) Wetin di enjɛl dɛn se bɔt Krays in kam wan? Wetin dɛn bin min? (Luk bak di futnot.) (b) Aw di kam we Jizɔs bin kam bak tan lɛk “di sem we” aw i bin lɛf dɛn?

14 As wi bin dɔn tɔk we dis chapta bigin, Jizɔs bin go ɔp ɛn dɛn nɔ bin ebul fɔ si am igen. Bɔt di 11 apɔsul dɛn bin kɔntinyu fɔ tinap de ɛn dɛn bin de luk ɔp di skay. Dɔn, tu enjɛl dɛn apia ɛn dɛn aks dɛn saful wan se: “Man dɛn we kɔmɔt na Galili, wetin mek una tinap de luk ɔp di skay? Dis Jizɔs, we bin de wit una, we Gɔd tek go ɔp na di skay go kam bak di sem we aw una si am de go ɔp na di skay.” (Akt 1:​11) Fɔ se di enjɛl dɛn min se Jizɔs go kam bak insay di sem bɔdi lɛk aw sɔm rilijɔn dɛn de tich? Nɔ, nɔto dat dɛn min. Aw wi no dat?

15 Di enjɛl dɛn bin tɔk se Jizɔs go kam, bɔt nɔto wit di sem bɔdi, bɔt bifo dat, dɛn tɔk se i go kam “di sem we.” b Us we i bin lɛf dɛn? Dɛn nɔ bin de si am igen di tɛm we di enjɛl dɛn bin de tɔk. Na di apɔsul dɛn nɔmɔ bin no se Jizɔs dɔn lɛf di wɔl ɛn i bin de go to in Papa na ɛvin. Na dis sem we Krays bin fɔ kam bak, ɛn na so i bin apin. Tide, na di wan dɛn nɔmɔ we ɔndastand di Skripchɔ dɛn no se Jizɔs de rul naw as kiŋ. (Lyuk 17:​20) Wi nid fɔ no ɔl di pruf dɛn we de sho se Jizɔs de wit wi, ɛn wi fɔ tɛl ɔda pipul dɛn so dat dɛnsɛf go si se di tɛm fɔ mek dis wɔl dɔn dɔn nia.

“Sho Wi Uswan . . . Yu Dɔn Pik” (Akt 1:​13-26)

16-18. (a) Frɔm wetin de na Akt 1:​13, 14, wetin wi lan bɔt di mit we Kristian dɛn de mit togɛda fɔ wɔship? (b) Wetin wi lan frɔm Jizɔs in mama Meri? (c) Wetin mek Kristian mitin dɛn rili impɔtant tide?

16 Wi ɔndastand wetin mek di apɔsul dɛn bin rili gladi we dɛn de “go bak na Jerusɛlɛm.” (Lyuk 24:​52) Bɔt yu tink se dɛn go fala di we aw Krays de gayd dɛn ɛn du di tin dɛn we i tɛl dɛn fɔ du? Insay Akt chapta 1 vas 13 ɛn 14, di apɔsul dɛn gɛda ‘ɔp wan rum,’ ɛn wi go lan sɔm intrɛstin tin dɛn bɔt di gɛda we dɛn bin gɛda. Bɔku os dɛn we bin de na Palestayn da tɛm de bin gɛt rum we de ɔp, ɛn dɛn kin ebul fɔ go ɔp de we dɛn pas na di stɛp dɛn we de na do. Fɔ se na di “rum” we bin de ɔp Mak in mama in os Akt 12:​12 tɔk bɔt? Sɔntɛm di rum we bin de ɔp na bin wan simpul ples usay Krays in disaypul dɛn bin gɛda. Bɔt udat dɛn bin gɛda de ɛn wetin dɛn bin du?

17 Nɔto di apɔsul dɛn ɔ man dɛn nɔmɔ bin gɛda de. Bɔt “sɔm uman dɛn” bin de de, ivin Jizɔs in mama Meri bin de de. Dis na di las tɛm we di Baybul tɔk bɔt am. I fayn we di Baybul tɔk bɔt am dis we we sho se i bin kɔntinyu fɔ de de wit in Kristian brɔda ɛn sista dɛn. Dis sho bak se i bin ɔmbul, ɛn i nɔ bin de tink bɔt pozishɔn. I go mɔs dɔn gladi we in 4 ɔda bɔypikin dɛn we nɔto bin Kristian di tɛm we Jizɔs bin de alayv, de wit am naw. (Mat. 13:​55; Jɔn 7:​5) Frɔm we dɛn brɔda day ɛn gɛt layf bak, dɛn chenj di we aw dɛn bin de liv dɛn layf.​—1 Kɔr. 15:​7.

18 Akt sho bak di rizin we mek di disaypul dɛn bin gɛda wan say. I se: “Dɛn ɔl . . . bin de pre wit wanwɔd, ɛn dɛn nɔ bin de taya fɔ pre.” (Akt 1:​14) Fɔ mit togɛda dɔn bi impɔtant pat pan wi wɔship ɔltɛm. Wi kin gɛda fɔ ɛnkɔrej wisɛf, fɔ gɛt advays ɛn dayrɛkshɔn, ɛn di wan we pas ɔl na fɔ wɔship Jiova wi Papa we de na ɛvin. Wi prea dɛn ɛn di siŋ dɛn we wi kin siŋ fɔ prez am dɛn tɛm dɛn de kin mek i rili gladi, ɛn dɛn rili impɔtant fɔ wi bak. So lɛ wi nɔ ɛva lɛf fɔ mit togɛda bikɔs wi mitin dɛn impɔtant ɛn dɛn kin ɛnkɔrej wi!​—Ibru. 10:​24, 25.

19-21. (a) Wetin wi lan frɔm di impɔtant wok we Pita bin de du na di kɔngrigeshɔn? (b) Wetin mek dɛn bin nid fɔ pik ɔda pɔsin fɔ tek Judas in ples? Wetin wi lan frɔm di we aw dɛn bin sɔlv di prɔblɛm?

19 Krays in disaypul dɛn bin gɛt wan impɔtant prɔblɛm fɔ sɔlv, ɛn na apɔsul Pita bin de bifo fɔ du dat. (Vas 15-26) Yu nɔ tink se i fayn fɔ no wetin Pita bin de du da tɛm de afta i bin dɔn dinay in Masta tri tɛm? (Mak 14:​72) Wi ɔl kin sin ɛn wi nid fɔ de mɛmba wisɛf se Jiova “gud ɛn [i] de fɔgiv” di wan dɛn we rili ripɛnt.​​—Sam 86:​5.

20 Pita bin tɔk se dɛn nid fɔ pik ɔda pɔsin fɔ tek Judas we bin leta ɛp pipul dɛn fɔ arɛst Jizɔs in ples. Bɔt na udat dɛn go pik? Di nyu apɔsul we dɛn fɔ pik fɔ bi pɔsin we bin de fala Jizɔs ɔl di tɛm dɛn we i bin de prich ɛn we bin si we i gɛt layf bak. (Akt 1:​21, 22) Dis tin we Pita bin tɔk gri wit wetin Jizɔs bin prɔmis we i se: “Una we dɔn fala mi go sidɔm pan 12 tron dɛn ɛn jɔj di 12 trayb dɛn na Izrɛl.” (Mat. 19:​28) I tan lɛk se Jiova bin want di 12 apɔsul dɛn we bin de fala Jizɔs di tɛm we i bin de du in prichin wok na di wɔl fɔ bi “12 fawndeshɔn ston dɛn” fɔ Nyu Jerusɛlɛm. (Rɛv. 21:​2, 14) So Gɔd bin alaw Pita fɔ si se di prɔfɛsi we se “lɛ ɔda pɔsin tek in pozishɔn,” gɛt fɔ du wit Judas.​​—Sam 109:​8.

21 Aw dɛn bin pik nyu apɔsul? Dɛn balɔt. Dat na bin kɔmɔn tin we dɛn bin de du di tɛm we dɛn bin de rayt di Baybul. (Prɔv. 16:​33) Bɔt dis na di las tɛm we di Baybul tɔk bɔt fɔ yuz balɔt dis kayn we. Wi no dis klia wan bikɔs leta, na di oli spirit Gɔd bin de yuz. Lɛ wi si di rizin we mek dɛn bin de yuz balɔt. Di apɔsul dɛn bin pre se: “E Jiova, na yu no wetin de na ɔlman in at, sho wi uswan pan dɛn tu man ya yu dɔn pik.” (Akt 1:​23, 24) Dɛn bin want lɛ Jiova in pik di pɔsin. Dɛn bin pik Matayas we sɔntɛm na bin wan pan di 70 disaypul dɛn we Jizɔs bin sɛn fɔ go prich. So Matayas bin kam fɔ bi wan pan “di 12 apɔsul dɛn.” c​​—Akt 6:​2.

22, 23. Wetin mek wi fɔ put wisɛf dɔŋ ɛn du di tin dɛn we di wan dɛn we de bifo na di kɔngrigeshɔn de tɛl wi fɔ du?

22 Dis tin we bin apin de mɛmba wi bɔt wetin mek i impɔtant fɔ lɛ Gɔd in pipul dɛn ɔganayz we dɛn de wok. Te to wi yon tɛm, dɛn dɔn de pik brɔda dɛn we rili siriɔs fɔ sav as ovasia dɛn na di kɔngrigeshɔn. Di ɛlda dɛn kin tek tɛm wach di Skripchɔ dɛn we gɛt fɔ du wit wetin i min fɔ bi ovasia gud gud wan we dɛn de pik dɛn ovasia dɛn ya, ɛn dɛn kin pre fɔ lɛ Jiova gayd dɛn wit in oli spirit. So di kɔngrigeshɔn de si dɛn brɔda dɛn ya as man dɛn we di oli spirit dɔn pik. So wi fɔ kɔntinyu fɔ put wisɛf dɔŋ ɛn du wetin di wan dɛn we de bifo de tɛl wi fɔ du bikɔs dat de mek di kɔngrigeshɔn wok togɛda wit wanwɔd.​​—Ibru. 13:​17.

Wi fɔ kɔntinyu fɔ put wisɛf dɔŋ ɛn du di tin dɛn we di wan dɛn we de bifo tɛl wi fɔ du

23 Bikɔs di disaypul dɛn bin si we Jizɔs gɛt layf bak ɛn apia to dɛn, ɛn si aw Jiova de ɛp dɛn fɔ no aw di kɔngrigeshɔn fɔ ɔganayz, dat bin mek dɛn rɛdi gud gud wan fɔ wetin gɛt fɔ apin leta. Insay di nɛks chapta, wi go tɔk bɔt dis impɔtant tin we bin apin.

a Insay in Gɔspɛl, Lyuk kɔl dis man “ɔnarebul Tiofilɔs,” so dis mek i luk lɛk se Tiofilɔs na bigman we nɔ bin dɔn bi Kristian yet. (Lyuk 1:​3) Bɔt insay Akt, Lyuk jɔs kɔl am “Tiofilɔs.” Sɔm masta sabi bukman dɛn se Tiofilɔs go dɔn bi Kristian afta i rid Lyuk in Gɔspɛl, so dɛn se na dat mek Lyuk nɔ bin kɔl Tiofilɔs bay in taytul. Bifo dat, i bin rayt to am as in Kristian brɔda.

b Di Baybul yuz di Grik wɔd na ya troʹpos, we min “we,” ɛn i nɔ yuz mor·pheʹ, we min “fɔm.”

c Dɛn bin leta pik Pɔl fɔ bi “apɔsul we dɛn de sɛn to ɔda neshɔn dɛn,” bɔt i nɔ bin ɛva de pat pan di 12 apɔsul dɛn. (Rom. 11:​13; 1 Kɔr. 15:​4-8) I nɔ bin kwalifay fɔ gɛt da spɛshal ɔnɔ de bikɔs i nɔ bin fala Jizɔs di tɛm we i bin de du in prichin wok na dis wɔl.