Go dayrɛkt to di men tin

Go dayrɛkt to di say we di difrɛn difrɛn atikul dɛn de

Kwɛstyɔn dɛn we Pipul dɛn Kin Aks

Kwɛstyɔn dɛn we Pipul dɛn Kin Aks

I fayn fɔ mek Kristian dɛn yuz kɔyl as famili planin?

We i kam pan dis tɔpik, na maredman ɛn in wɛf fɔ disayd wetin dɛn go du bɔt famili planin we go mek dɛn gɛt gud kɔnshɛns. Fɔ du dat, dɛn fɔ tek tɛm tink gud wan bɔt aw kɔyl de wok ɛn us advays [prinsipul] dɛn we de na di Baybul we go ɛp dɛn.

Jiova bin tɛl Adam, Iv, ɛn leta Noa ɛn in famili se: “Una bɔn bɔku pikin dɛn, fɔ mek una de ɔlsay na di wɔl.” (Jɛnɛsis 1:​28; 9:​1) Di Baybul nɔ se Kristian dɛn nɔ fɔ obe dis lɔ. So ɔl maredman ɛn in wɛf fɔ disayd if dɛn go yuz famili planin fɔ mek dɛn kɔntrol ɔmɔs pikin dɛn go bɔn ɔ fɔ disayd ustɛm dɛn fɔ bɔn pikin. Wetin-ɛn-wetin dɛn fɔ tink bɔt?

We Kristian dɛn de disayd bɔt famili planin, dɛn fɔ fala di advays dɛn we de na di Baybul. Na dat mek dɛn nɔ go ɛva yuz pwɛl-bɛlɛ as famili planin. If pɔsin nɔ kil di pikin we de na in bɛlɛ bay wilful, afta sɔm tɛm i go bɔn am. If pɔsin pwɛl bɛlɛ i dɔn du sɔntin we de agens wetin di Baybul se; dat na fɔ rɛspɛkt layf. (Ɛksodɔs 20:​13; 21:​22, 23; Sam 139:​16; Jɛrimaya 1:​5) Wetin wi go se bɔt fɔ yuz kɔyl?

Di Me 15, 1979, Wachtawa (pej 30 ɛn 31), tɔk mɔ bɔt dis tɔpik. Di kɔyl dɛn we bin kɔmɔn da tɛm de na wan dɛn we dɛn yuz plastik fɔ mek we dɛn bin de fiks insay di wumb fɔ mek uman nɔ gɛt bɛlɛ. Dis atikul bin ɛksplen klia wan aw kɔyl de wok. Bɔt sayɛnsman dɛn se kɔyl kin mek di spam nɔ fatalayz di uman in eg. If di eg nɔ fatalayz, pikin nɔ go gro insay di uman in bɛlɛ.

Bɔt sɔm tin dɛn de we sho se di eg kin fatalayz sɔntɛnde. Eg we jɔs fatalayz kin gro insay wan pat pan uman in bɔdi we dɛn kɔl Falopian tyub (ɛktɔpik prɛgnansi) ɔ i go travul go na di wumb. If i rich na di wumb, di kɔyl kin mek di eg we dɔn fatalayz nɔ sidɔm na di wumb, ɛn dat kin kil di pikin. Dis tan lɛk pwɛl bɛlɛ. Di atikul bin ɛndɔp fɔ se: “Pɔsin we na tru tru Kristian we rili wan no if i fɔ yuz kɔyl fɔ tink gud wan bɔt wetin wi dɔn tɔk bɔt ɛn i fɔ tink bak bɔt wetin di Baybul se bɔt aw fɔ sho rɛspɛkt fɔ layf.”—Sam 36:​9.

Bɔt frɔm 1979 we dɛn mek dis atikul, bɔku mɛrɛsin dɛn dɔn kɔmɔt ɛn sayɛns dɔn go bifo.

Tu difrɛn kayn kɔyl dɛn dɔn de naw. Wan gɛt kɔpa ɛn bɔku pipul dɛn bin kam sabi am na Amɛrika insay 1988. Di ɔda kayn gɛt wan tin we dɛn kɔl omon ɛn dɛn bigin fɔ sɛl am insay 2001. Wetin yu no bɔt aw dɛn tu difrɛn kɔyl dɛn ya de wok?

Kɔpa: Lɛk aw wi bin dɔn tɔk, kɔyl kin mek i nɔ izi fɔ mek spam pas na di wumb fɔ go rich to di eg. Dɔn, fɔ kɔyl dɛn we gɛt kɔpa, i kin tan lɛk se di kɔpa na pɔyzin to di spam, so i kin kil di spam. * (Luk di futnot.) Dɔn, dis kayn kɔyl kin chenj di fayn we aw di wumb fɔ de.

Omon: Di ɔda kayn kɔyl de we gɛt di omon we fiba di wan we de insay pils we pipul dɛn kin tek fɔ mek dɛn nɔ gɛt bɛlɛ. Dis kayn kɔyl de wok lɛk di fɔstɛm kɔyl, bɔt dɛn de ad omon insay di wumb. Fɔ sɔm uman dɛn, i kin mek di bɔdi nɔ gi di eg we i fɔ gi. Ɛn if eg nɔ de, i nɔ go fatalayz. Dis kɔyl de mek di say we di pikin fɔ ledɔm smɔl. * (Luk di futnot.) Dɔn bak dɛn de mek di mukɔs we de na di saviks tik pas aw i fɔ de ɛn dis de blɔk di spam fɔ mek i nɔ pas go na di wumb.

Jɔs lɛk aw wi bin dɔn tɔk, di tu difrɛn kayn kɔyl dɛn kin ambɔg di say we di pikin fɔ ledɔm. Dis min se if di uman in bɔdi gi di eg ɛn di eg fatalayz, i go kam de na di wumb bɔt i nɔ go gɛt say fɔ ledɔm bikɔs insay di wumb gɛt prɔblɛm. Dis go kil di pikin jɔs afta i dɔn bigin gro. Bɔt sayɛnsman dɛn biliv se dis kayn tin nɔ kin apin so nɔmɔ, ɛn i kin apin bak sɔntɛnde wit pils we uman dɛn kin tek fɔ mek dɛn nɔ gɛt bɛlɛ.

So nɔbɔdi nɔ shɔ se di kɔpa ɔ omon kɔyl nɔ go ɛva alaw di eg fɔ fatalayz. Bɔt wetin sayɛnsman dɛn dɔn lan dɔn sho se dɛn kɔyl dɛn ya de mek eg nɔ fatalayz, so i nɔ kin izi fɔ mek uman we fiks am gɛt bɛlɛ.

Maredman ɛn in wɛf we want fɔ yuz dis kɔyl fɔ tɔk bɔt dis to dɛn dɔktɔ. Di dɔktɔ go tɛl dɛn uskayn kɔyl de na dɛn kɔntri ɛn di bɛnifit ɛn denja we i go kɔz to di uman. Di maredman ɛn in wɛf fɔ no se dɛn nɔ fɔ alaw nɔbɔdi, ivin di dɔktɔ fɔ disayd fɔ dɛn wetin dɛn fɔ du. (Lɛta Fɔ Rom 14:​12; Lɛta Fɔ Galeshya 6:​4, 5) Dis na tin we na di maredman ɛn in wɛf nɔmɔ fɔ disayd. Di tin we impɔtant to dɛn pas ɔl na fɔ du wetin Gɔd want ɛn fɔ gɛt klin kɔnshɛns.—Luk Fɔs Lɛta To Timoti 1:​18, 19; Sɛkɛn Lɛta To Timoti 1:​3.

^ par. 10 Wan atikul frɔm England’s National Health Service bin ripɔt se: “Kɔyl dɛn we gɛt bɔku kɔpa kin wok gud gud wan. Dis min se we yu kɔnt 100 uman dɛn we de yuz kɔyl, na wan uman nɔmɔ kin gɛt bɛlɛ insay di ia. Kɔyl dɛn we nɔ gɛt bɛtɛ kɔpa nɔ kin wok bɛtɛ.”

^ par. 11 Bikɔs di omon we de na di kɔyl de mek di say we di pikin fɔ ledɔm smɔl, sɔntɛnde dɔktɔ dɛn kin yuz am fɔ ɛp mareduman ɔ uman we nɔ mared we de blid pasmak we i de si in mɛnstreshɔn.