WETIN mek mi papa bin vɛks bad bad wan? Mek a ɛksplen. A bin bɔn Julay 29, 1929, ɛn a mɛn na wan vilej we de na Bulakan insay di Filipins. Wi nɔ bin gɛt bɔku mɔni, ɛn wi layf bin simpul. A bin smɔl we di Jepaniz sojaman dɛn bin kam atak di Filipins ɛn wɔ bin bigin. Bɔt wi vilej bin de fa, so di wɔ na bin rili afɛkt wi. Wi nɔ bin gɛt redio, tɛlivishɔn, ɔ nyuspepa, so na frɔm ɔda pipul dɛn nɔmɔ wi bin de yɛri nyuz bɔt di wɔ.

A gɛt sɛvin brɔda ɛn sista dɛn, ɛn we a bin ol et ia, mi grani ɛn granpa bin tek mi fɔ go de wit dɛn. Pan ɔl we wi na bin Katolik, mi granpa bin rɛdi fɔ tɔk bɔt rilijɔn ɛn tek ɛni buk ɔ magazin we in padi dɛn bin de gi am. A mɛmba se i bin sho mi di buk dɛn we nem Protection, Safety, ɛn Uncovered we dɛn rayt insay Tagalɔg, * (luk di futnot) ɛn i bin gi mi bak wan Baybul. A bin de ɛnjɔy fɔ rid di Baybul, mɔ di 4 Gɔspɛl dɛn. We a bin de rid dɛn, dat bin de mek a want fɔ fala Jizɔs in ɛgzampul.—Jɔn 10:​27.

Di Jepaniz sojaman dɛn bin lɛf fɔ fɛt di Filipins insay 1945. Na arawnd da tɛm de mi mama ɛn papa bin tɛl mi fɔ kam bak na os. Mi granpa bin ɛnkɔrej mi fɔ go bak, ɛn a bin go.

Insay Disɛmba 1945, Jiova Witnɛs dɛn we kɔmɔt na wan tɔŋ we nem Angat, bin kam prich na wi vilej. Wan Jiova Witnɛs we dɔn ol bin kam na wi os ɛn ɛksplen frɔm di Baybul bɔt di “las dez.” (Sɛkɔn Lɛta to Timoti 3:​1-5, NW) I bin invayt wi fɔ atɛnd wan Baybul stɔdi na wan vilej we de nia wi. Pan ɔl we mi mama ɛn papa dɛn nɔ go, mi bin go. Na lɛk 20 pipul dɛn bin atɛnd, ɛn sɔm pan dɛn bin aks kwɛstyɔn dɛn bɔt di Baybul.

 A nɔ bin rili ɔndastand wetin dɛn bin de tɔk bɔt, so a bin disayd fɔ kɔmɔt de. Bɔt dɛn bin stat fɔ siŋ wan Kiŋdɔm siŋ. A bin rili lɛk da siŋ de, so a bin wet. Afta di siŋ ɛn di prea, dɛn bin invayt wi ɔl fɔ atɛnd wan mitin na Angat di ɔda Sɔnde.

Dɛn bin ol di mitin na di Kruz famil dɛn os, ɛn sɔm pan wi bin gɛt fɔ waka lɛk fayv mayl (et kilomita) fɔ go de. Na lɛk 50 pipul dɛn bin gɛda de, ɛn a bin sɔprayz fɔ si se ivin smɔl smɔl pikin dɛn de ansa kwɛstyɔn dɛn frɔm di Baybul pan tɔpik dɛn we nɔ izi. Afta we a dɔn atɛnd bɔku mitin dɛn, wan ol payɔnia brɔda we nem Demia Santɔs we na bin meyɔ trade, bin invayt mi fɔ slip na in os. Ol nɛt wi bin de tɔk bɔt di Baybul.

Dɛn tɛm dɛn de, pipul dɛn bin de baptayz jɔs afta dɛn dɔn lan di men tin dɛn we di Baybul de tich. Afta we a dɔn atɛnd sɔm mitin dɛn, di brɔda dɛn bin aks mi ɛn ɔda pipul dɛn se: “Yu want fɔ baptayz?” A bin ansa se: “Yɛs, a want fɔ baptayz.” A bin no se a want fɔ ‘wok fɔ di Masta, we na Krays.’ (Lɛta Fɔ Kɔlɔse 3:​24) Wi bin go na wan riva we nɔ de fa, ɛn tu pan wi bin baptayz insay Fɛbwari 15, 1946.

A bin kam fɔ no se Kristian we dɔn baptayz fɔ prich ɔltɛm jɔs lɛk aw Jizɔs bin de du. Mi papa bin tink se a tu smɔl fɔ prich ɛn fɔ baptayz nɔ min se a fɔ prich. A bin ɛksplen to am se Gɔd want wi fɔ prich di gud nyuz bɔt in Kiŋdɔm. (Matyu 24:​14) A bin tɛl am bak se a nid fɔ kip di prɔmis we a dɔn mek to Gɔd. Na da tɛm de mi papa bin tɛl mi di wɔd dɛn we a bin tɔk bɔt we a stat. I bin dɔn mekɔp in maynd fɔ stɔp mi fɔ prich. Dis na bin di fɔstɛm we a lɛf tin dɛn biɛn fɔ mek a ebul sav Jiova.

Di Kruz famili bin tek mi fɔ go de wit dɛn na Angat. Dɛn bin ɛnkɔrej mi ɛn dɛn smɔl gyal pikin we nem Nɔra fɔ bigin fɔ payɔnia. Wi ɔl tu bin bigin fɔ payɔnia Novɛmba 1, 1947. Nɔra bin go payɔnia na wan ɔda tɔŋ, bɔt mi bin lɛf na Angat.

Afta we a dɔn payɔnia fɔ tu ia, wan brɔda we nem Al Stiwat we kɔmɔt na Bɛtɛl bin gi wan tɔk na Angat ɛn i bin pas 500 pipul dɛn we bin atɛnd. I bin gi di tɔk insay Inglish, ɛn leta a bin ɛksplen di men pɔynt dɛn na di tɔk bak insay Tagalɔg. Dis na bin di fɔs tɔk we a intaprit. Aw a bin ebul fɔ du dis? Pan ɔl we na sɛvin ia nɔmɔ a bin tek na skul, mi ticha dɛn bin de tɔk Inglish ɔltɛm. Dɔn, a bin de stɔdi bɔku pan wi buk ɛn magazin dɛn insay Inglish, bikɔs di buk ɛn magazin dɛn we bin de insay Tagalɔg nɔ bin bɔku. Na dɛn tin ya  bin ɛp mi fɔ ɔndastand Inglish so dat a go ebul intaprit tɔk dɛn.

Brɔda Stiwat bin tɛl di kɔngrigeshɔn se di mishɔnari dɛn de go atɛnd di 1950 Theocracy’s Increase Assembly insay Nyu Yɔk, na Amɛrika. So di branch ɔfis bin want wan ɔ tu payɔnia dɛn fɔ go ɛp na Bɛtɛl. Mi na bin wan pan di brɔda dɛn we dɛn bin kɔl. A bin gɛt fɔ lɛf bak ɔltin biɛn, bɔt dis tɛm na fɔ go wok na Bɛtɛl.

A bin go na Bɛtɛl Jun 19, 1950. Di Bɛtɛl bin de na wan big os we dɔn ol ɛn we bin gɛt bɔku bɔku tik dɛn ɔlsay na di kɔmpawnd. Na bin lɛk 2 ɛn af eka (wan-ɛkta) land. Na lɛk 12 brɔda dɛn we nɔ mared bin de wok de. Ali mɔnin, a bin de ɛp na kichin. Dɔn arawnd nayn oklok, a kin ayɛn klos dɛn na lɔndri. Na di sem tin bak a kin du aftanun tɛm. Ivin afta di mishɔnari dɛn kam bak frɔm di intanashɔnal asɛmbli, a bin stil de na Bɛtɛl. A bin de du ɛnitin we di brɔda dɛn tɛl mi fɔ du. A bin de rap magazin dɛn fɔ sɛn as mel, a bin de wok wit sɔbskripshɔn dɛn, ɛn na risɛpshɔn.

Insay 1952, dɛn bin invayt mi ɛn siks ɔda brɔda dɛn na Filipins fɔ atɛnd di klas we mek 20 na di Giliad Skul. A bin rili gladi! We wi bin de na Amɛrika, wi bin si ɛn du bɔku tin dɛn we nyu to wi. Ɔltin bin rili difrɛn frɔm wetin a bin dɔn yus fɔ du na di smɔl vilej we a kɔmɔt.

Fɔ ɛgzampul, wi bin gɛt fɔ lan aw fɔ yuz sɔm mashin ɛn ɔda tin dɛn we a nɔ bin dɔn wande si. Ivin di wɛda bin difrɛn! Wan mɔnin we a wek, ɔltin na do bin wayt. Dat na bin di fɔstɛm fɔ lɛ a si sno. I bin rili fayn, bɔt a bin kam fɔ no kwik kwik wan se na tin we kol bad bad wan!

A bin de ɛnjɔy di fayn fayn trenin we a bin de gɛt na Giliad ɛn dat bin mek dɛn tin ya nɔ bin mɔna mi. Di wan dɛn we bin de tich wi bin rili gud ɛn dɛn bin sho wi aw fɔ stɔdi ɛn du rishach. Di trenin we a bin gɛt na Giliad bin ɛp mi fɔ gɛt tayt padi biznɛs wit Jiova mɔ ɛn mɔ.

Afta wi gradyut, dɛn bin sɛn mi fɔ bi spɛshal payɔnia fɔ sɔm tɛm na Brɔnks, insay Nyu Yɔk Siti. So insay Julay 1953, a bin ebul fɔ atɛnd di New World Society Assembly we dɛn bin ol na Brɔnks. Afta di asɛmbli, dɛn bin sɛn mi fɔ go bak na di Filipins.

Di brɔda dɛn na Bɛtɛl bin tɛl mi fɔ du sakit wok. Dis bin gi mi mɔ chans fɔ lɛ a falamakata Jizɔs, we bin travul go na tɔŋ ɛn siti dɛn we bin de fa fawe fɔ go ɛp Jiova in pipul dɛn. (Pita In Fɔs Lɛta 2:​21) Di say we a fɔ du mi sakit wok  bin big. Na bin wan big say na sɛntral Luzon we na di ayland we big pas ɔl na di Filipins. A bin de sev na Bulakan, Nyueva Iseja, Taklak, ɛn Zambuls. Fɔ ebul go na sɔm tɔŋ dɛn, a bin nid fɔ krɔs wan mawnten we nem Siara Madre Mawnten we gɛt bɔku big big ston dɛn. Bɔs ɛn tren dɛn nɔ bin de go na dɛn ples dɛn de, so a kin beg dɛn trɔk drayva dɛn if a kin sidɔm pantap di lod dɛn we dɛn bin de kɛr go. Bɔku tɛm dɛn kin alaw mi fɔ sidɔm de, bɔt a kin stren te wi rich.

Bɔku pan di kɔngrigeshɔn dɛn bin smɔl ɛn nyu. So di brɔda dɛn kin gladi we a de ɛp dɛn fɔ ɔganayz dɛn mitin dɛn ɛn fil savis.

Leta, dɛn sɛn mi go na wan sakit usay a fɔ sav di wan ol Bikɔl eria. Da eria de bin gɛt bɔku grup dɛn usay Jiova Witnɛs dɛn nɔ wan de prich. Bɔt sɔm spɛshal payɔnia dɛn kin go de fɔ prich. Wan os usay a bin go, di tɔylɛt na bin wan ol na grɔn ɛn dɛn put tu tik dɛn na di midul. We a tinap pan di tik dɛn, dɛn brok fɔdɔm insay di ol ɛn misɛf fɔdɔm insay di ol. I bin te fɔ mek a klin misɛf so dat a go mit ɔp fɔ it mɔnin tɛm it!

We a de na da sakit de, a bigin tink bɔt Nɔra we wi tu bin stat fɔ payɔnia togɛda. Bay da tɛm de, i bin dɔn bi spɛshal payɔnia insay Dumagɛt Siti, ɛn a go fɛn am. Afta dat, wi bigin rayt lɛta to wisɛf ɛn insay 1956, wi bin mared. Afta wi mared, wi spɛn sɔm tɛm na wan kɔngrigeshɔn we de na Rapu Rapu Ayland. Wi bin nid fɔ klem mawnten dɛn ɛn waka go fa, bɔt wi bin gladi fɔ de togɛda ɛn ɛp di brɔda dɛn we de fa fawe.

Afta wi dɔn du sakit wok fɔ lɛk 4 ia, di brɔda dɛn invayt wi fɔ kam wok na di branch ɔfis. Wi bigin wok de insay Janwari 1960. Insay di ia dɛn we wi dɔn wok na Bɛtɛl, wi dɔn lan bɔku tin dɛn frɔm wi brɔda dɛn we gɛt bɔku wok fɔ du na Jiova in ɔganayzeshɔn. Ɛn Nɔra dɔn ɛnjɔy fɔ du bɔku difrɛn wok dɛn na Bɛtɛl.

Na big big blɛsin fɔ si bɔku bɔku pipul dɛn de sav Jiova na di Filipins. We a bin kam na Bɛtɛl as yɔŋ brɔda we nɔ mared yet, na bin lɛk 10,000 pɔblisha dɛn nɔmɔ bin de na di wan ol kɔntri. Naw, i pas 200,000 pɔblisha dɛn we de na di Filipins, ɛn bɔku bɔku brɔda ɛn sista dɛn de wok na Bɛtɛl fɔ sɔpɔt di prichin wok.

As tɛm de go, wi bin nid mɔ spes fɔ wok na Bɛtɛl. Dɔn di Gɔvnin Bɔdi bin tɛl wi fɔ luk fɔ land usay dɛn go bil big branch ɔfis. Mi ɛn di ovasia we de fɔ printin bin go os to os na di eria fɔ aks di pipul dɛn if dɛn want fɔ sɛl dɛn land. Bɔt dɛn nɔn nɔ bin gri. Wan pɔsin bin ivin tɛl wi se: “Chayniz dɛn nɔ de sɛl. Na bay wi de bay.”

Bɔt wan de, sɔntin we wi nɔ bin de tink se go apin bin apin. Wan pan wi neba dɛn bin de muf go na Amɛrika, so i bin aks if wi go lɛk fɔ bay in land. Dɔn wan ɔda neba sɛf bin disayd fɔ sɛl in land, ɛn i bin ɛnkɔrej di ɔda pipul dɛn fɔ du di sem tin. Wi bin ivin ebul fɔ bay di land frɔm da man we se “Chayniz dɛn nɔ de sɛl.” I nɔ tu te, di land we di branch gɛt bin big lɛk tri tɛm so pas di wan we wi bin gɛt. A shɔ se Jiova bin want dis fɔ apin.

Insay 1950, na mi na bin di pɔsin we yɔŋ pas ɔlman we bin de wok na Bɛtɛl. Naw, na mi ɛn mi wɛf ol pas ɔlman na Bɛtɛl. A nɔ ɛva rigrɛt fɔ fala Jizɔs ɛnisay we i sɛn mi fɔ go. Pan ɔl we mi mama ɛn papa bin drɛb mi na dɛn os, Jiova bin gi mi wan big famili usay ɔl di pipul dɛn lɛk am. A rili biliv se Jiova de gi wi ɔltin we wi nid, ilɛk us wok we wi gɛt. Mi ɛn Nɔra rili gladi fɔ ɔl di tin dɛn we Jiova dɔn gi wi, ɛn wi de ɛnkɔrej ɔda pipul dɛn fɔ kam si wetin Jiova kin du.—Malakay 3:​10.

Wantɛm, Jizɔs bin kɔl wan man we nem Matyu Livay, we bin de gɛda taks, fɔ bi in disaypul. Wetin Matyu bin du? Di Baybul se: “Livay grap, i lɛf ɔltin ɛn fala Jizɔs.” (Lyuk 5:​27, 28) Misɛf bin gɛt di chans fɔ lɛf ɔltin biɛn ɛn fala Jizɔs ɛn a de ɛnkɔrej ɔda pipul dɛn fɔ du di sem tin so dat dɛnsɛf go gɛt bɔku blɛsin dɛn.