1, 2. (a) Wetin Ɛlifaz ɛn Bildad bin tɔk bɔt di we aw Gɔd de si di we aw wi de sav am? (b) Wetin Jiova bin tɔk bɔt dat?

TRADE trade, tri man dɛn bin go fɔ go tɔk to wan fetful man we bin de sav Gɔd. Di man in nem na Job. Wan pan di man dɛn nem Ɛlifaz. In na Timanayt. I bin aks Job sɔm kwɛstyɔn dɛn. I bin aks se: “Aw mɔtalman go ebul ɛp PAPA GƆD? Fɔ tru, pɔsin we gɛt sɛns go bɛnifit insɛf. Ɔlmayti PAPA GƆD go gladi if yu de waka tret, ɔ i go bɛnifit PAPA GƆD if yu tap fɔ sin sin?” (Job 22:1-3) Ɛlifaz bin rili tink se di ansa na nɔ. Wan ɔda man we nem Bildad, we na Shuayt, bin tɔk se i nɔ pɔsibul fɔ mek mɔtalman du wetin rayt na Gɔd in yay.—Rid Job 25:4.

² Ɛlifaz ɛn Bildad bin de tray fɔ mek Job fil se ɔl di tray we i de tray fɔ sav Jiova na fɔ natin. Dɛn bin want mek Job biliv se wi nɔ gɛt wan valyu to Gɔd ɛn wi jɔs tan lɛk flay, tumbu, ɔ bilolo. (Job 4:19; 25:6) Fɔ se na bikɔs dɛn  bin ɔmbul mek dɛn bin de tɔk so? (Job 22:29) Na tru se if dɛn kɔmpia wi to Jiova, wi rili smɔl to am ɛn in gɛt bɔku bɔku pawa. If wi de rayt ɔp wan mawnten ɔ wi de insay plen ɛn de luk na di winda, wi go si se wi rili smɔl ɛn nɔ ivin impɔtant. Bɔt fɔ se na da we de Jiova de fil bɔt di tray we wi de tray fɔ sav am ɛn wok tranga wan fɔ di Kiŋdɔm? Nɔ, nɔto so i bi! Jiova bin tɛl Ɛlifaz, Bildad, ɛn Zofa, se na lay dɛn bin de lay. I bin tɛl dɛn se i gladi fɔ wetin Job de du ɛn i bin ivin kɔl am in “wokman.” (Job 42:7, 8) So wi shɔ se pan ɔl we wi nɔ pafɛkt, wi go “ebul ɛp PAPA GƆD.”

3. Wetin Ilaɛlu bin se bɔt di tray we wi de tray fɔ sav Jiova? Wetin i bin min?

³ Wan yɔŋ man we nem Ilaɛlu bin de lisin as Job ɛn di tri man dɛn de tɔk. We dɛn dɔn fɔ tɔk, Ilaɛlu bin aks Job bɔt Jiova se: “If yu na pɔsin we de waka tret, aw dat go ɛp PAPA GƆD, ɔ wetin PAPA GƆD de luk to yu fɔ gi am?” (Job 35:7) Fɔ se Ilaɛlu bin de tray fɔ se di tray we wi de tray fɔ sav Gɔd na fɔ natin? Nɔ, nɔto so i bi. Jiova nɔ bin kɔrɛkt Ilaɛlu lɛk aw i bin kɔrɛkt di ɔda man dɛn. Ilaɛlu bin de tɔk bɔt difrɛn tin. I bin de se Jiova nɔ nid wi fɔ wɔship am. Jiova nɔ nid ɛnitin frɔm ɛnibɔdi. Natin nɔ de we wi go du we go mek i jɛntri, ɔ we go mek i gɛt mɔ trɛnk. Infakt, ɛni gud kwaliti ɔ gud tin we wi ebul fɔ du de kɔmɔt frɔm Gɔd, ɛn i kin notis aw wi de yuz am.

4. Aw Jiova de fil we wi de du gud to ɔda pipul dɛn?

⁴ We wi de sho se wi lɛk fɔ de biɛn di wan dɛn we de wɔship Jiova, i de si am lɛk se na in wi de du am to. Prɔvabs 19:17 se: “If yu ɛp poman, i tan lɛkɛ we yu de trɔs PAPA GƆD [“Jiova,” NW] sɔntin; ɛn i go pe yu bak.” Jiova de notis ɛni tɛm we wi du gud to ɔda pipul dɛn. Ɛn pan ɔl we na Jiova mek ɔltin na di wɔl, i stil de si dɛn tin ya we wi de du lɛk se na trɔs wi trɔs am ɛn i go pe wi fayn. Jizɔs sɛf bin tɔk bɔt dat.—Rid Lyuk 14:13, 14.

5. Us kwɛstyɔn dɛn wi de kam tɔk?

⁵ Trade trade, Jiova bin tɛl di prɔfɛt Ayzaya fɔ tinap fɔ am ɛn fɔ sav am wan spɛshal we. (Ayzaya 6:8-10) Ayzaya bin gri fɔ du wetin Jiova tɛl am ɛn i bin tɔk se: “Luk mi! Sɛn mi.” Tide sɛf, Jiova de gi mɔtalman dɛn we fetful di chans fɔ du in wok. Bɔku pan Jiova in savant dɛn de sho se dɛn rɛdi fɔ wok fɔ Jiova jɔs lɛk Ayzaya. Dɛn kin rɛdi fɔ go na difrɛn say dɛn ɛn du difrɛn tin dɛn fɔ sav Jiova pan ɔl we tin nɔ kin izi fɔ dɛn. Bɔt pɔsin go tɛl insɛf se: ‘A rili gladi fɔ di chans we Jiova dɔn gi mi fɔ wok fɔ am ilɛksɛf dɛn nɔ fos mi. Bɔt di tin dɛn we a de du rili impɔtant? Ilɛksɛf a ɛp ɔ a nɔ ɛp, fɔ se Jiova nɔ go  mek shɔ se dɛn du in wok?’ Yu dɔn ɛva fil dis kayn we? Mek wi tɔk bɔt sɔm tin dɛn we bin apin to Dɛbora ɛn Barak. I go ɛp wi fɔ ansa dɛn kwɛstyɔn ya.

6. Wetin mek i bin tan lɛk se i go izi fɔ Jabin in sojaman dɛn fɔ win di Izrɛlayt dɛn?

⁶ Barak na bin Izrɛlayt fɛtman, ɛn Dɛbora na bin uman prɔfɛt. Fɔ 20 ia, wan Kenanayt kiŋ we nem Jabin bin de “du wikɛd wikɛd tin dɛn to di Izrɛlayt dɛn.” Jabin in sojaman dɛn bin so wikɛd dat di Izɛlayt dɛn we bin de na di vilej dɛn bin de fred fɔ ivin kɔmɔt na dɛn os dɛn. Jabin in sojaman dɛn bin gɛt 900 wɔ chariɔt dɛn we gɛt bled dɛn we dɛn kɔl Sayt. Dɛn mek dɛn bled ya wit ayɛn. Bɔt di Izrɛlayt dɛn nɔ bin gɛt di rayt wɛpɔn dɛn fɔ fɛt ɔ tin dɛn fɔ wɛr we go prɔtɛkt dɛn.—Di Jɔj Dɛm 4:1-3, 13; 5:6-8. * (Luk di futnot.)

7, 8. (a) Wetin-ɛn-wetin fɔs Jiova bin tɛl Barak fɔ du? (b) Aw di Izrɛlayt dɛn bin win Jabin in sojaman dɛn? (Luk di pikchɔ nia dis atikul in taytul.)

⁷ Jabin in sojaman dɛn nɔ tan lɛk di Izrɛlayt dɛn we nɔ gɛt trɛnk ɛn we izi fɔ win pan fɛt. Bɔt Jiova bin yuz Dɛbora we na prɔfɛt fɔ tɛl Barak “fɔ gɛda tɛn tawzin man na di Naftali fambul ɛn Zɛbyulɔn fambul go Mawnt Tabɔ.” “PAPA GƆD se, in go mek Sisera we na di kɔmanda na Jabin in Ami, wit in karej [chariɔt] dɛn ɛn in sojaman dɛn, go fɛt dɛn nia Riva Kishɔn ɛn in PAPA GƆD go mek di Izrɛlayt dɛn bit Kiŋ Jabin in ami.”—Di Jɔj Dɛm 4:4-7.

⁸ Dɛn bin kɔl pipul dɛn fɔ kam fɔ fɛt, ɛn 10,000 man dɛn bin gɛda na Mawnt Tabɔ. Dɔn Barak ɛn in man dɛn bin go fɛt agens dɛn ɛnimi dɛn na di ples we dɛn kɔl Taanak. (Rid Di Jɔj Dɛm 4:14-16.) Yu tink se Jiova bin ɛp di Izrɛlayt dɛn? Yɛs, i bin ɛp dɛn. Wantɛm wantɛm big big briz ɛn ren bin mek di dray ples usay dɛn de fɛt tɔn to pɔtɔpɔtɔ. Dis bin ɛp di Izrɛlayt dɛn. Barak bin rɔn afta Sisera in sojaman dɛn fɔ lɛk 15 mayl (24 kilomita), te go na di ples we dɛn kɔl Aroshɛth. As dɛn bin de rɔn, Sisera in karej fasin na di pɔtɔpɔtɔ. I kam dɔŋ ɛn rɔn go na Zananim, nia Kedɛsh. Na de Sisera go ayd na wan uman in os. Di uman nem Jeɛl. Sisera bin taya so i nɔ tu te na in i slip. Jeɛl bin gɛt maynd fɔ kil am we i bin de slip. (Di Jɔj Dɛm 4:17-21) Jiova dɔn ɛp di Izrɛlayt dɛn fɔ win dɛn ɛnimi dɛn! * (Luk di futnot.)

9. Wetin wi lan na Di Jɔj Dɛm 5:20, 21 bɔt di wɔ agens Sisera?

⁹ Wi go lan mɔ bɔt di tin dɛn we Di Jɔj Dɛm chapta 4 tɔk bɔt we wi rid di nɛks chapta. Di Jɔj Dɛm 5:20, 21 se: “Di sta dɛnsɛf na di skay bin de fɛt, na di tɛm we dɛn bin de du wetin dɛn kin du na di skay, dɛn bin de fɛt Sisera. Bɔku bɔku wata bɔs na Kishɔn we swip  dɛn go.” Fɔ se dis min se enjɛl dɛn bin ɛp di Izrɛlayt dɛn we dɛn bin de fɛt, ɔ i min se sɔm tin dɛn lɛk ston kɔmɔt ɔp di skay ɛn fɔdɔm fɔdɔm pan dɛn? Di Baybul nɔ tɔk bɔt dat. Bɔt i mek sɛns fɔ tink se Jiova bin sev in pipul dɛn bay we i mek ebi ren kam na da patikyula ples de ɛn tɛm, so dat dɛn nɔ go ebul rayd di 900 wɔ chariɔt dɛn fayn. Insay Di Jɔj Dɛm 4:14, 15, wi si se di Izrɛlayt dɛn prez Jiova tri tɛm fɔ we dɛn win di wɔ. Di 10,000 Izrɛlayt dɛn we bin gri fɔ go fɛt nɔ bin tek di prez fɔ dɛnsɛf we dɛn win di wɔ.

10, 11. Wetin na bin Merɔz? Wetin mek dɛn bin swɛ Merɔz?

¹⁰ Naw mek wi tɔk bɔt sɔntin we rili fayn. Afta we Izrɛl win di fɛt, Dɛbora ɛn Barak bin siŋ fɔ prez Jiova. Dɛn bin siŋ se, Jiova in “enjɛl se fɔ swɛ Merɔz, fɔ swɛ di pipul dɛn we de de, bad bad swɛ, bikɔs dɛn nɔ bin go ɛp fɛt fɔ PAPA GƆD, [“Jiova,” NW] dɛn nɔ ɛp fɛt dɛn traŋa pipul dɛn” fɔ Jiova.—Di Jɔj Dɛm 5:23.

¹¹ Wetin rili na bin Merɔz? Fɔ tru wi nɔ rili no. Bɔt di swɛ we dɛn bin swɛ Merɔz bin rili kam tru ɛn dat bin mek ɔltin bɔt dɛn bin lɔs. I go bi se Merɔz na bin di siti usay di pipul dɛn we nɔ bin gri fɔ jɔyn Barak fɔ go fɛt bin de. Ɛnti 10,000 pipul dɛn bin gri fɔ go fɛt agens di Kenanayt dɛn, i go mɔs bi se di pipul dɛn na Merɔz bin dɔn yɛri se dɛn nid pipul dɛn we go gri fɔ go fɛt. Sɔntɛm Merɔz na bin wan siti we Sisera bin rɔn go we i bin de tray fɔ rɔn pan Barak. Ɔ sɔntɛm di pipul dɛn na Merɔz bin gɛt di chans fɔ kech Sisera bɔt dɛn nɔ bin du dat. Imajin se dɛn de si dis bad bad fɛtman de rɔn na dɛn strit fɔ sev in layf! Dɛn bin fɔ dɔn du sɔntin fɔ sɔpɔt Jiova. If dɛn bin du dat, i bin fɔ dɔn blɛs dɛn. Bɔt we dɛn bin gɛt di chans fɔ du sɔntin fɔ Jiova, dɛn nɔ du natin. I tan lɛk se di pipul dɛn na Merɔz bin rili difrɛn frɔm Jeɛl, we bin gɛt maynd.—Di Jɔj Dɛm 5:24-27.

12. Wetin na di difrɛn we dɛn we di pipul dɛn bin de biev insay Di Jɔj Dɛm 5:9, 10? Wetin dis fɔ mek wi du?

¹² Insay Di Jɔj Dɛm 5:9, 10, wi si se di we aw di 10,000 pipul dɛn we bin gri fɔ go fɛt biev bin difrɛn frɔm di we aw di wan dɛn we nɔ gri fɔ go fɛt bin biev. Dɛbora ɛn Barak prez “di kɔmanda dɛn we gri fɔ go fɛt we dɛn nɔ fos dɛn.” Dɛn bin difrɛn frɔm di wan dɛn we de “rayd dɛn wayt dɔŋki,” we bin fil se dɛn tu impɔtant fɔ gri fɔ go fɛt. Dɛn bin se dɛn pipul ya tan lɛk di wan dɛn we sidɔm pan “saf kushin,” ɛn “we de waka na trit” de ɛnjɔy layf. Dɛn bin difrɛn frɔm di wan dɛn we bin gri fɔ go fɛt wit Barak na wan il ɛn ston ston ples we nem Tabɔ, ɛn wan swamp we de na Kishɔn. Dɛn bin tɛl di wan dɛn we want fɔ liv izi fɔ tink. Dɛn bin nid fɔ lisin gud wan ɛn tink bɔt di chans we dɛn dɔn mis fɔ wok fɔ Jiova. Tide,  wisɛf nid fɔ chɛk di we aw wi de biev we wi de sav Gɔd.

13. Wetin di wan dɛn na Rubɛn, Dan, ɛn Asha dɛn trayb bin du, we bin difrɛn frɔm di wan dɛn na Zɛbyulɔn ɛn Naftali dɛn trayb?

¹³ Di 10,000 pipul dɛn we bin gri fɔ go fɛt, bin gɛt di chans fɔ si fɔ dɛnsɛf aw Jiova de du tin as di wan we gɛt rayt fɔ rul. Dɛn kin ebul fɔ tɛl ɔda pipul dɛn bɔt am we dɛn de tɔk “bɔt aw PAPA GƆD [“Jiova,” NW] win di wa.” (Di Jɔj Dɛm 5:11) Di wan dɛn we bin de na Rubɛn, Dan, ɛn Asha dɛn trayb nɔ bin bisin bɔt Jiova in wok, bifo dat dɛn bin bisin mɔ bɔt di tin dɛn we dɛn gɛt lɛk dɛn animal dɛn, dɛn ship dɛn ɛn di say dɛn usay dɛn ship dɛn de land. (Di Jɔj Dɛm 5:15-17) Nɔto ɔl di trayb dɛn bin tan lɛk dɛn. Di wan dɛn na Zɛbyulɔn ɛn Naftali dɛn trayb bin “risk dɛn layf” fɔ sɔpɔt Dɛbora ɛn Barak. (Di Jɔj Dɛm 5:18) Wi kin lan impɔtant lɛsin frɔm di difrɛn we dɛn aw pipul dɛn bin biev fɔ wok pan ɔl we dɛn nɔ fos dɛn.

14. Tide, aw wi go sho se wi de sɔpɔt Jiova in rayt fɔ rul?

¹⁴ Tide, wi nɔ de fɛt fɔ sɔpɔt di we aw Jiova de rul. Bifo dat, wi de sho se wi de sɔpɔt am bay we wi gɛt maynd ɛn zil fɔ prich. Naw dɛn nid mɔ pipul dɛn fɔ du Jiova in wok pas trade. Bɔku bɔku brɔda, sista, ɛn yɔŋ wan dɛn de gri fɔ yuz ɔl dɛn tɛm fɔ sav Jiova difrɛn we dɛn. Fɔ ɛgzampul, bɔku pan dɛn de payɔnia, wok na Bɛtɛl, bil Kiŋdɔm Ɔl dɛn, ɛn de ɛp fɔ wok na asɛmbli ɛn kɔnvɛnshɔn dɛn. Sɔm ɛlda dɛn de wok tranga wan na di Ɔspitul Lezon Kɔmiti ɛn fɔ ɔganayz kɔnvɛnshɔn dɛn. Wi shɔ se Jiova de rili gladi fɔ we wi de gri fɔ du ɛni wok we dɛn nid wi fɔ du ɛn i nɔ go fɔgɛt ɔl wetin wi de du.—Di Ibru Pipul Dɛn 6:10.

15. Aw wi go mek shɔ se wi nɔ lɔs di zil we wi gɛt fɔ wok fɔ Jiova?

 ¹⁵ Wi nid fɔ chɛk di we aw wi de biev we i kam pan aw wi de gri fɔ wok fɔ Jiova pan ɔl we dɛn nɔ fos wi. Mek wi aks wisɛf dɛn kwɛstyɔn dɛn ya: ‘A de mek ɔda pipul dɛn du bɔku pan di wok? Na fɔ gɛda bɔku prɔpati mɔ a bisin bɔt pas fɔ sav Jiova? Ɔ a de falamakata di fet ɛn maynd we Barak, Dɛbora, Jeɛl, ɛn di 10,000 pipul dɛn bin gɛt bay we a de yuz ɛnitin we a gɛt fɔ sav Jiova? A de tink bɔt fɔ muf go ɔda kɔntri ɔ siti fɔ mek a go gɛt mɔ mɔni ɛn liv bɛtɛ layf? If na so i bi, a de pre to Jiova bɔt aw di muf we a wan muf go afɛkt mi famili ɛn mi kɔngrigeshɔn?’ * (Luk di futnot.)

16. Pan ɔl we Jiova gɛt ɔltin wetin wi go ebul fɔ gi am?

¹⁶ Jiova dɔn rili ɔnɔ wi bay we i alaw wi fɔ sɔpɔt di we aw i de rul. Frɔm di tɛm we Adam ɛn Iv bin de, Setan want mek mɔtalman sɔpɔt am fɔ tɔn agens Jiova. Bɔt we wi sɔpɔt Jiova in rul, wi de sho Setan klia wan udat wi de sɔpɔt. Di fet we wi gɛt ɛn di de we wi de biɛn Jiova go mek wi gri fɔ wok fɔ am, ɛn dis de mek i rili gladi. (Prɔvabs 23:15, 16) We wi nɔ kɔmɔt biɛn Jiova ɛn kɔntinyu fɔ obe am, dat go mek i ebul fɔ ansa Setan we de provok am. (Prɔvabs 27:11) We wi obe Jiova, wi de gi am sɔntin we rili valyu to am ɛn dat de mek i gladi pasmak.

17. Wetin di Di Jɔj Dɛm 5:31 tich wi bɔt wetin gɛt fɔ apin tumara bambay?

¹⁷ I nɔ go te igen, ɔlman na di wɔl nɔ go want mek ɛni ɔda pɔsin bi in rula pas Jiova. Wi rili de wet fɔ da tɛm de! Wi de fil lɛk Dɛbora ɛn Barak we bin siŋ se: “PAPA GƆD, [“Jiova,” NW] na so ɔl yu ɛnimi dɛn fɔ day, bɔt di wan dɛn we lɛk yu fɔ jɛs de shayn lɛk di san we i de kɔmɔt na mɔnin.” (Di Jɔj Dɛm 5:31) Dat go apin we Jiova dɔnawe wit Setan in wikɛd wɔl. We Amagɛdɔn go bigin Jiova nɔ go nid mɔtalman dɛn fɔ ɛp am fɔ dɔnawe wit in ɛnimi dɛn. Bifo dat, wi go “tinap ɛn nɔ du natin” ɛn “wach we PAPA GƆD [“Jiova,” NW] de bit dɛn.” (Sɛkɛn Kronikul 20:17) Bɔt rayt naw, wi gɛt fayn chans fɔ sɔpɔt Jiova in rul wit kɔrej ɛn zil.

18. Aw yu go bɛnifit ɔda pipul dɛn we yu gri fɔ wok fɔ Jiova?

¹⁸ We Dɛbora ɛn Barak bin bigin fɔ siŋ we dɛn win di fɛt, na Jiova dɛn bin prez nɔto mɔtalman. Dɛn bin siŋ se: “Prez PAPA GƆD [“Jiova,” NW] fɔ di wan dɛn we go fɛt we dɛn nɔ fos” dɛn. (Di Jɔj Dɛm 5:1, 2) Semweso, we wi sav Jiova ɛnisay ɔ ɛni we we nid de, dat go ɛnkɔrej ɔda pipul dɛn bak fɔ “prez” Jiova!