1, 2. (a) Aw wanwɔd nɔ de na di wɔl tide? (b) Us kwɛstyɔn dɛn wi go tɔk bɔt insay dis atikul?

WE WAN sista na di sawt pat na Yurop bin de tɔk bɔt wetin bin dɔn apin to am trade, i tɔk se: “Frɔm we a smɔl, ɔl wetin a de si na we dɛn nɔ de trit pipul dɛn fia wan. So a nɔ bin de put an pan pɔlitiks na mi kɔntri, ɛn a bin de sɔpɔt pipul dɛn we jɔs de tink ɛn tɔk ɛnitin. Infakt, mi na bin wan tɛrɔrist in galfrɛn fɔ lɔng tɛm.” Wan brɔda na di sawt pat na Afrika bin ɛksplen wetin mek i bin lɛk fɛt fɛt. I tɔk se: “A bin biliv se mi trayb bɛtɛ pas ɔl ɔda trayb dɛn, so a bin jɔyn wan pati. Dɛn bin tich wi aw fɔ yuz spia fɔ kil di wan dɛn we de agens wi; ivin di wan dɛn we de na wi yon trayb we de sɔpɔt ɔda pati.” Wan sista we de na di midul pat na Yurop bin tɔk se: “Mi na pɔsin we lɛk wan pɔsin pas ɔda wan dɛn, ɛn a et ɛnibɔdi we mi ɛn in nɔ kɔmɔt na di sem kɔntri ɔ we in rilijɔn difrɛn frɔm mi yon.”

² Tide, bɔku pipul dɛn de we de biev dis sem kayn we lɛk dɛn tri pipul dɛn ya we wi dɔn tɔk bɔt. Bɔku pati grup dɛn we de pan pɔlitiks de yuz fɛt fɛt fɔ gɛt di pawa we dɛn  want. Na kɔmɔn tin fɔ lɛ pipul dɛn fɛt fɔ pɔlitiks. Ɛn insay bɔku kɔntri dɛn, pipul dɛn de trit fɔrina dɛn bad mɔ ɛn mɔ. Jɔs lɛk wetin di Baybul bin dɔn tɔk, insay di las dez pipul dɛn “nɔ go gri pan ɛnitin.” (Sɛkɔn Lɛta to Timoti 3:​1, 3, NW) Aw Kristian dɛn go kɔntinyu fɔ gɛt wanwɔd we bɔku pipul dɛn na dis wɔl nɔ gɛt wanwɔd? Wi kin lan bɔku tin frɔm Jizɔs in ɛgzampul. Insay Jizɔs in tɛm, pɔlitiks bin de mek pipul dɛn nɔ gɛt wanwɔd. Insay dis atikul, wi go gɛt di ansa dɛn to dɛn tri kwɛstyɔn dɛn ya: Wetin mek Jizɔs nɔ bin gri fɔ put an pan pɔlitiks? Aw Jizɔs bin sho se Gɔd in pipul dɛn nɔ fɔ sɔpɔt ɛni pati? Aw Jizɔs bin sho wi se wi nɔ fɔ ɛva put an pan fɛt fɛt?

3, 4. (a) Insay Jizɔs in tɛm, wetin bɔku pan di Ju pipul dɛn bin want? (b) Aw di we aw pipul dɛn bin de fil bin afɛkt Jizɔs in disaypul dɛn?

³ Bɔku pan di Ju pipul dɛn we Jizɔs bin de prich to bin rili want fɔ fri frɔm di Roman dɛn. Wan pɔlitiks grup we di Ju pipul dɛn bin mek we dɛn kɔl Juwish Zɛlɔts, bin de du ɔl wetin dɛn ebul fɔ mek pipul dɛn tink se dɛn fɔ gɛt fridɔm mɔ ɛn mɔ. Bɔku pan di Ju pipul dɛn we bin jɔyn dis grup bin de fala wan Galilian man we nem Judas. Dis man bin de arawnd di sem tɛm we Jizɔs bin de na di wɔl. Judas na bin lay lay mɛsaya we bin de ful bɔku pipul dɛn. Wan man we nem Josifɔs we bin de rayt istri bɔt di Ju pipul dɛn bin tɔk se Judas bin de mek di Ju pipul dɛn fɛt di Roman dɛn, ɛn i bin de kɔl di wan dɛn we bin gri fɔ pe taks to di Roman dɛn, “fredman dɛn.” Di Roman pipul dɛn bin ɛndɔp fɔ kil Judas. (Di Apɔsul Dɛn Wok [Akt] 5:​37) Sɔm pan di Zɛlɔts dɛn bin de fɛt fɛt jɔs fɔ mek dɛn gɛt wetin dɛn want.

⁴ Bɔku pan di Ju pipul dɛn bin rili de wet fɔ di Mɛsaya fɔ kam. Dɛn bin de tink se di Mɛsaya go fri dɛn frɔm di Roman pipul dɛn, ɛn i go mek Izrɛl bi gret neshɔn bak. (Lyuk 2:​38; 3:​15) Bɔku pan dɛn bin biliv se di Mɛsaya go mek in Kiŋdɔm na dis wɔl insay Izrɛl. If dat apin, ɔl di Ju pipul dɛn we de na difrɛn say dɛn na di wɔl go kam bak na Izrɛl. Ivin Jɔn we de baptayz pipul dɛn bin aks Jizɔs wantɛm se: “Na yu na di pɔsin we bin fɔ kam, ɔ wi fɔ stil de luk rod fɔ ɔda pɔsin?” (Matyu 11:​2, 3) Sɔntɛm Jɔn bin de tink se ɔda pɔsin go kam fɔ fri di Ju pipul dɛn. Leta, afta we Jizɔs bin dɔn gɛt layf bak, tu pan in disaypul dɛn bin mitɔp am na di rod fɔ go na Ɛmeɔs. Dɛn tɔk se dɛn bin de op se na Jizɔs go fri di Izrɛlayt dɛn. (Rid Lyuk 24:​21.) Afta dat, i nɔ te igen, di apɔsul dɛn bin aks Jizɔs se: “Masta, na naw yu go mek di Izrɛl pipul dɛn rul bak?”—Di Apɔsul Dɛn Wok [Akt] 1:​6.

5. (a) Wetin mek di pipul dɛn we bin de na Galili bin want Jizɔs fɔ bi dɛn kiŋ? (b) Aw Jizɔs bin kɔrɛkt di we aw dɛn bin de tink?

⁵ Di Ju pipul dɛn bin de fil se na di Mɛsaya go sɔlv dɛn prɔblɛm dɛn. Sɔntɛm, na dat mek di pipul dɛn na Galili bin want Jizɔs fɔ bi dɛn kiŋ. I go mɔs bi se dɛn bin de tink se Jizɔs go bi di bɛst lida. I bin sabi tɔk, i bin de mɛn di wan dɛn we sik, ɛn i bin ivin gi it to di wan dɛn we angri. Afta we Jizɔs bin gi it to lɛk 5,000 man dɛn, di pipul  dɛn bin sɔprayz. Jizɔs bin no wetin dɛn want fɔ du. Di Baybul se: “Jizɔs no se di pipul dɛn bin want kam kapu am ɛn fos am fɔ bi kiŋ, so i kɔmɔt to dɛn, in wangren go ɔp di il.” (Jɔn 6:​10-15) Di nɛks de, i go bi se di pipul dɛn at bin dɔn kol. Jizɔs bin ɛksplen to dɛn se i nɔ kam fɔ gi dɛn it ɔ ɔda tin we dɛn nid bɔt i kam fɔ tich dɛn bɔt Gɔd in Kiŋdɔm. I bin tɛl dɛn se: “Una nɔ fɔ wok fɔ di it we go pwɛl, bɔt una fɔ wok fɔ di it we de gi layf we go de sote go.”—Jɔn 6:​25-27.

6. Aw Jizɔs bin mek pipul dɛn no klia wan se i nɔ want ɛni pawa na dis wɔl? (Luk di pikchɔ nia dis atikul in taytul.)

⁶ Jɔs bifo Jizɔs day, Jizɔs bin kam fɔ no se sɔm pan in disaypul dɛn bin biliv se i go bigin fɔ rul as kiŋ na Jerusɛlɛm. Fɔ ɛp dɛn fɔ ɔndastand se dat nɔ go apin, Jizɔs bin tɛl dɛn wan stori bɔt gold mɔni ɔ minas. Di stori na bɔt “wan man we fambul to sɔm kiŋ dɛn.” Dis man tinap fɔ Jizɔs we bin gɛt fɔ go fɔ lɔng tɛm. (Lyuk 19:​11-13, 15) Jizɔs bin tɛl di Roman bigman Pɔntiɔs Paylet klia wan se i nɔ de sɔpɔt ɛni pati na dis wɔl. Paylet bin aks Jizɔs se: “Na yu na di Ju pipul dɛn Kiŋ?” (Jɔn 18:​33) Paylet bin de fred se Jizɔs go mek pipul dɛn tɔn dɛn bak pan di Roman dɛn. Bɔt Jizɔs bin ansa am se: “Mi nɔto Kiŋ na dis wɔl.” (Jɔn 18:​36) Jizɔs nɔ bin gri fɔ put an pan pɔlitiks bikɔs in Kiŋdɔm go de na ɛvin. I bin tɔk se in wok na dis wɔl na fɔ “tɔk wetin tru.”—Rid Jɔn 18:​37.

7. Wetin mek i nɔ izi fɔ lɛ wi nɔ sɔpɔt ɛni pati ivin insay wi at?

⁷ Jizɔs bin no di wok we i fɔ du. We wi no di wok we wi fɔ du, wi go avɔyd fɔ sɔpɔt ɛni pati, ivin insay wi at. Dis na tin we nɔ kin izi. Wan travlin ovasia bin tɔk se di pipul dɛn na in eria de bad-ɔf ɛvride. Dɛn bin rili prawd bɔt dɛn kɔntri ɛn dɛn biliv se dɛn layf go bɛtɛ if dɛn yon pipul dɛn rul dɛn. Di brɔda bin kɔntinyu fɔ tɔk se: “A gladi bikɔs di  brɔda dɛn bin protɛkt di wanwɔd we dɛn gɛt as tru Kristian dɛn bay we dɛn bin pe atɛnshɔn fɔ prich di gud nyuz bɔt Gɔd in Kiŋdɔm. Dɛn abop pan Gɔd fɔ sɔlv di prɔblɛm dɛn we de mit dɛn ɛn we pipul dɛn nɔ de trit dɛn kɔmpin dɛn fayn.”

8. Aw di Ju pipul dɛn bin de sɔfa insay Jizɔs in tɛm?

⁸ We pipul dɛn de si di we aw ɔda pipul dɛn nɔ de trit dɛn kɔmpin dɛn fayn, dis kin mek dɛn put an pan pɔlitiks mɔ ɛn mɔ. Insay Jizɔs in tɛm, fɔ pe taks na bin prɔblɛm ɛn dis bin de mek bɔku pipul dɛn bin de put an pan pɔlitiks. Infakt, Judas we bin tɔn in bak pan di Roman dɛn bin du dat bikɔs di Roman dɛn bin de rɛgista pipul dɛn fɔ mek shɔ se dɛn pe dɛn taks dɛn. Ɛn dɛn bin gɛt bɔku taks dɛn fɔ pe lɛk fɔ prɔpati dɛn, land dɛn, ɛn os dɛn. Dɔn bak, di wan dɛn we bin de gɛda di taks bin rili kɔrɔpt ɛn dis bin de mek di prɔblɛm wɔs. Sɔntɛnde, dɛn kin pe di bigman dɛn na di gɔvmɛnt fɔ lɛ dɛn gɛt post ɛn dɛn kin yuz dɛn pawa fɔ gɛt bɔku mɔni. Wan pan di man dɛn we bin de gɛda taks na Zakiɔs. Na in na bin di chif fɔ di wan dɛn we de gɛda taks na Jɛriko. I bin ɛndɔp fɔ jɛntri bikɔs i bin de mek pipul dɛn de pe bɔku mɔni.—Lyuk 19:​2, 8.

9, 10. (a) Aw Jizɔs in ɛnimi dɛn bin tray fɔ mek in put an pan pɔlitiks? (b) Wetin wi lan frɔm di we aw Jizɔs bin ansa dɛn? (Luk di pikchɔ nia dis atikul in taytul.)

⁹ Jizɔs in ɛnimi dɛn bin tray fɔ mek i tɔk sɔntin bɔt fɔ pe taks. Dɛn bin aks am bɔt di wan dinayrɔs taks we ɔl di Ju pipul dɛn bin gɛt fɔ pe. (Rid Matyu 22:​16-18.) Di Ju pipul dɛn bin rili et dis taks bikɔs i bin de mɛmba dɛn se na di Roman gɔvmɛnt de kɔntrol dɛn. Di “Ju pipul dɛn we bin jɔyn Ɛrɔd in pati,” bin de op se if Jizɔs tɔk se pipul dɛn nɔ fɔ pe taks, dɛn go ol Jizɔs ɛn se na ɛnimi to di Roman gɔvmɛnt. Bɔt if Jizɔs se di pipul dɛn fɔ pe taks, di pipul dɛn go stɔp fɔ fala am. So wetin Jizɔs bin du?

¹⁰ Jizɔs bin tek tɛm fɔ mek i nɔ sɔpɔt nɔbɔdi. I tɛl dɛn se: “Una gi di kiŋ na Rom wetin blant am [na in yon], ɛn gi Gɔd wetin blant Gɔd [wetin na in yon].” (Matyu 22:​21) Jizɔs bin no se bɔku pan di wan dɛn we de gɛda taks bin kɔrɔpt, bɔt i nɔ bin pe atɛnshɔn to dat. Bifo dat, i bin pe atɛnshɔn to wetin go rili sɔlv mɔtalman prɔblɛm, dat na Gɔd in Kiŋdɔm. Jizɔs bin sɛt di ɛgzampul fɔ wi. Wi nɔ fɔ sɔpɔt ɛni pati, ivin if wan pati de du tin di rayt we ɛn di ɔda wan de du tin di rɔŋ we. Kristian dɛn de pe atɛnshɔn pan Gɔd in Kiŋdɔm ɛn wetin Gɔd se na di rayt tin. Dis na di rizin we mek wi nɔ de tɔk wetin wi tink bɔt aw dɛn de trit pipul dɛn bad ɔ tɔk agens dɛn.—Matyu 6:​33.

11. Aw wi go ɛp ɔda pipul dɛn fɔ no di rayt we aw dɛn fɔ trit dɛn kɔmpin dɛn?

¹¹ Bɔku Jiova Witnɛs dɛn dɔn tray fɔ stɔp fɔ tink bɔt pɔlitiks. Fɔ ɛgzampul, bifo wan sista na Briten lan di trut, i bin de tek soshial stɔdiz klas na wan yunivasiti, ɛn dis bin mek i bigin tink gud gud wan bɔt pɔlitiks. Dis sista bin tɔk se: “A bin want fɔ de bifo fɔ lɛ di  blak pipul dɛn gɛt dɛn rayt, bikɔs dɛn dɔn sɔfa na pipul dɛn an fɔ lɔng tɛm. Pan ɔl we a bin sabi fɔ agyu ɛn a bin de win, a stil nɔ kin ɛndɔp fɔ fil fayn. A nɔ bin no se nid de fɔ pul di tin we de mek pipul dɛn de tek wan kɔlɔ bɛtɛ pas di ɔda wan dɛn, insay pipul dɛn at. We a bigin fɔ stɔdi di Baybul, a kam fɔ no se a nid fɔ stat wit mi yon at.” Ɛn na wan wayt sista bin ɛp am fɔ chenj di we aw i bin de fil insay in at. Dis sista bin kɔntinyu fɔ tɔk se: “Naw mi na rɛgyula payɔnia na wan sayn langwej kɔngrigeshɔn, ɛn a de lan fɔ mit ɔlkayn pipul dɛn.”

12. Uskayn “yist” Jizɔs bin tɛl in disaypul dɛn fɔ avɔyd?

¹² Insay Jizɔs in tɛm, di wan dɛn we de bifo pan rilijɔn bin de sɔpɔt pɔlitiks. Fɔ ɛgzampul, di buk we gɛt di taytul Daily Life in Palestine at the Time of Christ tɔk se di Ju pipul dɛn bin sheb dɛn rilijɔn dɛn di sem we aw dɛn sheb di pati dɛn. So Jizɔs bin wɔn in disaypul dɛn se: “Una tek tɛm wit di yist we di Faresi dɛn ɛn Ɛrɔd de yus.” (Mak 8:​15) We Jizɔs bin tɔk bɔt Ɛrɔd, i go mɔs bi se i bin de tɔk bɔt di Ju pipul dɛn we bin jɔyn Ɛrɔd in pati. Di ɔda grup we na di Faresi dɛn, bin want di Ju pipul dɛn fɔ kɔmɔt ɔnda di Roman gɔvmɛnt. Frɔm wetin Matyu bin rayt, Jizɔs bin wɔn in disaypul dɛn bak agens di Sadyusi dɛn. Di Sadyusi dɛn bin want di Roman pipul dɛn fɔ kɔntinyu fɔ rul bikɔs dɛn bin de alaw dɛn fɔ gɛt ay ay post dɛn. Jizɔs bin wɔn in disaypul dɛn fɔ avɔyd dɛn tri grup dɛn ya dɛn “yist” ɔ di tin dɛn we dɛn de tich. (Matyu 16:​6, 12) Ɛn i fayn fɔ no se, Jizɔs bin gi dis wɔnin jɔs afta we dɛn bin want fɔ mek am kiŋ.

13, 14. (a) Aw pɔlitiks ɛn rilijɔn de briŋ fɛt fɛt ɛn mek pipul dɛn nɔ trit dɛn kɔmpin dɛn fayn? (b) Wetin mek i nɔ fayn fɔ de pan fɛt fɛt ivin if dɛn nɔ trit wi fayn? (Luk di pikchɔ nia dis atikul in taytul.)

¹³ We rilijɔn de sɔpɔt wan pati, bɔku tɛm dis kin mek bɔku fɛt fɛt de. Jizɔs bin tich in disaypul dɛn nɔ fɔ put an pan pɔlitiks. Dat na wan rizin we mek di chif prist ɛn di Faresi dɛn bin want fɔ kil Jizɔs. Dɛn bin de fred se di pipul dɛn go lisin to Jizɔs ɛn stɔp fɔ fala dɛn. If dis apin, dɛn go lɔs dɛn rilijɔn ɛn di pawa we dɛn gɛt insay pɔlitiks. Dɛn tɔk se: “If wi lɛf am fɔ de du dɛn wɔndaful wok ya, ɔlman go biliv pan am, wɛn dat bi, di Roman pipul dɛn go kam pwɛl Gɔd in Os ɛn kil wi pipul dɛn.” (Jɔn 11:​48) So Ay Prist Kayefas bin mek plan fɔ kil Jizɔs.—Jɔn 11:​49-53; 18:​14.

¹⁴ Kayefas bin wet te nɛt kam bifo i sɛn sojaman dɛn fɔ go arɛst Jizɔs. Bɔt Jizɔs bin no bɔt di plan we dɛn dɔn plan fɔ kil am. So we i bin de it wit in apɔsul dɛn fɔ di las tɛm, i bin tɛl dɛn fɔ gɛt sɔm sɔd dɛn. Tu sɔd dɛn go du fɔ tich dɛn dis impɔtant lɛsin. (Lyuk 22:​36-38) Leta da nɛt de, wan krawd bin kam fɔ arɛst Jizɔs. Pita bin rili vɛks fɔ wetin  bin de apin ɛn i bin tek sɔd ɛn atak wan pan di man dɛn. (Jɔn 18:​10) Bɔt Jizɔs bin tɛl Pita se: “Put yu sɔd bak nain ples, ɛnibɔdi we fɛt wit sɔd, na sɔd dɛn go tek kil am.” (Matyu 26:​52, 53) Us fayn lɛsin Jizɔs bin tich in disaypul dɛn? Di lɛsin na dat dɛn nɔ fɔ gɛt ɛnitin fɔ du wit dis wɔl. Na dat Jizɔs bin pre fɔ da nɛt de. (Rid Jɔn 17:​16.) Na Gɔd nɔmɔ gɛt di rayt fɔ fɛt di wan dɛn we de trit dɛn kɔmpin dɛn bad.

15, 16. (a) Aw Gɔd in Wɔd dɔn ɛp Kristian dɛn fɔ avɔyd fɛt fɛt? (b) Us difrɛns Jiova de si we i de luk di wɔl tide?

¹⁵ Di sista na di sawt pat na Yurop we wi bin dɔn tɔk bɔt fɔs bin lan dis sem lɛsin. I bin tɔk se: “A dɔn si se fɛt fɛt nɔ de mek pipul dɛn bigin trit dɛn kɔmpin dɛn fayn. A si se bɔku tɛm, di wan dɛn we de put an pan fɛt fɛt kin ɛndɔp fɔ day. Ɛn bɔku ɔda pipul dɛn kin ɛndɔp fɔ gɛt grɔj fɔ dɛn kɔmpin. A bin rili gladi fɔ lan frɔm di Baybul se na Gɔd nɔmɔ go mek pipul dɛn trit dɛn kɔmpin fayn ɔlsay na di wɔl. I dɔn pas 25 ia naw we a de prich dis mɛsej.” Di brɔda we wi bin tɔk bɔt na di sawt pat na Afrika bin put in spia dɔŋ ɛn tek di “sɔd we di Spirit [de] gi,” we na Gɔd in Wɔd. (Lɛta Fɔ Ɛfisɔs 6:​17) Naw dis brɔda de prich di mɛsej bɔt pis to ɔlkayn pipul dɛn, ilɛk us trayb dɛn bi. Ɛn afta we di sista we de na di midul pat na Yurop bin bi Jiova Witnɛs, i bin mared wan brɔda we kɔmɔt na wan trayb we i bin rili et. Ɔl tri dɛn pipul dɛn ya bin chenj bikɔs dɛn want fɔ falamakata Krays.

¹⁶ I rili impɔtant fɔ mek dɛn chenj dɛn ya! Di Baybul se mɔtalman tan lɛk di si we kin rɔf ɛn i nɔ kin ɛva stɛdi. (Ayzaya 17:​12; 57:​20, 21; Rɛvɛleshɔn 13:​1) Pɔlitiks de mek pipul dɛn de provok dɛn kɔmpin dɛn, mek dɛn nɔ gɛt wanwɔd, ɛn mek dɛn fɛt dɛnsɛf. Bɔt wi gɛt pis ɛn wanwɔd. We Jiova de si aw pipul dɛn na di wɔl nɔ gɛt wanwɔd, i go bi se i rili gladi fɔ si aw in pipul dɛn gɛt wanwɔd.—Rid Zɛfinaya 3:​17.

17. (a) Us tri we dɛn go ɛp wi fɔ kɔntinyu fɔ gɛt wanwɔd? (b) Wetin wi go tɔk bɔt insay di nɛks atikul?

¹⁷ Insay dis atikul, wi dɔn lan se wi go ebul fɔ mek wanwɔd de bay we wi du dɛn tri tin ya: (1) Wi biliv se na Gɔd in Kiŋdɔm go mek pipul dɛn bigin trit dɛn kɔmpin dɛn fayn, (2) wi nɔ de ɛva put an pan pɔlitiks ɔ sɔpɔt ɛni pati, ɛn (3) wi nɔ fɔ put an pan fɛt fɛt. Bɔt wan tin bak we kin ambɔg di wanwɔd we wi kin gɛt na we wi de fil se wan pɔsin bɛtɛ pas in kɔmpin. Insay di nɛks atikul, wi go lan aw wi go avɔyd fɔ fil se fil se wan pɔsin bɛtɛ pas in kɔmpin, jɔs lɛk di fɔstɛm Kristian dɛn.