1. Wetin bin mek Ken disayd fɔ du di rɔng tin? Wetin bin apin afta dat?

KEN bin gɛt fɔ disayd fɔ du wan impɔtant tin. I kin disayd fɔ kɔntrol di bad tin we de na in at, we go mek bɛtɛ fala am. Ɔ i kin alaw di bad tin we de na in at fɔ kɔntrol am, we go briŋ kam prɔblɛm. Di Baybul tɛl wi se Ken bin disayd fɔ du di rɔng tin. Di tin we i bin disayd fɔ du bin mek i kil in brɔda we na Ebɛl ɛn dat bin pwɛl in padi biznɛs wit Jiova.—Jɛnɛsis 4:​3-16.

2. Wetin mek i impɔtant fɔ disayd fɔ du di rayt tin?

² Semweso, wi ɔl gɛt fɔ pik ɛn disayd fɔ du sɔntin dɛn na wi layf. Sɔm pan di tin dɛn we wi go disayd fɔ du kin rili siriɔs, ɛn ɔda wan dɛn nɔ go dat siriɔs. Bɔt stil, bɔku pan di tin dɛn we wi kin disayd fɔ du kin rili afɛkt wi layf. We wi disayd fɔ du di rayt tin, wi go gɛt kolat ɛn nɔ gɛt bɔku prɔblɛm. Bɔt we wi disayd fɔ du di rɔng tin, wi go gɛt bɔku prɔblɛm ɛn pwɛl at.—Prɔvabs 14:​8.

3. (a) Wetin wi fɔ gɛt fet pan if wi want fɔ disayd fɔ du di rayt tin? (b) Us kwɛstyɔn dɛn wi go kam tɔk bɔt?

 ³ Wetin go ɛp wi fɔ disayd fɔ du di rayt tin? Wi fɔ gɛt fet pan Gɔd ɛn biliv se i want fɔ ɛp wi ɛn gi wi di sɛns we wi nid fɔ disayd fɔ du di rayt tin. Wi fɔ gɛt fet bak pan Gɔd in Wɔd, di Baybul, ɛn abop pan di advays we i de gi. (Rid Jems 1:​5-8.) We wi de kam nia Jiova ɛn lɛk in wɔd mɔ ɛn mɔ, dis go ɛp wi fɔ biliv se i no wetin gud fɔ wi. Dis go mek wi luk na in Wɔd, di Baybul, bifo wi disayd fɔ du sɔntin. Bɔt wetin go ɛp wi fɔ disayd fɔ du di rayt tin? Wi fɔ ɛva chenj wetin wi dɔn disayd fɔ du?

4. Wetin Adam bin gɛt fɔ disayd? Wetin bin apin we i nɔ bin disayd fɔ du di rayt tin?

⁴ Pipul dɛn bin dɔn de disayd fɔ du impɔtant tin dɛn frɔm di tɛm we Gɔd mek mɔtalman. Di fɔs man we na Adam bin gɛt fɔ disayd if i fɔ lisin to di wan we mek am we na Jiova, ɔ if i fɔ lisin to in wɛf we na Iv. Adam bin disayd fɔ lisin to Iv we bin mek i disayd nɔ fɔ du di rayt tin. Fɔseka dis, Jiova bin drɛb Adam kɔmɔt na di gadin we bin de na Idɛn, ɛn leta i bin day. Tide, wisɛf de sɔfa bikɔs Adam nɔ bin disayd fɔ du di rayt tin.

5. Aw wi fɔ si di wok we wi gɛt fɔ disayd fɔ du sɔntin?

⁵ Sɔm pipul dɛn go tink se layf fɔ dɔn izi if dɛn nɔ bin gɛt fɔ disayd atɔl atɔl. Sɔm tɛm yusɛf de tink di sem we. Bɔt i fayn fɔ mek wi mɛmba se Jiova nɔ mek mɔtalman fɔ tan lɛk rɔbɔt we nɔ de tink ɛn disayd. I dɔn gi wi in Wɔd di Baybul, we de tich wi aw fɔ disayd fɔ du di rayt tin. Jiova want wi fɔ disayd, ɛn dis wok we i dɔn gi wi fɔ disayd go ɛp wi. Tink bɔt dɛn ɛgzampul dɛn ya.

6, 7. Wetin di Izrɛlayt dɛn bin nid fɔ disayd? Wetin mek i bin tranga fɔ dɛn fɔ disayd? (Luk di pikchɔ nia dis atikul in taytul.)

⁶ Di tɛm we di Izrɛlayt dɛn bin de na di land we Gɔd bin dɔn prɔmis dɛn, dɛn bin gɛt fɔ disayd if dɛn fɔ wɔship Jiova ɔ if dɛn fɔ wɔship dɛn ɔda gɔd dɛn. (Rid Jɔshwa 24:​15.) Dat bin luk lɛk se na izi tin fɔ disayd. Bɔt, di tin we dɛn go disayd fɔ du go mek dɛn day ɔ dɛn gɛt layf. Insay di tɛm we na Jɔj dɛn bin de rul na Izrɛl, di Izrɛlayt dɛn bin de disayd fɔ du bad tin dɛn. Dɛn bin stɔp fɔ wɔship Jiova ɛn bigin fɔ wɔship lay lay gɔd dɛn. (Di Jɔj Dɛm 2:​3, 11-23) Leta, insay prɔfɛt Ilayja in tɛm, Gɔd in pipul dɛn bin gɛt fɔ disayd if dɛn go sav Jiova ɔ dɛn go sav wan lay lay gɔd we nem Beal. (Fɔs Kiŋ 18:​21) I go tan lɛk se dis na bin izi tin fɔ disayd bikɔs fɔ sav Jiova na di rayt tin fɔ du ɔltɛm. Pɔsin we gɛt sɛns nɔ go want fɔ sav gɔd we nɔ gɛt layf. Bɔt di pipul dɛn nɔ bin ebul fɔ disayd. Di Baybul se di Izrɛlayt dɛn bin “de ya, dɛn de yanda.” Ilayja  bin yuz sɛns fɔ ɛnkɔrej di pipul dɛn fɔ disayd fɔ wɔship Jiova we na di tru Gɔd.

⁷ Wetin mek i nɔ bin izi fɔ di Izrɛlayt dɛn fɔ disayd fɔ du di rayt tin? Fɔs, dɛn nɔ bin gɛt fet pan Jiova, ɛn dɛn nɔ bin gri fɔ lisin to am. Dɛn nɔ bin abop pan Jiova, ɛn dɛn nɔ bin fɛn tɛm fɔ lan bɔt am ɔ di sɛns we i gɛt. If dɛn bin du dat, di tin we dɛn lan go dɔn ɛp dɛn fɔ disayd fɔ du di rayt tin. (Sam 25:​12) Sɛkɔn, di Izrɛlayt dɛn bin alaw di pipul dɛn frɔm ɔda neshɔn dɛn fɔ mek dɛn du sɔm tin dɛn we nɔ fayn. Dɛn pipul dɛn de bin de chenj di we aw di Izrɛlayt dɛn bin de tink ɛn dɛn bin de ivin disayd fɔ dɛn wetin fɔ du. Ɛn dis bin mek di Izrɛlayt dɛn bigin fɔ fala dɛn pipul dɛn ya ɛn wɔship dɛn lay lay gɔd dɛn. Fɔ lɔng tɛm Jiova bin dɔn wɔn di Izrɛlayt dɛn bɔt dis kayn tin.—Ɛksodɔs 23:​2.

8. Us impɔtant lɛsin wi lan frɔm di Izrɛlayt dɛn?

⁸ Di Izrɛlayt dɛn ɛgzampul de tich wi se if wi want fɔ disayd di rayt we, wi fɔ yuz Gɔd in Wɔd, di Baybul. Lɛta Fɔ Galeshya 6:​5 mɛmba wi se ɔlman gɛt di wok fɔ disayd fɔ insɛf wetin ɛn wetin i want. Dis sho klia wan se, wi nɔ fɔ gi ɛnibɔdi di wok fɔ disayd fɔ wi. Bifo dat, wi ɔl fɔ lan di rayt tin we Gɔd se, ɛn disayd fɔ du am.

9. Wetin mek i nɔ fayn fɔ mek wi alaw ɔda pipul dɛn fɔ disayd fɔ wi?

⁹ Aw wi go alaw ɔda pipul dɛn fɔ disayd fɔ wi? Na bay we wi de alaw dɛn fɔ mɔna wi te wi disayd fɔ du wetin nɔ rayt. (Prɔvabs 1:​10, 15) Dis na tin we denja. Wi fɔ fala wi kɔnshɛns we di Baybul dɔn tren. If wi alaw ɔda pipul dɛn fɔ disayd fɔ wi, i go sho se wi dɔn disayd fɔ fala dɛn. Dat kin mek wi disayd fɔ du tin we nɔ rayt.

10. Us wɔnin Pɔl bin gi di Kristian dɛn na Galeshya?

¹⁰ Di apɔsul Pɔl bin wɔn di Kristian dɛn na Galeshya nɔ fɔ alaw ɔda pipul dɛn fɔ disayd fɔ dɛn. (Rid Lɛta Fɔ Galeshya 4:​17.) Sɔm brɔda dɛn na Galeshya bin de tray fɔ disayd fɔ ɔda brɔda ɛn sista dɛn na di kɔngrigeshɔn. Wetin bin mek dɛn de du dat? Dɛn man dɛn de bin bisin bɔt dɛnsɛf nɔmɔ ɛn dɛn nɔ bin want di brɔda ɛn sista dɛn fɔ fala di apɔsul dɛn, dɛn bin want mek dɛn fala dɛn. Dɛn nɔ bin ɔmbul, ɛn dɛn nɔ bin rɛspɛkt di rayt we di brɔda ɛn sista dɛn gɛt fɔ disayd fɔ dɛnsɛf.

11. Aw wi go ɛp ɔda pipul dɛn we want fɔ disayd fɔ du sɔntin?

¹¹ Wi ɔl kin lan frɔm di apɔsul Pɔl in gud ɛgzampul. I bin no se in brɔda ɛn sista dɛn gɛt di rayt fɔ disayd fɔ dɛnsɛf, ɛn i bin rɛspɛkt dɛn rayt. (Rid Sɛkɛn Lɛta Fɔ Kɔrint 1:​24.) Tide, di ɛlda dɛn kin fala dis fayn ɛgzampul we dɛn de gi  advays pan tin dɛn we na di pɔsin insɛf fɔ disayd. Dɛn kin gladi fɔ tɔk bɔt tin dɛn we de insay Gɔd in Wɔd wit dɛn brɔda ɛn sista dɛn. Bɔt stil, di ɛlda dɛn kin tek tɛm fɔ alaw di pɔsin fɔ disayd fɔ insɛf bikɔs ɛnitin we apin na di pɔsin go gɛt fɔ bɛnifit ɔ bia am. Wan ɔda impɔtant lisin we wi kin lan na dat, wi kin ɛp ɔda pipul dɛn fɔ ɔndastand di advays dɛn na di Baybul we gɛt sɔntin fɔ du wit dɛn prɔblɛm. Stil, wi brɔda ɛn sista dɛn gɛt di rayt ɛn di wok fɔ disayd fɔ dɛnsɛf. We dɛn disayd fɔ du di rayt tin, dat go bɛnifit dɛn. Dis sho klia wan se, wi nɔ fɔ ɛva tink se wi gɛt di rayt fɔ disayd wetin ɔda brɔda ɛn sista dɛn fɔ du.

12, 13. Wetin mek i nɔ fayn fɔ disayd fɔ du sɔntin we wi vɛks ɔ we wi at pwɛl?

¹² Tide, bɔku pipul dɛn de fala dɛn at we dɛn de disayd fɔ du sɔntin. Bɔt dis na sɔntin we bad. Di Baybul wɔn wi mek wi nɔ alaw di we aw wi de fil ɔ wi at we nɔ pafɛkt fɔ mek wi disayd fɔ du sɔntin. (Prɔvabs 28:​26) Wi nɔ fɔ abop pan wi at bikɔs “mɔtalman at disitful pas ɔltin, ɛn i kɔrɔpt i kayn nɔ de.” (Jɛrimaya 17:​9) Bɔku ɛgzampul dɛn de na di Baybul we sho di bad tin we kin apin we mɔtalman abop pan in at we nɔ pafɛkt. (Fɔs Kiŋ 11:​9; Jɛrimaya 3:​17; 13:​10) So wetin kin apin if wi fala wi at we wi want fɔ disayd fɔ du sɔntin?

¹³ Jiova dɔn tɛl wi fɔ lɛk am wit ɔl wi at ɛn lɛk wi kɔmpin mɔtalman lɛk aw wi lɛk wisɛf. (Matyu 22:​37-39) Bɔt wi fɔ tek tɛm. Di skripchɔ dɛn na di paregraf we wi jɔs tɔk bɔt sho se i nɔ kin fayn if wi alaw di we aw wi de fil fɔ kɔntrol di we aw wi de tink ɛn du tin. Fɔ ɛgzampul, i nɔ kin izi fɔ lɛ pɔsin we vɛks disayd fɔ du tin we rayt. (Prɔvabs 14:​17; 29:​22) I nɔ kin izi bak fɔ pɔsin we in at pwɛl fɔ disayd fɔ du tin di rayt  we. (Di Nɔmba Dɛm 32:​6-12; Prɔvabs 24:​10) Wi fɔ alaw Gɔd in Wɔd fɔ gayd di we aw wi de tink. (Lɛta Fɔ Rom 7:​25) We wi want fɔ disayd fɔ du sɔntin we impɔtant, wi nɔ fɔ alaw di we aw wi de fil fɔ kɔntrol wetin we de du.

14. Wetin mek wi no se i rayt fɔ chenj sɔm tin dɛn we wi dɔn disayd fɔ du?

¹⁴ Wi nid fɔ disayd fɔ du di rayt tin. Bɔt stil, pɔsin we gɛt sɛns no se sɔntɛnde i go nid fɔ tink bɔt wetin i bin dɔn disayd ɛn sɔntɛm chenj am. Jiova bin sɛt di bɛst ɛgzampul fɔ wi. Lɛ wi si wetin i bin du fɔ di pipul dɛn na Ninivɛ insay Jona in tɛm. Di Baybul se we Jiova “si ɔl wetin dɛn du; aw dɛn lɛf fɔ du bad, i sɔri fɔ we i bin tɔk se i go dɔnawe wit dɛn ɛn i nɔ du dɛn natin.” (Jona 3:​10) We Jiova bin si se di pipul dɛn na Ninivɛ dɔn chenj ɛn stɔp fɔ du wetin bad, i chenj wetin i bin dɔn disayd fɔ du. Dis sho se Jiova ɔmbul, i gɛt sɔri-at, ɛn i nɔ de pin pan sɔntin. Jiova nɔ fiba mɔtalman, i nɔ de disayd fɔ du tin we nɔ mek sɛns, ilɛksɛf i vɛks.

15. Wetin mek wi go nid fɔ chenj wetin wi dɔn disayd fɔ du?

¹⁵ Tɛm go kam we wi go nid fɔ tink bɔt wetin wi dɔn disayd fɔ du, lɛk we tin chenj. Mɛmba se sɔntɛnde Jiova kin chenj wetin i dɔn disayd fɔ du. (Fɔs Kiŋ 21:​20, 21, 27-29; Sɛkɛn Kiŋ 20:​1-5) Wan ɔda tɛm we wi go nid fɔ chenj wetin wi dɔn disayd na we wi yɛri nyu tin. Tink bɔt Kiŋ Devid in ɛgzampul. I bin disayd fɔ du sɔntin bɔt Sɔl in granpikin we na Mɛfiboshɛth bikɔs dɛn tɛl sɔntin we nɔto tru. Leta, we Devid kam fɔ no wetin rili apin, i bin chenj wetin i dɔn disayd fɔ du. (Sɛkɛn Samiɛl 19:​24-29) Sɔntɛnde, i go mek sɛns fɔ mek wi du di sem tin.

16. (a) Wetin na di tin dɛn we go ɛp wi we wi de disayd fɔ du sɔntin? (b) Wetin mek wi fɔ tink bɔt wetin wi bin dɔn disayd? Aw wi kin du dat?

¹⁶ Di Baybul se wi nɔ fɔ rɔsh we wi de disayd fɔ du sɔntin we impɔtant. (Prɔvabs 21:​5) Wi fɔ tek tɛm tink bɔt ɔl di tru tin dɛn we wi nid fɔ no so dat wi go disayd fɔ du di rayt tin. (Fɔs Lɛta Fɔ Tɛsalonayka 5:​21) Bifo di wan we de bifo na di famili disayd fɔ du sɔntin, i fɔ tek tɛm stɔdi di Baybul ɛn wi buk ɛn magazin dɛn. I go fayn bak fɔ mek dɛn lisin to wetin ɔda wan dɛn na di famili gɛt fɔ se. Mɛmba se Gɔd bin advays Ebraam fɔ lisin to in wɛf. (Jɛnɛsis 21:​9-12) Ɛlda dɛn bak fɔ tek tɛm stɔdi di Baybul ɛn wi buk ɛn magazin dɛn. We dɛn lan nyu tin we sho se dɛn nid fɔ chenj wan pan di tin dɛn we dɛn bin dɔn disayd fɔ du, dɛn nɔ de fred se dɛn go lɔs dɛn rɛspɛkt.  Ɛlda dɛn we nɔ de pin ɛn we no se nɔto ɔl tin dɛn ebul fɔ du fɔ rɛdi fɔ chenj di we aw dɛn de tink ɛn wetin dɛn dɔn disayd if dɛn si se nid de fɔ du dat. Ɛn i go fayn fɔ mek wi ɔl falamakata dɛn ɛgzampul. Dis go ɛp fɔ mek pis ɛn wanwɔd kɔntinyu fɔ de na di kɔngrigeshɔn.—Di Apɔsul Dɛn Wok [Akt] 6:​1-4.

17. Wetin go ɛp wi fɔ disayd fɔ du di rayt tin?

¹⁷ Sɔm tin dɛn de we wi go disayd fɔ du we kin rili siriɔs pas ɔda wan dɛn. Fɔ ɛgzampul, fɔ disayd fɔ mared ɔ udat fɔ mared to na sɔntin we rili siriɔs. Wan ɔda siriɔs tin fɔ disayd na ustɛm wi want fɔ bigin yuz ɔl wi tɛm fɔ sav Jiova. Bifo wi disayd fɔ du dɛn tin ya we impɔtant, wi fɔ tek tɛm tink bɔt am ɛn pre to Jiova fɔ ɛp wi. Dis kin tek tɛm, bɔt if wi want fɔ disayd fɔ du di rayt tin, wi fɔ abop pan Jiova, lisin to wetin i de tɛl wi, ɛn fala di tin dɛn we i dɔn sho wi fɔ du. (Prɔvabs 1:​5) Jiova dɔn gi wi di bɛst advays insay in Wɔd, di Baybul. So i impɔtant fɔ lɛ wi stɔdi in Wɔd gud gud wan ɛn pre to am fɔ gayd wi. Jiova de gi wi di kwaliti dɛn we wi nid fɔ disayd fɔ du sɔntin di we aw i want. Bifo wi disayd fɔ du ɛni impɔtant tin, wi fɔ aks wisɛf dɛn kwɛstyɔn ya: ‘Dis tin we a want disayd fɔ du go sho se a lɛk Jiova? I go mek mi famili gladi ɛn gɛt kolat? I go sho se mi na pɔsin we gud ɛn we de peshɛnt?’

18. Wetin mek Jiova ɛkspɛkt wi fɔ disayd fɔ wisɛf?

¹⁸ Jiova nɔ de fos wi fɔ lɛk am ɛn fɔ wɔship am. Bifo dat, i dɔn gi wi di fridɔm fɔ disayd wetin wi want fɔ du. I rɛspɛkt di rayt ɛn di wok we wi gɛt fɔ disayd if wi go sav am. (Jɔshwa 24:​15; Ɛkliziastis 5:​4) Bɔt Jiova de ɛkspɛkt wi fɔ du wetin wi dɔn disayd fɔ du lɛk aw in Wɔd, di Baybul se. We wi gɛt fet pan di tin dɛn we Jiova de tɛl wi fɔ du ɛn fala di prinsipul dɛn we i de gi wi, wi go ebul fɔ disayd fɔ du di rayt tin. Ɛn wi go sho se wi na pɔsin we nɔ de chenj chenj in maynd.—Jems 1:​5-8; 4:​8.