1. Wetin dɛn kin aks wi bɔt na wi wokples ɔ skul?

 AW YU kin fil we yu wokmet ɔ skulmet aks yu bɔt wetin yu biliv? Yu kin fred? Bɔku pan wi kin fred. Bɔt da kayn kwɛstyɔn de kin ɛp wi fɔ ɔndastand wetin di pɔsin de rili tink ɔ biliv, ɛn dat kin gi wi chans fɔ prich di gud nyuz. Bɔt sɔntɛnde, pipul dɛn kin aks kwɛstyɔn bikɔs dɛn nɔ gri wit wetin wi biliv ɔ bikɔs dɛn want fɔ agyu wit wi. Bɔku tɛm, dis kin apin bikɔs dɛn dɔn yɛri sɔntin bɔt wi we nɔto tru. (Akt 28:22) Dɔn bak, wi de insay “di las dez,” we na tɛm we bɔku pipul dɛn “nɔ . . . de agri wit ɔda pipul dɛn” ɛn dɛn ivin “wayl.”—2 Tim. 3:​1, 3.

2. Wetin mek i fayn fɔ bi pɔsin we de tek tɛm du tin?

² Sɔntɛm yu go de wɔnda, ‘Aw a go bi pɔsin we de tek tɛm tɔk we ɔda pɔsin want fɔ agyu wit mi bɔt wetin a biliv?’ Wetin go ɛp yu? Na we yu bi pɔsin we de tek tɛm du tin. Pɔsin we de tek tɛm du tin nɔ de vɛks kwik, bɔt i ebul fɔ kɔntrol insɛf we dɛn du am sɔntin we fɔ mek i vɛks ɔ we i nɔ shɔ bɔt aw i fɔ ansa di pɔsin. (Prɔv. 16:32) Bɔt as wi no, i nɔ kin izi ɔltɛm fɔ bi pɔsin we de tek tɛm du tin. So aw yu go ebul bi pɔsin we de tek tɛm du tin? Wetin go ɛp yu fɔ tek tɛm tɔk we pɔsin want fɔ agyu yu bɔt wetin yu biliv? Ɛn if yu na mama ɔ papa, aw yu go ɛp yu pikin dɛn fɔ ebul tɔk bɔt wetin dɛn biliv ɛn fɔ tek tɛm du am? Lɛ wi si.

3. Wetin mek wi go se pɔsin we de tek tɛm du tin nɔto pɔsin we wik, bɔt i strɔng? (2 Timoti 2:​24, 25)

³ Pɔsin we de tek tɛm du tin nɔto pɔsin we wik, bɔt na pɔsin we strɔng. Pɔsin nid fɔ gɛt trɛnk fɔ ebul kɔntrol  insɛf we sɔntin apin to am we nɔ izi. Fɔ tek tɛm du tin na wan pan di kwaliti dɛn we “di spirit de mek pɔsin gɛt.” (Gal. 5:​22, 23) Sɔntɛnde, dɛn bin de yuz di Grik wɔd fɔ “tek tɛm du tin” fɔ tɔk bɔt wayl ɔs we dɛn dɔn tem. Imajin wan wayl ɔs we dɛn dɔn tem we nɔ wayl igen. Pan ɔl we di ɔs nɔ wayl igen, i stil strɔng. As mɔtalman dɛn, aw wi go bi pɔsin we de tek tɛm du tin ɛn stil bi pɔsin we strɔng? Wi nɔ go ebul bi da kayn pɔsin de bay wisɛf. Wan men tin we go ɛp wi na we wi pre fɔ Gɔd in spirit ɛn beg am fɔ ɛp wi gɛt dis fayn kwaliti. Ɛgzampul dɛn de we de sho se dis na kwaliti we pɔsin ebul fɔ gɛt. Fɔ ɛgzampul, bɔku pan wi brɔda ɛn sista dɛn dɔn sho se dɛn na pipul dɛn we de tek tɛm du tin we ɔda pipul dɛn de tray fɔ agyu dɛn. Ɛn dis dɔn ɛp ɔda pipul dɛn fɔ tink di rayt we bɔt Jiova Witnɛs dɛn. (Rid 2 Timoti 2:​24, 25.) We yu de tek tɛm du tin, aw dat go ɛp yu?

4. Wetin wi lan frɔm Ayzak in ɛgzampul bɔt aw fɔ bi pɔsin we de tek tɛm du tin?

⁴ Bɔku akawnt dɛn de na di Baybul we de sho wetin mek i impɔtant fɔ bi pɔsin we de tek tɛm du tin. Lɛ wi tɔk bɔt Ayzak in ɛgzampul. We i bin go de na di Filistin dɛn eria we na Gira, in neba dɛn we bin de jɛlɔs am bin ful-ɔp dɔti insay di wɛl dɛn we in papa in savant dɛn bin dig. Bifo Ayzak fɛt fɔ in rayt, i kɔmɔt na di eria wit ɔl di wan dɛn we de na in os ɛn dig ɔda wɛl dɛn. (Jɛn. 26:​12-18) Bɔt di Filistin dɛn tɔk bak se di wata we de na da eria de na dɛn yon. Pan ɔl dat, Ayzak nɔ bin fɛt dɛn. (Jɛn. 26:​19-25) Wetin bin ɛp am fɔ kɔntinyu fɔ tek tɛm du tin pan ɔl we ɔda pipul dɛn bin de du tin dɛn fɔ mek i vɛks? Wan dawt nɔ de se i bin tek tɛm luk in mama ɛn papa dɛn ɛgzampul, ɛn i bin lan bɔku tin frɔm di we dɛn aw Ebraam bin de tray fɔ mek pis de ɛn aw Sera bin de “du tin kwayɛt ɛn saful wan.”—1 Pit. 3:​4-6; Jɛn. 21:​22-34.

5. Us ɛgzampul sho se Kristian mama ɛn papa dɛn go ebul tich dɛn pikin dɛn bɔt wetin mek i impɔtant fɔ bi pɔsin we de tek tɛm du tin?

⁵ Kristian mama ɛn papa dɛn, una mɛmba se unasɛf go ebul fɔ tich una pikin dɛn bɔt wetin mek i impɔtant fɔ tek tɛm du tin. Lɛ wi tɔk bɔt Maksans we ol 17 ia in ɛgzampul. I bin de mit pipul dɛn we kin vɛks na in skul ɛn na fil savis. In mama ɛn papa bin de peshɛnt tich am fɔ bi pɔsin we de tek tɛm du tin. Dɛn tɔk se, “Naw Maksans dɔn kam fɔ ɔndastand se i izi fɔ mek pɔsin ansa wit vɛksteshɔn ɔ ivin fɛt we dɛn du am tin we mek i vɛks, bɔt pɔsin we rili strɔng de ebul kɔntrol insɛf.” Maksans dɔn lan fɔ bi pɔsin we de tek tɛm du tin.

6. Aw prea go ɛp wi fɔ bi pɔsin we de tek tɛm du tin mɔ ɛn mɔ?

⁶ Wetin wi go du we ɔda pipul dɛn du tin we mek wi vɛks, lɛk we pɔsin tɔk bad tin bɔt wi Gɔd ɔ di Baybul? Wi fɔ aks Jiova fɔ in spirit ɛn in sɛns fɔ ɛp wi fɔ tek tɛm ansa di pɔsin. Wetin wi go du if leta wi kam fɔ si se wi nɔ bin ansa pɔsin fayn lɛk aw wi fɔ dɔn du? Wi kin pre bak bɔt wetin apin ɛn tink bɔt aw wi go ansa fayn wan nɛks tɛm. Dɔn, Jiova go gi wi in oli spirit we go ɛp wi fɔ ebul kɔntrol wi wamat ɛn tek tɛm du tin.

7. We wi kram skripchɔ dɛn, aw dat go ɛp wi fɔ ebul kɔntrol wetin wi de tɔk ɛn du we ɔda pipul dɛn want fɔ agyu wi ɔ provok wi? (Prɔvabs 15:​1, 18)

⁷ Sɔm Baybul vas dɛn go ɛp wi fɔ kɔntrol wetin wi de se we ɔda pipul dɛn mek wi vɛks. Gɔd in spirit go mek wi  mɛmba dɛn vas dɛn de. (Jɔn 14:26) Fɔ ɛgzampul, di prinsipul dɛn we de na di Baybul buk we nem Prɔvabs go ɛp wi fɔ bi pɔsin we de tek tɛm du tin. (Rid Prɔvabs 15:​1, 18.) Da Baybul buk de sho bak wetin mek i fayn fɔ kɔntrol wisɛf we sɔntin apin we nɔ rili izi.—Prɔv. 10:19; 17:27; 21:23; 25:15.

8. Wetin mek wi fɔ tink bɔt di rizin we go dɔn mek pɔsin aks wi kwɛstyɔn bɔt di tin dɛn we wi biliv?

⁸ We wi bi pɔsin we de ɔndastand, dat sɛf go ɛp wi. (Prɔv. 19:11) Pɔsin we de ɔndastand go ebul kɔntrol insɛf we ɔda pipul dɛn want fɔ agyu wit am bɔt wetin i biliv. Bɔku tɛm, we pipul dɛn kin aks wi kwɛstyɔn dɛn, dɛn nɔ kin tɛl wi di rial rizin we mek dɛn de aks wi dɛn kwɛstyɔn dɛn de. So bifo wi ansa, i fayn fɔ mek wi mɛmba se wi nɔ no wetin go dɔn mek di pɔsin aks di kwɛstyɔn.—Prɔv. 16:23.

9. Aw Gidiɔn bin sho se in na pɔsin we de ɔndastand ɛn we de tek tɛm du tin we i bin de ansa di man dɛn we kɔmɔt na Ifrem?

⁹ Lɛ wi tɔk bɔt aw Gidiɔn bin ansa di man dɛn we bin kɔmɔt na Ifrem. Dɛn bin vɛks we dɛn bin de aks am wetin mek i nɔ kɔl dɛn fɔ jɔyn am fɔ fɛt agens Izrɛl dɛn  ɛnimi dɛn. Bɔt wetin na bin di rial rizin we mek dɛn vɛks? Fɔ se dɛn bin de fil se na dɛn trayb impɔtant pas ɔl di ɔda trayb dɛn na Izrɛl? Ɛni aw i bi, Gidiɔn bin sho se i gɛt sɛns bay we i rɛspɛkt aw dɛn bin de fil ɛn ansa dɛn saful wan. Di Baybul tɛl wi se “we Gidiɔn tɔk [dis we], . . . dɛn at kol.”—Jɔj 8:​1-3.

10. Wetin go ɛp wi fɔ no aw fɔ ansa di wan dɛn we de aks wi kwɛstyɔn bɔt wetin wi biliv? (1 Pita 3:15)

¹⁰ Sɔntɛm wi wokmet ɔ skulmet go aks wi wetin mek wi de obe di Baybul in lɔ dɛn. Wi go du wi bɛst fɔ tɔk bɔt wetin wi biliv ɛn rɛspɛkt di we aw di pɔsin de tink. (Rid 1 Pita 3:15.) Bifo wi tink se di pɔsin aks di kwɛstyɔn fɔ agyu wit wi, i fayn fɔ mek wi tink bɔt aw in kwɛstyɔn go ɛp wi fɔ no wetin impɔtant to am. Ilɛk wetin na di rizin we mek pɔsin aks wi kwɛstyɔn, i go fayn mek wi tek tɛm ansa am. Sɔntɛm wi ansa go muv am fɔ ajɔst di we aw i de tink. Ivin if i bi se di pɔsin rud ɔ na provok i want fɔ provok wi, wi want fɔ tek tɛm ansa pipul dɛn ɔltɛm.—Rom. 12:17.

11-12. (a) Wetin go fayn fɔ mek wi tink bɔt bifo wi ansa kwɛstyɔn we at fɔ ansa? (Luk bak di pikchɔ.) (b) Gi wan ɛgzampul we de sho aw pɔsin in kwɛstyɔn kin mek wi ebul gɛt fayn chans fɔ tɔk wit am.

¹¹ Fɔ ɛgzampul, if wi wokmet aks wetin mek wi nɔ de sɛlibret batde, tink bɔt dis: Fɔ se i de wɔnda if dɛn de alaw wi fɔ gɛt gud taym? Ɔ fɔ se i de fil se bikɔs wi nɔ de sɛlibret batde, wi go pwɛl di fayn tɛm we wi kin gɛt wit wi wokmet dɛn? Sɔntɛm, fɔs wi kin tɛl wi wokmet tɛnki fɔ we i bisin bɔt ɔda pipul dɛn ɛn mek i no se wisɛf want fɔ ɛnjɔy pis na di wokples. Sɔntɛm dat go gi wi chans fɔ tek tɛm tɔk bɔt wetin di Baybul se bɔt batde.

¹² Wi kin du di sem tin we pɔsin aks wi ɔda kwɛstyɔn dɛn we at fɔ ansa. Sɔntɛm wan yu skulmet go tɔk se Jiova Witnɛs dɛn fɔ chenj di we aw dɛn de tink bɔt omo biznɛs. Fɔ se i tɔk dat bikɔs i nɔ rili ɔndastand wetin Jiova Witnɛs dɛn biliv bɔt omo layf? I gɛt padi ɔ fambul we na omo? Ɔ fɔ se i de tink se wi et pipul dɛn we na omo? Wi kin mek i no se wi lɛk ɔlkayn pipul dɛn ɛn wi rɛspɛkt di rayt we ɔlman gɛt fɔ disayd uskayn layf dɛn want fɔ liv. b (1 Pit. 2:17) Wi kin tɛl am wetin di Baybul se ɛn aw wi go gɛt gladi-at if wi fala di Baybul in lɔ bɔt mami ɛn dadi biznɛs.

13. Aw yu go ɛp pɔsin we de provok yu bikɔs yu biliv Gɔd?

¹³ If pɔsin nɔ gri wit wi atɔl, wi nɔ fɔ tink wantɛm wantɛm se wi no wetin i biliv. (Tay. 3:2) Fɔ ɛgzampul, wetin yu go du if yu skulmet se i nɔ mek sɛns fɔ biliv pan Gɔd? Yu fɔ tink se i biliv tranga wan se ɔltin kam bay chans ɛn i no bɔku tin bɔt dat? Wɛl, sɔntɛm i jɔs de tɔk wetin i kin yɛri ɔda pipul dɛn de tɔk. Bifo yu stat fɔ agyu wit yu skulmet, tray fɔ fɛn we fɔ gi am sɔm pɔblikeshɔn dɛn ɔ lɛf kwɛstyɔn we i go tink bɔt leta. Yu kin sho ɔ sɛn to am wan link we gɛt infɔmeshɔn bɔt di tin dɛn we Gɔd mek na jw.org. Sɔntɛm i go leta gri fɔ mek una tɔk bɔt wan atikul ɔ vidio we de de. We wi sho rɛspɛkt dis kayn we, sɔntɛm dat go ɛp am fɔ want fɔ lan mɔ bɔt di Baybul.

14. Aw Nil bin yuz wi wɛbsayt fayn wan fɔ ɛp in klasmet we bin de tink di rɔng we bɔt Jiova Witnɛs dɛn?

¹⁴ Wan tineja we nem Nil bin yuz wi wɛbsayt fɔ ɛp pɔsin we bin de tink di  rɔng we bɔt Jiova Witnɛs dɛn. I tɔk se, “Bɔku tɛm, wan mi klasmet kin tɛl mi se a nɔ biliv sayɛns bikɔs a biliv buk we ful-ɔp wit lay lay stori dɛn. We dis klasmet nɔ alaw Nil fɔ ɛksplen wetin i biliv, Nil bin dayrɛkt in klasmet na di jw.org sɛkshɔn we nem “Science and the Bible.” Leta, Nil bin kam fɔ ɔndastand se in klasmet bin rid di infɔmeshɔn, ɛn i bin ebul fɔ tɔk to am bɔt aw layf bigin. Sɔntɛm dis sem tin go apin to yu.

15. Aw mama ɛn papa dɛn go ɛp dɛn pikin dɛn fɔ tek tɛm ansa we dɛn skulmet dɛn aks dɛn kwɛstyɔn bɔt wetin dɛn biliv?

¹⁵ Mama ɛn papa dɛn go ebul fɔ tich dɛn pikin dɛn gud gud wan bɔt aw fɔ tek tɛm ansa pɔsin we want fɔ agyu wit dɛn bɔt wetin dɛn biliv. (Jems 3:13) Sɔm mama ɛn papa dɛn kin gɛt tɛm fɔ praktis we dɛn de du famili wɔship. Dɛn go pik tɔpik we sɔntɛm dɛn go tɔk bɔt na skul, dɛn go tɔk bɔt am, praktis aw fɔ ansa, ɛn tich dɛn pikin dɛn aw fɔ tɔk saful wan.—Rid di bɔks we gɛt di taytul “ We Una De Praktis, Dat Go Ɛp Yu Famili.”

16-17. We famili dɛn de praktis, aw dat kin ɛp yɔŋ wan dɛn?

¹⁶ We una de praktis, dat go ɛp yɔŋ wan dɛn fɔ mek dɛnsɛf sɛf si rizin fɔ biliv tranga wan ɛn ɛksplen to ɔda pipul dɛn di rizin dɛn we mek dɛn biliv di tin dɛn we dɛn biliv. Di “Young People Ask” siriz na jw.org gɛt worksheets for teenagers. Dɛn mek dɛn fɔ ɛp yɔŋ wan dɛn fɔ gɛt mɔ fet ɛn fɔ pripia ansa wit dɛn yon wɔd. We wi de stɔdi dɛn atikul dɛn ya as famili, wi ɔl go lan aw fɔ tek tɛm ɛksplen di tin dɛn we wi biliv.

¹⁷ Wan yɔŋman we nem Matyu tɔk bɔt  aw di praktis we dɛn kin praktis bin ɛp am. We dɛn de du dɛn famili wɔship, bɔku tɛm Matyu ɛn in mama ɛn papa kin du risach bɔt tɔpik dɛn we sɔntɛm dɛn go tɔk bɔt na klas. I tɔk se: “Wi kin tink bɔt uskayn kwɛstyɔn dɛn go aks, ɛn frɔm di risach we wi dɔn du, wi kin praktis aw fɔ ansa. Bikɔs a no klia wan di rizin dɛn we mek a biliv di tin dɛn we a biliv, dat dɔn mek a gɛt kɔnfidɛns, ɛn i kin izi fɔ mek a tek tɛm du tin wit ɔda pipul dɛn.”

18. Akɔdin to Koloshians 4:​6, wetin impɔtant?

¹⁸ Ivin we wi kin tek tɛm ɛksplen tin dɛn klia wan, nɔto ɔlman go want fɔ gri wit wetin wi se. Bɔt we wi tek tɛm pik di wɔd dɛn we wi de yuz ɛn tek tɛm tɔk dɛn, dat go ɛp wi. (Rid Koloshians 4:6.) Wi go kɔmpia di tɔk we wi kin tɔk to pɔsin bɔt wetin wi biliv to we wi de sɛn bɔl to am. Wi kin sɛn di bɔl saful wan ɔ sɛn am wit pawa. We wi sɛn am saful wan, di ɔda pɔsin we de ple go mɔs ebul kech am ɛn kɔntinyu fɔ ple. Semweso, if wi tek tɛm pik di wɔd dɛn we wi de tɔk ɛn tɔk dɛn saful wan, sɔntɛm pipul dɛn go gri mɔ fɔ lisin to wi ɛn kɔntinyu fɔ tɔk wit wi. Bɔt, if pɔsin jɔs want fɔ agyu wi ɔ provok wi, wi nɔ nid fɔ kɔntinyu di tɔk. (Prɔv. 26:4) Bɔt bɔku pipul dɛn nɔ tan lɛk dat. Sɔm go lisin.

19. Wetin fɔ muv wi fɔ tek tɛm du tin we wi de tɔk bɔt wetin wi biliv?

¹⁹ Fɔ tru, wi de rili bɛnifit we wi lan fɔ tek tɛm du tin. Pre to Jiova fɔ mek i gi yu di trɛnk we yu nid fɔ tek tɛm du tin we yu de ansa pɔsin we aks yu kwɛstyɔn dɛn jɔs fɔ agyu ɔ we tɔk bad bɔt yu. Mɛmba se we yu de tek tɛm du tin, dat go mek yu nɔ agyu if yu ɛn ɔda pɔsin nɔ de si tin di sem we. Ɛn we yu de tek tɛm ansa ɛn sho se yu gɛt rɛspɛkt, sɔntɛm dat go mek sɔm pan di wan dɛn we de lisin to yu chenj di we aw dɛn de tink bɔt wi ɛn di tru tin dɛn we de na di Baybul. So ‘rɛdi ɔltɛm fɔ ansa ɛnibɔdi we aks yu fɔ di rizin we mek yu gɛt op, bɔt yu fɔ tek tɛm du am ɛn sho se yu gɛt dip rɛspɛkt.’ (1 Pit. 3:15) So, sho se yu gɛt trɛnk bay we yu bi pɔsin we de tek tɛm du tin!