Kɔ o sɔɔŋ lebolloŋ sakpo

Kɔ o sɔɔŋ lebolloŋ sakpo

BUŊGƐI ŊUƐƐNUEI

Wana Baŋaa, Ke Bɛndu Mɛlɛka Wo

Wana Baŋaa, Ke Bɛndu Mɛlɛka Wo
  • Yɛɛnɛ cho yɛ baŋaa?

  • Vɛɛ Mɛlɛka looku yɛ naa baŋa?

  • Tɔnɔ yɛɛ baŋaa hoo chuu yɛ num?

  • Yɛɛ ŋ nɔ yɛ ma tosa le chɔmndo maa a hini kɔl a kioo hoo?

1, 2. (a) Teleŋ kuɛɛ ŋ sɔla yɛ kioo mbo wa nyɛ sɔwɛ o yoomu numndo niŋ? (b) Le yɛɛ naŋ dimi yɛ maa baŋaa hoo kpeekpei cho ke sɔwɛ Chɛhowa ke naa wo ni mbo hiau ke kɛ kɛ fee?

KE SƆWƐ kuɛɛ ŋ sɔla yɛ niŋ o yoomu numndo niŋ mbo hiau la tɔlaŋ kpou? O cho naa maa mɛɛ mi kioo wa fɛŋ nyɛ baa kala malaŋ o wa ke sɔwɛ le. Nyɛ ŋ nɔ ma sina wo cho ni, o cho nyɛsɔlaa kinɛi le cho ke sɔwɛɔ le. Kɛ te kioo komal num pɛ a bahawɛiyo, nduyɛ mbo soli bahawɛi num koŋ, okoŋ, ma hini kɔl, mɛɛ ke sɔwɛɔ cho koŋ o yoomu numndo niŋ ni.

2 Ke kɛ kɛ fee ŋ nɔ pɛ o kɔl le sɔlaa, o sulaŋ a ke Mɛlɛka ke waŋndachieeya wo le. Chɛhowa ke waŋndachieeya nyɔɔŋ tau. Kɛ ke bɛndu o ke naa ŋwaŋchiee le naa baŋaa wo cho Chiisu Kiliti Po ndɔ ni. (Nuawɔ Maatiu 20:​28.) A mɛɛ naŋ cho hunɔɔ pɛɛku o buŋgɛi hei niŋ yɛ, ŋ cho sina maa ke sɔwɛɔ pila baŋaa hoo cho ni. O cho num nyaale nɔ lamɛɛlu le wo ke, nduyɛ, mbo soli bahawɛi kala kala ŋ nɔ o yoomu numndo niŋndo. Mɛɛ baŋaa hoo kpeekpei cho ke sɔwɛ Chɛhowa ke naa wo ni, nduyɛ, hoo chɔm ni maa o kaala naa tau.

YƐƐNƐ CHO YƐ BAŊAA?

3. Yɛɛnɛ cho yɛ baŋaa? Nduyɛ, le miŋ bii bila maa ke sɔwɛɔ baŋaa hoo cho ni, yɛɛnɛ fɛŋ naŋ nɔ yɛ miŋ sina?

3 Baŋaa cho ni maa, nyɛ Chɛhowa soliŋ kpeku le waŋchieeya solioo o hakioo niŋ vɛlɛ a piɔmndo wo. (Ɛfisiaŋnda 1:​7) Le miŋ bii bila nyɛ Baabuiyo cho naa hoo pɛɛkoo wo nyɛkɛndɛi, ŋ yiyaŋndɔ fɛŋ nyɛ ndoo yɔŋnuŋ o kpeloo Idɛŋ niŋndo. Mɛɛ Adama nda Ifi tosa hakioo o kpeloo Idɛŋ niŋ, mi nyɛ hialuŋ nda. Te ŋ sina pɛ nyɛ hɛluŋ nda koŋndo, o cho naa mala miŋ sina maa nyɛ sɔwɛɔ pila baŋaa hoo cho o yoomu naa niŋ ni.

4. Yɛɛnɛ yoomu walaŋndo ndoo sim yɛ le Adama?

4 Mɛɛ Chɛhowa toosiaa Adama, mbo ke ndu nyɛ sɔwɛɔ pila. Ndu cho ni, yoomu walaŋ ndoo nɔ haki loo. Numpila yiyaŋndɔ niko nyɛ koŋ ndoo sim le Adama wo. Mi Mɛlɛka toosiaa ndu dialloŋ walaŋ. Yiyaŋndɔɔ bɛɛ waŋnuŋ walaŋ. Koŋ sim ni maa ndoo nɔ le naa le, ndoo nɔ le yuwa le, kɛlɛŋgaa niŋ te mi ndoo vi. Teleŋ o waŋnuŋ walaŋndo, chaŋyɛi teŋgeŋnde wa nda tɛɛŋ nda Chɛhowa. Nyɛ koŋ Baabuiyo dimi ni maa po Mɛlɛka wo Adama wa ni. (Luku 3:​38) Adama wa o chaŋyɛi niŋ kpɛɛluŋ nda Chɛhowa, nduyɛ, mbo tuɛi ndi yeela. O cho ko mɛɛ finya kaalaa wa naa o chaŋyɛi niŋ nda po ndɔɔ yɛ. Mi Chɛhowa ndoo soo o po ndɔɔ hoo lo, ndu cho ni maa Adama. Mbo ke ndu pɛŋ wallo le tosaa. Nduyɛ, mbo chɔm ndu nyɛ o nyɛ o nɔ mbo tosa halikpeŋ mbo wa a nyaale.—Chɛnɛsee 1:​28-30; 2:​16, 17.

5. Te Baabuiyo dimi pɛ maa Mɛlɛka toosiaa Adama o velaŋ ndɔɔ niŋ, yɛɛ koŋ sim yɛ?

5 Baabuiyo dimul naa maa, Mɛlɛka toosiaa Adama o velaŋ ndɔɔ niŋ. (Chɛnɛsee 1:​27) Kɛ koŋ chɔm naa maa o dialloŋ niŋ te Adama ndoo vel Mɛlɛka le. A mɛɛ naŋ pɛɛku o Buŋgɛi tasei o yauwo hoo niŋ yɛ, o inyinaya Chɛhowa cho ni. (Chɔŋ 4:​24) Lelaŋ, Chɛhowa nɔ dialluŋ ŋwanachieeya le. Mɛɛ te Baabuiyo dimi pɛ maa Mɛlɛka toosiaa Adama o velaŋ ndɔɔ niŋ, koŋ cho ni maa ndoo nɔ suiliŋnda Mɛlɛkalaŋ. Lapum la cho laŋ ni, kaalaa, taasioo, sandei, vɛlɛ a kpaayaa. Adama ndoo vel vɛlɛ Finya ndɔ o nɛi sɔwɛ cheleŋ niŋ. Ndu cho ni, ndoo nɔ dikeŋnaŋndo le sɔɔŋ tosaa a ba ndɔ. Adama ve maa fiima hil te, maa nyɛ o nyɛ fee mɛɛ ma dimul ndu malaŋ o tosa le. Kɛ ndoo nɔ dioo le kɛɛsiaa tosaa a ba ndɔ. Ndoo tosa vɛlɛ chuaŋ chuaa o kɛndɔɔ tɛɛŋ a o wɔɔŋndo. Te ndoo tosa pɛ chuaŋ chua kɛndɔɔ le Mɛlɛka diikɔŋndo, o wa lo achal lefafɛɛŋ o kpele hɛnɛkiɔɔ niŋ o lɛŋndeŋ choo.

6. Yɛɛnɛ ndoo hɛluŋ yɛ Adama mɛɛ o kɛɛ le Mɛlɛka diikɔŋndo? Nduyɛ, vɛɛ kpɛ hoo piiliaŋ yɛ chuauwaa nduaa?

6 Lekɛndɛi, mɛɛ Adama kɛɛ le Mɛlɛka diikɔŋndo, mbo paawa le haki o tosa wo. Mi yoomu walaŋndo hialuŋ ndu, vɛlɛ a tɔnɔla yoomu walaŋ koŋ kpou. Okoŋ mbo wu. (Chɛnɛsee 3:​17-19) Hei cho bɔɔ suɛi kɔl tambɛi bɛndu. Kanifuule, o cho ko Adama le yoomu walaŋndo hoo hɛluŋ te, kɛ chuauwaa nduaa ndoo nɔ le violɔɔ o chilaŋ niŋnda bɛɛ. Baabuiyo dimi aa, “Wana pilɛ kpe tosa ni mi yɔŋ wɔɔŋndo huŋ o chieeŋndo niŋ, nduyɛ mi yɔŋ wɔɔŋndo huŋ a piɔmndo. O koŋ, mi piɔmndo huŋ le ŋwaŋnda chiee kpou, kanifuule, ŋwaŋnda chiee kpou a tosa yɔŋ wɔɔŋndo.” (Luomaŋnda 5:​12) Tonya icho ni, naa kpou wanaa lahakiaa naŋ cho ni, kanifuule o Adama niŋ naŋ fula ni. Nyɛ koŋ Baabuiyo dimi ni maa, o “pisiŋ” ndupila vɛlɛ a chuauwaa nduaa o chɛle hakioo niŋ vɛlɛ a piɔmndo. (Luomaŋnda 7:​14, NW) Lelaŋ, Adama nda Ifi nɔ tiindaŋ kposoŋ te, kanifuule, a hɔlta vesɛi sɛɛŋ nda kɛɛ Mɛlɛka diikɔŋndo ni. Kɛ chuauwaa nda velu niko wa yɛ?

7, 8. A Sɔɔŋ sala tiɔɔŋ kuɛɛ naŋ tuu yɛ baŋaa?

7 Nyɛ Chɛhowa soliŋ kpeku le waŋchieeya piŋioo wo cho baŋaa ni. Yɛɛnɛ cho yɛ baŋaa? Diomndo hoo baŋaa, ŋ tuu ndu a sɔɔŋ sala tiɔɔŋ. O tasoo cho ni, o cho ko mɛɛ nda wou naa waŋndo o chiɛɛ manyumndo niŋ yɛ. Okoŋ, mi wana cheleŋ pisi nyɛsɔlaa le ndu solioo, kanifuule o nɔ nyɛ le mbo soliŋ ndupila le. O diiŋ ndɔɔ cho ni, te o wa pɛ mi waŋndo mal chɔlu ndɔɔ mbo kɔ tɛɛmbuu tɔlɔɔ pilaa, mɛɛ mi wana koŋ yɔŋgu nyɛ mbo sulaŋ a tɔlɔɔ chɔlu ndɔ koŋ tɛɛmbuu koŋndo, vɛ lende le?

8 Waŋchieeyaa Adama pisi o chɛle hakioo bɛŋgu vɛlɛ a piɔmndo wo a cho bɔɔ. Naapum ma nyunaŋ dɔɔ aa, vɛɛ nda looku yɛ niŋ fula leniŋ? Ŋ pɛɛku wɔ niko a baŋa Chɛhowa ke naa wo, vɛlɛ a nyɛ o sim le numndo.

VƐƐ MƐLƐKA LOOKU YƐ NAA BAŊA?

9. Yoomu suu kuɛɛ ndoo yeemaŋ yɛ le haki Adama wo paawaa?

9 Yoomu walaŋndo Adama ndoo nɔ ni. Mɛɛ o tosa hakioo, mi yoomu walaŋ koŋ hialuŋ ndu. Nduyɛ chɔŋ a teleŋ yoomu walaŋ koŋ hɛluŋ ndu wo, wana o wana nɔla mbo paawa le yoomu walaŋ koŋ te. Le yɛɛ? Kanifuule, naa kpou wanaa lahakiaa naŋ cho ni. (Sam 49:​7, 8) Nyɛ ndoo yeemaŋ ndo cho yoomu walaŋndo ni le mbo wa kpeŋkpeŋ a yoomu hɛluŋ ndo. Nduyɛ, hei cho i chɛlaŋ a sawa tonya cho hoo o Baabuiyo niŋndo, ndu cho ni maa, “Yoomoo le yoomoo.” (Ditɔnɔmii 19:​21) Lelaŋ, nɛɛ nɔla yɛ niko mbo miŋgi vɛlɛ yoomu walaŋ Adama tɛɛmbuu hoo wo? Le hei tosaa, yoomu walaŋ cheleŋ yeemaŋ vɛlɛ ni.—Timoti Tasoo 2:​6.

10. Vɛɛ Chɛhowa looku yɛ naa wana baŋaa ke?

10 Vɛɛ Chɛhowa looku yɛ naa wana baŋaa ke? Mbo yɔŋ chuauwaa nduaa cho o inyinaya wa opilɛ o chieeŋndo choo naŋ. Kɛ Chɛhowa chue chuauwaa nduaa cho haa o inyinaya wa le chuaa leŋ te. Wana o kaala mbo hiau nda kpede wo o chua ni mbo yɔŋ. Ndu cho ni maa, Po ndɔ pilɔɔ kpe. (Nuawɔ Chɔŋ Tasoo 4:​9, 10.) Mi Po ndɔɔ hoo bɛɛ chɛl a kɔl ndɔɔ kpede le mɛiyo fondaŋ ndɔ chalaa o choo choo niŋ. (Filipiaŋnda 2:​7) A mɛɛ naŋ pɛɛku o buŋgɛi tasei o yauwo hoo niŋ yɛ, mi Chɛhowa tosa kaamaa le yoomu Po ndɔɔ hoo hivioo o dembe vialaa Meele wo niŋ. Nyina diandaa Mɛlɛkaa tosa ni mi Chiisu vialuŋ walaŋ o iwanachieeya o chieeŋndo hoo choo. Nduyɛ, ndoo nɔ haki kposoŋ te.—Luku 1:​35.

Mi Chɛhowa yɔŋ Po ndɔ pilɔɔ kpe, le naa baŋaa

11. Vɛɛ waŋndo opilɛ nɔla yɛ mbo baŋa waŋnda o miiliɔŋndaŋ niŋ?

11 Vɛɛ waŋndo opilɛ nɔla yɛ mbo baŋa waŋnda o miiliɔŋndaŋ niŋ? Kɛ nyunaŋndɔ fɛŋ aa, vɛɛ waŋchieeyaa kaakuuwa haa kpou looku yɛ wɔ fɛŋ simnɔŋ wanaa lahaki? O kandɔŋndo pa, mɛɛ Adama tosa hakioo, mi yoomu walaŋndo hialuŋ ndu. Le saboo hoo, o nɔla mbo velu chuauwaa nduaa a yoomu walaŋ koŋ te. O hakioo vɛlɛ a piɔmndo niŋ o velu nda ni. Chiisu Baabuiyo veelu ni aa “Adam mɛɛlu hunɔɔ wo.” Ndu nɔ yoomu walaŋndo. Nduyɛ, lepilɛ bɛɛ o tosa haki le. (Kɔliŋtiaŋ Tasoo 15:​45, NW) Mɛɛ o dimi niŋ, Chiisu miiŋgu o foofo Adama wo ni, halikpeŋ mbo piŋi naa. Mbo yɔŋgu yoomu ndɔ nɔ haki loo le wanaa tuisiaŋnda piŋioo. Mbo lo o laalaŋndo choo o Mɛlɛka lo tei mbo wu. O hei niŋ, mbo paawa le haki Adama tosa wo. Mɛɛ Chiisu ke niko chuauwaa Adama wa tiindaŋndo ni.—Luomaŋnda 5:​19; Kɔliŋtiaŋ Tasoo 15:​21, 22.

12. Yɛɛ nyɛ kindilaa komal Chiisu wo chɔm yɛ naa?

12 Baabuiyo tɛɛsiaa vɛ vɛ nyɛkindilaa Chiisu biunuŋndo. Tuupa mbo sɔla piɔmndo, ma luaa ndu lɔɔ pila. Ma baŋ ndu o yɔmndo choo naŋ chaa wana dɛnɛwɔɔŋndo ni. Nduyɛ, mbo bii mɔnɛi tau o yɔm koŋ choo tuupa mbo wu. (Chɔŋ 19:​1, 16-18, 30, NW; a tofa Yooŋgula Chɔɔlaalaŋ o pei 204 tei 206 o yauwo hoo niŋ) Buŋgɛi cho lachi o yauwo hoo niŋ, icho naa mala miŋ sina nyɛ Setana dimi wo. Mbo dimi maa wanachioo tiuba mbo lo o laalaŋndo choo naa Chɛhowa cha le, te o yɔŋ pɛ mbo wa o nyɛ kindilaa bɛŋgu. Mi Chiisu lo o laalaŋndo choo o Mɛlɛka lo mi che bɛɛ naa mi nyɛkindilaa komal ndu. O hei niŋ, mbo chɔm maa nyɛ Setana dimi koŋ a Mɛlɛka okɔɔ wo cho tonya le. Chiisu chɔm kpendekele maa wana walaŋndo tiuba mbo lo o laalaŋndo choo o Mɛlɛka lo o yɔŋ bɛɛ mi nyina wɔɔŋndo tɔɔndaŋ ndu. Mi hei nɛŋi Chɛhowa kɔllo tau le mɛɛ Po ndɔ kaalaa hoo lo o laalaŋndo choo naa ndu cha yɛ.—Pulɔwaa 27:​11.

13. Vɛɛ Mɛlɛka looku yɛ naa baŋa?

13 Vɛɛ Mɛlɛka looku yɛ naa baŋa? Mi Mɛlɛka chɛl waŋnda ma bii Po ndɔ walaŋ nɔ hoo haki loo, ma dii ndu. Mi Chiisu yɔŋgu yoomu ndɔ walaŋndo “le pilɛ kpe.” Hei yɔŋnuŋ o paŋgii maChuuve niŋ Naisaŋ 14 o wɔsi 33 niŋ. (Hibuluiya 10:​10) Mɛɛ palɛi hiou iyaa o piɔm Chiisoo kɔɔli, mi Chɛhowa soli ndu o sɛiyo niŋ. Okoŋ, mbo ke ndu yoomu inyinayaa. Mɛɛ Chiisu miiŋgu o choo choo niŋ, mi finya ndɔ naŋ kɔl tau le yoomu ndɔ walaŋ o soliŋ hoo sala le chuauwaa Adamaa baŋaa wo. (Hibuluiya 9:​24) Mi Chɛhowa chɛl sala soliaŋ Chiisoo hoo maa, ndu kpeekpei cho baŋaŋ ndoo yeemaŋndo ni le waŋchieeya solioo o chɛle hakioo niŋ vɛlɛ a piɔmndo.—Nuawɔ Luomaŋnda 3:​23, 24.

TƆNƆ YƐƐ BAŊAA HOO CHUU YƐ NUM?

14, 15. Te ŋ yeema pɛ ‘mi Mɛlɛka mal naa le yɔŋnda naala wɔɔŋndaŋ,’ yɛɛnɛ naŋ nɔ yɛ miŋ tosa?

14 Mi che bɛɛ naa wanaa lahakiaa naŋ cho ni, kɛ baŋaa hoo ke naa tɔnɔɔ o hɔbɛi. Ŋ yaasiaŋndɔ niko tɔnɔlaŋ ndaŋ lapum la naŋ sɔla suŋsuŋ o ke bɛndu Mɛlɛka ke naa hoo wo, vɛlɛ a la naŋ cho hunɔɔ sɔla o chilaŋ niŋndaŋ.

15 Ŋ sɔla malɔɔ hakioo le yɔŋnda naala wɔɔŋndaŋ. Wanaa lahakiaa naŋ cho ni. Lelaŋ le miŋ tosa o kɛndɔɔ, o cho suɛi bɛɛŋ bɛɛŋ te. Naa kpou tosa hakioo o sɔɔŋ naŋ dimi woŋ niŋ. Naapum, miŋ tosa hakioo o nyɛ naŋ tosa wo niŋ. Kɛ yoomu Chiisu soliŋ sala le naa baŋaa wo, tosa “mi Mɛlɛka mal naa le yɔŋnda wɔɔŋnda naa ŋ tosa laŋ.” (Kolosiaŋnda 1:​13, 14) Le malɔɔ hakioo hoo sɔlaa, mɛɛ miŋ mulul yɔŋ naa wɔɔŋndo kɔɔ. Miŋ nyuna Chɛhowa a lebɛɛ o piɛileŋ niŋ le mbo mal naa lahaki. O tosa hei te o yɔŋ pɛ miŋ nɔ laalaŋndo o sala soliaaŋ Chiisoo niŋ.—Nuawɔ Chɔŋ Tasoo 1:​8, 9.

16. Yɛɛ mala yɛ naa le Chɛhowa piɛiyo a kɔl iyama walaŋndo? Nduyɛ, tɔnɔ yɛɛ kɔl iyama walaŋndo hoo chuu yɛ naa?

16 Ŋ sɔla kɔl iyama walaŋndo naa Mɛlɛka cha. Te kɔl naa iyamaa ve walaŋ te, ŋ nɔ tiindaŋ kposoŋ te. Mbo tosa miŋ cheŋnuŋ naapila maa, ŋ bɛnda pɛŋ Mɛlɛka o hɔl te. Mi che bɛɛ naa wanaa lahakiaa naŋ cho ni, kɛ Chɛhowa mal naa lahaki le yɔŋnda naala wɔɔŋndaŋ. Chɛhowa ke naa vɛlɛ dioo le miŋ piɛi ndu a kɔl iyama walaŋndo. Yoomu Chiisu soliŋ sala le naa baŋaa wo sanaa o tosa hei ni. (Hibuluiya 9:​13, 14) Hoo ke naa vɛlɛ dioo ni le suɛi fɛɛsɛŋ o Chɛhowa lo. Lelaŋ, ŋ nɔ dikeŋnaŋndo le miŋ soo fɛɛsɛŋ o Chɛhowa lo o piɛileŋ niŋ. (Hibuluiya 4:​14-16) Te ŋ nɔ pɛ kɔl iyama walaŋndo, o ke naa kɔl kɛndɔɔ nduyɛ, mbo tosa miŋ sɔla bɛɛleŋ, vɛlɛ a nyaaloo.

17. Tɔnɔla kuɛɛ naŋ cho yɛ hunɔɔ sɔla le mɛɛ Chiisu vi le naa yɛ?

17 Ŋ sɔla tiindaŋ yoomu fafɛɛŋndo o kpele hɛnɛkiɔɔ niŋ o lɛŋndeŋ choo. Mi Baabuiyo dimi o Luomaŋnda 6:​23 niŋ aa, “Paawa wana sɔla le yɔŋ wɔɔŋndo wo ndu cho piɔmndo ni.” Mi bolle Baabui le pilɛleŋ ndeŋ le dimi vɛlɛ aa, “Kɛ, Mɛlɛka ndu nyɛ o ke waŋndachieeya o sabu masanɔ naa Chiisu Kilitioo niŋndo, ndu cho yoomu kpeekpei nɔ lamɛɛlu le wo ni.” O Buŋgɛi yaa ve o yauwo hoo niŋ, miŋ pɛɛku a tɔnɔla cho hunɔɔ wa o kpele hɛhɛkiɔɔ niŋ o lɛŋndeŋ choo laŋ okɔɔ. (Sɔɔŋ Chɔɔmaŋndoŋ 21:​3, 4) Yoomu fafɛɛŋndo vɛlɛ a kɛndiaa walaŋndo cho wa tɛɛŋ o tɔnɔla naŋ cho laŋ hunɔɔ sɔla o chilaŋ niŋndaŋ. Hei cho tonya, kanifuule, Chiisu vi le naa. Le tɔnɔlaŋ ndaŋ sɔlaa, mɛɛ miŋ tosa nyɛ, o chɔm balika melaa le yoomu Chiisu soliŋ sala le naa wo.

YƐƐ Ŋ NƆ YƐ MA TOSA LE CHƆMNDO MAA A HINI KƆL A KIOO HOO?

18. Le yɛɛ naŋ chɔm yɛ balika melaa tau o Chɛhowa lo le mɛɛ o ke naa wana baŋaa yɛ?

18 Le yɛɛ naŋ chɔm yɛ balika melaa tau o Chɛhowa lo le mɛɛ o ke naa wana baŋaa yɛ? Ŋ nɔ miŋ chɔm balika melaa kanifuule, o cho bɔɔ ke sɔwɛ. Nduyɛ, wana ke naa ndu wo soliŋ fɛŋ teleŋ ndɔɔ sala, vɛlɛ a yoomuma nduaŋ. Nduyɛ tuupa mbo ke naa ndu, o luɛi fɛŋ bɔnɔ. Hei pilaŋ naa bɔɔ kɔltaŋ kanifuule, wana ke naa ndu wo chɔm naa bɔɔ kaala kpeekpeiyo. Baŋaa hoo cho ke sɔwɛ, nduyɛ, ndu cho ke hiou kelaŋ fau wo ni. Sala bɛndoo pila Mɛlɛka soliŋ ni le naa baŋaa. Baabuiyo dimi o Chɔŋ 3:​16 niŋ aa, “Mɛlɛka kaala waŋnda chieeya. O koŋ, mbo yɔŋgu Po ndɔ pilɔɔ kpe le nda.” Wana baŋaa Chɛhowa ke naa hoo wo chɔm kpendekele ni maa, o kaala naa bɔɔ. Chiisu bɛɛ chɔm kaala ndɔɔ le naa a mɛɛ o chɛl a kɔl ndɔɔ kpede mbo wu le naa yɛ. (Nuawɔ Chɔŋ 15:​13.) Wana baŋaa Chɛhowa ke naa hoo wo chɔm naa maa Chɛhowa nda Chiisu Kiliti, a kaala naa mɛɛ naŋ cho a pilɛŋ yɛ kpou.—Kaleesiaŋnda 2:​20.

Pɛɛkoo a Chɛhowa okɔɔ cho nɛiyo opilɛ naŋ chɔm balika melaa le ke baŋaa wo ni

19, 20. O nɛila kuɛɛ choo num chɔm yɛ balika melaa le wana baŋaa Mɛlɛka ke naa hoo wo?

19 Vɛɛ num chɔm yɛ balika melaa le wana baŋaa Mɛlɛka ke naa hoo wo? O tasoo cho ni, a nɔ ma sina a Wana Kiaa Bɛndoo hoo okɔɔ, Chɛhowa. (Chɔŋ 17:​3) Baabuiyo pɛɛkoo mala num le hei sinaa. Nduyɛ, yauwo hoo cho num vɛlɛ mala le ma tosa hei. Mɛɛ ŋ sina a Chɛhowa okɔɔ fau, lende koni kaala numndo le ndu hiau lachi a hindɔɔ ni. Kaalaa hoo nyindu num okoŋ, ma tosa nyɛ nɛŋi ndu kɔllo.—Chɔŋ Tasoo 5:​3.

20 Nɔ laalaŋndo o sala soliaŋ Chiisoo niŋ. Mi Chiisu dimi aa, “Wana o wana dɔu tiindaŋndo o Po Mɛlɛkaa hoo niŋ pɛ, wana koŋ o sɔla yoomu kpeekpeiyo o nɔ lamɛɛlu le wo.” (Chɔŋ 3:​36) Vɛɛ naŋ chɔm yɛ maa ŋ nɔ laalaŋndo o Chiisu niŋ? O cho ko nyɛ naŋ dimi a sondo suee wo le. Nyɛ koŋ Baabuiyo dimi o yau Chemisioo niŋ ni aa, ‘Laalaŋ nɔ wali loo, o vilɛi o cho ni.’ Ŋ chɔm laalaŋ kpeekpeiyo a ‘wali’ naŋ tosa wo. Ndu cho ni, kaala naalaŋ. (Chemisi 2:​26) Te ŋ kindiŋ pɛ le Chiisu tuulaa, mɛɛ nɛiyo opilɛ naŋ chɔm hoo ni maa ŋ nɔ laalaŋndo o Chiisu niŋ. O cho ko le dimioo a sondo maa ŋ laalaŋ o Chiisu niŋ te, kɛ, miŋ tosa nyɛ naŋ dimi wo.—Chɔŋ 13:​15.

21, 22. (a) Le yɛɛ o bɛnda yɛ miŋ kuɛ o Bɔŋaŋ Loonuŋya iwɔsioo? (b) Yɛɛnɛ Buŋgɛi 6 a 7 ve cho yɛ naa hunɔɔ tɛɛsial?

21 A nɔ ma kuɛ o Bɔŋaŋ Loonaŋndo a piɔm Chiisoo okɔɔ o wɔsioo niŋ. O wa ichɔl pilɛ, Naisaŋ 14 wɔsi 33 a boondii Chiisu ve, mi Chiisu toosiaa nyɛdiaa teŋgeŋndo opum. Baabuiyo veelu ndu aa ‘Nyɛdiaa Ichɔl Salamanɔɔ.’ (Kɔliŋtiaŋ Tasoo 11:​20, NW; Maatiu 26:​26-28) Baabuiyo veelu vɛlɛ bɔŋaŋndo hoo aa, Bɔŋaŋ Loonaŋndo a piɔm Chiisoo okɔɔ. Chiisu tosa hei le malaa buɛiyaa nduaa ma kɛsiŋ o kɔl maa, yoomu ndɔ walaŋ o cho hunɔɔ yɔŋgu le nda wo cho nda baŋa ni. Le saboo hoo, mi Chiisu dimul buɛiyaa nduaa aa, “La wa hei tosaa le loonɔŋndo a ya.” (Luku 22:​19) Bɔŋaŋndo hoo biyɔɔ yiyalaŋ naa a kaala bɛndu Chɛhowa nda Chiisu chɔm le naa baŋaa wo. Mɛɛ naŋ chɔm balika melaa le ke baŋaa hoo yɛ cho ni, wɔsi o wɔsi nda wa Bɔŋaŋ Loonuŋyaa hoo biyɔɔ pɛ, ŋ nɔ miŋ wa loŋ ichɔl koŋ. *

22 Ke sɔwɛ bɛndoo pila Chɛhowa ke naa ni. (Kɔliŋtiaŋ Diiŋ Ndɔɔ 9:​14, 15) Ke sɔwɛ bɛndoo hoo, o cho ko wanaa cho yoomu wa le cho tɔnɔɔ sɔla le. Kɛ hali wanaa vi wa bɛɛ, a cho tɔnɔɔ sɔla o kioo hoo niŋ. Buŋgɛi 6 a 7 ve cho tɛɛsiaa mɛɛ nda cho looku tɔnɔɔ sɔla a kioo hoo yɛ.

^ pɛl. 21 Le chɔɔloo sinaa a Nyɛdiaa Ichɔl Salamanɔɔ okɔɔ, tofa Yooŋgula Chɔɔlaalaŋ o pei 206 tei 208.