Kɔ o sɔɔŋ lebolloŋ sakpo

Kɔ o sɔɔŋ lebolloŋ sakpo

SUƐI LEBOLII 2

“La Cho Seileŋ Timbi a Ya Okɔɔ”

“La Cho Seileŋ Timbi a Ya Okɔɔ”

Vɛɛ Chiisu ndoo bɛɛndiaa yɛ kiilaa nduaa le chilaŋ chua o wali dimiaa yooŋgu kɛndɔɔ niŋ?

O tɔlnuŋ o Walta Kiilaa 1:​1-26 choo

1-3. Vɛɛ Chiisu ndoo choŋguŋ yɛ kiilaa nduaa, nduyɛ nyunala kuɛɛ fula yɛ?

 NDAA yeema bɛɛ mi ndii chuu le. Lɔɔla hiou laŋ la wa bɔɔ lɔɔla kɔl kɛndɛ le kiilaa Chiisuaa! Mɛɛ nda tuei maa Chiisu miiŋgu yoomu, ma naŋ vɛlɛ kɔllo tau. Le palɛi 40, Chiisu wa buɛiyaa nduaa fulaa o hɔl le nda chɔɔloo pɛɛkoo, a nda kɔl dɛɛniaa kioo. Kɛ hau niŋ, fula mɛɛlaa ndoo fula nda koŋ o hɔl kpɔŋ ni.

2 Mɛɛ nda kpou wa isisi o pembii Ɔlifiive choo, kiilaa Chiisuaa wa nilaŋ yaŋɔɔ yekeŋ o nyɛ o wa nda dimullo wo. Mɛɛ o chii suɛi, mi nda kpou yiyaŋ maa o keleŋa bɔɔ. Okoŋ mbo heelu balaŋ choo choo, mbo duau nda sala. Okoŋ kɔɔli, mbo kandu helnɔŋndo choo choo! Mi buɛiyaa nduaa kpede sim ndu nuaa mɛɛ o wa helɔɔ. O mɛɛlulaŋ kpɔŋ, mi yumbu yumboo kumbu ndu, ndaa nɔla lɛ ndu chɔ le. Ndoo kuɛŋnuŋ niŋ, kɛ a wa wɔ hiouwɔɔ lachi a tofaa o choo choo niŋ.—Luku 24:​50; Walta. 1:​9, 10.

3 Mi suɛi yɔŋnuŋ hei ve huŋ a siŋgaŋ bɛndu bɛndoo o yoomula kiilaa Chiisuaa niŋ. Yɛɛ nda cho yɛ niko tosa mɛɛ masanɔ ndaa Chiisu Kiliti helnuŋ choo choo nuaa yɛ? Ŋ nɔ tiindaŋndo maa mi masanɔ ndaa bɛɛndiaa nda le hiouwɔɔ lachi a wali ndoo mɛiyo tosaa. Vɛɛ ndoo pɛɛku yɛ nda le wali sɔviɔɔ hoo tosaa, nduyɛ vɛɛ nda chɛllɛ pɛɛku ndoo ke nda wo? Vɛɛ i piiliaŋ yɛ Kilisiɔŋnda hau? Bolle taseleŋ o yau Walta Kiilaa niŋ nɔ mulila kɔl dɛɛniaalaŋ le nyunalaŋ ndaŋ.

“Ma Sina Kɛsɛ Maa o Cho Yoomu” (Walta Kiilaa 1:​1-5)

4. A mɛɛ yau Walta Kiilaa dimi yɛ, vɛɛ Luku kandu yɛ kona ndɔɔ poonyiaa?

4 Mi Luku kandu yau Walta Kiilaa poonyiaa a suɛi o Tioofilɔɔ lo. Nduyɛ o po pilɔɔ hoo lo koni o poonyiaa yau ndɔ tasoo ni. a Le chɔmndo maa, yau Walta Kiilaa siou sɔɔŋ yau Luku kandu suɛi a muŋ okɔɔ woŋ ni, mi Luku kandu suɛi a sɔɔŋ o mɛi kɔɔli o yau Luku wo niŋndo. Mbo soliŋ diomnda cheleŋ kpeku le hei tosaa, nduyɛ mbo chɔɔlu poonyiaa a yooŋgula cheleŋ okɔɔ o yauwo hoo niŋ.

5, 6. (a) Yɛɛ cho yɛ buɛiyaa Chiisu wa mala ma lo o laalaŋ ndaa choo? (b) Vɛɛ laalaŋ Kilisiɔŋnda tɔlnuŋ yɛ hau o sɔɔŋ bɔɔbɔɔ nda sina maa ŋ cho tonya woŋ choo?

5 Yɛɛ cho yɛ buɛiyaa Chiisuaa mala le mi laalaŋ ndaa kendu poŋ? Walta Kiilaa 1:​3 dimi a Chiisu okɔɔ aa: “Mbo fula buɛiyaa nduaa o hɔl teleŋnda bɔɔbɔɔ le ma sina kɛsɛ maa o cho yoomu.” O Baabuiyo niŋ, diomndaŋ ndaŋ “ma sina kɛsɛ maa o cho yoomu,” wana chiɔuwaa Luku kinɛi soliŋ ndaŋ kpeku ni. (Kolo. 4:​14) Diomnda wanaa chiɔuwaa soliŋ kpeku laŋ, Luku soliŋ ndaŋ kpeku ni. Nduyɛ la cho chɔmndo kɛsɛ maa nyɛ buɛiyaa Chiisuaa nɔla ma tiindaŋndo la cho ni. Chiisu ke nda tiindaŋ waa nuaa ni. Mbo fula buɛiyaa nduaa o hɔl teleŋnda bɔɔbɔɔ. Lepum o wana pilɛ ɔɔ a ŋiɔɔŋ lo, lepum o kiilaa nduaa lo, nduyɛ a teleŋndo opum, mbo fula wanaa laalaŋnda o hɔl hiouwɔɔ 500. (1 Kɔliŋ. 15:​3-6) A tonya, ma sina kɛsɛ maa o cho yoomu!

6 Hau bɛɛ, te ŋ sina pɛ kɛsɛ maa sɔɔŋ pum cho tonya mi laalaŋ naa kendu poŋ. Baa nyɛ chɔm pa maa mi Chiisu huŋ o chieeŋndo choo, mbo wu le naa, nduyɛ mbo miiŋgu yoomu wo? Ei! Diom Mɛlɛkaa ke naa konala naŋ yeema laŋ kpou nduyɛ mi waŋnda cha sɔɔŋ muŋ o yɔŋnɔŋndo. Te ŋ pɛɛku pɛ a konalaŋ ndaŋ okɔɔ, nduyɛ miŋ piɛi, miŋ dɔu laŋ o wali niŋ, mi hei kindi tiindaŋ naa. Loonuŋ maa, te ŋ sina pɛ kɛsɛ maa mi suɛi yɔŋnuŋ mi keŋ kindi laalaŋ naa poŋ. Laalaŋ kpeekpeiyo yeemaŋ ni le miŋ sɔla yoomu fafɛɛŋndo.—Chɔŋ 3:​16.

7. Tamasi yɛɛ Chiisu kɛsullɛ buɛiyaa nduaa le yooŋgu kɛndɔɔ dimioo a waŋnda pɛɛkoo?

7 ‘Mi Chiisu suaa a Masale Mɛlɛkaleŋ okɔɔ.’ Le tamaseliiyo, mbo tɛɛsiaa huuluŋ chɔm maa Mɛsayanɔɔ cho saŋga, nduyɛ mbo sɔla piɔmndo wo. (Luku 24:​13-32, 46, 47) Mɛɛ Chiisu wa suɛi a foofo ndɔɔ okɔɔ maa Mɛsayanɔ, mbo chɔm maa ndu cho Masaa le Masale Mɛlɛkaleŋ ni. A teleŋ Chiisu wa yooŋgu kɛndɔɔ dimioo wo, a Masale Mɛlɛkaleŋ okɔɔ ndoo suaa tau ni. Nduyɛ, a leŋ koni okɔɔ buɛiyaa nduaa hau bɛɛ suaa ni te a wa pɛ yooŋgu kɛndɔɔ dimioo.—Maa. 24:​14; Luku 4:​43.

“Ba o Ba Fee o Chieeŋndo Choo” (Walta Kiilaa 1:​6-12)

8, 9. (a) Kiisaŋnda tiɔɔŋnda kuɛɛ kiilaa Chiisuaa ndaa nɔ yɛ? (b) Vɛɛ Chiisu ndoo siɛɛnduu yɛ yiyaŋnda ndalaŋ, nduyɛ yɛɛ naa kilisiɔŋnda pɛɛku yɛ hau o keŋ niŋ?

8 Mi Chiisu bii bɔŋaŋ ndɔ mɛɛlaa a kiilaa nduaa, mɛɛ nda kpou chuuŋgiaŋ o pembii Ɔlifiive choo. Okoŋ ma nyuna ndu a dialuŋfulaa aa: “Masanɔɔ, baa suŋ suŋ ŋ cho masaleŋ miŋgi Isɔluɛi ni?” (Walta. 1:​6) O nyuna pilɔɔ hoo niŋ, kiilaa Chiisuaa ndaa nɔ kiisaŋndaŋ latiɔɔŋ o kɔl. O tasoo, ndaa yiyaŋ ko maa Mɛlɛka cho Masaleŋ miŋgi Isɔluɛiya o ba. O diiŋ ndɔɔ, ndaa yiyaŋ vɛlɛ maa Masale Mɛlɛka ndoo chuel nda buŋgɛi leŋ le wa kandɔŋ o teleŋ ndaa niŋ. Vɛɛ Chiisu ndoo mala yɛ nda le yiyaŋnda ndalaŋ siɛɛnduuwo?

9 Naapum mi Chiisu sina maa, kiilaa nduaa wa suŋ hunɔɔ sina te waŋnda Isɔluɛi Mɛlɛka wa miŋgi Masaleŋ o ba ni. Nduyɛ pɛɛŋ o palɛi tɔ bɛŋgu, buɛiyaa nduaa wa chɔ kaale sɛnɛileŋ o kandɔŋndo. Leŋ le cho yɛ Isɔluɛi Mɛlɛkaa ni. Sɔɔŋ wa Mɛlɛka tɛɛŋ nda kaaleŋ Isɔluɛiyo wa suŋ hunɔɔ mɛɛlu. Le yiyaŋ diiŋ ndɔ ndaa nɔ wo, mi Chiisu loonuŋ nda aa: “La nɔ mi la sina teleŋnda laŋ ɔɔ boonduŋ muŋ te, kanifuule Finya nuu ndupilɛ kpe nɔ dioo ni le sɔɔŋ waa nuaa kɛɛsiaa.” (Walta. 1:​7) Chɛhowa sina teleŋ bɛnda le nyɛ o nyɛ tosaa wo ni. Tuupa mi Chiisu sɔla piɔmndo, mi ndupila dimi maa po wana pɔnɔɔ bɛɛ sina ‘paaleŋ ɔɔ hawɛi’ mɛɛlula chieeŋndo la cho fuuluuwo le, “mɛɛ Finyaa ndupilɛ kpe.” (Maa. 24:​36) Hau bɛɛ, te Kilisiɔŋnda buulaŋ pɛ tau a teleŋ mɛɛlula chieeŋndo la cho fuuluu wo okɔɔ, mɛɛ a nyɛ nda nɔ ma sina kposoŋ te wo nda cho buulaŋ ndo ni.

10. Vɛɛ naŋ tuallɛ kaa kiilaa Chiisuaa kɔɔli, nduyɛ le yɛɛ?

10 A koŋ kpou, ŋ nɔ miŋ wa yekeŋ yɔŋii naŋ chua kiilaa Chiisuaa chɔdɔ. Kanifuule, puaa ndaa nɔ laalaŋndo tau wa nda wa ni. Le mɛɛ nda wa wanaa tusiaŋ yɛ, mi ndaa chɛl le nda miŋgioo o nɛi te ndaa benduŋ pɛ. Mi che bɛɛ nyuuniaala ndalaŋ la ve o nɛi le, kɛ mi keŋ chɔm maa ndaa nɔ yiyaŋ kɛndɔɔ. Mi Chiisu ndoo dimul buɛiyaa nduaa teleŋ o teleŋ aa: “La wa lahɔl.” (Maa. 24:​42; 25:​13; 26:​41) A wa lahɔl o Mɛlɛka piɛiyo niŋ, nduyɛ a wa chumndo kpeekpei le sɔɔŋ chɔm maa Chɛhowa cho hunɔɔ nyɛ tosa wo. Kaa waa nuaa koni naŋ nɔ ni miŋ nɔ hau. Nduyɛ pɛɛŋ, le mɛɛ naŋ cho o “palɛi mɛɛlɛi chieeŋndo” hoo niŋ yɛ o bɛnda ni miŋ nɔ kaa waa nuaa.—2 Timo. 3:​1-5.

11, 12. (a) Wali yɛɛ Chiisu ndoo ke yɛ buɛiyaa nduaa le tosaa? (b) Le yɛɛ i cho yɛ suɛi sɔvɛi mɛɛ Chiisu soo a nyina diandaa okɔɔ a teleŋ o wa buɛiyaa nduaa wallo kioo le tosaa wo?

11 Mi Chiisu loonuŋ kiilaa nduaa a nyɛ nda nɔ ma handu kɔllo choo o yoomula ndalaŋ niŋndo okɔɔ. Mbo dimi aa: “La cho kpaayaa sɔla te nyina diandaa tol nya choo pɛ. Nduyɛ la cho seileŋ timbi a ya okɔɔ o Chulusalɛm niŋ, Chudiaa a Sameeliaa, a ba o ba fee o chieeŋndo choo.” (Walta. 1:​8) O Chulusalɛm niŋ, naa nda dii Chiisu wa, ndaa nɔ ni ma dimul fɛlɛŋ waŋnda maa o miiŋgu yoomu. Okoŋ mi ndaa dimi vɛlɛ yooŋgu kɛndɛ koŋ Chudiaa, Sameeliaa, a ba o ba fee o chieeŋndo choo.

12 A tonya, mi Chiisu chuel nda fɛŋ buŋgɛi maa o cho nda nyina diandaa yɔŋ le nda malaa, tuupa mbo ke nda wallo le yooŋgu kɛndɔɔ dimioo. Diomndaŋ ndaŋ “nyina diandaa,” la cho o yau Walta Kiilaa niŋ hiouwɔɔ bɛmbɔɔ 40. Mi yauwo hoo miŋgi sondoo teleŋnda bɔɔbɔɔ maa, ŋ nɔla miŋ tosa hɛnaŋ Chɛhowaa te o ve a mala nyina diandaa le. Lelaŋ i cho suɛi sɔvɛ le miŋ piɛi le nyina diandaa teleŋ o teleŋ! (Luku 11:​13) Ŋ yeema nyina diandaa hoo suŋ suŋ mbo hiau maa paandu.

13. Vɛɛ kpɛ wali Mɛlɛka ke wanaa nduaa wo cho yɛ hau le tosaa, nduyɛ le yɛɛ naŋ nɔ yɛ miŋ nɔ yeemɛi tau le ndu tosaa?

13 Dimioo hoo “ba o ba fee o chieeŋndo choo,” siŋgaŋ niŋ chɔŋ o sindɔɔ niŋ. A mɛɛ naŋ che o suɛi lebolii naŋ hiou ve niŋ yɛ, Seiyaa Chɛhowaa chɛl niŋ hau wali nda ke nda hoo le tosaa wo a kɔlta ndalaŋ kpou. Kanifuule, a sina maa Mɛlɛka yeema mi wana o wana tuei yooŋgu kɛndɛ leMasaa hoo. (1 Timo. 2:​3, 4) Baa a cho pa o tuandaŋ o wali piŋi hoo yoomulaŋ ndo tosaa niŋ? I cho bɔɔ hau ikala le wali cheleŋ sɔlaa, o ke naa kɔl nyuloo o yoomu niŋndo. Chɛhowa cho num yoomuaŋ luei le wallo hoo tosaa. Yau Walta Kiilaa cho num chɔm nɛila ŋ nɔ ma soliŋ kpeku laŋ, nduyɛ a nyɛ ŋ nɔ ma tosa le wallo hoo tosaa nyɛkɛndɛiyo.

14, 15. (a) Yɛɛ maalikɛiya ndaa dimi yɛ a hunɔɔ Kiliti wo okɔɔ, nduyɛ yɛɛ ndaa yiyaŋ yɛ? (Tofa vɛlɛ tɛɛsiaa amatou.) (b) Vɛɛ hunɔɔ Kiliti wo cho yɛ nyɛ pilɛ a mɛɛ o hel choo choo yɛ?

14 A mɛɛ naŋ che o suɛi lebolle hei kandɔŋndo yɛ, mɛɛ Chiisu wa helɔɔ choo choo, mi yumbu yumboo kumbu ndu, wana aa nɔla lɛ ndu chɔ le. Kɛ kiilaa nduaa 11 wa wɔ isisi tofaa choo choo. O mɛɛlulaŋ kpɔŋ, mi maalikɛiya a ŋiɔɔŋ fula nda o hɔl, ma dimul nda aa: “Nya puaa Kalili, le yɛɛnɛ nya sim yɛ tofaa o choo choo niŋ? Mɛɛ nya che mi Mɛlɛka heelu Chiisu o choo choo niŋ yɛ, lende koni nya cho ndu vɛlɛ chɔ hunɔɔ ni.” (Walta. 1:​11) Baa dimioo maalikɛiya wa ni maa Chiisu cho vɛlɛ miiŋgu o dialuŋ ŋwana chieeyaŋ niŋ a mɛɛ piɛiye ipum pɛɛku yɛ? Sako. O cho keŋ te ndaa yiyaŋ te. Vɛɛ naŋ looku yɛ hei sina?

15 Maalikɛiya dimi nuaa maa, a dialuŋ Chiisu hel loŋ te o cho vɛlɛ miiŋgu le kɛ maa “mɛɛ” b o hel lɛ o cho vɛlɛ miiŋgu ni. Vɛɛ ndoo hel lɛ? A teleŋ maalikɛiya wa suɛiyo, wana chiee ndoo nɔla lɛ Kiliti chɔ le. Kiilaa nduaa kinɛi ndaa sina ni maa o wa miiŋgoo o Finya ndɔ lo. Mɛɛ o hel o choo choo niŋ yɛ o cho vɛlɛ hunɔɔ ni. Nduyɛ lende i yɔŋnuŋ ni. Hau bɛɛ, wanaa nɔ taasi iMɛlɛkayaa wa kinɛi sina ni maa Chiisu cho niŋ masaa. (Luku 17:​20) Ŋ nɔ miŋ kindiŋ le sinaa sɔɔŋ chɔm maa Chiisu cho niŋ masaa woŋ, nduyɛ miŋ chɔm muŋ acheleŋnda le mi nda bɛɛ huŋ piɛi Mɛlɛka suŋ suŋ.

“Chɔm Naa Wana Ŋ Hɛli o Puaa . . . Haa Tɛɛŋndo” (Walta Kiilaa 1:​13-26)

16-18. (a) A mɛɛ Walta Kiilaa 1:​13, 14 dimi yɛ, yɛɛ naŋ pɛɛku yɛ a chuuŋgiaŋnda Kilisiɔŋnda okɔɔ? (b) Yɛɛ naŋ pɛɛku yɛ o tamasi Meele kalaa Chiisu wo niŋ? (c) Le yɛɛ bɔŋaŋnda leKilisiɔŋndaŋ la cho yɛ hau nyɛ sɔvɛ?

16 I cho kpendekele maa, mi kiilaa “miiŋgu Chulusalɛm a nyaale bɛndoo.” (Luku 24:​52) Vɛɛ nda cho yɛ niko nɛi chɔmaa, a sila Kiliti wo tolɔɔ kɔɔli? Walta Kiilaa 1:​13, 14 dimi maa, mi nda kpou chuuŋgiaŋ o “chiɛi choo choo pum niŋ.” Nduyɛ ŋ pɛɛku niŋ a yooŋgula sɔvɛlaŋ lapum a chuuŋgiaŋnda ndalaŋ ndaŋ okɔɔ. O teleŋ koŋ niŋ, chiɛila choo choo laŋ lapum la wa Palɛsitaŋ. Nduyɛ o bɛɛ wana aa kei ni le helɔɔ. Naapum kalaa Maki ndoo nɔ chiɛi Walta Kiilaa 12:​12 soo a ndu okɔɔ wo ni. Mɛɛ mɛɛ i wa, i naŋ sina ve cho ni maa, fondaa hoo wa fondaŋ kɛndɛ, nduyɛ i wa tɛtɛlɛ le mi buɛiyaa Chiisuaa ndaa chuuŋgiaŋ loŋ. Kɛ nɛɛ waa ndaa chuuŋgiaŋ yɛ loŋ, nduyɛ yɛɛ ndaa tosa yɛ?

17 Loonuŋ maa o cho ko kiilaa Chiisuaa, ɔɔ puaa kinɛi le ndaa chuuŋgiaŋ loŋ te. “Waŋ laanduaa apum” bɛɛ wa nda tɛɛŋ, mɛɛ Meele, kalaa Chiisu cho nuaa yɛ. Nduyɛ o fondaa hoo Baabuiyo mɛɛlu isɔɔ a Meele okɔɔ ni. Yiyaŋndɔ a Meele okɔɔ o chuuŋgiaŋ koŋ choo. O cho nuaa maa foofo le ndoo yeema le. Kɛ le mbo chuuŋgiaŋ a puaapiliaa a ndepiliaa nduaa le Chɛhowa piɛiyo. Mi hei dɛɛniaa ndu kɔllo tau kanifuule, mi puaa nduaa hiɔɔluaa cheleŋ a ndaa ve wanaa laalaŋ a teleŋ Chiisu wa yoomu wo le wa, wa niŋ a ndu latulu o chiɛi koŋ niŋ. (Maa. 13:​55; Chɔŋ 7:​5) Chɔŋ a teleŋ Chiisu bɛ nda miiŋgu yoomu wo, ma tosa siŋgaŋndaŋ tau o yoomula ndalaŋ niŋ.—1 Kɔliŋ. 15:​7.

18 Sabu sɔvɛ buɛiyaa Chiisuaa ndaa chuuŋgiaŋndo wa ni, le mi ‘nda kpou hiou lachi a Mɛlɛka piɛiyo o diompilɔɔ niŋ.’ (Walta. 1:​14) Kani masindɛ, chuuŋgiaŋndo diompilɛ cho bɔɔ suɛi sɔvɛ le Kilisiɔŋnda o Mɛlɛka piɛiyo niŋ. Miŋ chuuŋgiaŋ diompilɛ le dɛɛniaŋndo vellaa velle, le nɛila chɔmaalaŋ a silalaŋ sɔlaa, nduyɛ i hiou kpou ve, le Chɛhowa, Finya naa kaalaa cho o choo choo niŋndo piɛiyo. I cho bɔɔ suɛi sɔvɛ le piɛileŋ a chondoŋ solioo o chuuŋgiaŋnda waa nuaa. Kanifuule mi hei nɛŋi Chɛhowa kɔllo tau. Maa ŋ malnuŋ kɔlaŋ o chuuŋgiaŋnda sɔvɛla waa nuaa le!—Hibu. 10:​24, 25.

19-21. (a) Yɛɛ naŋ pɛɛku yɛ a foofo sɔvɛ Pitɛ ndoo nɔ o kundaa niŋndo okɔɔ? (b) Le yɛɛ waŋndo ndoo nɔ yɛ mbo miiŋgu o foofo Chuda wo, nduyɛ yɛɛ naŋ pɛɛku yɛ a mɛɛ nda bii suɛi keŋ yɛ okɔɔ?

19 Mi simullo komal buɛiyaa Chiisuaa, a mɛɛ nda looku ma bii suɛi sɔvɛ sɔvɛ ipum yɛ. Kiilanɔɔ Pitɛ chua chilaŋ ni le nɛiyo nuuviaa le suɛi hei toosiaa. (Walta. 1:​15-26) Mi che bɛɛ mi Pitɛ viinuŋ Chiisu bɛmbɔɔ leyaa, kɛ i cho bɔɔ suɛi kɔl dɛɛniaa le sinaa maa mbo tosa siŋgaŋndaŋ o yoomu ndɔɔ niŋ. (Maki 14:​72) Naa kpou wanaa lahakiaa naŋ cho ni. Lelaŋ ŋ yeema loonɔŋndaŋ maa ‘Chɛhowa cho wana kɛndɛ, nduyɛ o cho o bɛɛndiaŋ’ le wanaa wookuŋ a kɔl ndaa kpou wa malɔɔ haki.—Sam 86:​5.

20 Pitɛ ndoo sina maa waŋndo nɔ mbo miiŋgu o foofo Chuda wo, kiilanɔ ndoo pisi Chiisu wo. Kɛ mi nɛɛnɛ ndoo miiŋgu yɛ o foofo ndɔɔ? Kiilanɔ sɛnɛiyo hoo nɔ mbo wa waŋndo opilɛ o wanaa wa a teleŋ masanɔɔ Chiisu wa walta ndɔlaŋ tosaa wa tɛɛŋ, nduyɛ mbo wa vɛlɛ seiyo maa mi Chiisu miiŋgu yoomu. (Walta. 1:​21, 22) Hei ndii chɛlaŋ a nyɛ Chiisu pila ndoo dimi wo. Mbo dimi aa: “Nya tol la kɔɔli wa chal niŋ o kpeŋgbeila lemasalaŋ 12 choo, nduyɛ mi la kɔɔsa a kaala 12 ndaŋ Isɔluɛi.” (Maa. 19:​28) Wana che pɛ maa sabu Chɛhowaa wa ni, le mi kiilaa 12 tol Chiisu kɔɔli a teleŋ o wa yooŋgu kɛndɔɔ dimioo o lɛŋndeŋ choo wo ndaa simnuŋ ‘pouta 12 chiyii’ kpaki Chulusalɛm Sɛnɛiyo. (Sɔɔŋ. 21:​2, 14) O nɛiyo hoo choo Mɛlɛka tosa ni mi Pitɛ sina maa huuluei hei, “tosa mi wana cheleŋ o miiŋgu o foofo ndɔ wallo,” le Chuda i wa ni.—Sam 109:​8.

21 Vɛɛ ndaa looku yɛ waŋndo hɛli? Kooŋ nda wuu ni. Nɛi tɛtɛlɔɔ wa hoo ni o sindɔɔ niŋ. (Pulɔ. 16:​33) Kɛ, teleŋ mɛɛlaa wa hoo ni mi Baabuiyo dimi maa ma soliŋ kooŋ kpeku o nɛi waa nuaa choo. I cho kpendekele maa nyina diandaa kandu waŋnda tolɔɔ choo wo tosa ni ma pɛŋgi nɛiyo hoo soliŋndo kpeku. Ŋ tofaŋndɔ le sabu ndaa soliŋ kooŋ kpeku wo. Mi kiilaa piɛi aa: “Oo Chɛhowa, num sina hoo kɔltaŋ kpou wo, chɔm naa wana ŋ hɛli o puaa ŋiɔɔŋnda haa tɛɛŋndo.” (Walta. 1:​23, 24) Ndaa yeema mi Chɛhowa pila ndoo hɛli waŋndo. Naapum Matayasi wa waŋndo opilɛ, o buɛiyaa 70 Chiisu ndoo vem le yooŋgu kɛndɔɔ dimioo wa tɛɛŋ. Nduyɛ ndu nda hɛli ni le mbo simnuŋ waŋndo opilɛ o kiilaa 12 tɛɛŋ. cWalta. 6:​2.

22, 23. Le yɛɛ naŋ nɔ yɛ miŋ diikuŋ, nduyɛ miŋ tusiŋ wanaa cho chilaŋ chuaa o kunda leKilisiɔŋndo niŋ hau wa o ba bɛŋgu?

22 Hei loonuŋ naa maa i cho suɛi sɔvɛ le mi wanaa Mɛlɛkaa tosa wallo o nɛi kɔɔna niŋ. Hau bɛɛ, ma hɛli puaa suliŋnda le ma chua chilaŋ o kunda leKilisiɔŋndo niŋ. Mi bɛnduaa kundaa yaasiaa suliŋnda cho o Baabuiyo niŋndaŋ nyɛkɛndɛ kɛndɛi, nduyɛ ma piɛi le mala nyina diandaa tuupa ma hɛli waŋndo le chilaŋ chuaa o kundaa niŋ. Le hei, mi kundaa che wana waa lende maa nyina diandaa yulu ndu isu ni. Lelaŋ ŋ nɔ miŋ diikuŋ, nduyɛ miŋ tusiŋ wanaa cho chilaŋ chuaa wa o ba bɛŋgu. Kanifuule, mi hei hivi diompilɛ cho o kundaa niŋndo lachi.—Hibu. 13:​17.

Ŋ nɔ miŋ hiou lachi a diikɔŋndo, nduyɛ miŋ tusiŋ wanaa sɔla suei yulaŋnde o kundaa niŋnda o ba bɛŋgu

23 Mi buɛiyaa Chiisuaa chɔɔlu yoomuaŋ sɔla le mɛɛ ndaa sina maa Chiisu miiŋgu yoomu, nduyɛ ma tosa mi kunda leKilisiɔŋndo wa o kɔɔnaa yɛ. Mi hei luei nda niko yoomuaŋ le nyɛ wa nda lachi wo tosaa. Suɛi lebolii cho lachi ve cho isɔɔ a nyɛ sɔvɛ sɔviɔɔ hoo okɔɔ.

a O yau Luku wo niŋ, mi Luku veelu poo hoo aa “masanɔɔ Tioofilɔɔ.” Mi waŋnda apum dimi maa, naapum, wana bɛndoo Tioofilɔɔ wa ni, kɛ ndoo ve wɔ buɛi Chiisu wo le. (Luku 1:​3) Kɛ o yau Walta Kiilaa niŋ, mi Luku veelu ndu kinɛi aa: “Tioofilɔɔ.” Mi wanaa sinaa dɛɛniaa apum dimi maa, naapum a teleŋ Tioofilɔɔ chii diomndaŋ veelu o yau Luku wo niŋndo o simnuŋ wana laalaŋndo ni. Ma dimi maa, a teleŋ Luku poonyial Tioofilɔɔ yau Walta Kiilaa wo, o veelu lɛ ndu aa masanɔ le, kɛ mbo poonyial niŋ ndu maa puaapilɛnɔ.

b Te o wa pɛ aa “mɛɛ” Chiisu cho miiŋgu yɛ, diom maKilikiiyo hoo tulopo Baabuiyo soliŋ kpeku ni. Kɛ te o wa pɛ a “dialuŋ” o cho miiŋgu woŋ, diom maKilikiiyo hoo mɔfe o soliŋ kpeku ni.

c Mɛɛ teleŋ tiŋ hiou, mi Pɔɔl bɛɛ sɔla suei yulaŋnde maa “kiilanɔɔ le wanaa cho ŋChuu le wa.” Kɛ o ve o kiilaa tɔ a ŋiɔɔŋ nda choo le. (Luomaŋ. 11:​13; 1 Kɔliŋ. 15:​4-8) Ndoo suliŋ kposoŋ le dikeŋnaŋ teŋgeŋndo hoo sɔlaa le kanifuule o ve Chiisu kɔɔli a teleŋ o wa yooŋgu kɛndɔɔ dimioo o chieeŋndo choo wo le.