Kɔ o sɔɔŋ lebolloŋ sakpo

Kɔ o sɔɔŋ lebolloŋ sakpo

SUƐI LEBOLII 4

Puaa Haa “Ve Wanaa Sinaa Yau Le”

Puaa Haa “Ve Wanaa Sinaa Yau Le”

Kiilaa Chiisuaa ndaa nɔ isiooŋ te, nduyɛ mi Chɛhowa duau nda sala tau

O tɔlnuŋ o Walta Kiilaa 3:​1–5:​11 choo

1, 2. Kaamaa yɛɛ Pitɛ nda Chɔŋ ndaa tosa yɛ o dio chiɛi Mɛlɛkaa ikɛi?

 PAALEŊ le wa faŋga wa isisi o bɛɛ wa lɔɔ, mi Chuuwa yɔŋguŋ o Mɛlɛka lo wa, a buɛiyaa Chiisuaa wa luɛiyɔɔ o chiɛi Mɛlɛkaa niŋ. Teleŋndo wa niŋ fuuluuwo le “Mɛlɛka piɛiyo.” a (Walta. 2:​46; 3:​1) Okoŋ mi Pitɛ nda Chɔŋ, kei faŋga koŋ tɛɛŋ le kɔlaŋ o dio wa le luɛiyɔɔ o chiɛi Mɛlɛkaa niŋndo. Diola dioo hoo la wa ni aa, Dio Kɛndɔɔ. O dioo hoo po ndoo veluŋ o bɛvɛiyo ndoo huŋ challe ni le waŋnda kanioŋ piɛiyo.—Walta. 3:​2; 4:​22.

2 Mɛɛ Pitɛ nda Chɔŋ sɔɔŋguu kpɛɛluŋ, mi po bɛvɛiyo hoo piɛi nda kaniei. Kɛ mi kiilaa haa sim kpɛ, ma nua ndu chiŋ, okoŋ mi Pitɛ dimul ndu aa: “I nɔ kanii humbu le, nduyɛ I nɔ ikoolii le. Kɛ nyɛ ya nɔ wo ya cho num ke ni. O diola Chiisu Kiliti fula Naasaluɛiyo niŋ, chɔŋ ma kuɛ!” Yiyaŋndɔ mɛɛ kɔndɔfillo ndoo bii faŋga bɛndoo yɛ, mɛɛ Pitɛ saa po bɛvɛiyo hoo baa, nduyɛ mbo sim o peluŋ ndɔŋ choo le teleŋ tasoo o yoomu ndɔɔ niŋ! (Walta. 3:​6, 7) Yiyaŋndɔ vɛlɛ mɛɛ poo hoo wa sinaŋndo yɛ mɛɛ o wa peluŋ ndɔŋ mɛɛndaŋndo, okoŋ mbo kandu kɔlaŋ. Le hei, mbo kandu huuloo a Mɛlɛka saŋgalaa choo choo.

3. Ke tɔɔma yɛɛ faŋga bɛndoo, a po veluŋ o bɛvɛiyo sɔla yɛ?

3 Mi faŋga bɛndu ndoo dɔunuŋ koŋ nyaale wo kua naa Pitɛ nda Chɔŋ chua o toŋgo Sɔlɔmɔŋndo niŋ. O fondaŋ pilɔɔ hoo, naa Chiisu ndoo sim paandu le waŋnda pɛɛkoo wa, Pitɛ dimul waŋnda ni a nyɛ suɛi ndoo tosa ve sim lewundu wo. (Chɔŋ 10:​23) Mbo ke faŋga bɛndu koŋ, a po bɛvɛiyo nyɛ ndoo hiou kooliiyoŋ a kaniŋ humboŋ ndo. Kioo hoo ndoo hiou waŋndo kɛndiaa miŋgioo o ŋdial. Ma ke nda dioo le ma wookuŋ, ma mal yɔŋnda ndala wɔɔŋndaŋ, nduyɛ ma simnuŋ buɛiya le Chiisu Kiliti wana Chɛhowa yulu isu maa “Masa yɔŋgu yoomoo wo.”—Walta. 3:​15.

4. Suɛi yɛɛ siŋgi kaama yɔŋnuŋ hoo wo hiŋ yɛ? (b) Nyunala tiɔɔŋnda kuɛɛ naŋ cho yɛ muli?

4 Nuawɔ se paale kɔl kɛndɛ bɛndu! Mi waŋndo opilɛ sɔla siŋgioo le mbo tiuba le kɔlaŋ o peluŋ ndɔŋ choo. Mi waŋnda o waalaŋ niŋ sɔla dikeŋnaŋndo le kɔl kalu kpeekpei cho o Diom Mɛlɛkaa niŋndo sinaa, nduyɛ ma bii ndu bila le halikpeŋ mi kelala ndalaŋ la wa maa wanaa cho le Mɛlɛka wa. (Kolo. 1:​9, 10) Le handɔɔ lechoo, suɛi yɔŋnuŋ paale leŋ nde tosa ni, mi masaa waa kandu buɛiyaa Chiisuaa kuunaa le wali dimiaa yooŋgu kɛndɛ Chiisu ndoo ke nda wo tosaa. (Walta. 1:​8) Yɛɛ naŋ pɛɛku yɛ Chɔŋ nda Pitɛ, puaa ndaa “sinaa yau le” wa o ba a mɛɛ ndaa chɔm kaa kɛndɔɔ, nduyɛ ma soliŋ nɛila yɛ yɛlaŋ kpeku le faŋga bɛndu koŋ yooŋgu kɛndɔɔ dimullo yɛ? b (Walta. 4:​13) Nduyɛ vɛɛ naŋ tuallɛ tamasi ndaa, a buɛiyaa cheleŋ kɔɔli te o hiŋ pɛ a mɛɛ ndaa bii simultaŋ yɛ?

O Cho a “Kpaaya Naapilaa” Le (Walta Kiilaa 3:​11-26)

5. Yɛɛ naŋ pɛɛku yɛ a mɛɛ Pitɛ ndoo soo o faŋgaa lo yɛ?

5 Mi Pitɛ nda Chɔŋ sim faŋgaa lachi. Ma sina maa atiŋ nda tɛɛŋ ndaa dimi ni le ma dii Chiisu o yɔmndo choo. (Maki 15:​8-15; Walta. 3:​13-15) Yiyaŋndɔ a kɔl simulaa Pitɛ chɔmndo, mɛɛ o dimul faŋaa maa o diola Chiisulaŋ niŋ po bɛvɛi koŋ sɔla sioŋgɔɔ ni. Pitɛ viŋ nda tonyaa le. Mbo pɛɛsa faŋga koŋ le mɛɛ nda chɛl le ma dii Chiisu yɛ. Kɛ Pitɛ bii suɛi ndɛi o kɔl te kanifuule ndaa sina nyɛ nda “wa tosaa wo le.” (Walta. 3:​17) Mbo suaa o nda lo o nɛi lebɛɛ niŋ maa puaapiliaa nduaa, nduyɛ mbo handu kɔllo o yooŋgu kɛndɛ o wa nda dimullo wo choo. Te ndaa wookuŋ pɛ, nduyɛ mi ndaa dɔu laalaŋndo o Kiliti niŋ, Chɛhowa wa nda ke “boonduŋ pɛŋgiaŋ.” (Walta. 3:​19) Lelaŋ naa bɛɛ nɔ miŋ yɔŋ isiooŋ le waŋnda dimullo a kɔɔsɔ Mɛlɛkaa okɔɔ le. Kɛ a koŋ kpou, ŋ nɔ miŋ dɔunuŋ tumbe, ɔɔ miŋ kelu nda iyama le. O baa pilɔɔ choo, ŋ nɔ miŋ che nda maa wanaa simnuŋ niŋ puaapiliaa naa wa nda cho ni. Nduyɛ maa Pitɛ, ŋ nɔ miŋ handu kɔllo o yooŋgu kɛndɛ naŋ cho nda wa dimullo wo choo.

6. Vɛɛ Pitɛ nda Chɔŋ ndaa chɔm yɛ maa a sina kpeleŋ ndaa? Nduyɛ vɛɛ nda chɔm yɛ kaa tusiaŋndo?

6 Kiilaa haa ndaa sina kpeleŋ ndaa. A looŋ ibuŋ le kaama nda tosa wo le. Lelaŋ mi Pitɛ dimul waŋnda aa: “Waŋnda Isɔluɛi, le yɛɛnɛ kɔndɔfillo cho yɛ nya biyɔɔ le suɛi hei? Le yɛɛnɛ nya cho yɛ naa tofaa hoo? La yiyaŋ nuaa maa kpaaya naapilaa ɔɔ le mɛɛ naŋ cho Mɛlɛka o hɔl sakpo yɛ le tosa mbo kua le.” (Walta. 3:​12) Mi Pitɛ a kiilaa tuaa sina maa batiuwaa kɛ kɛ ndaa sɔla pɛ o yooŋgu kɛndɔɔ dimioo niŋ, maa kpaaya Mɛlɛkaa tosa ni, kɛ o cho kpaaya nda le. Fulamakɔɔlioo wa ni, ma chɔm kaa tusiaŋndo, nduyɛ ma ke Chɛhowa nda Chiisu saŋgalaa le sɔɔŋ ndaa tosa woŋ kpou.

7, 8. (a) Ke sɔvɛ yɛɛ naŋ ke yɛ hau waŋnda? (b) Vɛɛ diomnde mɛyaaleŋ ndeŋ, “Mɛlɛka cho nyɛ o nyɛ fee miŋgi toosiaa” cho yɛ hau peelɔŋndo?

7 Naa bɛɛ nɔ miŋ chɔm kaa tusiaŋndo te ŋ wa pɛ yooŋgu kɛndɔɔ dimioo. Kilisiɔŋnda siŋgi hau waŋnda a kpaaya nyina diandaa Mɛlɛkaa le. A koŋ kpou, ŋ tiuba miŋ mala waŋnda le ma taŋgul laalaŋ ndaa o Mɛlɛka, a o Kiliti niŋ, nduyɛ ma sɔla ke Pitɛ ndoo yɔŋgu wo. Ndu cho yɛ waŋnda malaa le ma sɔla malɔɔ le yɔŋnda ndala wɔɔŋndaŋ, nduyɛ mi Chɛhowa ke nda boonduŋ pɛŋgiaŋ ni. Iwɔsi o wɔsi, waŋnda o waalaŋ niŋ chɛl ke sɔviɔɔ hoo ni, okoŋ ma sɔla yiŋɔɔ maa buɛiyaa Kilitiaa.

8 A mɛɛ Pitɛ dimi yɛ, ŋ cho niŋ o teleŋ “Mɛlɛka cho nyɛ o nyɛ fee miŋgi toosiaa wo” niŋ. Le mi nyɛ “wanaa ndaa suaa le Mɛlɛka wa dimi” wo peeluŋ, mi Masale Mɛlɛkaleŋ le kilaŋ o choo choo niŋ a wɔsi 1914. (Walta. 3:​21; Sam 110:​1-3; Daan. 4:​16, 17) Teleŋ biŋgi hiouwɔɔ okoŋ kɔɔli, mi Kiliti kandu chilaŋ chuaa le piɛile tonyaleŋ miŋgioo o chieeŋndo choo. Fulamakɔɔlioo cho ni, waŋnda o miiliɔŋndaŋ niŋ hiŋ niŋ o kpele hɛnɛkɛ cho o Mɛlɛka piɛiyo niŋndo, nduyɛ ma simnuŋ pilachieeya le Masale Mɛlɛkaleŋ. A soliŋ niŋ hau wanachieeyɛi paanduei lekɔɔ, nduyɛ ma “wounuŋ wana chieeyɛi sɛnɛiye, i Mɛlɛka pila toosiaa o hɛnaŋ ndɔɔ niŋnde.” (Ɛfi. 4:​22-24) Mɛɛ nyina diandaa Mɛlɛkaa mala le po bɛvɛiyo siŋgioo yɛ, lende koni o cho hau malaa ni le batiuwaa sɔlaa o wali sɔviɔɔ hoo niŋ. Maa Pitɛ, ŋ nɔ miŋ wa a isiooŋ te. Kɛ ŋ nɔ miŋ soliŋ Diom Mɛlɛkaa kpeku nyɛkɛndɛi le acheleŋnda pɛɛkoo. Batiuwaa kɛ kɛ naŋ sɔla pɛ le waŋnda malaa ma simnuŋ buɛiyaa Kilitiaa, a kpaaya Mɛlɛkaa naŋ sɔla ndu ni, kɛ o cho a ba naa le.

“Ŋ Nɔla Miŋ Pɛŋgi Suɛi” Le (Walta Kiilaa 4:​1-22)

9-11. (a) Yɛɛ simlachiaa Chuuwa tosa yɛ mɛɛ nda tuei Pitɛ nda Chɔŋ yooŋgu kɛndɔɔ dimioo? (b) Nduyɛ yɛɛ kiilaa Chiisuaa haa ndaa kɛɛsiaŋ yɛ o kɔl le tosaa?

9 Mi suɛi Pitɛ yɔŋgu ve, a deŋi po bɛvɛi nda siŋgi wo wa a kɔl kɛndɛ wo, huŋ a bɔɔluu bɛndoo. Okoŋ mɛɛ wana bɛndu wanaa manda chiɛi Mɛlɛkaa wa, a masaa wanaa soliaa lasalaa tuei a hei okɔɔ, ma kua chɔ chɔ le sinaa nyɛ yɔŋnuŋndo. Naapum Sadusiiya puaa haa wa ni. Ndaa sul, nduyɛ ndaa nɔ kpaaya lemasaa tau. Mi ndaa tosa wallo le mi kɔl nyuloo ndoo wa nda tɛɛŋ nda Luomaŋnda. Ma kɛɛ sawala Falisiiya ndaa kaala tau laŋ, nduyɛ ndaa laalaŋ o fulasɛiniŋndo niŋ te. c Ma tambu kɔl mɛɛ nda sina maa Pitɛ nda Chɔŋ wa waŋnda pɛɛkoo o chiɛi Mɛlɛkaa niŋ a dialuŋ fulaa maa mi Chiisu miiŋgu yoomu!

10 Mi wanaa simul Pitɛ nda Chɔŋ nda duau nda o chiɛi manyumndo niŋ, nduyɛ ma kua a nda o toŋgo kialaa ŋyama Chuuwa niŋ diimandɔɔ. Mi masaa ndaa yiyaŋ maa a cho a sɔvɛ tau wa cha Pitɛ nda Chɔŋ maa a cho ‘wanaa sinaa yau le, nduyɛ maa ndaa pelnuŋ ladio le.’ Le saboo hoo, ndaa nɔ di kposoŋ le waŋnda pɛɛkoo o chiɛi Mɛlɛkaa niŋ te. Pitɛ nda Chɔŋ ndaa kue kposoŋ o sukuu bɛndu niŋ te. Mɛɛ nda che Pitɛ nda Chɔŋ suɛi a laalaŋ ndaa okɔɔ siooŋii ve nda le, mi kɔndɔfillo bii nda tau. Le yɛɛ ndaa nɔ yɛ isiooŋ te? Saboo wa ni, “a wa latulu a Chiisu.” (Walta. 4:​13) Mi Masanɔ ndaa pɛɛku waŋnda maa wana ndoo sɔla kpaayaa Mɛlɛka o ba wo, kɛ o ve maa wanaa ndaa pɛɛku waŋnda sawala Mɛlɛkalaŋ nda le.—Maa. 7:​28, 29.

11 Mi toŋgo kialaa ŋyamaa dimul kiilaa Chiisuaa le ma pɛŋgi yooŋgu kɛndɔɔ dimioo. O teleŋ koŋ niŋ, toŋgo kialaa ŋyamaa hoo ndoo nɔ bɔɔ kpaayaa. O lɔɔla biŋgila hiou laŋ niŋ, ma kilul Chiisu yamɛi maa o nɔ mbo sɔla piɔmndo o toŋgoo hoo niŋ. (Maa. 26:​59-66) Kɛ siooŋii bii Pitɛ nda Chɔŋ te. Mɛɛ nda sim puaa sulaa a wanaa sinaa dɛnɛ waŋnda ndaa sina tau wa lachi, mi Pitɛ nda Chɔŋ suaa o nda lo o nɛi lebɛɛ niŋ a kɔl simulaa aa: “I kuɛɛ wa yɛ i kɛndɛ Mɛlɛka o hɔl? Diikɔŋndo nya ɔɔ nyɛ Mɛlɛka dimi wo tosaa? Nyapila kiolu wɔ yamɛi. Kɛ naa naa, ŋ nɔla miŋ pɛŋgi suɛi a sɔɔŋ naŋ che, nduyɛ miŋ tuɛiyoŋ okɔɔ le.”—Walta. 4:​19, 20.

12. Yɛɛ mala yɛ naa miŋ nɔ kɔl simulaa vɛlɛ a laalaŋndo?

12 Baa num bɛɛ nɔla pa ma chɔm kɔl simulaa waa nuaa? Vɛɛ ŋ sinaŋ yɛ te a sɔla pɛ fondaa le wanaa sulaa, wanaa sinaa dɛniaa, a wanaa waŋnda sina tau wa yooŋgu kɛndɔɔ dimullo o tanda ŋ cho wo niŋ? Te o yɔŋ yɛ mi wanayɛi numnde, wanaa nya kua o sukuu pilɔɔ wa, ɔɔ wanaa ŋ tosa wallo diompilɛ wa mam num le laalaŋ numndo? Baa a cho pa siooŋnde nɔ? Te lende i cho ni, mɛɛ a tiuba ma chɔulaba yiyaŋnda waa nuaa. Teleŋ Chiisu wa o chieeŋndo choo wo, mbo pɛɛku kiilaa nduaa a mɛɛ nda looku ma soo a laalaŋ ndaa okɔɔ o nɛi lebɛɛ niŋ yɛ. (Maa. 10:​11-18) Mɛɛ o miiŋgu yoomu, mi Chiisu chuel buɛiyaa nduaa buŋgɛi maa, o cho wa a nda latulu “lepaa o lepaa haaa mi chieeŋndo fuuluu o mɛɛlulaŋ.” (Maa. 28:​20) O nɛi chɔmaa Chiisu wo ba bɛŋgu, “buɛi cho sakpo nduyɛ mbo wa buɛi taasi wo” cho naa pɛɛkoo a mɛɛ naŋ suaa a laalaŋ naa okɔɔ yɛ. (Maa. 24:​45-47; 1 Pitɛ 3:​15) Ma tosa hei sanaa a naa pɛɛkoo o bɔŋaŋnda leKilisiɔŋndaŋ mɛɛ bɔŋaŋ Yoomu Naa leKilisiɔŋndo a Wali Pollo cho nuaa yɛ. Nduyɛ a yaula tɔlnuŋ o Baabuiyo choo laŋ mɛɛ Nyunala Baabuila Nda Muli Laŋ? la cho nuaa yɛ. Baa a cho pa tɔnɔɔ sɔlaa o nyɔɔŋ muŋ niŋ? Te lende i cho ni, mɛɛ a cho chɔɔlu kɔl simulaa nɔ, nduyɛ mi laalaŋ numndo chɔɔlu kalu poŋ. Maa kiilaa Chiisuaa, num bɛɛ cho chɛlɔɔ mi nyɛ o nyɛ kuuna num suɛi a tonyala sɔvɛla Baabui ŋ che ma tuɛi a laŋ okɔɔ laŋ te.

Chɛl mi nyɛ o nyɛ kuuna num suɛi a tonyala sɔvɛla ŋ pɛɛku o Baabuiyo niŋndaŋ okɔɔ le.

“Ma Piɛi Mɛlɛka Diompilɛ” (Walta Kiilaa 4:​23-31)

13, 14. Te simullo komal naa pɛ, yɛɛ naŋ nɔ yɛ miŋ tosa, nduyɛ le yɛɛ?

13 Mɛɛ nda soli nda dɔɔ o chiɛi manyumndo niŋ, mi Pitɛ nda Chɔŋ bɔɔŋiaŋ a kundaa kpou. Okoŋ “ma piɛi Mɛlɛka diompilɛ” le ma sɔla kɔl simulaa ma hiou lachi a yooŋgu kɛndɔɔ dimioo. (Walta. 4:​24) Mi Pitɛ sina maa, i ve suɛi taasi kposoŋ le tiindaŋndo dɔwɔɔ o kpaaya num pilaa niŋ le hɛnaŋ Mɛlɛkaa tosaa le. Nyɔɔ viu wɔ bɛɛ le, mi Pitɛ ndoo duau tiindaŋndo o ndupila niŋ mbo dimul Chiisu aa: “A tuaa kpou mal num bɛɛ, kɛ ya ya, I mel num te.” Kɛ a mɛɛ Chiisu ndoo dimi yɛ, mi Pitɛ keleŋa siooŋnde yɔŋ le wanachioo. Mbo viinuŋ chaaŋ ndɔ, nduyɛ a wana ndɔ pɛɛkaa. Kɛ mi Pitɛ pɛɛku nyɛ o biondɔŋ ndoo tosa wo niŋ.—Maa. 26:​33, 34, 69-75.

14 Kɛɛsiaŋndo o kɔl le simnɔŋndo Sei Chiisu wo cho letuu le wali naa tosaa le. Te wanaa simul naa wa kindiŋ pɛ le num faŋaa o laalaŋ numndo choo, ɔɔ le num kuunaa wali dimiaa yooŋgu kɛndɔɔ tosaa, tol tamasi Pitɛ nda Chɔŋ ndo kɔɔli. Piɛi o Chɛhowa lo le mbo luei num yoomuaŋ. Nyuna wanaa cho o kunda leKilisiɔŋndo niŋnda le malaa. Dimul bɛnduaa kundaa, ɔɔ wanaa kendu o Mɛlɛka piɛiyo niŋnda a bahawɛi numndo okɔɔ. Piɛile puaapiliaa piɛi le numndeŋ, le tiuba mi le luei num yoomuaŋ.—Ɛfi. 6:​18; Chemi. 5:​16.

15. Yɛɛ wanaa pɛŋgi niŋ yooŋgu kɛndɔɔ dimioo le teleŋ tiŋ nda nɔ yɛ ma kɛsiŋ o kɔl?

15 Te o yɔŋ pɛ maa simullo tiu num niŋ ba, nduyɛ ma pɛŋgi yooŋgu kɛndɔɔ dimioo le teleŋ tiŋ, mɛɛ tambu kɔl te. Loonuŋ maa, mi kiilaa kpou pɛŋgi yooŋgu kɛndɔɔ dimioo le teleŋ tiŋ mɛɛ Chiisu sɔla piɔmndo. Kɛ o viu bɛɛ le, ma miiŋgu vɛlɛ yoomuaŋ sɔla. (Maa. 26:​56; 28:​10, 16-20) A nɔ ma chɛl mi biondɔŋnda ŋ tosa paandu laŋ la tɛɛmbuu num kɔllo le. Kɛ baa a nɔla pa ma soliŋ sɔɔŋ num yɔŋnaŋndoŋ kpeku le acheleŋnda yoomuaŋ lueiyo?

16, 17. Yɛɛ naŋ pɛɛku yɛ o piɛile buɛiyaa Chiisuaa piɛi Chulusalɛm ndeŋ niŋ?

16 A yɛɛ okɔɔ naŋ nɔ yɛ miŋ piɛi te masaa waa tusi naa pɛ nyɛpalaa choo? Kɛsiŋ o kɔl maa buɛiyaa Chiisuaa piɛi kposoŋ maa simullo komal nda le le. Ma loonuŋ diomnda Chiisu dimilaŋ aa: “Te a tusi ya pɛ nyɛpalaa choo, mɛɛ nya bɛɛ a cho nya nyɛpalaa tusi choo.” (Chɔŋ 15:​20) Mi buɛiyaa Chiisuaa ndaa piɛi Chɛhowa le mbo “yaŋ nilaŋ o kɔŋgɔliaŋnda” wanaa ndaa simul nda wa wa nda laŋ. (Walta. 4:​29) Simulta wa nda komallo laŋ kpou, huuluei wa keŋ peelɔŋndo ni. A mɛɛ Chiisu pɛɛku nda le piɛileŋ yɛ, ma sina vɛlɛ maa nyɛ o nyɛ masaa waa dimi bɛɛ, ‘hɛnaŋ Mɛlɛkaa cho yɔŋnɔŋ o lɛŋnde choo.’—Maa. 6:​9, 10.

17 Le mi buɛiyaa Chiisuaa ndaa nɔla hɛnaŋ Mɛlɛkaa tosaa, ma nyuna Chɛhowa o piɛileŋ niŋ aa: “Mala buɛiyaa numnda ma hiou lachi a diom numndo dimioo a kɔl simulaa.” Vɛɛ Chɛhowa ndoo keleŋa yɛ nda muluŋ? “Mi fondaŋ nda chuuŋgiaŋndo nyiiya. Nda kpou mi nyina diandaa tual nda choo, okoŋ ma wa diom Mɛlɛkaa dimioo a kɔl simulaa.” (Walta. 4:​29-31) Nyɛ o nyɛ kuuna hɛnaŋ Mɛlɛkaa yɔŋnuŋndo le. (Aisaya 55:​11) O yɔŋ bɛɛ miŋ yiyaŋ maa ŋ nɔla ndi tosa le, ɔɔ mi wanaa cho naa simullo wa nɔ kpaayaa tau, te ŋ nyuna pɛ Mɛlɛka o piɛileŋ niŋ, ŋ nɔ tiindaŋndo maa o cho naa yoomuaŋ luei le miŋ hiou lachi a suɛi a diom ndɔɔ okɔɔ a dialuŋfulaa.

“O Cho Wanachiee le Ŋ Dimul Choolaŋ te, Kɛ Mɛlɛka Ŋ Dimul Choolaŋ Ni” (Walta Kiilaa 4:​32–5:​11)

18. Yɛɛ wanaa wa o kundaa niŋ Chulusalɛm nda ndaa tosalaŋ yɛ vellaa velle?

18 Mi kunda sɛnɛiyo Chulusalɛm hindu, mbo hiau le waŋnda 5,000. d Mi che bɛɛ ndaa fula kɔɔlima pilɛ le, kɛ buɛiyaa Chiisuaa “ndaa nɔ yiyaŋ pilɔɔ,” nduyɛ nda kpou ndaa nɔ diompilɔɔ. (Walta. 4:​32; 1 Kɔliŋ. 1:​10) O cho ko piɛileŋ te ndaa piɛi le mi Chɛhowa ndoo dɔu sɛmbɛ ndaa sala le, kɛ mi ndaa maaliaŋ vellaa velle o Mɛlɛka piɛiyo niŋ, nduyɛ mi ndaa keŋnaŋ vɛlɛ nyɔɔŋ. (1 Chɔŋ 3:​16-18) Le tamaseliiyo, mi Choosɛ, o kiilaa ndaa veelu vɛlɛ aa Baanabaa wo pisi lɛŋnde ndɔleŋ, nduyɛ mbo yɔŋgu nyɛsɔlaa koŋ kpou le wanaa ndaa chɛŋ landaŋ, ma huŋ Chulusalɛm le chɔɔloo sɔɔŋ pɛɛkoo a laalaŋ nda sɛnɛiyo okɔɔ wa malaa.

19. Le sabu yɛɛ Chɛhowa ndoo dii yɛ Ananaaya nda Safilua o foofo?

19 Mi pɔnɔ a lanɔ pilɛ diolaŋ Ananaaya nda Safilua bɛɛ pisi nyɛm ndaŋ kiɔɔŋ le tooloo yɔŋgoo. Ma chɔm maa nyɛsɔlaa kpou ndaa yɔŋgu ni. Kɛ ma faŋa kaniŋ nda pisi lɛŋndeŋ ndoŋ “ŋtiŋ lechoo sɔɔsɔɔ.” (Walta. 5:​2) Le hei, mi Chɛhowa dii nda o foofo. O dii nda le mɛɛ kaniei wa nyɛɛmbɔ yɛ le. Kɛ le mɛɛ ndaa dimi choolaŋ, nduyɛ ma nɔ yiyaŋ wɔɔŋndo o kaniei hei choo yɛ. ‘O cho wanachiee le ndaa dimul choolaŋ te, kɛ Mɛlɛka ndaa dimul choolaŋ ni.’ (Walta. 5:​4) Maa wanaa mulu muluaŋaa Chiisu pɛɛsa wa, Ananaaya nda Safilua bɛɛ ndaa yeema mi waŋnda chieeya ndaa chandu nda, mbo hiau Mɛlɛka kɔllo nɛŋioo.—Maa. 6:​1-3.

20. Yɛɛ naŋ pɛɛku yɛ te o hiŋ pɛ a Chɛhowa kioo?

20 Mɛɛ buɛiyaa laalaŋaa Chiisuaa o wɔsiŋ kɛmɛ tasoŋ niŋ ndaa nɔ kɛndɛi yɛ, lende koni Seiyaa Chɛhowaa o miiliɔŋndaŋ niŋ chieeŋndo balɔɔ silɔ yɔŋgu toolula ndalaŋ ni le wali dimiaa yooŋgu kɛndɔɔ. A beŋ wana o wana le teleŋ ndɔɔ, ɔɔ nyɛ ndɔ sɔlaa yɔŋgoo le. A tonya, Chɛhowa yeema naa miŋ piɛi ndu a ŋɔɔchiaŋ te, ɔɔ maa baŋɔɔ le nda baŋ naa le. (2 Kɔliŋ. 9:​7) Te ŋ ke pɛ Chɛhowa, o cho mɛɛ kpɛ naŋ yɔŋgu nyɛsɔlaa yɛ le o tofa le. Kɛ nyɛ cho naa o kɔllo o tofa ni. (Maki 12:​41-44) Fɛɛŋ bɛɛ ŋ nɔ miŋ wa maa Ananaaya nda Safilua, le wali Mɛlɛkaa tosaa halikpeŋ mi waŋnda chieeya chandu naa le. Kɛ maa Pitɛ, Chɔŋ, a Banabaa, wali naŋ tosa le Chɛhowa wo nɔ mbo wa le mɛɛ naŋ nɔ kaala kpeekpeiyo le ndu vɛlɛ a chaaŋ naa wanachioo yɛ.—Maa. 22:​37-40.

a O chiɛi Mɛlɛkaa niŋ ndaa piɛi ni, nduyɛ mi ndaa soli vɛlɛ salalaŋ idii a ichɔl. A lɔɔ le ŋɔmahiɔɔloo, ɔɔ lɔɔ leyaa wo ipalaa ndaa soli salala ichɔl taŋ ni.

d A wɔsi 33 ve o faŋaŋ Chiisu wo kɔɔli, naapum Falisiiya 6,000, a kunda Sadusiiya nyɛ pɔmbɔ kinɛi wa o Chulusalɛm niŋ ni. Kɛlɛŋgaa sabu cheleŋ wa hoo ni, mi kundala tiɔɔŋndaŋ ndaŋ la yɔŋ siooŋnde le pɛɛkula Chiisulaŋ.